بین حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج ارتباط معنی­دار وجود دارد.

 

بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با عملکرد ازدواج ارتباط چندگانه معنی­دار وجود دارد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر سلامت خانواده اصلی تفاوت معنی­دار وجود دارد.

 

بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر حمایت خانواده و دوستان تفاوت معنی­دار وجود دارد.

 

بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر حل مشکل خانواده تفاوت معنی­دار وجود دارد

 

بین دو گروه طلاب علوم دینی و دانشجویان از نظر متغیر عملکرد ازدواج تفاوت معنی­دار وجود دارد.

 

۱-۵-۲- فرضیه های فرعی

 

 

بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با مؤلفه­ های عملکرد ازدواج شامل ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطاف­پذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزش­ها، مراقبت جسمانی و روانی و عملکرد کلی ارتباط چندمتغیری معنی­دار وجود دارد.
عکس مرتبط با اقتصاد

 

بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر سلامت خانواده اصلی تفاوت معنی­دار وجود دارد.

بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر حمایت خانواده و دوستان تفاوت معنی­دار وجود دارد.

بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر حل مشکل خانواده تفاوت معنی­دار وجود دارد.

بین دو گروه مردان و زنان از نظر متغیر عملکرد ازدواج تفاوت معنی­دار وجود دارد.

۱-۶- انواع متغیرها از لحاظ نقش آن­ها در پژوهش

متغیرهای ملاک: عملکرد ازدواج و زیر مولفه های آن (ارتباط، ابرازگری عاطفی، حل مسئله، نقش، انعطاف­پذیری، فرزندپروری، اقتصاد، خانواده و دوستان، ارزش­ها، مراقبت جسمانی و روانی)
متغیر پیش­بین ۱: سلامت خانواده اصلی.
متغیر پیش­بین ۲: حمایت اجتماعی.
متغیر پیش­بین ۳: حل مشکل خانواده.

 

۱-۷- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

 

۱-۷-۱- تعاریف مفهومی

 

۱-۷-۱-۱- عملکرد ازدواج و ابعاد آن

 

در برگیرنده منظومه باورها و الگوهای تعامل زوج­های خوشبخت می­باشد که شامل ویژگی­های احترام، پذیرش، ترمیم سریع روابط قطع­شده، برخورد معقول با سبک­های متفاوت گفتگو، در نظر داشتن نیاز به صمیمیت و قدرت، فرزندپروری مقتدرانه، ایجاد شبکه خوب حمایت اجتماعی و دارا بودن تعامل مثبت، می­ شود (ثنایی، ۱۳۸۷). ابعاد عمبکرد ازدواج شامل این موارد می شود. ارتباط: منظور از ارتباط، رفتار کلامی یا غیرکلامی در زمینه اجتماعی است و شامل نمادها و نشانه­ هایی است که توسط اشخاص، برای تبادل معنا به کار می­رود. ابراز عاطفی: منظور از عاطفه، رفتار معنی­دار و گویا، شامل خنده و ابراز احساسات و عواطف است. حل مسئله و تصمیم­گیری: منظور از این بعد، سطح توانایی خانواده در حل مشکلاتی است که منجر به حفظ مؤثر خانواده می­ شود. انعطاف­پذیری: منظور از انعطاف­پذیری، توانایی نظام خانوادگی و زناشویی در تغییر ساختار قدرت یا روابط نقش­ها و قواعد روابط در پاسخ به استرس­های رشد و یا موقعیتی است. فرزندپروری: منظور از فرزندپروری، رویکرد و نگرش والدین در آموزش و تعلیم چگونگی رفتار، به فرزندان می­باشد. اقتصاد و مسائل مالی: نگرش زوجین و اعضای خانواده به برنامه ­ریزی­های مالی و مدیریت آنان در نحوه خرج­کردن می­باشد. خانواده و دوستان: منظور یک سیستم اجتماعی، شامل گروهی از افراد است که از طریق ازدواج، تولید مثل و پرورش فرزندان با یکدیگر زندگی می­ کنند. ارزش­ها: منظور از این مؤلفه، اهمیت و بهای یک عقیده یا گزینه که به زندگی معنا می­بخشد. مراقبت جسمانی و روانی: منظور از این مؤلفه، توانایی انجام و اداره نیازهای تربیتی و فراهم­کردن مراقبت­های جسمانی و روانی است. عملکرد کلی: منطور از این مؤلفه، قابلیت و توانایی عملکرد خانواده، در چهار حوزه مهم: الف- عملکرد فردی، ب- عملکرد زناشویی، ج- عملکرد مشارکتی و د- عملکرد اجتماعی- اقتصادی می­باشد (رفاهی، ۱۳۸۷).

