اقلام تعهدی معنایی(ارتباط با واقعیت­های اقتصادی) نتیجه تفسیر و تحلیل رویدادهای مالی است که اگر ساختاری با آنان برخورد شود، باعث گمراه کننده شدن اطلاعات مالی می­شوند. درحسابداری و گزارشگری مالی برمحتوای اقتصادی عملیات و رویدادها تاکید می­ شود، هرچند شکل عملیات و رویدادها مغایر بامحتوای آنها باشد و نحوه عمل دیگری را ایجاب کند. برای مثال، جهت افشای خرید تجهیزات با عمر طولانی، می­توان دونوع برخورد داشت: ساختاری، اعتقاد بر تاثیر گذاری این رویداد فقط بردوره وقوع، معنایی، اعتقاد بر تاثیرگذاری این رویداد بر کل دوره انتفاع دارایی. برخورد ساختاری یعنی قبول اینکه دارایی­ ها تنها دردوره خرید دارای انتفاع­اند و بعد از آن ناباب شده و بی­استفاده می­مانند. اما واقعیت این است که تنها درمواقع استثنایی (سیل،زلزله،آتش سوزی و… )است که احتمال دارد دارایی­ ها در کوتاه مدت ناباب شوند و معمولا دارای عمر طولانی­اند. ما از دارایی­ ها درطول دوره حیاتشان استفاده می­کنیم، هرچند به دلیل فرسودگی منافع حاصل، رویه نزولی دارند. بنابراین پرواضح است که اختصاص هزینه­ها به دوره خرید و استفاده ازمنافع آن در دوره انتفاع دارایی­ ها، نقص سیستم اطلاعاتی مورد استفاده است. از طرف دیگر، زمانی که ما خرید دارایی را در دوره خرید به عنوان هزینه شناسایی می­کنیم، نداشتن تناسب میان درآمدهای حاصل با هزینه­ های تحمیل شده، سبب می شود هزینه­ها در دوره وقوع متورم، سود کم و درنتیجه برداشت صحیحی ازعملکرد مدیریت، وضعیت واحد اقتصادی و … نداشته باشیم. در دوره­ های آینده نیز شناسایی فقط منافع حاصل، ایجاد سود فرضی می­ کند و این امر، ازیک سو اطلاعات نادرستی جهت استفاده­کنندگان از اطلاعات مالی ارائه­می­دهد و ازسوی دیگر درصورت تقسیم سود، اصل سرمایه است که تقسیم می­ شود. به طورکلی دربرخورد ساختاری، رویدادهای مالی فقط بر دوره جاری تاثیرگذار است (گسسته) واین واقعیت که این رویدادها برجریان­های نقدی آینده وعملکرد آینده شرکت موثراست، منعکس نمی­ شود(پیوسته). تفسیر نادرست این رویدادها باعث ایجاد اختلال­های معنایی می­ شود.

