طیف ۱۳C.NMR ترکیب بیس (۲-تیوفن) دی سولفید (حلال CDCl3) 82
طیف ۱H.NMR ترکیب بیس (۱- نفتیل) دی سولفید (حلال CDCl3) 83
طیف ۱۳C.NMR ترکیب بیس (۱- نفتیل) دی سولفید (حلال CDCl3) 84
طیف جرمی ترکیب بیس (۱- نفتیل) دی سولفید eV)70(. 85
طیف ۱H.NMR ترکیب بیس (۲-متیل فنیل) دی سولفید (حلال CDCl3)……………………………………………86
طیف ۱۳C.NMR ترکیب بیس (۲-متیل فنیل) دی سولفید (حلال CDCl3)…………………………………………..87
طیف ۱H.NMR ترکیب بیس (۴- متوکسی فنیل) دی سولفید (حلال CDCl3)……………………………………..88
طیف ۱۳C.NMR ترکیب بیس (۴- متوکسی فنیل) دی سولفید (حلال CDCl3)…………………………………..89
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
(شکل۱-۱)DBU 4
(شکل۱-۲)تعدادی از عوامل باز دارنده HDAC 8
(شکل۱-۳)تعدادی از ترکیبات تری تیو کربنات بعنوان عامل انتقال زنجیره ۱۱
(شکل۱-۴)لیپویک اسید ۱۲
(شکل۱-۵)تیاروبرین ۱۴
(شکل۱-۶) رومیدپسین ۱۴
فصل اول:
مقدمه
۱-۱-مقدمه
اگرچه برای انجام هر واکنش آلی طیف وسیع و متنوعی از واکنشگرها وجود دارد اما همواره واکنشگرهای جدید و روش های نو مورد استقبال شیمیدانان می باشد. یافتن روش های نوین و سازگار با محیط و همچنین سیستم های کاتالیزگری برای تبدیلات گزینش پذیر ترکیبات آلی، یک هدف مهم در شیمی جدید و سنتز شیمیایی می باشد.
هر روزه روش های مختلف و متنوعی برای سنتز ترکیبات آلی و تبدیل گروه های عاملی به یکدیگر ارائه می شود اما پیدا کردن و به کارگیری یک روش پر بازده، سودمند، عملی و سازگار با محیط زیست از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
عکس مرتبط با محیط زیست
همواره پژوهشگران وشیمیدانان آلی با تغییر دادن واکنشگر ها، کاتالیزورها و طراحی سیستم های مختلف به دنبال یافتن روش های جدیدتری برای سنتز ترکیبات آلی با هدف کاهش معایب و محدودیت های موجود در روش های پیشین هستند.
از این رو در راستای رسیدن به این اهداف در این پایان نامه روشی تک ظرفی و ساده برای تهیه ی دی آلکیل تری تیوکربنات های متقارن در زمان کوتاه با بهره گرفتن ازDBU و سنتز دی آریل دی سولفیدهای متقارن از طریق واکنش متوالی تیواستامید و آریل هالیدها در حضور NiCl2 معرفی می شود که نسبت به روش های پیشین دارای مزیت های همچون شرایط تک ظرفی و ملایم، زمان مناسب و بازده بالا می باشد.
در این پایان نامه سنتز دو دسته ی مهم از ترکیبات آلی گوگردی مورد بررسی قرار گرفته شده است. این واکنش ها به گونه ای طراحی و انجام گرفته اند که علاوه بر برطرف کردن معایب روش های پیشین، دارای مزایایی از جمله: عدم تشکیل محصول جانبی سمی، مقرون به صرفه بودن، سهولت انجام کار و جداسازی آسان هستند. سیستم های طراحی شده برای این واکنش ها ملایم، ساده و سازگار با محیط زیست می باشند و جداسازی محصولات نیز با این روش ها بسیار آسان است. همچنین مواد به کار رفته در این واکنش ها ارزان، در دسترس و نسبتا غیر سمی می باشند. در این روش ها از حداقل مقدار حلال و واکنشگر ها استفاده شده است. این روش ها نسبت به سایر روش های ارائه شده دارای مزیت هایی از جمله کاهش استفاده از مواد مخاطره آمیز و حلال ها، کوتاه تر شدن زمان واکنش ها و افزایش بازده می شود.
