دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دانشکده پرستاری مامایی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد پرستاری
گرایش کودکان
عنوان:
ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی در کودکان مبتلا به تالاسمی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز، ۱۳۹۲
نگارش:
سمیرا امامی
استاد راهنما:
دکتر سوسن ولیزاده
اساتید مشاور:
دکتر عظیم رضامند دکتر جعفرصادق تبریزی
فروردین ۱۳۹۴ شماره: ۳۸۳

دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دانشکده پرستاری مامایی
بسمه تعالی
گواهی اصالت پایان نامه
گواهی اصالت پایان نامه
اینجانب سمیرا امامی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد پرستاری به شماره دانشجویی ۹۰۱۵۱۴۰۳۰۷ گواهی می‌نمایم که پایان نامه تحت عنوان ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده ­های خونی در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز، به راهنمایی سرکار خانم سوسن ولیزاده بطور کامل اصل و بدون هرگونه سرقت علمی ادبی بر اساس تعریف ^[۱]Plagiarism نگارش شده است و تمام یا قسمتی از آن توسط فرد دیگری در پایان نامه یا مراکز علمی دیگر ارائه نشده است. در ضمن اینجانب از مقررات مربوط به عدم رعایت صداقت در پایان نامه که منجر به مردود شدن و ارجاع به شورای دانشکده می‌شود اطلاع کافی دارم. تاریخ و امضاء دانشجو
بدینوسیله اصالت (ORIGINALITY)و صحت نتایج این پایان نامه مورد تأیید اینجانب سوسن ولیزاده استاد راهنما/ استاد راهنمای اول می‌باشد.
استاد راهنما/ استاد راهنمای اول
تاریخ و امضاء
تقدیم به:
خدایی که آفرید
جهان را، انسان را، عقل را، علم را، معرفت را، عشق را
و به کسانی که عشقشان را در وجودم دمید.
به استوارترین تکیه­گاهم، دستان پدرم
به سبزترین نگاه زندگیم، چشمان مهربان مادرم
که هرچه آموختم در مکتب عشق شما آموختم و هرچه بکوشم قطره­ای از دریای بی­کران مهربانیتان را سپاس نتوانم گفت
امروز هستی­ام به امید شما و فردا کلید باغ بهشتم، رضای شما
بوسه بر دستان پرمهرتان
تقدیم به همسرم که بودنش سزاوار عشق است و در راه علم و معرفت برای من آنچه در توان داشت انجام داد

وتقدیم به خواهران عزیزم که وجودشان مایه دلگرمی اینجانب در تمام دوران تحصیل بود
سپاسگزاری…
سپاس بی­کران پروردگار یکتا را که هستی­مان بخشید و به طریق علم و دانش رهنمونمان شد و به همنشینی رهروان علم و دانش مفتخرمان نمود و خوشه­چینی از علم و معرفت را روزیمان ساخت.
حال که با لطف و عنایت پروردگار نگارش این پایان نامه به اتمام رسیده است بر خود لازم می­دانم از تمامی عزیزانی که در انجام این پژوهش بنده را یاری نمودند تشکر و قدردانی نمایم.
از استاد راهنمای پایان نامه سرکار خانم دکتر سوسن ولیزاده که در تمام مراحل این پژوهش با دقت و ژرف­اندیشی خویش در انجام هرچه بهترکار بنده را راهنمایی نمودند صمیمانه سپاسگزاری می­نمایم. بی­شک حسن خلق و گشاده­رویی ایشان صفت بارزی است که همیشه در ذهن این حقیر باقی خواهد ماند.
از اساتید مشاور پایان نامه جناب آقای دکتر عظیم رضامند و آقای دکتر جعفرصادق تبریزی که لطف و عنایت ایشان در نگارش پایان نامه شامل حال من شد صمیمانه سپاسگزارم. بی­شک ذکاوت و مهربانی ایشان صفت بارزی است که هرگز فراموش نخواهد شد.
همچنین از ناظرین محترم این پایان نامه جناب آقای دکتر محمد ارشدی و جناب آقای دکتر هیرادفرد که زحمت داوری این پایان نامه را تقبل فرمودند و از نظرات ارزشمند ایشان بهره­مند شدم، تشکر و قدردانی می­نمایم.
از ریاست محترم دانشکده سرکار خانم دکتر سکینه محمدعلیزاده و نیز کلیه مسئولین و کارکنان دانشکده پرستاری و مامایی تبریز که به نحوی در انجام پژوهش ما را همراهی کردند، تشکر می­نمایم.
از ریاست محترم بیمارستان کودکان تبریز، کلیه پرستاران شاغل در بخش و درمانگاه خون، بیماران مبتلا به تالاسمی و تمامی افرادی که با مشارکت خویش انجام این پژوهش را میسر ساختند تشکر می­نمایم.
و در پایان بوسه می­زنم بر دستان خداوندگار مهر و مهربانی، پدر و مادر عزیزم و بعد از خدا ستایش می­کنم وجود مقدسشان را و تشکر میکنم از همسرم که بهترین پشتیبان من بود.فهرست مقالات استخراج شده از پایان نامه:

