۱-۲- بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۳
۱-۳-اهمیت و ضرورت پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………….. ۴
۱-۴-سابقه انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………۵
۱-۵-فرضیات پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………….۵
۱-۶- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………… ۵
۲- فصل دوم: کلیات پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………۶
۲-۱- مختصات نثر نیمه‌ی اول قرن پنجم هجری………………………………………………………………………………………………..۷
۲-۱-۱- کوتاهی جمل و ایجاز ………………………………………………………………………………………………………………………..۸
۲-۱-۲- سادگی، روانی و استعمال لغات و ترکیبات کهن ……………………………………………………………………………………۹
۲-۱-۳- ترکیب و ترتیب اجزای جمله………………………………………………………………………………………………………………۹
۲-۱-۴- ویژگی‌های نحوی………………………………………………………………………………………………………………………………۱۰
۲-۲- دوران گذار از نثر ساده به‌سوی فنی………………………………………………………………………………………………………….۱۱
۲-۳- اولین نویسندگان وآثار آن ها…………………………………………………………………………………………………………………..۱۲
۲-۴-مختصات نثر فارسی اواخر نیمه دوم قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری……………………………………………………….۱۲
۲-۵- مختصات سبک نثر در قرن ششم هجری………………………………………………………………………………………………….۱۵
۲-۶- قرن ششم و نثر فنی……………………………………………………………………………………………………………………………….۱۵
۲-۷- فرجام نثر فنی………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۶
۲-۸-نقد سجع در بیان و بلاغت عرب در قرن ششم……………………………………………………………………………………………۱۷
۲-۹- نثر مسجع در ادب پارسی………………………………………………………………………………………………………………………..۱۷
۲-۱۰-تاریخ ترجمه فارسی نهج البلاغه……………………………………………………………………………………………………………..۱۸
۲-۱۱- ترجمه های نهج البلاغه………………………………………………………………………………………………………………………..۱۹
فصل سوم تبیین پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………۲۴
۳-۱- روش تجقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۵
۳-۲- سیر مراحل تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………۲۵
۳-۳- چگونه به دست آوردن منابع …………………………………………………………………………………………………………………..۲۶
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….۲۷
۴-۱- معرفی اجمالی سید رضی ………………………………………………………………………………………………………………………۲۸
۴-۲- تردید در انتساب نهج البلاغه به امیر المؤمنین علی (ع) ………………………………………………………………………………۲۹
۴-۳- آغازین نشانه های تردید ………………………………………………………………………………………………………………………..۲۹
۴-۴-پاسخ به شبهاتی که در انتساب نهج البلاغه به علی (ع) وجود دارد………………………………………………………………..۳۶
۴-۵- نام گذاری نهج البلاغه ……………………………………………………………………………………………………………………………۵۵
۴-۶- محتوای نهج البلاغه ……………………………………………………………………………………………………………………………….۵۶
۴-۷- قدیمی ترین ترجمه فارسی نهج البلاغه …………………………………………………………………………………………………..۵۹
۴-۸- اهمیت ترجمه کهن نهح البلاغه به تصحیح عزیز الله جوینی ………………………………………………………………………..۶۳
۴-۹- شرح حال مترجم ………………………………………………………………………………………………………………………………….۶۴
۴-۱۰- سبک نگارش ترجمه فارسی متن نهح البلاغه ………………………………………………………………………………………….۷۰
۴-۱۱- بخش دستوری ……………………………………………………………………………………………………………………………………۷۱
۴-۱۲- نسخه های خطی نهج البلاغه ……………………………………………………………………………………………………………….۹۱