2-2-3-3- اجزای اقلام تعهدی
اقلام تعهدي را مي­توان به دو جزء تقسيم كرد:

1. 1. اقلام تعهدي ناشي از رشد فعاليت شركت­ها(غيراختياري)^[77]

1. 1. اقلام تعهدي ناشي از كارايي مديريت دارايي­هاي عملياتي شركت­ها (اختياري)^[78]

اقلام تعهدي اختياري آن دسته از تعهدهايي هستند كه به وسيله عمليات عادي توصيف نمي­شوند. يعني آن دسته از تعهدهايي كه در معرض تحريف­هاي مديريت قرار گرفته­اند (استولوي،2000)^[79]و ماهيت غير عادي دارند در نتيجه بخش ديگري از اقلام تعهدي كه انتظار مي­رود در روند عادي فعاليت موسسه گزارش شوند اقلام تعهدي غيراختياري يا نرمال (پيش­بيني­شده) ناميده مي­شوند. در واقع اين گروه از اقلام تعهدي در اثر رشد فعاليت شركت­ها، افزايش مي­يابد(جونز،1991). همانطور كه مي­دانيم قضاوت­هايي كه به وسيله مديران به كاربرده مي­شود، برگزارش­هاي مالي تاثير مي­گذارد و اين قضاوت­ها معمولا از طريق بخش تعهدي سود انجام مي­گيرد، زيرا قابليت تحريف و اعمال قضاوت در مورد بخش نقدي سود خيلي كمتر از بخش تعهدي است. فرض مي­شود كه سودها به روشي قابل پيش­بيني و در جهت رسيدن به اهداف خاصي مديريت
مي­شوند و اقلام تعهدي اختياري به عنوان نماينده­هایی از ميزان سود مديريت شده در نظرگرفته
مي­شوند(توماسوزانگ،2000)، يعني هرچه درصد اقلام تعهدي اختياري بيشتر باشد ميزان سود مديريت شده هم بيشتر است. نتيجه مطالعه اخير چن^[80] و همكارانش(2006) نيز نشان مي­دهد كه پايداري كم جزء تعهدي سود را در اصل مي­توان به اقلام تعهدي اختياري نسبت داد. براي مثال، فرض كنيد كه موجودي ها بدون ارتباط با فروش افزايش يابد. اين افزايش را مي­توان به كاهش بخش كارايي اقلام تعهدي نسبت داد، زيرا افزايش موجودی ها دو دلیل می ­تواند داشته باشد: اول اینکه افزایش­ها بیش­نمایی شده باشد، که بیانگر تحریف موقت حسابداری است. دوم اینکه مدیریت موجودی ها کارایی لازم را نداشته باشد(رضازاده و همکاران، 1390).
2-2-4- ارتباط تئوريك بين متغيرهاي پژوهش
همانطور كه گفته­شد،صورت­هاي مالي شركت­ها بر اساس مبناي تعهدي تهيه مي­شود، بخش عمده­اي از اقلام تعهدي تشكيل دهنده صورت­هاي مالي شامل اقلام تعهدي مرتبط با سرمايه درگردش است. به­عنوان مثال مي­توان موجودي كالا را نام برد كه هم در ترازنامه وهم در صورت­سودوزيان موثر است. گزارش اقلام تعهدي در صورت­هاي مالي بر اساس برآوردهايي است، كه تحت تأثير قضاوت مديريت قرارمي­گيرد. سطح محافظه كاري گزارشگري در تهيه صورت­هاي مالي بر ميزان خطاي برآوردهاي انجام شده و در نتيجه بر كيفيت اقلام تعهدي موثر است. بدليل گردش بالاي دارايي­ها و بدهي­هاي جاري در مقايسه با داراي­ها و بدهي­هاي بلندمدت كيفيت اقلام تعهدي مرتبط با سرمايه درگردش تأثير بيشتري بر تصميم­گيري استفاده­كنندگان از صورت­هاي مالي ميگذارد. تناسب اقلام تشكيل دهنده سرمايه درگردش تحت تأثير استراتژي بكارگرفته شده توسط مديريت قرار­مي­گيرد، اقلام تعهدي معمولا در محاسبه بسياري از نسبت­هاي مالي مانند نسبت جاري، نسبت آني و…بكار مي­رود، و اين نسبت­ها شاخص­­هايي پركاربرد در تحليل صورت­هاي مالي هستند.
2-3- پیشینه پژوهش
در این بخش پژوهش­هاي انجام شده قبلی به تفکیک پژوهش­هاي خارجی و پژهش­هاي داخلی ارائه شده­است. با توجه به موضوع پژوهش، پیشینه ارائه شده به بررسی پژوهش­هايي که اثرات کیفیت اقلام تعهدي را مورد توجه قرارداده اند و همچنين پژوهش­هايي كه استراتژي هاي سرمايه در گردش و محافظه كاري در گزارشگري مالي را بررسي كرده اند، پرداخته شده است.
