00/0±

ab35/17
96/0±

حروف مشابه در هر ستون نشان دهنده عدم اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 در صد می‌باشند (آزمون دانکن)
± خطای استاندارد
4-1-7- سطح برگ
نتایج تجزیه واریانس اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد بر سطح برگ (جدول 4-13) نشان داد که اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد، اثر شدت سایهاندازی و اثر متقابل آنها معنیدار میباشد.
مقایسات میانگینها نیز بیانگر این بود که سطح برگ، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (8637 سانتیمتر مربع) را داشت اما در کل دوره رشد کمترین مقدار (7612 سانتیمتر مربع) را نشان داد. در تیمار بدون سایهاندازی سطح برگ دارای بیشترین مقدار (10870 سانتیمتر مربع) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن به صورت منظمی کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی 100 درصد کمترین مقدار (5443 سانتیمتر مربع) را داشت (جدول 4-14). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که سطح برگ در تیمار بدون سایه و دوره رشد رویشی دارای بیشترین مقدار (11500 سانتیمتر مربع) بود و زمانیکه 100 درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد کمترین مقدار (4690 سانتیمتر مربع در بوته) را نشان داد (جدول 4-15).
اگر یک گیاه بخواهد از انرژی خورشیدی استفاده کار آمد کند، باید بتواند حداکثر تشعشع نور خورشید را توسط بافتهای سبز جذب نماید. با افزایش سطح برگ میزان دریافت تشعشع هم بیشتر میشود. بنابرین کارایی جذب انرژی تابشی در یک مزرعه بستگی به میزان سطح برگ و زاویه آن در جامعه گیاهی دارد (مجدنصیری و احمدی، 1384). با افزایش شدت نور سطح برگ، دوام سطح برگ و زیست توده گیاه افزایش مییابد (سرمدنیا و کوچکی، 1990). برخی محققین (زمانی و کوچکی، 1995؛ کینگ[155]، 1994) اظهار داشتند زمانیكه گیاه در معرض افزایش نور (توسط نور مصنوعی) قرار می گیرد، نسبت به تیمار نور طبیعی از رشد و زیست توده بیشتری برخوردار هستند. کوسنس[156] و همکاران در سال ۱۹۹۱ علت کاهش شاخص سطح برگ گندم در رقابت با یولاف وحشی را به سریعتر بسته شدن کانوپی علف هرز و همچنین نحوه توسعه برگهای یولاف وحشی نسبت دادند که مانع نفوذ نور به درون کانوپی گیاه زراعی شده و در نتیجه، ریزش برگهای پایین بوته و کاهش شاخص برگ را به دنبال دارد. کودنی[157] و همکاران (۱۹۸۹) اعلام کردند که با افزایش تراکم یولاف وحشی، شاخص سطح برگ گندم به طور خطی کاهش مییابد. کیتینگ و کاربری[158] (1993) بیان نمودند كه برگهای رشد كرده در سایه، نازكتر، دارای سطح بیشتر و افقیتر میباشند و فتوسنتز در واحد سطح این گیاهان نیز در نور زیاد، كمتر است.
4-1-8- ماده خشک برگ
اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و اثر شدت سایهاندازی بر ماده خشک برگ طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول 4-13) معنیدار میباشد اما اثر متقابل آنها بر ماده خشک برگ تأثیر معنی داری را نشان نداد.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که ماده خشک برگ، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (13/2 گرم در بوته) را داشت اما در دوره رشد زایشی وکل دوره رشد دارای کمترین مقدار بودند و با هم اختلاف معنیداری را نشان ندادند. در تیمار بدون سایهاندازی ماده خشک برگ دارای بیشترین مقدار (01/3 گرم در بوته) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی 100 درصد کمترین مقدار (95/0 گرم در بوته) را داشت (جدول 4-14). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که ماده خشک برگ در تیمار بدون سایه و در دوره رویشی دارای بیشترین مقادیر بود که با تیمار بدون سایه در دوره رشد زایشی و کل دوره اختلاف معنیداری را نشان نداد و زمانیکه 100 درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد کمترین مقدار (60/0 گرم در بوته) را نشان داد (جدول 4-15).
