ای نقشبند عالم جان اندرین جهان نی نی که نیست هیچ پذیرای نقش جان (۲۹۵/۱)
اشاره به آیه: هُوَالله الخالِق البارئُ المُصَوّر(حشر(۵۹)، ۲۴).(او خداوندی است خالق، آفریننده ای بی سابقه و صورتگری[بی نظیر]…).
۴-۱- ۱۰- حمد خدا
چون من از اعجاز کلک تو سخن رانم همی جان فضل اقرارآمنا وصدقنا دهد
(۱۲۶/۳)
اقتباس از آیات:۱- اَلّذیَن یَقُوُلون رَبنّا اِننا امنّا فَاغْفِْرلنا ذُنُوبَنا وَقنا عَذابَ النّار(آل عمران(۳)، ۱۶). (همان کسانی که می گویند:پروردگارا ما ایمان آورده ایم، پس گناهان ما را بیامرز وما را از عذاب آتش نگاهدار).
۲- وَقالُوا اَلْحَمدالله اَلذی صَدقنا وَعده واورثَنا اَلارض نَتبوا مِنْ الجِنَه حیثَ نشاء فَنعم اجرالعالَمین(الزمر(۳۹)، ۷۴).(آنها می گویند :حمد وستایش مخصوص خداوندی است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد وزمین(بهشت)رامیراث ما قرار داد که هرجا بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم، چه نیکوست پاداش عمل کنندگان!).
۴-۱-۱۱- حلم و علم خدا
به حلم او که کشیده است ذره های زمین به علم او که شمرده ست قطره باران
(۲۸۴/۱۷)
مصراع دوم تلمیح دارد به آیه: ….وَاحاط بمالدیهم واحصی کل شی عددا(الجن(۷۲)، ۲۸).(…. واو به آنچه نزد آنهاست احاطه دارد و همه چیز را احصا کرده است).
۴-۱-۱۲- خواست خدا
همه سعادت گردون نثار جاه تو باد فان رب تعالی لما یشاء قدیر (۱۸۱/۱۲)
حل از آیه : …فیغفر لمن یشاء ویعذب من یشاء ولله علی کل شی قدیر(بقره(۲)۲۸۴).(…هرکس را بخواهد[و شایستگی داشته باشد]می بخشد وهرکس را بخواهد و[مستحق باشد]مجازات می کند وخداوند به همه چیز قدرت دارد).
۴-۱-۱۳- خشم خدا
زخشمت گر فتد یک شعله در بحر معین گردد آنگه بحر مسجور (۱۸۳/۳)
اقتباس از آیه : وَ الطُّور و کِتاب مَسطُور فی رق منسور وَ الْبَیْتِ َالْمَعْمُور وَ اَلْسَّقف اَلْمَرْفُوع وَاَلبَحرِ المَْسجُور اِنْ عَذابِ رَبّکَ لِواقع(طور(۵۲)، ۶).(سوگند به کوه طور و کتابی که نوشته شد در صفحه ای گسترده، وسوگند به بیت المعمور و سقف برافراشته و دریای بر افروخته،که عذاب پروردگارت واقع می شود).
۴-۱-۱۴- خلل در آفرینش
باش تا قرص فلک در آسمان گردد فطیر باش تا منسوخ گردد آیت هل من فطور
(۱۹۸/۶)
مصراع اول اشاره به آیه: اذا الشمس کورت(تکویر(۸۱)،۱).(در آن هنگام که خورشید در هم پیچیده شود).
مصراع دوم، اقتباس از آیه: اَلَّذی خَلِق سَبِع سَمواتِ طَباقاما تری فی خَلق اَلْرحمنِ مِنْ تَفاوت فاَرجع َالْبصر هل تَری مِن فطور(ملک(۶۷)،۳).(همان کسی که هفت آسمان را بر فراز یکدیگر آفرید. در آفرینش خداوند رحمان هیچ تضاد وعیبی نمی بینی، بار دیگر نگاه کن.آیا هیچ شکاف وخللی مشاهده می کنی؟).