۴-۱۳- علوم بلاغت در نهج البلاغه …………………………………………………………………………………………………………………۹۳
۴-۱۴-اهمیت کتاب شریف نهج البلاغه در علم بلاغت ………………………………………………………………………………………۹۴
فصل پنجم: استنباط و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۹
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۲۳
فصل اول
طرح پژوهش
مقدمه
۱-۱- معرفی اجمالی سید رضی مؤلف نهج البلاغه
محمد بن ابی احمد، کنیه اش ابوالحسن و ملقب به “رضی” و مشهور به “سید رضی” و شریف رضی از علمای بزرگ شیعه و از شعرای بزرگ زمان خود و برادر “سید مرتضی” علم الهدی است که در سال ۳۵۹ هـ ق در بغداد متولد شد. نسب او با پنج واسطه به امام موسی بن جعفر علیه السلام می رسد. ریاست و نقابت سادات علوی، حتی در زمان پدرش به او محول شد. در زهد و تقوی و ورع، در کمال نفس، در علم و ادب، وثاقت و علو همت و فنون شعری و علوم قرآنی و …. دانشمند زمان و متبحر و یگانه دوران بود. حدود ده سالگی، شعر گفتن را شروع کرد و در هر موضوعی که می خواست، شعری در نهایت بلاغت می سرود. شدت هوش و استعدادش آن چنان بود که “نحو” را قبل از ده سالگی از “ابن السیرافی نحوی” یاد گرفت. یکی از اساتیدش “شیخ مفید” می باشد. حافظ کل قرآن بود و بالاخره جامع جمیع علوم و صفات حسنه و تالیفات زیاد در علوم دینیه و فنون ادب و تنوع علمی او در زمینه‌های گوناگون، موافق هر غریبه و آشناست و نیازی به اقامه برهان و بینه نیست. این عالم بزرگوار، در سال ۴۰۴ هـ ق، در بغداد، در سن چهل و پنج سالگی دار فانی را وداع کرد. مزار شریف وی، در محله کرخ بغداد واقع و زیارت گاه همگان می باشد.
جایگاه کتاب شریف نهج البلاغه در علم بلاغت
بلاغت سخنان امام علی(ع) نفوذ بسیاری در میان ادیبان طراز اول عرب داشته است. بسیاری از ادیبان طراز اول عرب از جمله عبدالحمید کاتب (قرن دوم)، جاحظ (قرن سوم)، قدامه بن جعفر(قرن چهارم)، ابن ابی الحدید (قرن ششم) و خلیل بن احمد فراهیدی(قرن هشتم) فصاحت کلام علی علیه السلام را در نهج البلاغه ستوده‌اند. از جمله جاحظ در کتاب خود البیان والتبیین- که به شهادت ابن خلدون یکی از ارکان چهارگانه ادب محسوب می‌شود- با نقل یکی از سخنان علی می‌گوید اگر فقط همین عبارت به دست ما رسیده بود کفایت می‌کرد و برای دلالت داشتن بر فصاحت و بلاغت در عالی‌ترین مرتبه جای می‌گرفت و با وجود آن برای پی بردن به ارزش بلاغی سخنان علی به دیگر سخنانش نیاز نداشتیم.
علی الجندی رئیس دانشکده علوم در دانشگاه قاهره در مقدمه کتاب ” علی بن ابی طالب، شعره و حکمه ” درباره نثر علی می‌گوید: «نوعی خاص از آهنگ موسیقی که بر اعماق احساسات پنجه می افکند در این سخنان هست، از نظر سجع، چنان منظوم است که می توان آن را ” شعر منثور ” نامید ». جرج جرداق مسیحی در مورد نهج البلاغه چندین کتاب می نویسد و می گوید:”بعد از امام علی (ع)کسی را سزاوار نویسندگی ندیدم به همین دلیل جز در باب ایشان در مورد کسی دیگر ننوشتم.”
شیخ محمد عبده از مفتیان پیشین مصر که تصادفاً با نهج البلاغه آشنا شده و شیفتهٔ آن شده بود در مقدمه شرح خود بر نهج البلاغه می‌گوید:« در همهٔ مردم عرب زبان یک نفر نیست مگر آن که معتقد است سخن علی بعد از قرآن و کلام نبوی شریف‌ترین و بلیغ‌ترین و پرمعنی‌ترین و جامع‌ترین سخنان است. پی بردن به عمق سخنان علی فرزند ابوطالب، کاری است ناممکن و بس دشوار. دریافت کلام هر کسی که هر حرف آن با تار و پود جانش در هم آمیخته چندان آسان نیست.»