شدت نور بر محتوای ماده خشک گیاهان تاثیر میگذارد طوریکه با افزایش شدت نور نسبت سطح برگ کاهش مییابد (پیکن[159] و همکاران، 1986).
4-1-9- ارتفاع بوته
طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول 4-13) اثر سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و اثر شدت سایهاندازی و نیز اثر متقابل آنها بر ارتفاع بوته بسیار معنیدار بود.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که ارتفاع بوته، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (31/34 سانتیمتر) را داشت اما در کل دوره رشد دارای کمترین مقدار (73/28 سانتیمتر) بود. در تیمار بدون سایهاندازی ارتفاع بوته دارای کمترین مقدار (72/25 سانتیمتر) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن به صورت منظمی افزایش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی 100 درصد بیشترین مقدار (44/40 سانتیمتر) را داشت (جدول 4-14). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که ارتفاع بوته زمانیکه 100 درصد سایهاندازی در کل دوره رشد اعمال شد بیشترین مقدار (55/44 سانتیمتر) را داشت و در تیمار بدون سایه و کل دوره رشد کمترین مقدار (59/24 سانتیمتر) را نشان داد (جدول 4-15).
کاهش مقدار و یا کیفیت نور میتواند باعث افزایش طول ساقه و کاهش شاخهدهی شود
(درگیبوس[160] و همکاران، 1983 و 1985). به طور کلی شاخهدهی تحت تأثیر سایهاندازی نسبت به نور طبیعی، کاهش مییابد (وان و رونالد[161]، 1998). افزایش ارتفاع بوته باقلا تحت سایهاندازی نشان دهنده دستیابی به منابع از طریق ریشه و یا کاهش تخصیص مواد به برگها میباشد (هنری و آرسن[162]، 1997) که این یک عامل مهم در کمک به گیاهان برای رسیدن به نور کافی است. نتایج مشابهی برای دیگر گیاهان گزارش شده است(آلوارنگا[163] و همکاران، 2003؛ هوگه[164] و همکاران، 2002؛ هامبرتو[165]، 2004؛ کومبازاوو [166]و همکاران، 1998؛ رگنیر و هریسون[167]، 1993).
4-1-10- میزان سبزینگی (اسپد[168])
طبق نتایج تجزیه واریانس(جدول 4-13) اثر سایهاندازی در مراحل مختلف سایهاندازی و اثر شدت سایهاندازی و نیز اثر متقابل آنها بر اسپد معنیدار بود.
مقایسات میانگینها نیز نشان داد که اسپد، زمانیکه سایهاندازی در دوره رشد رویشی اعمال شد بیشترین مقدار (28/30) را داشت اما در کل دوره رشد دارای کمترین مقدار (81/26) بود. در تیمار بدون سایهاندازی اسپد دارای بیشترین مقدار (09/35) بود و با افزایش شدت سایهاندازی مقدار آن کاهش یافت طوریکه در شدت سایهاندازی 100 درصد کمترین مقدار (79/21) را داشت (جدول 4-14). مقایسه میانگین اثر متقابل سایهاندازی در مراحل مختلف رشد و شدت سایهاندازی نشان داد که اسپد زمانیکه 100 درصد سایهاندازی در هر سه دوره (رویشی، زایشی وکل دوره رشد) اعمال شد کمترین مقدار را داشت که با 75 درصد سایهاندازی در هر سه دوره و 50 درصد سایه اندازی در کل دوره رشد اختلاف معنی داری را نشان نداد و در تیمار بدون سایه و دوره رشد رویشی بیشترین مقدار (68/38) را نشان داد (جدول 4-15).
جدول4-13- تجزیه واریانس اثر سایه اندازی در مراحل مختلف رشد بر سطح برگ، ماده خشک برگ، ارتفاع و اسپد در نخود رقم ILC482

منابع تغییرات درجه آزادی میانگین مربعات
سطح برگ ماده خشک برگ ارتفاع اسپد
تکرار 2 ns7/145970 04/0 ns ns70/8 ns23/1
مرحله سایهاندازی (D) 2 ** 4/3984686 ** 51/0 **47/119 **20/46
شدت سایه اندازی (S) 4 3/40464978 ** ** 44/5 **18/286 **12/262
اثرات متقابل S×D 8 *7/191120 ns 05/0 * 21/13 * 69/5