۱-۲-واکنش های جفت شدن[۱]
پیشرفت فراوان طی سی سال اخیر در واکنش های جفت شدن کاتالیز شده با فلز، انقلابی عظیم در روش های تشکیل پیوند کربن با کربن بین اتم کربنsp و sp2 ایجاد کرده است.
این واکنش ها به طور عمیقی روش ساختن محصولات طبیعی، شیمی ماکرو مولکول ها و مواد آلی و پلیمری را تغییر داده اند و منجر به سنتز مواد دارویی از مواد اولیه ساده تر شده است.
در سال ۲۰۱۰ ، نگیشی[۲]، هک[۳] و سوزکی[۴]توانستند با بهره گرفتن از همین واکنش جایزه نوبل شیمی را به خود اختصاص دهند. طی سال های اخیر تعداد پژوهش گرانی که مطالعات خود را بر روی این دسته از واکنش ها متمرکز نموده اند رشد روز افزونی داشته است که نشان از اهمیت این زمینه تحقیقاتی در شیمی آلی دارد.
همچنین ارتباط نزدیک واکنش جفت شدن کربن به نیتروژن به این روش منجر به معرفی شیوه خاص در سنتز ترکیبات فعال بیولوژیکی برای کاربردهای پزشکی و کشاورزی شده است]۱[.
واکنش جفت شدن برای انواع واکنش هایی است که در آن دو قطعه هیدروکربنی با کمک یک کاتالیزگر فلزی جفت می شوند. در این واکنش ها یک ترکیب آلی فلزی مانند R-M که R قسمت آلی ترکیب و M قسمت فلزی آن می باشد در واکنش با هالیدهای آلی R-X با تشکیل پیوند کربن با کربن، محصول R-R را که حاصل واکنش جفت شدن می باشد را تشکیل می دهد. بیشتر واکنش های جفت شدن در فرایندهای صنعت دارویی و بیولوژیکی کاربرد دارند [۲و۳].
واکنش جفت شدن تنها در حضور کاتالیزگر اتفاق می افتد و کاتالیزگر به صورت متوالی در قسمت های مختلف چرخه مثل: افزایش اکسایشی، انتقال فلز و حذف کاهشی نقش دارد برای واکنش جفت شدن معمولا از فلزات پالادیوم، مس و نیکل به عنوان کاتالیزور فلزی استفاده می شود.
تعداد واکنش هایی که در آن از نیکل بعنوان کاتالیزور در واکنش های جفت شدن، استفاده شده بسیارکم می باشند. از این رو یکی از جنبه های نوآوری در این پروژه استفاده از فلز نیکل به عنوان کاتالیزور برای تهیه ترکیبات مورد نظر و با بهره گرفتن از واکنش های جفت شدن می باشد.
۱-۳-معرفی واکنشگرها
۱-۳-۱-باز [۵]DBU
این واکنش گر یک ترکیب آلی نیتروژن دار و از آمین های نوع سوم و متعلق به خانواده آمیدین ها می باشد. این ترکیب یک کاتالیزور جدید و فعال و دارای گروه عاملی آمیدینو است که نسبت به سایر کاتالیزورهای آمینی نوع سوم دارای قابلیت های بیشتری می باشد و در واکنش های سنتزی به عنوان یک کاتالیزور، یک لیگاند پیچیده و یا به عنوان یک باز غیر هسته دوست مورد استفاده قرار می گیرد. واکنش پذیری غیر معمول این ترکیب را به پایداری انولات بتا- آمونیوم نسبت می دهند.
این ترکیب به عنوان عامل محافظت کننده درسنتز داروی سفالوسپورین[۶] که دارای عملکرد مشابه با پنی سیلین است مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این به عنوان کاتالیزور برای پلی اورتان و در خالص سازی فولرن با تری متیل بنزن(باC70 و فولرن های بالاتر واکنش می دهد و با C60 واکنش نمی دهد) مورد استفاده قرار می گیرد و دارای اثر کاتالیزوری قوی برای واکنش آلیسیکلیک و آلیفاتیک ایزوسیانات ها می باشد.

شکل(۱-۱)
چن و همکارانش طبقه جدیدی از کاربردهای ویژه مایعات یونی حاوی مشتقاتDBU توسط واکنش خنثی سازیDBU واستیک اسید را توسعه دادند که نشان داد این ترکیب علاوه بر اینکه می تواند به عنوان محیط واکنش باشد می توان از آن به عنوان عامل کاتالیستی برای واکنش های آلی مختلف استفاده کرد]۴[.