۴-۱-۱۵- دعوت خداوند
هاتف والله یدعو بر زبان شوق حق گفته اندر گوش هوشت هان چه می یابی هلا
(۳۵/۵)
اقتباس از آیه : ئالله یدعو الی دارالسلام ویهدی من یشاء الی صراط مستقیم(یونس(۱۰)،۲۵).
(وخداوند به سرای صلح و سلامت دعوت می کند و هرکس را بخواهد به راه راست هدایت می کند).
شاد باش ای رحمت شامل که جود واسعت خلق راشد عّدت وقت مضائق ساخته
(۳۲۰/۶ )
اشاره دارد به آیه : … قالَ عَذابی اصیب به مِن اشاء وَرَحْمَتی وَسعت کُل شَیء … (اعراف (۷) ۱۵۶). ( گفت: مجازاتم را به هر کس بخواهم می رسانم ورحمتم همه چیز را فرا گرفته … ).
ابی جریح گفت وابوبکر هزلی که : چون این آیت فرود آمد که : « ورحمتی وسعت کل شی » ابلیس سر بر آورد وشادی نمود ونشاط کرد، گفت : أنا من ذلک الشیء » رب العالمین ابلیس را وا بیرون کرد به آنچه گفت : فسأ کُتبها الذین یتقون ویؤتون الزکوه والذین هم بآیاتنا یؤمنون (میبدی، ۱۳۷۶ : ج ۳، ۷۵۸ – ۷۵۹ ).
بیت بالا اشاره به خبر زیر دارد :
اِنَّ الله یاته رحمه انزل منها رحمه واحد ه بَیْنَ الجِنّ والانس والطَّیر والبَهائم واَهْوام فیها یتعطغون وَبها یَتراحَمون واخر تسعا وَتسعین رَحْمه یَرحم بها عباده یوم القیامه ( فروزانفر، ۱۳۷۵ : ۵۱۶ ).( خداوند از صد قسمت رحمتش ققط یک قسمت را در دنیا به جن وانس، پرندگان، حیوانات و حشرات عطا کرده است، تا بین خود با محبت ومهربانی زندگی کنند ونود ونه قسمت دیگر رادر آخرت به بندگان خویش اختصاص خواهد داد ).
۴-۱-۱۶- سوگند خدا
خورد است خدا ازروی تعظیم سوگند به روی همچو ماهت (۳/۴)
ناظر به آیه : لَعَمُّرکَ اِنَّهُم لَفیِ سَکْرَ تِهِم یَعْمَهُون ( حجر (۱۵)، ۷۲ ). (به جان تو سوگند، اینها در مستی خود سر گردانند[وعقل وشعور خود را از دست داه اند] ) . مفسران گفته اند که خداوند هرگز به عمر وزندگی کسی سوگند یاد نکرده است مگر به حیات محمد (ص) واین تشریف تفضیلی است بای آن حضرت (میبدی، ۱۳۷۶ : ج۵، ۳۲۵).
طفر ای جلال تو لعمرک منشور ولایت تو لولاک (۵/۳)
مصراع اول اقتباس ازآیه : لَعَمُّرکَ اِنَّهُم لَفیِ سَکْرَ تِهِم یَعْمَهُون (حجر (۱۵)، ۷۲ ). ( به جان تو سوگند، اینها در مستی خود سر گردانند[وعقل وشعور خود را از دست داه اند] ) .
مصراع دوم اشاره به حدیث معروف : لو لاکَ لما خَلِقت اَلا فلاکَ ( [خداوند فرمود : ای محمد] اگر به خاطر تو نبود، جهان را نمی آفریدم ).
