از طرفی دیگر رقابت پذیری، فرایندی است که هر نهادی می کوشد تا از طریق آن، بهتر از دیگری عمل کرده و از دیگر نهادها پیشی گیرد. در سطح بین المللی، کشورها به دلیل کمبود منابع مالی، فنی و تخصصی لازم، می بایستی برای رسیدن به ثروت و بهره مند ساختن آحاد جامعه خود از رفاه، با یکدیگر به رقابت بپردازند. از این رو، کسب توانمندی های رقابتی در جهان امروز به یکی از چالش های اساسی کشورهای مختلف در سطح بین المللی تبدیل شده است. برای برخورداری از توان رقابتی، عوامل مختلفی باید وجود داشته باشند. مهم ترین عوامل و شاخص های اصلی رقابت پذیری در دو سطح ملی و بین المللی عبارتند از: ۱- استاندارد سطح زندگی ۲- تجارت ۳- بهره وری ۴- سرمایه گذاری ترکیب این عوامل با یکدیگر، تعیین کننده میزان رقابت پذیری یک کشور در بعد بین المللی است(نمازی و ابراهیمی،۱۳۹۱). با توجه به مقالات مرتون[۲](۱۹۷۴) و للاند[۳](۱۹۹۴) بسیاری از مدل های ریسک اعتباری نشان داده اند که ساختارسرمایه شرکت عامل مهم تعیین کننده ریسک اعتباری است. مایویر و سرکار[۴](۲۰۰۵) و بسیاری دیگر به وضوح نشان میدهند که تامین مالی شرکت و تصمیم گیری درمورد سرمایه گذاری به یکدیگر وابسته هستند. علاوه بر این، گرنادیر[۵](۲۰۰۲) و اگورور[۶](۲۰۰۹) مدل های واقعی گزینه ها را برای تجزیه و تحلیل اثر رقابت در بازار محصول در سرمایه گذاری شرکت و تصمیم گیری های عملیاتی ایجاد نمودند.
چندین پژوهش در مورد گزینه های واقعی نشان داده اند که رقابت در بازار محصول تاثیر قابل توجهی در سرمایه گذاری بنگاه ها و تصمیم گیری های عملیاتی دارد (گرنادیر ، ۲۰۰۲؛ اگورور ۲۰۰۹). اکدوگو و ماکای[۷](۲۰۱۲) به لحاظ نظری و تجربی نشان دادند که حد بالا و پایین سرمایه گذاری زمانی می تواند منطقی باشد که در یک محیط رقابتی استراتژیک شکل گیرد. پژوهش درمورد اثر رقابت روی مسائل دیگر شاخص های مالی شرکت ها نسبتا پراکنده است، اما اخیرا توجه بیشتری به این موضوع شده است. به عنوان مثال، مک کی و فیلیپس[۸](۲۰۰۵) روی اهرم مالی شرکت تمرکز نمودند،گرولون و میکالی[۹] (۲۰۰۷) سیاست پرداخت را مورد بررسی قرار دارند، گیرود و مویلر (۲۰۰۸) به کاوش درمورد اداره امور شرکت ها پرداختند، و مورلک و نیکولو[۱۰](۲۰۰۹) و فرسارد[۱۱](۲۰۱۰) به بررسی وجه نقد شرکت ها پرداختند. والتا[۱۲](۲۰۱۰) به بررسی چگونگی شدت رقابت پرداخت که بر هزینه وام های بانکی تاثیر میگذارد و شواهدی را فراهم می کند که بطور عقلانی بانک ها به محاسبه ساختار صنعت و رقابت در زمانی میپردازند که قراردادهای مالی قیمت گذاری میشوند.
هوانگ و لی[۱۳](۲۰۱۳) به بررسی اثرات رقابت در بازار محصول بر ریسک اعتباری پرداختد .آنها نشان دادند که گسترش اعتبار بطور مثبت به تعداد شرکتها در یک صنعت مربوط میشود.گسترش اعتبار زیاد (کم) در یک صنعت دارای رابطه مثبت (منفی) با شاخص هرفیندال – هیرشمن است. و اندازه نسبی شرکت در یک صنعت یک عامل مهم تعیین کننده از ریسک اعتباری است . همچنین آنها به طور کلی دریافتند که بین رقابت در بازار محصول و شاخص ریسک اعتباری رابطه منفی وجود دارد. زیرا شرکت هایی که دارای رقابت در بازار محصول بالایی هستند در نتیجه دارای ریسک ورشکستگی پایینی می باشند بر همین اساس ریسک اعتباری در این شرکت ها کاهش می یابد.
در بازاری که حاشیه سود واحد های اقتصادی به دلیل تشدید رقابت همواره در حال کاهش بوده و همواره فشار برای کاهش بیشتر هزینه ها احساس می شود. بر همین اساس مدل های ریسک اعتباری با پیش بینی زیان های عدم بازپرداخت وام ها نوعی برتری نسبی برای بانک ها و نهادهای اعتباری ایجاد خواهد کرد. اندازه گیری ریسک اعتباری می تواند به ایجاد ارتباط بخردانه ای بین ریسک و بازده، امکان قیمت گذاری دارایی ها را فراهم سازد. همچنین بررسی ریسک اعتباری امکان بهینه سازی ترکیب پرتفوی اعتباری و تعیین سرمایه اقتصادی بانک ها برای کاهش هزینه های سرمایه ای را فراهم خواهد ساخت(مویلر،۲۰۰۸). بر همین اساس با توجه با اینکه سهم بیشتری از اقتصاد کشورهای در حال توسعه در صنعت بانکداری منعکس شده است و همچنین با توجه به اینکه افزایش ریسک اعتباری شرکت ها منجر به کاهش سهم درآمد در این صنعت گشته بنابراین پس از مطالعه تحقیقات مختلف دریافتیم که یکی از عوامل تاثیر گذار بر ریسک اعتباری واحدهای اقتصادی، رقابت در بازار محصول می باشد. پس در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که آیا بین ساختارهای رقابتی در بازار و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد یا خیر؟

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.
 

۱-۳- ضرورت انجام تحقیق
 

ضرورت انجام این پژوهش به قرار زیر است:
رشد و توسعه هرکشوری مستلزم بکارگیری منابع در شکل بهینه و هدایت آنها در مسیری صحیح است. در هر جامعه­ای، نهادهایی میتوانند در جهت تحقق این هدف گام برداشته و نقش موثری را در این راه ایفا کنند. بازارهای سرمایه و نهادهای مربوط به آنها، یکی از مهم­ترین عوامل موثر در این فرایند هستند. بازار بورس اوراق بهادار تهران مهمترین و اصلی ترین مرکز برای مبادلات سرمایه ای تلقی میگردد. همچنین از آنجایی که بخش اعظمی از اقتصاد و منابع مالی ایران در بخش بانکداری می باشد بر همین اساس مدل های ریسک اعتباری با پیش بینی زیان های عدم بازپرداخت وام ها نوعی برتری نسبی برای بانک ها و نهادهای اعتباری ایجاد خواهد کرد. اندازه گیری ریسک اعتباری می تواند به ایجاد ارتباط بخردانه ای بین ریسک و بازده، امکان قیمت گذاری دارایی ها را فراهم سازد. بر همین اساس این تحقیق در راستای نیاز به غنی تر نمودن پژوهش های حسابداری در این خصوص و همچنین آگاهی بخشیدن به سرمایه گذاران و صاحبان سود در مورد این موضوع است که آیا بین ساختارهای رقابتی در بازار و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد یا خیر؟

۱-۴- اهداف تحقیق
 

در این تحقیق اهدافی با دیدگاه ­های متفاوت بیان شده.

۱-۴-۱- اهدف علمی تحقیق
 

هدف کلی این تحقیق بررسی رابطه بین ساختارهای رقابتی در بازار و ریسک اعتباری در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جهت دستیابی به این هدف کلی، آن را به اهداف جزئی ذیل تفکیک و در طول انجام تحقیق، این اهداف پیگیری می شود:
۱- تبیین رابطه بین ساختارهای رقابتی در بازار و ریسک اعتباری.
۱-۱- تبیین رابطه بین قابلیت جانشینی کالاها و ریسک اعتباری.
۱-۲- تبیین رابطه بین اندازه بازار و ریسک اعتباری.
۱-۳- تبیین رابطه بین هزینه های ورود به بازار و ریسک اعتباری.
۱-۴- تبیین رابطه بین شدت تمرکز صنعت و ریسک اعتباری.
۱-۵- تبیین رابطه بین تعداد شرکتهای فعال در یک صنعت و ریسک اعتباری.

۱-۴-۲- اهدف کاربردی تحقیق
 

اولین کاربرد هر تحقیق جنبه نظری و توسعه رشته مورد تحقیق می باشد که زمینه لازم را برای توسعه تئوری های آن رشته و حرکت به سمت سیستم های سازگارتر و کاراتر را مهیا می سازد اما نتایج این تحقیق با توجه به هدف کلی آن می تواند برای گروه های زیر مفید واقع شود:
– تحلیل گران مالی: نتایج این تحقیق میتواند جهت تحلیل شرکت هایی که دارای سطوح مختلف از رقابت در بازار محصول هستند، مفید واقع شود.
– سرمایه گذاران و سازمان بورس اوراق بهادار: ریسک اعتباری هم برای مدیران شرکت ها و هم برای سرمایه گذاران حائز اهمیت خاصی است. بنابراین اخذ بهترین سیاست در مورد سرمایه گذاری در شرکت هایی که دارای ریسک اعتباری بالایی هستند، حائز اهمیت است.
– بانک ها و اعتبار دهندگان: نتایج این تحقیق میتواند جهت تحلیل شرکت هایی که دارای سطوح مختلف از رقابت در بازار محصول هستند، مفید واقع شود. زیرا بانک ها و اعتبار دهندگان می توانند از نتایج این تحقیق برای اعطای وام به بنگاهای اقتصادی استفاده نمایند.

