عبدالملك بن مروان، حاكم خودكامه عصر امامت امام زین‏العابدین علیه السلام خبردار شده بود كه شمشیر رسول خدا صلى الله علیه و آله در اختیار امام سجّاد علیه السلام است. پس تصمیم گرفت تا آن یادگار ارزشمند را از هر راه ممكن به چنگ آورد و از آن بهره سیاسى و دنیایى ببرد، پس سربازى را نزد آن حضرت فرستاد و درخواست كرد كه حضرت شمشیر را براى وى بفرستد و در نامه، اضافه كرد كه هر كارى داشته باشید به سرعت آن را انجام خواهم داد.
امام علیه السلام به صراحت، جواب ردّ داد. عبدالملك به شدّت خشمگین شده بود.
بار دیگر نامه‏اى تهدیدآمیز نوشت كه اگر شمشیر را نفرستى، حقوق تو را از بیت المال قطع خواهم كرد و تو به سختى زندگى، دچار خواهى شد.
امام بدون ذرّه‏اى خوف در پاسخ نوشت:
اما بعد: خداوند متعال، خود عهده‏دار شده است كه بندگان پرهیزكارش را از امور ناخوشایند نجات بخشد و از آنجا كه گمان ندارند، روزى دهد و در قرآن مى‏فرماید:
إِنَّ اللَّهَ یُدَ فِعُ عَنِ الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِنَّ اللَّهَ لَایُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ .(حج / 22)
مسلماً خدا از مؤمنان دفاع مى‏كند، قطعاً خدا هیچ خیانت كار ناسپاسى را دوست ندارد
بنگر كه كدام یک از ما بیشتر مشمول این آیه هستیم. «بحار الانوار باب 5)
امام سجاد (ع) می فرماید: « اى خداوند، بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را از آرزوهاى دور و دراز در امان دار و به صدق عمل آرزوهاى ما تنگ میدان ساز، آن سان که ما را آرزوى آن نبود که به سر آوریم ساعتى را پس از ساعت دیگر و به پایان بریم روزى را پس از روز دیگر و بپیوندیم نفسى را به نفس دیگر و برداریم گامى را از پى گام دیگر ، اى خداوند، ما را از فریب سراب آرزوها به سلامت دار و از شر و فساد آن ایمنى بخش و مرگ را در برابر ما بدار و روزى مباد که از یاد مرگ غافل باشیم‏.( صحیفة السجادیة- نیایش چهلم )
امام باقر (ع): از امید دروغین بپرهیز كه تو را گفتار ترس حقیقی می‌كند.(بحار الانوار ،ج 78)
امام صادق علیه‌السلام در بخشى از وصیتنامه خود به ابن ‌جندب، نجات یافتگان از عذاب الهى را كسانى معرفى مى كند كه خوف و رجاء حقیقى متعادل در دل هایشان وجود دارد: یهلك المتكل على عمله… قلت فمن ینجو؟ قال الذینهم بین الرجاء والخوف…؛ كسى كه به اعمال خود (اعمال خوب) تکیه نموده است به هلاكت مى رسد و كسى هم كه به امید رحمت خداوند بر انجام گناهان جرات پیدا مى كند نجات نخواهد یافت. (ابن جندب) سؤال كرد پس چه كسى نجات پیدا مى كند؟ حضرت فرمودند: كسانى كه حالشان میان خوف و رجاء باشد. (ری شهری ،1377)
امام صادق (ع)فرمودند :هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه در بدنش دردی وجود دارد که تا زمان مرگ همراه اوست، که آن درد کفارّۀ گناهان او میباشد(مجلسی ،1387ق)
امام صادق(ع): گاهی بنده مومن تهیدست می گوید: خدایا! به من روزی عطا کن تا فلان کار خیر و نیک را به جا آورم. اگر خداوند در او صدق نیت را بداند، تمام اجر و پاداشی را که در صورت رسیدن به این آرزو و انجام آن کارهای خیر استحقاق پیدا می کرد، برای او نوشته می شود. (مجلسی ،1387ق )
. سخن گهربار حضرت سیدالشهدا(ع) است كه امام صادق(ع) از آن حضرت نقل فرموده اند, آن جا كه مى فرماید: خداوند بزرگ, بندگان را نیافریده مگر به خاطر این كه او را بشناسند, هنگامى كه او را بشناسند عبادتش مى كنند و هنگامى كه بندگى او كنند از بندگى غیر او بى نیاز مى شوند . (همان)
: امام صادق (ع):هیچ بنده مومنی نیست که در دل او دو نور نباشد :یکی نور امید و دیگری نور ترس . اگر این را وزن کنند با آن برابر است . (کلینی ، 1362)
امام صادق (ع): امید واسطه و شفیع ادمی است و ترس مراقب و نگه دار دل است ، هر کس خدا را بشناسد هم از او ترس و هم به او امید دارد و این دو ، دربال ایمان است که انسان را به سعادت می رساند ( مجلسی ،1387 ق )
امام صادق (ع )می فرماید :هرکس به چیزی امیدوار باشد برای آن به عمل برمی خیزد و هرکس از چیزی بترسد از آن می گریزد . (کلینی ،1362)
شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: عده ای از یاران شما مرتکب گناه شده، می گویند: ما امیدبه لطف و بخشش خدا داریم. امام فرمود: «دروغ می گویند؛ آنان پیرو ما نیستند، گروهی اند که آرزوهای بی پایه بر آنان غلبه یافته است. هر کس به چیزی امید دارد برای آن کار و فعالیت می کند، و هر کس از چیزی بترسد از آن فرار می کند.(کلینی ،1362)
امام صادق (ع ):سزاوار است بنده موم آن چنان از خدا بترسد که گویی در کنار دوزخ قرار دارد و مشرف براتش است و آن چنان به خدا امید وار باشد که گویی اهل بهشت است .