از اواخر قرن چهارم هجری که سخنان حضرت علی علیه السلام توسط «سید رضی »گردآوری شده عالمان فارسی زبان بر آن شدند که این کتاب نورانی را به زبان فارسی برگردانند، تا فارسی زبانان از برکات این اثرنفیس بهره مند شوند.
۱-۲- بیان مساله
از کلمات امیر المؤمنین علی علیه السلام ترجمه و شرح های فراوانی در دست است که از دوران های پیش به زبان عربی نوشته شده است لیکن ترجمه یا شرحی که به فارسی کهن صورت گرفته باشد تا دو دهه پیش در دسترس نبود و غالباً ترجمه هایی به زبان فارسی از قرن دهم یعنی از دوران صفویه به بعد تهیه و تدوین شده است، از قبیل شرح حسین بن شرف الدین اردبیلی، ترجمه ملا محمد باقر لاهیجانی و شرح ملا فتح الله کاشانی است. در دهه های اخیر نیز ترجمه های فارسی بسیاری از نهج البلاغه مانند ترجمه های فیض‌الاسلام و دکتر شهیدی صورت پذیرفته است.
اما ترجمه مورد بررسی در این رساله را یکی از بزرگان گمنام قرن ششم هجری در خراسان، تالیف کرده است که تا دو دهه گذشته به علت گمنامی مترجم از دید عالمان و دانش پژوهان مغفول مانده بود، اما خوشبختانه به همت استاد فرزانه دکترعزیزالله جوینی استاد دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۵ در دو جلد به چاپ رسید و منتشر شد.
از آنجا که این ترجمه گرانبها تاکنون در تحقیقات ادبی مورد مداقه و واکاوی قرار نگرفته وظرافتهای ادبی آن بررسی نشده است، دراین پایان نامه خصوصیات و ویژگی‌های مختلف این ترجمه کهن از دیدگاه علم سبک شناسی و بلاغت ونیز شیوایی ترجمه (روش انتخاب کلمات و عبارات و معادل سازی)مورد دقت خواهد گرفت و اهمیت این اثر در تاریخ ترجمه متون مذهبی به فارسی مشخص خواهد گردید.
۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش
۱-آیا ترجمه کهن نهج البلاغه از نظر سبک شتاسی و زیبایی شناسی ادبی قابل بررسی و دقت نظر می باشد؟
۲-مهم ترین ویژگی های ادبی ترجمه کهن نهج البلاغه چیست؟
۳- ترجمه کهن نهج البلاغه چه جایگاهی در آثار منثور فارسی قرن پنج و شش دارد.
۱-۴- سابقه ی انجام پژوهش
بررسی ترجمه کهن نهج البلاغه در قالب یک تحقیق علمی تا کنون انجام نشده و لذا این پایان نامه کاملا ابتکاری و بدون سابقه است.
۱-۵- فرضیات پژوهش
۱- ترجمه کهن نهج البلاغه به شیوه ای ادیبانه صورت گرفته لذا از نظر سبک شناسی و زیبایی شناسی قابل بررسی و تحلیل است.تحقیق درباره ویژگی های ادبی ترجمه نهج البلاغه معادل سازی زیبا از صنایع بدیعی و معانی و بیانی نهج البلاغه است.
۲- بعضی از مهمترین ویژگی های ادبی ترجمه کهن نهج البلاغه معادل سازی زیبا از صنایع بدیعی و معانی و بیانی نهج البلاغه است.
۳- از آنجا که ترجمه مورد بررسی اولین برگردان فارسی نهج البلاغه است جایگاهی برجسته در آثار منثور فارسی قرن پنجم و ششم دارد.