۱-۵- تبیین فرضیه های تحقیق
 

با توجه به مطالب فوق و سوالات تحقیق، فرضیات این تحقیق در قالب یک فرضیه اصلی و پنج فرضیه فرعی به صورت زیر ارائه می شود:
۱- بین ساختارهای رقابت در بازار و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.
۱-۱- بین قابلیت جانشینی کالاها و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.
۱-۲- بین اندازه بازار و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.
۱-۳- بین هزینه های ورود به بازار و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.
۱-۴- بین شدت تمرکز صنعت و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.
۱-۵- بین تعداد شرکتهای فعال در یک صنعت و ریسک اعتباری رابطه وجود دارد.

۱-۶- قلمرو تحقیق
 

قلمرو تحقیق به سه دسته زیر تقسیم­ بندی شده است:

۱-۶-۱- قلمرو موضوعی تحقیق
 

قلمرو موضوعی تحقیق حاضر، رابطه بین ساختارهای رقابتی در بازار و ریسک اعتباری می باشد.

۱-۶-۲- قلمرو زمانی انجام تحقیق
 

قلمرو زمانی انجام تحقیق از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۲ در نظر گرفته شده است.

۱-۶-۳- قلمرو مکانی تحقیق
 

اطلاعات مورد نیاز این نوشتار مربوط به شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است و به دلیل جامعیت و سهولت دسترسی به بورس اوراق بهادار قلمرو مکانی این تحقیق تهران می باشد.

۱-۷- تعریف مفاهیم و متغیر های تحقیق
 

ریسک اعتباری: ریسک ناشی از عدم پرداخت بدهی اعتبار گیرندگان که پرداخت بدهی های خود را رعایت نمی کنند معمولا به عنوان ریسک اعتباری اشاره شده، در این تحقیق ریسک اعتباری از نسبت های مالی که با ۵/۹۵ درصد اطمینان شرکت ها را به احتمال عدم بازپرداخت خیلی زیاد، ضعیف و صفر تقسیم کرده است نیز استفاده می شود.
ساختارهای رقابت در بازار: برای اندازه گیری رقابت در بازار محصول از نمره ترکیبی ابعاد پنجگانه رقابت (COMP – SCOER) یعنی قابلیت جانشینی محصولات، تعداد شرکتهای فعال، حجم تقاضا، موانع ورود به بازار و نسبت تمرکز صنعت استفاده می شود.
سودآوری: بازده داراییها که عبارتست از نسبت سود قبل از بهره و مالیات به کل حقوق صاحبان سهام شرکت، به عنوان معیار سودآوری استفاده می شود.

نقدینگی: نسبت جاری که معمولترین معیار مورد استفاده برای توانایی پرداخت بدهیهای کوتاه مدت است برای محاسبه نقدینگی استفاده می شود.
اندازه شرکت: این متغیر، از لگاریتم دارایی ها بدست می آید.

۱-۸- ساختار کلی تحقیق
 

تحقیق حاضر در پنج فصل ارائه خواهد شد:
در فصل اول ما به بیان مساله، ضرورت و اهمیت انجام تحقیق، اهداف علمی و کاربردی تحقیق و به صورت خلاصه به بیان چارچوب نظری و تعاریف واژه ­ها و اصطلاحات تخصصی بکار رفته در تحقیق پرداختیم.
در فصل دوم ضمن مروری فشرده بر ادبیات موضوع تحقیق ومبانی نظری، سوابق داخلی و خارجی انجام شده در این زمینه مورد بررسی قرار می­گیرد.در فصل سوم اختصاص دارد به روش شناسی تحقیق شامل توضیحات در زمینه جامعه و نمونه آماری، روش تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده ­ها و در آخر فصل سوم به تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق و روش آماری آزمون فرضیات خواهیم پرداخت.
در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ­های تحقیق توسط روش های آماری مناسب پرداخته خواهد شد. در فصل پنجم ضمن بیان خلاصه­ای از موضوع تحقیق و روش تحقیق، نتایج آزمون فرضیات تحلیل خواهد شد. همچنین پیشنهاداتی که می ­تواند در تحقیقات آتی مورد استفاده قرر گیرد، ارئه می­ شود.

فصل دوم
 

مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق
 

سرفصل مطالب
مقدمه فصل
مبانی نظری تحقیق
پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه
 

به اعتقاد صاحب­نظران روش تحقیق، محققی که قصد رشد و توسعه­ دانش مورد مطالعه خود را دارد، ابتدا باید مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی را که تاکنون در زمینه­ دانش مذکور انجام شده را شناسایی و مطالعه نماید. مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق (مشتمل بر شناسایی، مطالعه و ارزیابی تحقیقات مشاهدات علمی گزارش­شده، عقاید و دیدگاه ­های صاحب­نظران در ارتباط با موضوع مورد تحقیق) به عنوان یکی از مراحل اساسی هر تحقیق علمی مورد بحث قرار گرفته شده و محققین معتقدند که انجام این مطالعات، به محقق کمک می­ کند تا بینش عمیقی در مورد تحقیق و حوزه­ای که تحقیق به آن تعلق دارد، کسب کند. در این فصل به مطالعه مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق و مروری بر تحقیقات انجام گرفته در زمینه تحقیق حاضر پرداخته شده است. فصل حاضر در سه بخش طبقه بندی شده است:
بخش اول: ریسک اعتباری
بخش دوم: ساختارهای رقابتی در بازار
بخش سوم: پیشینه تحقیق

۲-۲- بخش اول ریسک اعتباری
 

۲-۲-۱- مفاهیم و تعاریف ریسک
 

تصمیمات مربوط به تامین مالی و تعیین ترکیب بهینه ساختار سرمایه از یک طرف و توجه به ریسک شرکت از طرف دیگر ازجمله مسائلی است که در تصمیم ­گیری مدیریت حائز اهمیت است.
استفان­راس اینطور بیان کرده که بخش پیش ­بینی نشده بازده ، یعنی بخش ناشی از اخبار غیر مترقبه ،ریسک واقعی هر نوع سرمایه ­گذاری است .مهم­تر اینکه ،اگر همواره آنچه را که انتظار داریم ، بدست آوریم سرمایه ­گذاری کاملا قابل پیش ­بینی و بنابراین بدون ریسک خواهد بود . به عبارت دیگر ، ریسک یک دارایی از اخبار غیر مترقبه- اتفاقات پیش بینی نشده- ناشی می­ شود(جهانخانی و شوری، ۱۳۸۹). و به عبارتی ساده­تر میتوان گفت ریسک یا عدم اطمینان در معنای عام اشاره به تحقق نتیجه ای متفاوت با نتیجه مورد انتظار دارد .
با توجه به آنچه ذکر شد ریسک در نتیجه عدم اطمینان ناشی از احتمال به دست آوردن بازده در یک بازه زمانی مشخص با ارزش ثابت ایجاد می­گردد که اینچنین ریسکی بر دو نوع می­باشد:

ریسک غیر سیستماتیک که در اثر عوامل خاص مربوط به یک پروژه یا شرکت مشخصی ایجاد می­ شود که طبق نظریه مدیریت پرتفولیو این ریسک را می­توان از طریق ایجاد یک پرتفولیو متنوع و بهینه شده به حداقل رساند.
 

ریسک سیستماتیک که در نتیجه عوامل اقتصادی و سیاسی و اجتماعی موثر بر پروژه سرمایه ­گذاری ایجاد می­گردد و در نتیجه پروژه سرمایه ­گذاری نقشی در ایجاد این نوع از ریسک ندارد . لذا ریسک سیستماتیک بوسیله عوامل ذکر شده بر روی شرکت یا یک بخش از صنعت تاثیر گذار است(راعی،۱۳۸۶).

شاخص ریسک سیستماتیک در مدیریت پورتفولیو ضریب بتا است و زمانی که انتظار رشد شاخص بازار وجود داشته باشد ، سرمایه ­گذاران سهام­هایی با بتای بالاتر را انتخاب می­ کنند و در شرایط انتظار کاهش شاخص بازار به انتخاب سهم­های با بتای منفی و پایین دست می­زنند(همان منبع).

با مراجعه به منابع مختلف علمی، تعاریف متعددی از ریسک می‌توان یافت. که البته‌ هر کدام از این تعاریف بسته به بعد یا زاویه دید خود، تعریف متفاوتی از ریسک ارائه کرده‌اند.
در فرهنگ مدیریت رهنما، در تعریف ریسک آمده است :
«ریسک عبارت است از هرچیزی که حال یا آینده دارایی یا توان کسب درآمد شرکت، موسسه یا سازمانی را تهدید می کند.»
وستون و بریگام در تعریف ریسک یک دارایی می‌نویسند:
ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی.
 

واژه ریسک در فرهنگ لانگمن چنین تعریف شده است: “ریسک عبارت از احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب و یا احتمال وقوع خطر است”.