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

۱-۷-۱-۲- سلامت خانواده اصلی و ابعاد آن

 

استقلال و صمیمیت دو مفهوم کلیدی در حیات یک خانواده سالم محسوب می­شوند. خانواده سالم به اعضای خود استقلال می­دهد و همچنین خانواده سالم خانواده­ای محسوب می­ شود که در فضای خانواده و روابط، صمیمیت ایجاد می­ کند (ثنایی، ۱۳۸۷). در ادامه به تعریف دو خرده مقیاس سلامت خانواده اصلی می­پردازیم. استقلال: در این الگو خانواده سالم به اعضای خود استقلال می­دهد و این استقلال با تأکید بر صراحت بیان، مسئولیت، احترام به سایرین، بازبودن با دیگران و قبول جدا شدن و فقدان بوجود می­آید. صمیمیت: خانواده سالم خانواده­ای محسوب می­ شود که در فضای خانواده و روابط صمیمیت ایجاد می­ کند و این کار را با تسویق بیان انواع احساس­ها، ایجاد یک فضای گرم در خانه، یعنی روحیه و حال و هوا، حل تعارض­ها بدون ایجاد استرس غیر لازم، ایجاد حساسیت نسبت به هم­فهمی و ایجاد اعتماد به انسان­ها براساس نیکی نهاد آدمی انجام می­دهد (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۱-۳- حمایت اجتماعی و ابعاد آن

 

حمایت اجتماعی بر این امر تاکید دارد که وقتی کسی نیاز به کمک داشت این احساس را داشته باشد که تنها نیست و کسانی او را حمایت می­ کنند (پرپوچی، احمدی و سهرابی، ۱۳۹۲). حمایت خانواده: شبکه خانواده شبکه­ ای است که افراد تعلق­داشتن به آن را حق طبیعی خود می­دانند و حقی که با تولد به آن تعلق می­گیرد. حمایت دوستان: شبکه دوستان انسان شبکه کوتاه­مدتی است که حفظ آن مستلزم کارایی اجتماعی بیشتری است (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۱-۴- حل مشکل خانواده و ابعاد آن

 

دو عامل رابطه و حل مشکل را در برمی­گیرد عامل رابطه شامل شیوه ارتباط و تعامل زوجین که لازمه حل مشکل موثر است می­ شود و عامل حل مشکل که شیوه و فرایند حل مشکل را براساس مدل ۵ مرحله­ ای حل مشکل اندازه می­گیرد؛ و بطور کلی نشان­دهنده کارآمدی خانواده است (احمدی، ۱۳۸۶). ارتباط: شیوه ارتباط و تعامل زوجینی را که لازمه حل مشکل مؤثر است را نشان می­دهد. حل مشکل: این عامل شیوه و فرایند حل مشکل را براساس مدل پنج مرحله­ ای حل مشکل را در برمی­گیرد (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۲- تعاریف عملیاتی

 

۱-۷-۲-۱- عملکرد ازدواج

نمره­ کلی که فرد براساس پاسخ به پرسشنامه ۶۶ عبارتی سنجش عملکرد ازدواج که برای مشخص­کردن کارآمد بودن یا مشکل­دار بودن عملکرد ازدواج او پیش ­بینی می­ شود بدست می­آورد (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۲-۲- سلامت خانواده اصلی

نمره کلی که فرد از پاسخ به مقیاس سلامت خانواده اصلی که دو مفهوم استقلال و صمیمیت از مفاهیم مرتبط با خانواده سالم را در برمی­گیرد، بدست می­آورد. نمره بدست­آمده میزان سلامت خانواده اصلی فرد را می­سنجد (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۲-۳- حمایت اجتماعی

نمره­ کلی که فرد از پاسخ به مقیاس حمایت اجتماعی که دو خرده مقیاس حمایت اجتماعی خانواده و دوستان را در برمی­گیرد بدست می­آورد. نمره بدست آمده نشان­دهنده میزان ارضای فرد از حمایت اجتماعی است (ثنایی، ۱۳۸۷).

 

۱-۷-۲-۴- حل مشکل خانواده

نمره کلی که فرد از پاسخ به مقیاس حل مشکل خانواده بدست می­آورد حاکی از نوعی تعامل زوجین در هنگام حل مشکل است.