2-3-1- مروری بر پژوهش های داخلی
حساس یگانه و کریمی در مطالعه­ ای تحت عنوان اثر انتخاب روش­های حسابداری بر کیفیت سود. نتیجه گرفتند که کیفیت سود گزارش شده تحت تاثیر روش­های حسابداری مورد استفاده قرار نمی­گیرد.
مهربانی و همکاران(1390) رابطه بین اقلام تعهدی غیر منتظره و محافظه ­کاری در حسابداری را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آزمون حاکی از این بود که اقلام تعهدی غیر منتظره حاصل مدل جونز تعدیل شده رابطه مثبت و معناداری با محافظه ­کاری دارد. اما در­باره تاثیر اقلام تعهدی غیر منتظره حاصل از مدل جونز تعدیل شده با جریا­­ن­های نقدی غیر خطی بر محافظه ­کاری نتیجه معناداری مشاهده نشد.
دستگیرو رستگار(1389) در تحقیقی به مطالعه رابطه بین کیفیت سود، اندازه اقلام­تعهدی و بازده سهام با کیفیت اقلام تعهدی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که کیفیت سود با کیفیت اقلام تعهدی رابطه مستقیم دارد، ضمن اینکه با کاهش کیفیت اقلام تعهدی و افزایش اندازه اقلام تعهدی بازده سهام افزایش می­یابد.
مهرانی و همکاران(1388) عدم تقارن زمانی در سود حسابداری و رابطه آن با اقلام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها حاکی از این است که سود حسابداری حدود66/3مرتبه نسبت به بازده منفی سهام حساس تر از بازده مثبت سهام است. بنابراین سود حسابداری محافظه ­کارانه است و حدود 78درصد از محافظه کاری در سود حسابداری توسط اقلام تعهدی سود تبیین می­ شود.
رضا زاده و آزاد(1387) به تبیین رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران و میزان محافظه ­کاری در گزارشگری مالی پرداختند. نتایج پژوهش بیانگر وجود رابطه مثبت و معنادار میان عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران و سطح محافظه ­کاری اعمال شده در صورت­های مالی است. همچنین نتایج نشان می­دهد که تغییر عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران موجب تغییر در سطح محافظه ­کاری می شود.
2-3-2- مروری بر پژوهش­های خارجی
رولندمارتین(2002)^[81] در تحقیقی تحت عنوان تاثیر روش های انتخاب شده حسابداری بر کیفیت سود نتیجه ­گیری نمود، در مورد خطای پیش بینی سود بعنوان یک معیار از کیفیت سود، در یک دوره کوتاه مدت(یک ساله) بین شرکتهایی که غالبا از روش های حسابداری محافظه ­کارانه، میانه­رو و یا تندرو استفاده می­ کنند تفاوتی وجود ندارد، اما در یک دوره میان مدت(دوساله)خطای پیش بینی سود شرکت­های با روش های حسابداری محافظه­کار و میانه­ رو کوچکتر از شرکت­های با روش­های حسابداری تندرو می­باشد، بگونه­ای که این خطا در شرکت­های تندرو دو برابر شرکتهای میانه­رو و سه برابر شرکت­های محافظه­کار است. همچنین در یک دوره بلند­مدت (سه تا پنج ساله)دقت پیش ­بینی سود شرکت­های با روش­های حسابداری محافظه­کار و میانه بیشتر از دقت پیش بینی سود شرکتهای با روش های حسابداری تندرو است، ولی تفاوت معنی داری بین شرکت­های محافظه­کار و میانه وجود ندارد. میرز و سایرین(2003) نشان دادند سطوح بالاتر اقلام تعهدی بویژه اقلام تعهدی غیرعادی نشان دهنده کیفیت پایین تر سود است. بالسام و سایرین(2003) از کیفیت اقلام تعهدی برای بررسی کیفیت سود استفاده کردند و به این نتیجه رسیدند که هر چه کیفیت اقلام تعهدی بیشتر باشد کیفیت سود نیز بیشتر خواهد بود.