 

1. 1. Factors influencing nurses’ performance in the process of blood transfusion in children with thalassemia

 

1. 1. Nursing standards in the process of blood transfusion in children with thalassemia in Tabriz Children Hospital

 

فهرست عناوین

جرایم متعلقه به هنگام اخراج کارگر مازاد
و در پایان برای محاسبه شاخص استخدام کارگران از این ۴ شاخص میانگینگیری مینمایند.

شاخص ثبت و انتقال مالکیت

شاخص سهولت ثبت حقوق مالکیت شامل تعداد مراحل، زمان لازم و هزینه های مرتبط با ثبت مالکیت میباشد. در این شاخص، فرایند کامل خرید یک زمین، ساختمان و انتقال حق مالکیت آن از یک فرد به فرد دیگر ثبت میشود. این انتقال باید به گونهای باشد که خریدار بتواند، از این اموال برای توسعه تجارت خود به عنوان وثیقه جهت اخذ تسهیلات و یا فروش آن استفاده نماید.
مفروضاتی در مورد دارایی مورد بحث:
ارزش دارایی ۵٠ برابر درآمد سرانه است.
قیمت فروش آن برابر با ارزش دارایی است.
این دارایی از ١٠ سال پیش تا کنون کاملا متعلق به فروشنده بوده است, بعلاوه به هیچ عنوان در وثیقه یا رهن نمیباشد.
شامل زمین و ساختمان است. زمین آن ۶٠٠٠ متر مربع بوده و کلیه استانداردهای امنیتی,کدهای ساختمانی و سایر الزامات قانونی را رعایت کرده است.
انباری دو طبقه با قدمت ١٠ ساله و به مساحت ٩٢٩ متر مربع در زمین موصوفه واقع شده است.
نیاز به بازسازی یا ساخت واحدهای جدید ندارد.
در آن هیچ درخت یا منابع طبیعی یا آثارتاریخی وجود ندارد.
فرضیاتی در مورد طرفین معامله:
طرفین (خریدار و فروشنده) شرکتهایی با مسئولیت محدود هستند.
در منطقه شهری و در بزرگترین شهر تجاری کشور قرار دارند
مالکیت آنها صددرصد خصوصی و داخلی است
هر یک از آنها دارای ۵۰ کارگر از اتباع کشور خود دارند.
شغل شرکت، فعالیتهای تجاری است.
در اینجا هدف مشخص کردن تعداد مراحل، زمان و هزینه انجام این معامله میباشد که در آن، زمان براساس روزهای تقویمی و هزینه به صورت درصدی از ارزش اموال محاسبه میگردد.