 

 

 

 

فصل دوم

پیشینه پژوهش

 

۲-۱- مقدمه

در این فصل به بررسی پیشینه نظری و پژوهشی متغیرهای پژوهش پرداخته می­ شود. در ابتدا جهت بررسی نظریات مربوط به متغیر عملکرد ازدواج تعاریفی از ازدواج، مراحل انتخاب همسر، ویژگی­های روابط زوجین، انواع ازدواج براساس پایداربودن، سلامت ازدواج و عوامل مختل­کننده روابط زوجین و وظایف زوجین ارائه می­ شود. سپس سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی و حل مشکل خانواده بعنوان متغیرهای پیش­بین برای عملکرد ازدواج مورد بررسی قرار می­گیرند. در قسمت پیشینه پژوهشی نیز پیشینه پژوهشی متغیرها بنابر پژوهش­های داخل و خارج از کشور مورد بررسی قرار گرفته­اند.

 

۲-۲- پیشینه نظری

 

۲-۲-۱- ازدواج

 

۲-۲-۱-۱- تعاریف ازدواج

اشتراوس[۲۵]۱ ازدواج را برخورد دراماتیک بین فرهنگ و طبیعت یا میان قواعد اجتماع و کشش جنسی می­داند. موجودات طبیعی می­خواهند به­دور از هرگونه فشاری به ارضاء نیازهای غریزی خود بپردازند اما فرهنگ رو در روی آن است و می­خواهد به آن نظم دهد به این دلیل اشتراوس ازدواج را برخوردی دراماتیک بین فرهنگ و طبیعت دانسته است. ازدواج از نظر جامعه ­شناسی یعنی پیوند اقتصادی و جنسی مورد پذیرش جامعه که بصورت معمول بین یک مرد و یک زن بوجود می­آید. مردم و زوجین بطور قطعی ازدواج را کم و بیش دائم در نظر می­گیرند به نحوی که ازدواج، حقوق و تعهدات متقابل بین دو زوج و بین زوج و فرزندان آنان را در آینده به دقت تضمین می­نماید (فربد، ۱۳۸۸) از نظر نپیر[۲۶]۲، ازدواج شامل تجربه و یادگیری، حفظ فردیت در عین مکملیت، آشنایی با نحوه تقسیم و تخصیص قدرت، فراگیری تلاش و لذت­بردن در کنار یکدیگر و برای برخی مهم­تر از تمام این موارد کسب مهارت در خصوص تربیت نسل بعد می­ شود (دژکام، ۱۳۸۶).
افراد برای ورود به ازدواج باید فرد مناسبی را جهت تشکیل خانواده انتخاب کنند. انتخاب همسر مراحلی دارد که شامل موارد زیر می­ شود.

 

۲-۲-۱-۲- مراحل انتخاب همسر

۱- در مرحله اول فرد همسرش را از بین افرادی که از نزدیک با آن­ها تعامل دارد، انتخاب می­ کند. در این مرحله، فردی که از نظر جسمی جذاب­تر و از نظر علایق، هوش، شخصیت، یا عوامل دیگر نگرشی و رفتاری شبیه آن­هاست، انتخاب می­ شود.
۲- در مرحله دوم با صحبت­کردن (خودافشایی) به کشف، سنجش و تطبیق خصوصیات شخصیتی یکدیگر دست می­زنند. اگر این کشفیات در امتداد همان جذابیت­های اولیه باشد، پس ارتباط تثبیت می­ شود.
۳- مرحله سوم، کشف سازگاری نقش­ها و سنجش درجه همدلی و همزبانی متقابل است. وقتی که نقش­ها در ارتباط با یکدیگر شکل گیرد و همدلی متقابل گسترش یابد، ارزش­های جذابی مطرح می­ شود. اگر جذابیت بین دو فرد به قدر کافی قوی و عمیق باشد در این صورت تحکیم ارتباط صورت می­گیرد.
۴- در مرحله چهارم و آخرین مرحله درباره سازگاری طولانی و تعهد تصمیم گرفته می­ شود (کار[۲۷]۱، ۲۰۰۰).

 

۲-۲-۱-۳- ویژگی­های روابط زوجین

 

 

رابطه زوج داوطلبانه است. هر دو فرد می­دانند که مجبور نیستند با هم ازدواج کنند یا حتی به رابطه بعد از ازدواج ادامه دهند.

رابطه زوج مستلزم ایجاد تعادل بین پویایی و ثبات است. جهت حفظ سلامت در رابطه زوجی گاهی به ثبات و قابلیت­های پیش ­بینی پذیری و گاهی به تازگی و پویایی نیازمندیم.