۴-۱-۱۷- سایۀ خدا
سایۀ ایزد در بخشش لاجرم همچنان همی بخشد (۹۵/۱۲)
اشاره به روایت : ظِلُّ الْاِ لهِ هو الانسانُ الکامل المتحقق بالحضره الذاتیه (فروزانفر، ۱۳۷۵: ۱۹۵).
ونیز اشاره به روایت معروف : السلطان ظل الله (پادشاه، سایۀ خدا است).
۴-۱-۱۸- صنع خدا
نقش بی نقاش چون صورت نمی بنند به عقل کی پذیرد نظم بی صانع جهان را اتصال
(۲۲۱ /۲)
مصراع اول اشاره دارد به آیه :
هُوَ الله الخالِقُ البارِی المُصَور لَهُ الاسْماء الحُسنی یُسَبحُ له ما فی السَّمواتِ والاَرض وهُو العَزیز الحَکیم (حشر (۵۹)، ۲۴). (او خداوندی است خالق، آفریننده ای بی سابقه وصورتگری [بی نظیر] برای او نام های نیک است، آنچه در آسمانها وزمین است تسبیح او می گویند. واو عزیز وحکیم است).
۴-۱-۱۹- خالق مطلق
خالق جسم است وجان ورازق انس است وجان مبدع عقل است ونفس وواهب جاه است ومال
(۲۲۰/۳) قسمت اول مصراع اول اقتباس از آیه: هو الله الباری المُصَوِّرُ … (حشر (۵۹)، ۲۴). (او خداوندی است خالق، آفریننده ای بی سابقه وصورتگری بی نظیر ! … ).
قسمت دوم مصراع اولِ، حل از آیه:
… وَصُورُکُم فاحسن صورکُمْ ورزقُکُمْ مِنَ الطَّیبات … (غافر (۴۰)، ۲۴). ( [خداوند کسی است که] شما را صورتگری کرد وصورتتان را نیکو آفرید واز چیزهای پاکیزه به شما روزی داد).
قسمت اول مصراع دوم تلمیح به حدیث: اِنّ اول ما خلق الله العقل (فروزانفر، ۱۳۸۵: ۲۰۲). (اولین چیزی که حق تعالی آفرید، عقل بود).
قسمت دوم مصراع دوم اقتباس از آیه :
وهُو الّذی أنشَاکم مین نَفسِ واحِدَه … (انعام (۶)، ۹۸). (او کسی است که شما را ازیک نفْس آفرید).
قسمت سوم مصراع دوم، حل از آیه: … وَهَبْ لَنا من لَدُ نکَ رَحمَهً انک اَنْتَ الْوَهّاب (آل عمران (۳)، ۸). (واز سوی تو رحمتی بر ما ببخش، زیرا تو بخشنده ای).
۴-۱-۲۰- عروه الوثقی
هر کو کند التجا به درگاهت مستمسک شد به عروه الوثقی(۳۳۷/۱)
اقتباس ازآیه : … فمن یکفر باَلطاغوت ویومن بالله فقد استمسک باعروه الوثقی لا نفصام لها …(بقره (۲)، ۲۵۶). (بنا براین کسی که به طاغوت کافر شود وبه خد ایمان آورد، به دستگیره محمکمی چنگ زده است، که گسستن برای آن نیست …).
ساحت تواهل معنی را پناهی با دو هست کز حوادثشان پناه این عروه اوثقی دهد
(۱۲۸/۷)
ومن یسلم وجهه الی الله وهو محسن فقد استسمک بالعروه الوثقی والی الله عاقبه الامور (لقمان (۳۱)، ۲۲). (کسی که روی خود را تسلیم خداکند در حالی که نیکوکار باشد، به دستگیره محکمی چنگ زده [وبه تکیه گاه مطمئنی تکیه کرده است] وعاقبت همۀکارها به سوی خداست).
۴-۱-۲۱- عالم الغیب
رای تو گر نیست بر اسرار غیبی مُطّلع انتهای کارها چون می بداند ز ابتدا (۱۴/۸)
اشاره دارد به آیات:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.