ریچارد(2002) به بررسی رابطه بین حسابدارای محافظه­کار و کیفیت سود پرداخت. او در مقاله خود از مفهوم کیفیت سود(پنمن و ژانی، 2002) استفاده ­نمود. پنمن و ژانی، کیفیت سود را بر حسب تغییر در حسابداری محافظه­کار درطول یک دوره زمانی تعریف می­ کند. ایده و تفکر اصلی این است که تفاوت بین خالص دارایی­ های گزارش شده سیستم حسابداری غیر محافظه­کار، سود معکوس نام دارد.
باسو(1997) بیان می کند که انعکاس محافظه ­کاری از طریق اقلام تعهدی منجر به تفاوت­های قابل پیش ­بینی در ویژگی های جریان­های نقدی و اقلام تعهدی می­ شود. او نشان می­دهد که به موقع بودن سود بر اثر شناسایی به موقع­تر “اخبار بد” از طریق اقلام تعهدی است. با این حال اقلام تعهدی اخبار خوب را به موقع­تر از جریان های نقدی شناسایی نمی­کنند. پنمن و ژانگ(2002)بیان می­ کنند، حسابداری محافظه ­کارانه به معنی اتخاذ روش­های حسابداری است که بطور مستمر ارزش خالص دارایی­ ها را کمتر از واقع نشان
می­دهد. مجموع این روش­ها موجب پایین آمدن سود و ایجاد ذخایر پنهان می­شوند. بنظر آنها هرقدر در ارائه سود حسابداری از روش محافظه­کار­تری استفاده شده­باشد، کیفیت سود پایین­تر خواهد­بود. گیولی و هاین (2000) از اقلام تعهدی اختیاری برای اندازه ­گیری محافظه­­کاری استفاده می­ کنند. زیرا به اعتقاد آنها از یک سو حسابداری تعهدی مجرایی برای اعمال محافظه ­کاری است و از سوی دیگر ، اعمال اختیار از جانب مدیران در شرایط عدم اطمینان زمینه پیدایش محافظه ­کاری را فراهم می­آورد. این پژوهشگران با بررسی انباشت این اقلام طی دوره­ های مورد بررسی و مشاهده این که با گذشت زمان، اقلام تعهدی اختیاری انباشته ، منفی و منفی تر شده ­اند، نتیجه گرفته­اند که با گذشت زمان محافظه ­کاری بیشتر و بیشتر شده است. این بدان معناست که در طول زمان مدیران روش­هایی را انتخاب کرده ­اند که به حداقل شدن سود انباشته منجر شده­است. پا (2007) با بکار گیری مدل باسو در اندازه ­گیری محافظه ­کاری و تفکیک اقلام تعهدی به اجزای منتظره و غیر­منتظره ، با بهره گرفتن از دو مدل جونز تعدیل شده و جونز تعدیل شده با جریان­های نقدی غیر خطی به مطالعه تاثیر اقلام تعهدی غیر منتظره بر محافظه ­کاری پرداخت. نتایج پژوهش وی حاکی از این است که محافظه ­کاری منعکس در اقلام تعهدی بیشتر تحت تاثیر اقلام تعهدی غیر منتظره است. لافوند و واتس (2008)به بررسی تاثیر عدم تقارن اطلاعاتی بین افراد داخل و خارج از شرکت بر روی تقاضا برای محافظه ­کاری پرداختند. آنها بحث می­ کنند عدم تقارن اطلاعاتی تقاضا برای محافظه ­کاری را افزایش می­دهد.