– از اسحاق ابن عمار که امام صادق به او فرمود :ای اسحاق از خدا بترس تا گویا اورا به چشم می بینی و اگر تو او رانبینی او تورا می بیند و اگر معتقدی تورا نمی بیند ،محققا کافری و اگر معتقدی تو را می بیند و دربرابر او گناه می کنی او را پست ترین ناظران بر خودپنداشته ای . (کلینی 1362)
امام صادق (ع ):هرکس از خدا ترسد خدا هرچیز را از او بترساند و هرکه از خدا نترسد ،خدا او را از هرچیز بترساند .
– هر که خدا را شناسد از او ترسد و هر کس از خدا ترسد دل از دنیا برکند . (کلینی 1362)
– از ابن ابی نجران ،از کسی که نامش را برد ،گوید :به امام صادق گفتم :مردمی گناه می کنند و می گویند:امید واریم ! و پیوسته چنین هستند تا مرگشان رسد ،امام در پاسخ فرمود :اینان مردمی هستند که دل به آرزوهای بیجا ،خوش کنند ،دروغ گویند و امیدوار نیستند ،هر که امید چیزی را دارد آن را خواهد و هر که از جیزی ترسد از آن گریزد .
از امام صادق (ع )که فرمود :براستی از عبادت است سخت ترسیدن از خدای عزوجل (فاطر/28)
همانا دانشمندانند که از خدا ترسانند و خدای جل شانه می فرماید :از مردم نترسید از من بترسید. (مائده /44)و فرمود خدای تبارک وتعالی (طلاق /2)هر که از خدا بترسد برای او گشایش است . گوید که امام صادق (ع) فرمود :براستی که حب بزرگمنشی و شهرت ،در دل شخص ترسان و هراسان نیست . (کلینی /1362)
امام حسن عسگری (ع) می فرمایند:زمانی که توجه کند نمازگزار برای نماز به سوی مکان نمازش، خداوند بلند مرتبه به ملائکه اش می فرماید ای ملائکه من، آیا نمی بینید بنده ام را که به تحقیق بریده از همه خلائق به سوی من، و امیدوار است به رحمت من و بخشش و مهربانی من . (مجلسی/1387ق )
امام جواد علیه السلام مى‏فرماید:اعتماد به خداوند متعال، بهاى هر چیز گرانى و نردبان رسیدن به هر مقام بالایى است(بحار الانوارباب 27 )
امام حسن عسكرى علیه السلام مى‏فرماید:
تا جایى كه مى‏توانى تحمّل كنى دست نیاز دراز مكن؛ زیرا هر روز، روزى تازه‏اى دارد، بدان كه پافشارى در خواهش، هیبت آدمى را مى‏برد و رنج و سختى به بار مى‏آورد، پس صبر كن تا خداوند درى به رویت گشاید كه به‏ راحتى از آن وارد شوى؛ چون احسان به آدم اندوهناك و امنیّت به آدم فرارى وحشت‏زده، نزدیک است. چه بسا كه دگرگونى و گرفتارى‏ها نوعى تنبیه خداوند باشد و بهره‏ها مرحله دارند، پس براى چیدن میوه‏هاى نارس شتاب مكن كه به وقت آن را خواهى چید. بدان: آن كه تو را تدبیر مى‏كند، بهتر مى‏داند كه چه وقت بیشتر مناسب حال توست، پس در همه كارهایت به انتخاب او اعتماد كن تا حال و روزت سامان گیرد. قبل از وقت نیازهایت، شتاب مكن كه در این صورت دل و جانت تنگ مى‏شود و ناامیدى تو را فرا مى‏گیرد.(بحار الانوار باب 29)
Abstract:
This study is done with the aim of preparing suitable answer for this question that what are the educational and training aspects of hope in Islam? What is its role in mental health? The method of study is analysis-descriptive type and the community of study (research platform) is the whole books, Theses, articles and sites related to subject of study. The sample of study is the whole books, Theses, articles and sites related to subject of study based on scientific ability of researcher. The data gathering method of study are library type by use of note taking tool and its plan follows plans of theoretical and qualitative research. In this study, according to general aim and special aims, this research has obtained some results which we can say that hope is created from knowledge and wisdom toward origin and resurrection and it has an important role in mental and psychological health of human beings and is the important factor of attempt and behaviors of human being. Hope is the lifeblood and life extender. Hope is the God’s blessing and gift for human beings and it makes human active and diligent.
Keywords: hope, mental health , educational , training

1-Branden ↑

Kübler-1 ↑
1-Miller ↑
1-Duane Schultz ↑
– Snyder Harris ↑
– Seligman ↑
– Allport Gordon- ↑
Abraham Maslou-1 ↑