رابطه زوج گذشته و حال و آینده دارد. تمرکز افراطی بر هیچ یک از این مقاطع زمانی صحیح نیست. رابطه سالم میان یک زوج رابطه­ای است که در آن زمان حال و آینده فدای گذشته نمی­ شود.

قرارگرفتن در رابطه زوجی مستلزم حمایت­کردن و حمایت­شدن است. به این معنا که هر دو نفر قادر باشند نیازهای همسر را در کنار نیازهای خود ادراک کنند. حمایت عاطفی در صورتی تداوم خواهد داشت که متقابل و دوسویه باشد.

رابطه زوج مستلزم این است که هر عضو بتواند ضمن حفظ فردیت، مکملیت را نیز به رابطه هدیه کند و هر فرد در مواقع لزوم از خوسته­های خود به نفع رابطه بگذرد (نظری، ۱۳۸۶).

۲- ۲- ۱- ۴- انواع ازدواج

از نظر میزان پایداری دو نوع ازدواج وجود دارد.
پایدار: ازدواج پایدار شامل زوجین سنتی[۲۸]۱، دوجنسیتی[۲۹]۲ و زوجین اجتنابی[۳۰]۳ می­ شود. زوجین سنتی ویژگی­های زیر را دارند، نقش­های جنسی سنتی را ایفا می­ کنند، اهداف خانواده را به اهداف فردی ترجیح می­دهند، برنامه ­ریزی روزانه منظمی دارند، در فضای زندگی خانوادگی مشترکی زندگی می­ کنند و سطح متوسطی از هیجانات مثبت و منفی را نشان می­دهند. تمایل به اجتناب از هرگونه تعارض به جز مسائل عمده و اساسی دارند، وقتی درگیر تعارضات می­گردند به آن پرداخته و سعی می­ کنند حلش کنند، در نخستین مرحله آغاز حل مشکل هریک از زوجین به دیگری توجه می­ کند و سعی می­ کند با وضعیت و مشکل وی همدلی کند، در آخرین مرحله بروز مشکل بطور قابل توجهی قانع­سازی صورت می­گیرد.
زوج­های دو جنسیتی شامل این موارد هستند؛ آن­ها نقش­های جنسیتی برابرنگری را پذیرفته و ایفا می­ کنند، اهداف فردی را به اهداف خانوادگی ترجیح می­دهند، برنامه روزانه آشفته­ای دارند، مکان­های زندگی جداگانه­ ای در خانه دارند، سطوح بالایی از هیجانات مثبت و منفی را نشان می­دهند، تمایل به درگیرشدن در مذاکرات درباره مسائل زیادی را دارند، دو همسر با هم مخالفند و سعی دارند دیگری را در ابتدای فرایند حل مشکل در بسیاری از مسائل ابتدایی مورد بحثشان متقاعد کنند و سطح بالایی از هیجانات مثبت و منفی را در این فرایند تجربه می­ کنند.
زوج­های اجتنابی، نیز نقش­های جنسی سنتی را ایفا می­ کنند، مکان­های جداگانه­ ای در محل زندگی‌شان دارند، از هرگونه تعارض اجتناب می­ کنند، کمتر مهارت­ های حل مشکل دارند، در هنگام تعارض، مسائل خود را بیان می­ کنند، اما هیچ کوششی برای قانع­سازی یا مصالحه انجام نمی­دهند، اینگونه استدلال می­ کنند که تفاوت­ها درباره تعارضات خاص در مقابل نقاط مشترکی که در ارزش­هایشان دارند از ارزش چندانی برخوردار نیست، مذاکرات مبتنی بر حل مشکلات، غیرهیجانی دارند.

 

ازدواج­های ناپایدار: ازدواج­های ناپایدار شامل زوجین متعارض[۳۱]۱ و اجتنابی[۳۲]۲ می­ شود.

 

زوج­های متعارض، آن­ها درگیر تعارضات شده و وارد مذاکره می­شوند بدون هیچ کوشش ساختاریافته­ای برای حل آن، تعاملات آن­ها را سرزنش­های ادامه­دار، ذهن­خوانی و شخصیت تدافعی شکل می­دهد، سطح بالایی از هیجانات منفی و سطح پایینی از هیجانات مثبت را نشان می­دهند، الگوهای تعاملی آن­ها، «تهاجمی- اجتنابی» می­باشند.

زوج­های اجتنابی (جدا از هم)، آن­ها از تعارضات اجتناب می­ کنند و مهارت­ های حل مسئله کمی دارند، دوره­ های کوتاه سرزنش­گری، ذهن­خوانی و شخصیت تدافعی در تعاملاتشان وجود دارد،