شاخص اخذ اعتبار

این شاخص وضعیت ثبت، به اشتراکگذاری و مبادله اطلاعات اعتباری و حقوق قانونی تسهیلات گیرندگان و تسهیلات دهندگان را نشان میدهد.
این مؤلفه شامل دو مجموعه شاخص فرعی"حقوق قانونی"و"شاخص اطلاعات اعتباری"به شرح ذیل میباشد:
الف) حقوق قانونی وام گیرندگان و وام دهندگان
این شاخص درجه حمایت قوانین وثیقه و ورشکستگی از حقوق وام گیرندگان و وام دهندگان و آثار آن در تسهیل وامدهی را اندازه گیری میکند. در محاسبه این شاخص مجموعا ١٠ ویژگی مورد بررسی قرار میگیرد که از این میان٧ ویژگی ناظر بر قانون وثایق و ٣ ویژگی مرتبط با قانون ورشکستگی است. به هریک از این ویژگیها امتیاز یک تعلق میگیرد. بنابراین دامنه این شاخص از صفر تا ١٠ میباشد و امتیاز بالاتر به مفهوم آن است که قوانین جهت ارائه تسهیلات به نحو بهتری طراحی شدهاند.
ب) شاخص اطلاعات اعتباری
ثبت، به اشتراکگذاری و مبادله اطلاعات اعتباری افراد (حقیقی، حقوقی) و میزان دسترسی و کیفیت اطلاع بخشهای عمومی و خصوصی از وامها را نشان میدهد. این شاخص بین صفر تا ۶ بوده و ارقام بالاتر مبین دسترسی بهتر بخشهای عمومی و خصوصی به اطلاعات اعتباری میباشد.
فرضیات شاخص:
شرکت داخلی (غیر خارجی) و با مسئولیت محدود میباشد.
دفتر اصلی آن و تنها پایگاه عملیاتی آن در بزرگترین شهر تجاری کشور میباشد.
به منظور تامین وجوه لازم برای طرحهای توسعه کسب و کار خود شرکت مورد نظر معادل ١٠ برابر درآمد سرانه از بانک عامل تسهیلات اخذ مینماید. شرکت و بانک عامل صددرصد داخلی هستند.
موارد قابل بررسی در شاخصهای فرعی اخذ اعتبار:
الف. حقوق قانونی:
قوانین مربوط به وثیقه
قوانین مربوط به ورشکستگی
اطلاعات اعتباری:
قدرت اثر قوانین
الف. حوزه دسترسی به اطلاعات اعتباری
ب. توانایی اطلاعات اعتباری
اطلاعات
الف. مثبت: تعداد و مبالغ وامها، مسیر زمانی بازپرداخت
ب. منفی: دیرکرد، عدم پرداخت، دفعات پرداخت نشده، ورشکستگی
نحوه محاسبه شاخص اخذ اعتبار
الف) حقوق قانونی وام دهنده و وام گیرنده:
این شاخص درجه حمایت قوانین وثیقه و ورشکستگی از حقوق وامگیرندگان و وامدهندگان و آثار آن در تسهیل وامدهی را اندازه گیری میکند.
داده های مربوط به حقوق قانونی وامگیرندگان و وامدهندگان از طریق تکمیل پرسشنامه توسط حقوقدانان مالی و تأیید آنها از طریق تحلیل قوانین و مقررات مرتبط و همچنین منابع عمومی اطلاعات یک کشور در خصوص قوانین ورشکستگی و وثیقه به دست میآید.
این شاخص ابعاد مختلف حقوق قانونی در قانون وثایق و قوانین ورشکستگی را شاملمیشود. (مجموعاً ۱۰ ویژگی، ۷ ویژگی قانون وثایق و ۳ ویژگی قانون ورشکستگی را دربرمیگیرد).
به هریک از ویژگیهای مذکور نمره یک تعلق می گیرد. بر این اساس دامنه این شاخص از صفر تا ۱۰ میباشد.
ب) ثبت و مبادله اطلاعات اعتباری:
این شاخص وضعیت ثبت و کیفیت اطلاعات اعتباری به اشتراکگذاشتن و دسترسی به اطلاعات
مذکور از طریق دفاتر عمومی یا خصوصی (یا هر دو را) اندازه گیری میکند.
برای این شاخص شش ویژگی تعیین گردیده و به هر ویژگی نمره یک تعلق میگیرد.