رد و همکارانش فعالیت چشمگیر DBU در واکنش با ترکیبات هالوژن دار را بررسی کردند.
لامرس و همکارانش نیز توانستند خاصیت هسته دوستیDBU را در واکنش با ترکیباتی از پیرازول ها مشاهده کنند (البته لامرس نوعی از لاکتام را بدست آورد که یکی از حلقه های ترکیب دو حلقه ایDBU در آب باز می شود) ]۵[.
DBU یک ترکیب زیست تخریب ناپذیر می باشد و یکی از ترکیباتی است که در آب اضافی تولید شده در فرایندهای دارویی حضور دارد. البته ممکن است تحت تأثیر فرایندهای کارخانجات نیز به محیط آزاد گردد. در حال حاضر روش حذف اکسایشی فوتوکاتالیستی برای از بین بردن این آلودگی بکار برده می شود]۶[.
۱-۳-۲-نیکل(II) کلرید[۷]
در حال حاضر واکنش های جفت شدن متوالی کاتالیز شده با فلزات واسطه از واکنش آریل هالیدها با ترکیبات هسته دوست مختلف، یکی از مدرن ترین روش های برای تشکیل پیوند کربن و هترواتم می باشد که در بین آنها تشکیل پیوند کربن با سولفید به دلیل فعالیت بیولوژیکی و دارویی ترکیبات حاوی این پیوندها از اهمیت خاصی برخوردار است ]۷[.
در سال ۱۹۹۵ پرسس و همکارانش نخستین واکنش جفت شدن متوالی کاتالیز شده با نیکل را از واکنش آریل برونیک اسید با آریل مسیلات ها گزارش کردند ]۸[.
نیکل(II) کلرید شش آبه یک کاتالیزور ارزان و در سترس است که بطور وسیعی در واکنش های جفت شدن متوالی کاتالیز شده با فلزات واسطه به ویژه در واکنش های سوزکی بکار برده می شود. از عواملی که کار کردن با این ترکیب را جذاب کرده است، عدم نیاز به لیگاند کمکی یا عوامل کاهنده است ]۹[. واکنش های جفت شدن متوالی کاتالیز شده با تعدادی از فلزات واسطه به ویژه پالادیوم، مس و نیکل آزمایش شده اند که بیشتر آنها از پالادیوم استفاده کرده اند و نیکل بطور گسترده شناخته نشده است.
کاتالیزور نیکل در بسیاری از واکنش ها دارای مزایای بیشتری نسبت به سایر کاتالیزورها مانند پالادیوم می باشد، فعالیت کاتالیزوری بیشتر یکی از اصلی ترین مزایای این کمپلکس است و از طرفی زمان و دما در این واکنش ها به مراتب قابل قبول تر است ]۱۰[. یک دیگر از مزایای این کاتالیزور سهولت بازیافت آن و توان استفاده مجدد از آن می باشد ]۱۱[.
۱-۳-۳-تیواستامید[۸]
تیواستامید ماده شیمیایی است که در طبیعت ساخته نمی شود و برای اولین بار در سال۱۹۲۱ توسط دهن و کیندلر سنتز شده است. این ماده در ابتدا به عنوان ضد قارچ بکار برده می شد اما در حال حاضر مهمترین کاربرد آن این است که به عنوان ماده جایگزین سولفید هیدروژن در آزمایشگاه بکار برده می شود]۱۲[.
این ماده در چرم سازی، نساجی، کاغذ، لاستیک سازی وصنعت کاربرد فراوانی دارد. تیواستامید به طور وسیعی در آزمایشات به عنوان منبع تولید یون سولفید بکار برده می شود. در محلول های آبی تعدادی از کاتیون های فلزی با انحلال تیواستامید سعی بر تشکیل سولفید فلزی دارند. تیواستامید از واکنش استامید با فسفو پنتاسولفید طی واکنش زیر بدست می آید شمای (۱-۱) :

شمای (۱-۱)
۱-۳-۴- دی سولفید کربن (CS2)
دی سولفید کربن یکی از ترکیباتی می باشد که جهت سنتز ترکیبات آلی گوگرددار مورد استفاده قرار گرفته است. دی سولفید کربن به صورت مایعی بی رنگ و فرار (نقطه جوش
oC ۳/۴۶) با فرمول مولکولی CS2 شناخته شده است. این ترکیب در گذشته به عنوان یک حلال غیرقطبی شیمیایی و صنعتی بسیار مورد استفاده قرار می گرفت. دی سولفید کربن یک حلال مناسب برای فسفر، گوگرد، برم، ید، چربی ها و رزین ها است. امروزه به علت بوی نامطبوع و آگاهی از سمیت دی سولفید کربن، کمتر به عنوان حلال مورد استفاده قرار می گیرد. اما این ترکیب واکنشگری فعال، مایع و در دسترس بوده، به همین علت جهت سنتز ترکیبات گوگرددار در شیمی صنعتی، شیمی دارویی و سنتز پلیمرها مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال در تهیه ی حشره کش ها، لاستیک های شیمیایی، ابریشم مصنوعی و کاغذ سلوفان به کار برده می شود.
۱-۴-مقدمه ای بر خواص تری تیو کربنات و کاربرد آن در شیمی آلی
یکی از اصلی ترین شاخه ها در شیمی آلی سنتز ترکیبات حاوی پیوند c-s می باشد که در این میان ترکیبات تری تیوکربنات به علت کاربردهای فروان بسیار مهم و قابل توجه اند. برای مثال این ترکیبات به عنوان باز دارنده در درمان سرطان، به عنوان حشره کش و آفت کش در کشاورزی]۱۳[ و به عنوان افزودنی به مواد روغن کاری و به عنوان حد واسط در سنتز ترکیبات آلی به کار برده می شوند]۱۴و۱۵[. استفاده از این ترکیبات در باتری یون لیتیم به عنوان افزاینده الکترولیت برای تشکیل لایه ی الکترولیت جامد روی الکترود باعث افزایش کارایی باتری می شود ]۱۶[.
علاوه بر این به عنوان عامل انتقال زنجیره در واکنش های پلیمری رادیکال آزاد نقش دارند ]۱۷[.
روش های کلاسیک برای سنتز ترکیبات تری تیوکربنات متقارن شامل:
۱) واکنش تیول با یکی از مواد تیو فسژن، کلرو دی تیو فرمات یا کربن دی سولفید وآلکیل هالید ]۱۸-۲۰[.
۲) واکنش اگزولات فلزی با اپوکسید ها یا اپی سولفید ها]۲۱-۲۲[.
۳) واکنش آنیون تری تیوکربنات (cs32- ) با الکل و آریل هالید ها ]۲۳[.
۴) بیشتر روش های تشکیل آنیون تری تیو کربنات شامل واکنش کربن دی سولفید با یک باز می باشد. تعدادی از بازهای رایج مانندNaOH ، KOH،NH4OH ،Al2O3 بازی، Cs2CO3، KF/Al2O3، n-Bu4NOH،KOH/TBAT/Al2O3 ، K2CO3 و رزین تعویض آنیون برای تولید همزمان CS32- از کربن دی سولفید به کار برده می شوند ]۲۴-۳۴[.
۱-۴-۱-کاربردهای دارویی و بیولوژیکی تری تیو کربنات ها
تومورهای سرطانی به سرعت پیشرفت می کنند البته می توان توسط عوامل ژنی رشد آن را کنترل کرد. در هنگام سرطان انحراف در متیل دار شدن DNA و استیل دار شدن مرکز هیستون[۹] در اثر مولکولهای کوچک، فعالیت سلولی را افزایش می دهد. هیستون نقش فوق العاده ای در رو نویسی منظم DNA و پیشرفت چرخه سلولی دارد.
از طریق عوامل باز دارنده می توان از متیل دار شدن و استیل دار شدن معکوس جلوگیری کرد برای این منظور از یکسری عوامل بازدارنده استفاده میکنند.

 

 

آنجا که جنیبت تو رفرف عیسی دم لاشه خر گرفته
آنجا که نشیمن تو طوبی موسی ره طور برگرفته (۱۰/۱۱-۱۲)
ناظر برحدیث : أنَا قاءِدا المرسلین ولافخر(سیوطی، ۱۴۰۰ : ج ۱، ۴۱۳). (من پیشرو پیغامبرانم ومرا بدان فخری نیست).
– پیشرو پیامبران
هم گوش نبوت تو درپیش هم چتر رسالت تو از پس (۸/۸)
تو کرده چو نان فلک سواری در گرد تو انبیا پیاده (۶/۱۰)
در خدمتت انبیا مشرف وز حرمتت آدمی مُکرّم (۳/۱۰)
بیت اول، ناظر به روایت : کُنتُ نبیاً وآدمُ بین الرّوح والجَسَد(همان : ج ۲، ۹۶). (زمانی که آدم در مرحله دمیده شدن روح به جسمش بود، من پیامبر بودم).
