۹

^۱۳۶۳/۰ ۵۸/۳۹

^۴۶۱۶/۰ ۳۰/۶۸۴

^۷۷۴۹/۰ ۷۰/۶

^۰۴۶۱/۰ ۷۰/۰

خطای فرعی (Eb)

۲۴

۹۹/۶۰

۶۳/۱۸۱۲

۲۳/۲۹

۸۰/۰

ضریب­تغییرات (درصد)

۷۴/۱۸

۷۹/۷

۸۴/۱۵

۱۸/۳

توان سمت راست بالا نشان دهنده سطح احتمال خطاست

۴-۲-۲ارتفاع ساقه
ارتفاع ساقه تحت تأثیر تاریخ کاشت در سطح احتمال خطای یک درصد معنی­دار بود ولی بُر تأثیر معنی­داری بر این صفت نداشت (جدول۴-۷). مقایسه میانگین نشان داد که با تأخیر در کاشت ارتفاع از ۵۴/۱۲۶ سانتی­متر در تاریخ کاشت اول به ۹۶/۹۳ سانتی­متر در تاریخ کاشت چهارم کاهش پیدا می­ کند (شکل۴-۱۲). نتایج تومار^[۸۷] (۱۹۹۵) نشان می­دهد که با افزایش دما طی دوره­ رشد و کاهش طول دوره، گیاه نمی­تواند فرصت کافی برای ذخیره نمودن مواد غذایی پیدا کند و در نتیجه ارتفاع ساقه کاهش می­یابد.

شکل ۴-۱۲ تأثیر تاریخ کاشت بر ارتفاع ساقه
با افزایش طول مراحل نموی از کاشت تا شروع رشد زایشی، ارتفاع ساقه نیز افزایش می­یابد. اثر زمان کاشت بر روی ارتفاع بیش از هر چیز به اثر دماهای متفاوت در زمان­های مختلف کاشت برمی­گردد به این ترتیب افزایش طول دوره­ گرما، زمان لازم را برای رشد کامل در برخی موارد تقریباً تا ۵۰ درصد کاهش می­دهد (ناصری، ۱۳۷۵). کاشت به­هنگام باعث افزایش طول دوره رویشی شده در نتیجه گیاه فرصت کافی جهت رشد رویشی و افزایش ارتفاع را به­دست می­آورد (جودی و همکاران، ۱۳۹۱). به نظر می­رسد کاهش طول ساقه و به تبع آن فشرده­تر و کوتاه­تر شدن میانگره­ها و سلول­ها می ­تواند با حفظ بیشتر آب به همراه تنفس کمتر یکی از مکانیسم­های سازگاری به شرایط گرم باشد (گیلانی، ۱۳۸۸).
۴-۲-۳قطر ساقه
قطر ساقه تحت تأثیر معنی­دار تاریخ کاشت در سطح احتمال خطای یک درصد قرار گرفت (جدول۴-۷). نتایج مقایسه میانگین داده ­ها نشان داد که بیشترین قطر ساقه در تاریخ کاشت ۲۷ آبان با میانگین ۹۳/۱۱ میلی­متر و کمترین در تاریخ کاشت ۹ دی با میانگین ۹۶/۳ میلی­متر به­دست آمد (شکل۴-۱۳).
شکل۴-۱۳ تأثیر تاریخ کاشت بر قطر ساقه
افزایش قطر ساقه در تاریخ­های کاشت زودتر را می­توان به طول دوره رشد و ماده خشک کل بیشتر در این تاریخ­های کاشت مربوط دانست که تا حدودی به صورت افزایش قطر ساقه نمایان شده است (فرجی­آرمان و همکاران، ۱۳۹۰). اکبری و رضا دوست (۱۳۸۸) گزارش نمودند که برتری معنی­دار قطر ساقه در کاشت زودتر نیز می ­تواند در اثر رشد رویشی طولانی­تر و در نتیجه حجم بیشتر مواد فتوسنتزی مازاد بر نیاز گیاه باشد که در ساقه ذخیره شده ­اند و موجب افزایش قطر ساقه و رشد گیاه شده ­اند. بنابراین ساقه­ها به­عنوان یکی از منابع مهم ثانویه، نقش بسیار ارزنده­ایی را در پر شدن دانه­ها در مراحل پایانی رشد دارند.
۴-۲-۴ طول خورجین
نتایج تجزیه واریانس حاکی از اثر معنی­دار تیمار تاریخ کاشت و بُر بر طول خورجین در سطح احتمال خطای یک درصد و اثر متقابل آن­ها در سطح احتمال خطای پنج درصد بود (جدول۴-۷). برش­دهی اثر متقابل نشان می­دهد که مصرف بُر در تاریخ کاشت اول، سوم و چهارم در سطح یک درصد معنی­دار بودند (جدول۴-۸). مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین طول خورجین در تاریخ کاشت ۲۷ آبان با میانگین ۲/۶ با مصرف بُر به­ صورت خاک کاربرد و محلول­پاشی در مرحله رزت به­دست آمد. در تاریخ کاشت ۲۶ آذر و ۹ دی نیز بیشترین طول خورجین مربوط مصرف خاک کاربرد بُر با میانگین ۹/۵ و ۸/۵ بود. کمترین طول خورجین در همه تاریخ­های کاشت مربوط به تیمار شاهد بود (جدول۴-۹).

جدول۴-۸ برش­دهی اثر متقابل تاریخ کاشت و بُر بر طول خورجین

تاریخ کاشت

درجه آزادی

مجموع مربعات

۲۷ آبان

۳