شخصی

سن
سطح آموزش
موقعیت شغلی
شخصیت
درآمد
ارزیابی پس از خرید
خرید
ارزیابی گزینه ها
جستجوی اطلاعات
شناخت مشکل
ارزیابی عملکرد محصولات و عرضه کنندگان
شکل ۲-۳ فرایند تصمیم خرید مصرف کننده( اسمیکین، ۲۰۰۰: ۱۵۴)
و او واکنشهای مشخّص از خود نشان می دهد. جعبه سیاه مصرف کننده از دو بخش تشکیل شده است. نخست ویژگی های شخصی خریدار است که بر شیوه ای که اولین محرکها را به تصویر در می آورد و در برابر آنها از خود واکنش نشان می دهد اثر می گذارد. و دوّم فرایند تصمیم گیری خریدار است که بر رفتار او اثر می گذارد. پیش‌تر، فروشندگان با بهره گرفتن از تجربه‌‌های روزانه خود،حاصل از فروش مستقیم کالا به مشتریان اطلاعات و شناخت لازم را نسبت به آنها به دست می‌آورد. ولی با بزرگ تر شدن تدریجی شرکتها و بازارها، بسیاری از تصمیم گیرندگان بازاریابی تماس خود را با مشتریان از دست داده‌اند و اکثراً روی به تحقیق و مطالعه مصرف کننده آورده ‌اند. پرسش اصلی این است که نحوه واکنش مصرف کنندگان به محرکهای بازاریابی مختلفی که شرکت احتمالاً مورد استفاده قرار می دهد چگونه است؟ شرکتی که از چگونگی واکنش مصرف کنندگان نسبت به ویژگیهای مختلف کالا، قیمت و دستاویزهای تبلیغاتی آگاهی داشته باشد، در قبال رقبای خود از یک امتیاز برخوردار است. لذا شرکتها و مراکز آموزشی درباره ارتباط بین محرک بازاریابی و واکنش مصرف کننده تحقیقات بسیاری به عمل آورده‌اند. نقطه شروع این تحقیقات بررسی مدل محرک- واکنش رفتار خریدار است که در شکل زیر مشاهده می‌شود. همانطوری که شکل نشان می دهد محرکهای بازاریابی، همراه با سایر محرکها وارد جعبه سیاه مصرف کننده می شوند و این سبب بروز واکنشهایی در این جعبه سیاه می شود. بازاریابان باید بدانند که در جعبه سیاه خریدار چه می گذرد. (کالن^[۲۸]،۳۶۸:۲۰۰۶)
برای توصیف رفتار مصرف کننده مدلهای مختلفی ایجاد شده اند. یکی از انواع این مدلها مدل جعبه سیاه است که از طرف بسیاری از محققان مدیریت و بازاریابی به کار گرفته شده است. مدل جعبه سیاه در درون یک سیستم مبتنی بر این رویکرد روان شناختی است که انسان را همچون پردازشگری در درون یک سیستم فرض می کند. خروجی سیستم رفتار آدمی است که حاصل مختلفی طی این سالها بوده است به درستی شناخته شده نیست

در شکل۲-۴ که در صفحه بعد دیده می شود شاهد شکل جعبه سیاه هستیم در این شکل ورودی ها ،خروجی ها و
سیستم و اجزای آن به نمایش در آمده است
ورودیها سیستم خروجی ها
جعبه سیاه
خصوصیات خریدار فرایند خرید
فرهنگی تشخیص نیاز
اجتماعی جستجوی اطلاعات فردی روان شناختی ارزیابی انتخابها
خرید
محرکهای بیرونی
بازاریابی محیطی
محصول اقتصادی
قیمت فناوری
توزیع سیاسی
ترفیع فرهنگی
تصمیمات خرید
انتخاب محصول
انتخاب علامت تجاری
انتخاب فروشنده
زمان خرید
مقدار خرید

شکل ۲-۴ جعبه سیاه(حسینی،۱۵۲:۱۳۸۵)

در سمت راست شکل، محرکهای بازاریابی قرار دارند که از چهار پی تشکیل شده‌اند. این چهار پی همان کالا یا محصول، قیمت، مکان و تبلیغات پیشبردی‌اند. سایر محرکها، شامل نیروها و وقایع اساسی موجود در محیط خریدارند. این نیروها عمدتاً اقتصادی، تکنولوژیکی، سیاسی و فرهنگی‌اند. تمام این محرکها وارد جعبه سیاه خریدار می شوند. جایی که پس از طی مراحلی، به واکنشهای قابل مشاهده خریدار در سمت چپ تبدیل می شوند. این واکنشهای قابل رؤیت همان انتخاب کالا،انتخاب مارک تجاری کالا، انتخاب فروشنده و زمان است. (حسینی،۱۵۲:۱۳۸۵)
بازاریاب در پی این است که بداند چگونه محرک در جعبه سیاه مصرف کننده، به یک واکنش تبدیل می شود.جعبه سیاه خود از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول، خصوصیات فردی خریدار است که روی نحوه درک و واکنش او نسبت به محرک تأثیر دارد و قسمت دوم، فرایند تصمیم گیری خریدار است که روی رفتار او اثر می گذارد .

۲-۲-۱۰ خصوصیات فردی موثر در رفتار مصرف کننده

خریدهای مصرف کنندگان شدیداً تحت تأثیر خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، شخصی و روانی آنان قرار می گیرد.
شکل زیر تمام این عوامل را نشان می دهد. اگر چه اکثر این عوامل خارج از حیطه نفوذ و کنترل بازاریاب‌اند با این وجود توجه به آنها حائز اهمیت است.
فرهنگی
فرهنگ
خرده فرهنگ
طبقه اجتماعی
اجتماعی
گروه مرجع
خانواده
نقش و جایگاه

• اجرا: انجام عملیات ضروری جهت دستبابی به اهداف ,

 

• ارزشیابی بررسی میزان موفقیت برنامه در دستیابی به اهداف میداند . او در این مدل نیاز سنجی را جزئی از برنامه ریزی تلقی می کند . ( ونتلینگ , ۱۹۹۵)

 

سانی استوت (۱۹۹۳) و مارتاریوس (۱۹۹۶ ) و جاکوبی بامروف مراحل کارکرد آموزش را به شرح زیر بیان کرده اند .

 

• تعیین نیازهای آموزشی : ریشه مشکلات چیست ؟ آیا مشکلات آموزشی است ؟

 

• برنامه ریزی آموزشی : طراحی نحوه حل مسأله و یا مشکل به وسیله کارآموزان .

 

• اجرا : ایجاد دانش , مهارت ویا نوع رفتار لازم درکارکنان .

 

• ارزشیابی : ارزشیابی اثرات دوره و عملکرد کارآموزان به ویژه در محیط واقعی کار ( به نقل از عباس زادگان وترک زاده , ۱۳۷۹)

 

۲-۴-۲- مدل T. D. L. B (( training and developmet lead body
هیات هادی آموزش و بهسازی انگلستان (۱۹۹۲) که یک سازمان سیاست گذار دولتی در زمینه های فعالیتهای آموزش و بهسازی است، مدل استانداردی برای آموزش و بهسازی کارکنان ارائه نموده است . در این مدل مراحل چرخه آموزش وبهسازی بیانگر حوزه های فرعی و فعالیت های هر یک مطرح شده که به زعم حوزه های T. D. L. B شایستگی و مهارت است آموزش وآموزشگران باید از آن برخوردار باشند . این الگو یک مرحله مهم را به مراحل اصلی آموزش و بهسازی افزوده است ., این مرحله پشتیبانی های اطلاعاتی وعملیاتی است که نقش بسیار مهمی‌در پیشرفت روال کار و سطح آموزش و بهسازی در سازمان دارد .

الف – شناسایی نیازهای آموزش و بهسازی :

 

• شناسایی الزامات سازمانی

 

• شناسایی نیازهای یادگیری افراد و گروه ها

 

ب – طرح ریزی استراتژیها و برنامه های آموزش و بهسازی

 

• طراحی استراتژیها و برنامه های آموزش و بهسازی در سطح سازمان

 

• طراحی استراتژی برای کمک به افراد و گروه ها

 

• شناسایی الزامات سازمانی

 

• شناسایی نیازهای یادگیری افراد وگروهها

 

• طراحی و تولید مواد آموزشی برای یادگیرنده

 

ج – ارائه فرصتهای یادگیری , منابع و پشتیبانی

 

• اکتساب و تخصیص منابع برای اجرای طرحهای آموزش و بهسازی

 

• ارائه فرصت های یادگیری و پشتیبانی لازم برای توانمند کردن افراد و گروه ها در رسیدن به اهدافشان

 

د – ارزشیابی اثربخشی آموزش

 

• ارزشیابی اثربخشی آموزش و بهسازی

 

• ارزشیابی موفقیت فرد و گروه بر اساس اهداف تعیین شده

 

• ارزشیابی موفقیت با توجه به گواهی عمومی‌

 

ه – پشتیبانی آموزش و بهسازی

 

• تلاش ومشارکت برای پیشرفت آموزش و بهسازی

 

• ارائه خدمات لازم برای پشتیبانی عملیات آموزش و بهسازی ( عباس زادگان , ۱۳۷۹)

 