فصل سوم
روش اجرای پژوهش
3-1- مقدمه
پژوهش، فرایند جستجوی منظم برای مشخص نمودن یک موقعیت نامعین است. از طریق این فرایند،
می­توان درباره ناشناخته­ها به جستجو پرداخت و شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند به چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافته­ ها، روش­شناسی گفته می­ شود. لذا شناخت علم ودستیابی به هدفهای آن میسر نخواهد شد، مگر زمانی که با روش­شناسی درست صورت پذیرد. از طرف دیگر، تحقیق از حیث روش اعتبار می یابد نه از حیث موضوع تحقیق. روش تحقیق هدایت­گر جستجوهای علمی در جهت دستیابی به حقیقت است. هر پژوهشگر در آغاز، در پی طرح مشکل یامسأله است. مشکل یا مسأله­ای که پرسش­های زیادی را در ذهن پژوهشگر ایجاد و موجب پیدایش فرضیه­ می­ شود. پژوهشگر با جمع­آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آنها سعی در ارائه پاسخی مناسب برای پرسشهای پژوهش و تأیید یا رد فرضیه های مطرح شده دارد. در انجام تحقیقات علمی جمع­آوری اطلاعات و چگونگی تجزیه و تحلیل آنها اهمیت بالایی دارد. این عمل یک مقوله از فرآیندی است که، طی آن نظریه ­ها در قالب آمار و ارقام علمی تجلی پیدا نموده و ثمره آن به صورت کمی جلوه­گر واز این طریق می­توان الگوی نظری پژوهش رامورد سنجش و محاسبه قرار داد. تحقیق حاضر بر آن است که، با شناسایی شدن مسأله تحقیق و به اتکاء فرضیه ­های تدوین شده درجهت اجرای آزمونهای مناسب و تجزیه و تحلیل نتایج این آزمون­ها، به جمع آوری اطلاعات موردنیاز تحقیق بپردازد.
3-2- قلمرو پژوهش
3-2-1- قلمرو موضوعی پژوهش
مطالعه تأثیر بکارگیری روش های متفاوت حسابداری برکیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، موضوع این تحقیق است و درحوزه تصمیم ­گیری­های اقتصادی و مدیریت سرمایه ­گذاری، قابل طرح و بررسی است.
3-2-2- قلمرو زمانی پژوهش
دوره زمانی تحقیق را ، فاصله زماني سال­های 1391- 1385 در بر گرفته­است.
3-2-3- قلمرو مکانی پژوهش
شناخت از مکانی که پژوهش در آن صورت می­گیرد، می تواند در قضاوت خواننده نسبت به دستاوردهای تحقیق، نقش به سزایی داشته باشد. قلمرو مکانی این پژوهش را کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بر­گرفته است.
3-3- فرضيه­های پژوهش
با توجه به تحقيقات انجام شده و مباني نظري موجود، ‌فرضيه­های تحقيق به شرح زير تعريف شده است :
3-3-1- فرضیه اصلی اول:
استراتژی­ های سرمایه درگردش بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارند.
3-3-1-1 استراتژی­ های جسورانه بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارند. 3-3-1-2 استراتژی­ های میانه­رو بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارند.
3-3-1-3 استراتژی­ های محافظه ­کارانه بر کیفیت اقلام­ تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارند.
3-3-2- فرضیه اصلی دوم:
محافظه ­کاری در گزارشگری مالی بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معنادار دارد.
3-3-2-1 محافظه­كاري پايين در گزارشگري مالي بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارد.
3-3-2-2 2محافظه­كاري متوسط در گزارشگري مالي بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارد.
3-3-2-3 3 محافظه­­كاري بالا در گزارشگري مالي بر کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش، تأثير معناداري دارد.
3-4- جامعه آماري پژوهش و نحوه انتخاب شرکت­های مورد ­مطالعه جهت آزمون فرضیه ­های تحقیق
جامعه آماري این پژوهش را كليه شركت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بر­می­گیرد. شرکت­های مورد مطالعه در جهت آزمون فرضیه ­های پژوهش بدين صورت انتخاب گرديده اند كه، ابتدا كليه­ شركت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در پایان سال 1385 فهرست گرديده، سپس از ميان آنها شركت­هايي انتخاب شده ­اند كه، تمامي شرايط زير را دارا و آن دسته از شركت­هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران كه اين شرايط را نداشته­اند‌ از جامعه آماري مورد مطالعه جهت استفاده از اطلاعات آماری آنها برای آزمون فرضیه ­های پژ.هش حذف گردیده­اند: