-کسی که امید به لقاء الله (و رستاخیز) دارد (باید در اطاعت فرمان او بکوشد! زیرا سرآمدی را که خدا تعیین کرده فرامی‌رسد؛ و او شنوا و داناست!(عنکبوت /5)
امام علی (ع):اگر ناامیدی به قلب انسان دست یابد، حسرت و اندوه آدمی را از پای درمی‌آورد-کسی که در پی سراب (آرزوی واهی )برود ،رنجش به درازا می کشد و تشنگی اش افزون گردد آن که آرزوی سیراب شدن از سراب دارد ،امیدش ناامید می شود و در تشنه کامی خویش جان سپارد . (آمدی ،1386)
انواع امید
امید
منفعل
امیدهای
واهی یا کاذب
امیدهای
واقعی یا صادق
امید
فعال
امید
فردی
امید
گروهی
والاترین نوع امیدواری از نگاه قرآن
آرزو و امیدی را که متوجه ارزش های والای انسانی باشد و رنگ خدایی به خودگیرد،
امام علی (ع ): هر کس خدا آرزو و آرمانش باشد نهایت آرزو و امید را یافته است .
4-3- پرسش دوم :از نظر اسلام امید چه تأثیری در سلامت روان انسان دارد؟
قرآن کریم و سنّت پیامبر صلى الله علیه وسلم روش کامل و جامعی را برای تأمین سلامت روان و علاج بیماری‌های روانی و مشکلات انسان به ارمغان آورده است که از ایمان به خدا و ایمان به وحدانیت او سرچشمه می‌گیرد. قرآن کریم در بسیاری از آیات کریمه‌ی خود، بر اهمیت ایمان تأکید می‌کند، زیرا ایمان به خداوند متعال، اساس سلامت روان است بر این اساس، اسلام شاخص‌هایی را برای تأمین سلامت روان انسان، تعیین‌کرده‌است که در ایمان به خداوند متعال و یکتایی او، تقوی و پرهیزکاری و برخوردار بودن از خصال مثبت و مفید و به‌کارگیری آن ها در همه‌ی جنبه‌های زندگی، خلاصه میشود. لذا برای تأمین سلامت روانی انسان، احکامی را وضع نموده که مبتنی بر فطرت و طبیعت او هماهنگ و متناسب با غایت و هدفی است که انسان برای آن آفریده شده است .نفس مطمئنه، همان الگویی است که انسان مسلمان می‌کوشد، به آن دست یابد و حالتی است که فرد در آن، بیماری حیرت و شک، شهوت و فریب و گمراهی را نمی‌شناسد و الگوی کاملی برای دست‌یابی به سلامت روان است، از این رو، روی آوردن انسان مسلمان به خداوند متعال و روز آخرت و ذکر و دعا و التماس و توبه با تضرع و زاری به درگاه خدا، موجب آرامش روانی او میشود و به‌خاطر استعداد و آمادگی و رضایت و عقیده‌ای راسخ که پیدا کرده و امید به زندگانی پاکیزه‌ای که خداوند به مؤمنان توبه‌کننده‌ی صالح خودش وعده داده است، از بیماری‌اش شفا می‌یابد. سلامتی جسم و روان نیز موضوع علم روانشناسی است و روانشناسان به نقش دین و مذهب در ایجاد انگیزه و افزایش امید به زندگی تاکید دارند از نظر قران نیز امید حول محور الله و خدا محوری شکل گرفته و پایدار می ماند. و امید واقعی را کسی دارد که در تمام امور به خدا توکل کرده و هدفش رضای الهی است . نخستین کارکرد امید ایجاد انگیزه مثبت است این انگیزه باعث تلاش انسان و اعتماد انسان به خود می شود و در درجه دوم و در بعد اجتماعی موجب اعتماد به خدا می شود . امید به آینده ارتباط تنگاتنگی با فلسفه زندگی انسان داردوناامیدی یکی از گناهان کبیره بشمار می رود .. امید به آینده به مشیت الهی مربوط می شود و از این رو امید به آینده پیوند می خورد . از نگاه قران یاس از القائات شیطان و از نگاهی دیگر خود شیطان است . که بر اثر جهل و غفلت از رحمانیت خدا شکل می گیرد . آنکس که به خدا دل ببندد و به او تکیه کند پیروز نهایی است و غیر از این “خسر الدنیا و الاخره” است .در قران انسان موجودی است بین خوف و رجا اگر خوف او زیاد شود امید به آینده را از دست می دهد و اگر امید زیاد شود سرکش و طغیان گر می شود
امید با نگاه قرآنی – انبساط و سرور در دل به جهت امری مطلوب است . هنگامی که ادمی بسیاری از اسباب رسیدن به امر محبوب را به دست آورده باشد به شکلی که به آرامش انسان ختم گردد . از نگاه قرآن فرایند ایجاد امید دارای مبانی و عوامل شناختی است . خود شناسی ، خدا شناسی ، هستی شناسی و نگاه هدفمند به هستی از مبانی آن و ایمان ، خودباوری ، آگاهی از فضل و رحمت خدا ، اعتقاد به روز معاد و سرای واقعی از عوامل مهم روحی ایجاد آن می باشد .در نگاه قرآن امید ایجاد شده با این شناخت و معرفت وقتی حقیقی است که با رویکرد های رفتاری همچون عمل صالح همراه گردد در نتیجه کارکرد های تربیتی بسیاری می تواند داشته باشد از جمله عامل تحرک و باعث عمل، بالا بردن بازده کار، تقویت حس خوداتکایی، کاردانی، شادکامی، دوراندیشی و . . . که همه این ها نقش مهمی در تامین سلامت روان انسان دارد لذا فقدان آن نوعی بیماری روانی است.
قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلهُکُمْ إِلهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا .
بگو: «من فقط بشری هستم مثل شما؛ (امتیازم این است که) به من وحی میشود که تنها معبودتان معبود یگانه است؛ پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!( کهف،110)
برتو باد که آرامش داشته باشی زیرا برترین زیبایی است و هیچ نعمتی گواراتر از آرامش روانی نیست (امام صادق ع)
همانا ملک آسمتنها و زمین برای خداست هرکس را بخواهد عذاب کند و هرکس را که بخواهد می بخشدو خدا بر هر چیز تواناست . (مائده /40)
– از آن چه به تو وحی می شود پیروی کن وشکیبا باش
– ای بندگان من که برخود ستم و اسراف کرده اید از رحمت من نومید نشویید . (زمر /53)
-خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر آن چه را خودشان خواهند تغییر می دهند .(رعد /11)
-جز گمراهان چه کسی از رحمت پروردگارش مایوس می شود . (حجر / 56)
– هرکس خود رابشناسد خدایش را شناخته است . (امام علی ع )
4-4- پرسش سوم : راهکار های افزایش امید از نظر اسلام کدام است ؟
امیدواری مانند صفات پسندیده دیگر، اکتسابی است; یعنی باید با تلاش و تمرین آن را به دست آورد. قدرت اندیشه و تفکر، بر هیچ کس پوشیده نیست. اندیشه نه تنها بر جسم انسان، بلکه بر آینده او نیز تأثیر می گذارد. تفکر مثبت، تولید انرژی، توانایی و دل گرمی می کند و در عوض، تفکر منفی موجب اضطراب و تشویش افراد می شود.
استاد مطهری(ره) ایمان را منبع امید و رجا می داند و می گوید: آدم با ایمان هیچ وقت خودش را تک و بی مددکار و بی غمخوار نمی بیند، همیشه در نماز می گوید: خدایا! تو را می پرستیم و از تو مدد می خواهیم… دین و ایمان در عین این که در نواحی زیادی به امید و رجا قوت و وسعت می دهد، از طرفی هم جلو یک سلسله آرزوها را می گیرد و نمی گذارد آنها رشد کنند. قرآن مجید تنها گروه موحد و خداشناس و نمازگزار را که خود را به منبع عظیم قدرت لایزال الهی پیوند داده اند، وزین و با ظرفیت معرفی می کند. دیگر اینکه ادیان الهی، پیروان خود را به نیروهای غیبی و پشت صحنه آفرینش توجه داده اند و برای مقابله با یأس و ناامیدی،و افزایش امید ، همواره بر این نکته تأکید کرده اند که اسباب و عوامل ظاهریِ شناخته شده همه کاره امور نیستند، بلکه اسباب اصلی و قوی تری نیز در کار است که چه بسا از آنها غفلت می شود. امام علی(ع) می فرماید: به آنچه امیدوار نیستی بیش از آنچه به او دل بسته ای، امید داشته باش . ضمناکسی که بر خدا توکل کند، از تمامی ظرفیت ها و انرژی های موجود خود بهره می گیرد و به عنصری شکست ناپذیر مبدل می گردد. امام باقر(ع) می فرماید: کسی که بر خدا توکل نماید، مغلوب نمی شود و کسی که به خدا پناهنده شود، شکست نمی خورد .با داشتن تصویری روشن از آینده و بهره مندی از روحیه انتظار، می توان چراغ امید را پر فروغ ساخت. قرآن مجید سختی ها را پایان پذیر می داند، از این رو آسایش و راحتی را مقرون سختی ها قرار داده است: فانّ مع العسر یسر، إنّ مع العسر یسراً; قطعاً با هر سختی آسانی است. همانا با هر سختی آسانی است. (انشراح ،آیا 5و6 )گرفتار شدن در سختی ها مایه امید است، افزایش آن نیز مایه امید بیشتر است. وقتی حلقه های بلا و گرفتاری، تنگ تر شود، نشانه های فرج آشکار می گردد. امیرالمؤمنین(ع) توصیه می فرماید که در پیچیده ترین مراحل هم نباید از مشکلات فرار کرد و روح امیدواری را از دست داد. و نهایتا این که از عوامل مهم در حفظ روحیه امیدواری، که باعث کاهش درد و رنج سختی است صبوری است ، به فرموده امام صادق(ع) هیچ چیز به اندازهُ صبوری، رنج گرفتاری ها را کاهش نمی دهد. آنچه مهم است تحمل تپش های پر اضطراب انتظار و از یاد نبردن طلوع خورشید است. امام علی(ع) میفرماید: من صبر نال المُنی; هرکس شکیبایی ورزید، به آرزویش می رسد .
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا
و پاسی از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد!( اسراء / 79)
لَّقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا
مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.(احزاب /21)
تقوا موجب برکات و خیرات است . (اعراف /96)
-اگر اجازه اونباشدهیچ کس قادربر شفاعت نیست(طه 190)
-هرکس به اندازه عملی که انجام می دهد پاداش یا مجازات می شود .