۲-۴-۳- مدل پارکر
« مراحل برنامه ریزی برای آموزش در مدل پارکر »
تشخیص نیاز های آموزشی
۶-اندازه گیری نتایج انتخابات
ULshak.,1993 شکل ۲-
۱۰- « شکل ۲-۱- مراحل برنامه ریزی برای آموزش در مدل پارکر »
مدل پارکر فراهم کننده یک نقشه برای تعقیب مسیر طراحی و ارزشیابی آموزشی است . همان طوری که ملاحظه می‌شود تحلیل نیازها هدایت کننده به سوی توسعه و تعیین اهداف آموزشی ,اساس طراحی برنامه های آموزشی و انتخاب روش های آموزشی مناسب است . مدل پارکر یک فرایند مرحله به مرحله و ماهیت آن چرخه‌ای است . ( ولشاک , ۱۹۹۳)
۲-۴-۴- مدل مبتنی بر تحول پذیر بودن سازمان

اصلاحات بنیادین رضاشاه ایجاد ارتشی قدرتمند بود که قدرت دولت را در همه جا به اجرا درمی آورد. در حقیقت ارتش، دیوان سالاری و حکومت به طور اخص(کابینه و مجلس)، سه ستون نهادین نظام را تشکیل می‌دادند. ارتش از حالت اولیه فوج چندهزار نفره قزاق در دهه ۱۹۲۰(۱۳۰۰) به ۱۲۶۰۰۰ مرد مسلح دائم تبدیل شد و در سال ۱۳۲۰ امکان بسیج ۴۰۰۰۰۰ نفر نیز وجود داشت که خدمت نظام وظیفه اجباری برای همه مردان ایجاد چنین نیرویی را ممکن می‌ساخت. ویژگی مهم دیگر دولت مطلقه مدرن رضاشاه پس از تشکیل ارتش ملی و متمرکز ساختن منابع قدرت ایجاد یک دستگاه اداری نوین بود که به نوبه خود نقش مهمی در نهادینه شدن قدرت و پیشبرد برنامه های نوسازی و توسعه ایفا کرد. در ایران عصر قاجار با وجود خودکامگی دولت، شبکه گسترده و متمرکز بورکراتیک وجود نداشت. نوسازی نظام آموزشی نیز که توسط رضاشاه برای خارج کردن نظام آموزشی ایران از کنترل روحانیون به انجام رسید، بیشترین تأثیر را بر ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران بر جای گذاشت.

در زمینه صنعتی شدن نیز استراتژی دولت روی آوردن به سیاست جایگزینی واردات بود. دولت با ایجاد انحصارات حکومتی، تامین مالی کارخانه های نوین و اعطای وام های های کم بهره به کارخانه‌داران از طریق بانک ملی، سرمایه‌گذاری صنعتی را تشویق می‌نمود (افضلی، ۱۳۸۶: ۴۴۷). در نهایت دولت رضا شاه به‌رغم متمرکزساختن قدرت و انجام یک سری اصلاحات صوری نظیر وحدت لباس، توسعه بورکراسی و ارتباطات نتوانست تشکل‌های ماقبل سرمایه‌داری مانند زمین‌داران بزرگ، ایلات و عشایر را به‌طور کامل از میان بردارد و در نتیجه در انجام کارویژه اقتصادی خود شکست خورد. وی در شهریور ۱۳۲۰، به وسیله همان کسانی که او را به قدرت رسانده بودند از قدرت برکنار شد. از تهاجم متفقین در شهریور ۱۳۲۰ (۱۹۴۱م)، و برکناری رضاشاه تا سقوط حکومت ملی گرا و مردمی مصدق در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲(۱۹۵۳م)، کنترل سلطنت خودکامه در ایران کاهش یافت. محمدرضاشاه به دنبال این کودتا با پشتیبانی سازمان سیا به قدرت بازگشت و خودکامگی بار دیگر بر فضای کشور حاکم گشت.
حکومت پهلوی با حوادث زیادی مقارن بود؛ نظیر موروثی کردن حکومت در قانون اساسی مشروطه، توسعه استبداد، سوء استفاده از محمل‌های قانونی، تغییر مسیر آرمان سیاسی ملت که در مشروطیت جلوه‌گر شد، یکپارچه‌سازی کشور و توسعه ناسیونالیسم ایرانی، بنیادگذاری نهادهای اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نوین، اشغال نظامی ایران در جنگ جهانی دوم، خلع رضاشاه به دست متفقین و تبعید وی به موریس، نفوذ و سلطه امریکا در ایران، ورود ایران به سیکل رقابت‌های دوران جنگ سرد و پیوستن به اردوگاه غرب. در مجموع، سلسله پهلوی به مدت ۵۳ سال، از ۱۳۵۷-۱۳۰۴ هـ . ش (۱۹۷۸-۱۹۲۵م)، در ایران حکومت کرد و نهایتاً با تکامل یافتن نیرو‌های سیاسی مخالف داخلی که هویتی اسلامی و دینی داشتند، به چالش خوانده شد و با نقش‌آفرینی سیاسی ملت در انقلابی دیگر به رهبری امام‌خمینی(ره)، در سال ۱۳۵۷ هـ . ش(۱۹۷۹م)، سرنگون شد و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.
۲۰- حکومت جمهوری اسلامی: اراده و نقش‌آفرینی سیاسی ملت ایران در فرایند انقلاب اسلامی، به پیروزی مردم در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ هـ . ش (۱۹۷۸م)، منجر شد و نظام جمهوری اسلامی با رأی اکثریت مطلق (۲/۹۸ درصد) مردم در رفراندم ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ هـ . ش (۱۹۷۹م) تأسیس شد و تا اکنون به‌عنوان حکومت رسمی ایران با تأسیسات و نهاد‌های قانونی مندرج در قانون اساسی، قدرت را به دست دارد. این حکومت اولین تجربه نظام جمهوری اسلامی در تاریخ سیاسی ایران و نقطه پایانی برای سیستم یکنواخت شاهنشاهی محسوب می‌شود. حکومت جمهوری اسلامی ایران که اصل استقلال سیاسی از قدرت‌های رقیب در جنگ سرد، به‌ویژه امریکا را سرلوحه برنامه سیاسی خود قرار داده بود و از طرفی در دنیای اسلام با استقبال نسبی مسلمانان آزاده روبرو بود، به شدت مورد غضب رقبای منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی قرار گرفت و فشار‌های زیادی را از بیرون مرز‌های خود متحمل شد که از موارد مشخص این فشار‌ها می‌توان به تهاجم گسترده نظامی عراق به ایران طی سال‌های ۱۳۶۷-۱۳۵۹هـ . ش(۱۹۸۸-۱۹۸۰م)، تهدیدات نظامی و سیاسی امریکا، منزوی ساختن ایران در صحنه بین‌المللی، تحریم اقتصادی امریکا علیه ایران، فعال شدن جنبش‌های سیاسی معارض در قلمرو‌های قومی حاشیه، نظیر کردستان، ترکمن صحرا و خوزستان، توسعه بحران‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی در داخل کشور تا سر حد ترور دولتمردان تراز اول و شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی برجسته اشاره کرد(حافظ‌نیا، ۱۳۸۱: ۲۳۵-۲۲۴). ( http://sarbazrahbari. blogfa. com/post-. aspx)
جدول ۴-۱ سیر تاریخی حکومت‌ها در ایران

 

حکومت‌ها	گسترش افزایش و کاهش فضایی	اختیارات	نوع سازمان
حکومت ماد	از غرب تا خلیج‌فارس، آذربایجان، خوزستان، خراسان و قفقاز	پادشاه	سازمان حکومتی و اداری
هخامنشیان	از ماوراء‌النهر تا سند و پنجاب و از شبه جزیره عربستان تا ماورای قفقاز و از شمال آفریقا تا مدیترانه و جنوب شرقی اروپا	فرمانده قوا- دبیر	سازمان دولتی
اشکانی	از شرق آمودریا تا ترکیه و قفقاز و دریای سیاه و بین‌النهرین	مجلسی مرکب از نجبا، خاندان‌های اشرافی و رهبران دینی	سازمان سیاسی- اداری
ساسانی	از بین النهرین تا پنجاب و از قفقاز تا ماوراء‌النهر	پاذگسبان(نایب‌السلطنه)	سازمان سیاسی- فضایی
اسلامی	از شرق تامنطقه کاشغر	امیران	سازمان قومیت
غزنویان	تا ماوراء النهر، خوارزم، سند و پنجاب، اصفهان، ری و همدان	امیر یا حاکم	سازمان قومیت
سلجوقیان	از ماوراءالنهر تا بین‌النهرین، آسیای صغیر و سواحل مدیترانه	امیر یا حاکم