در مورد خاتم پیامبران بودن، اشاره دارد به : انی عبدالله خاتم النبییّن وانّ آدم علیه السلام لَمُنجدِلُ فی طینهٍ(فروزانفر، ۱۳۸۵ : ۳۳۷). (زمانی که آدم(ع) در مرحله خلقت و تکوین به سر می بُرد، من عبد خدا وخاتم انبیا بودم).
توضیح بیت دوم : در برخی احادیث آمده است که رسول خدا فرمود : در شب معراج ارواح پیغامبران دیدم آنجا از عهد ادریس ونوح(ع)، تا به روزگار عیسی(ع)، خدای تعالی، ایشان را جمع کرده بود، بر من سلام کردند ومرا همان تحیّت گفتند که فرشتگان گفتند سپس بر آنان امامت کردم و دو رکعت نماز خواندم.
امّ ثلاث مائه وعشر رسولاً حتّی صلّوا خَلفُهُ لیله المعراج(رازی، ۱۳۲۲: ) (بر سیصد وده پیامبر امامت کرد ودر شب معراج، این پیامبران در پشت سر او نماز خوانندند).
بیت سوم، ناظر برحدیث : أنا قائدالمُرسَلین وَلافخر(سیوطی، ۱۴۰۰، ج۱، ۴۱۳). (من پیشرو پیامبرانم ومرا بدان فخری نیست).
مصراع دوم نیز اشاره دارد به :۱ -کنت نبیاً وآدم بینالماء والطّین(میبدی، ۱۳۷۶ ” ج۱، ۱۱۴). (من به مقام نبوّت رسیده بودم و آدم میان آب وگِل بود).
۲-کنت نبیاً وآدمُ مجبولٌ فی طینه ولقد کنتُ و سیلته اِلی ربّی (همان : ج۱، ۱۵۵-۱۵۶). (من پیامبر بودم در حالی که آدم در گل خود سرشته بود ومن وسیله ای برای آمرزش او شدم نزد پروردگارم).
– تسبیح سنگ ریزه
ای گفته صحیح وکرده تصریح در دست تو سنگ ریزه تسبیح (۱۰/۲)
تسبیح سنگ ریزه، یکی از معجزات پیامبر اکرم(ص)است که به چند صورت نقل گردیده که یکی این است : عَن ابی ذرقال کنا جلوساً مع النَّبی(ص)فَأخَذَ حصُیاتٍ فی کفّه فَسَبِحنَ ثُم وَضَعَفَهُنَّ فی الارض،فَسَکَتَنَ، ثُمّ اخذهُنَّ فَسَبّحنَ(بیهقی،۱۳۴۷ : ج۲، ۱۵۶). (از ابوذر غفاری نقل می کنند که گفت: ما با پیامبر(ص) نشسته بودیم و او چند سنگریزه در مشت گرفت وآنها تسبیح می گفتند.سپس برزمینشان نهاد وخاموش شدند.بار دیگر در مشت گرفت وآنها تسبیح گفتند).
مولانا نیز در مثنوی معنوی، چنین گفته است :
سنگ ها اندر کف بوجهل بود گفت ای احمد بگو این چیست زود
گر رسولی، چیست در مشتم نهان چون خبرداری ز رازآسمان…
از میان مشت او هر پاره سنگ در شهادت گفتن آمد بی درنگ
لااِلهُ گفت الاالله گفت گوهر احمد رسول الله سفت
چون شنید از سنگها بوجهل این زد زخشم آن سنگها را برزمین
(مولوی، ۱۳۷۳ : ۱/۲۱۵۴-۲۱۶۰)
– حنانه
منبر وعظ تو چو حنانه هم دوتا گشت وهم به افغان شد (۱۳۹/۳)
اشاره به روایت : عن جابربن عبدالله قال کان جذعٌ یقوم الیه النبیُّ فَلما وُضِعَ لهُ المنبر سمعنا للجِذعِ مَثلَ اصوات العشار حتّی نزّل النبیّ(ص) ووضع یده عتیه (فروزانفر، ۱۳۸۵: ۹۷). (جابربن عبدالله نقل کرده است که پیامبر(ص) [قبل از این که برای مسجد منبر بسازد]با تکیه بر شاخه درختی که در بنای مسجد به کار رفته بود، سخن می گفت. بعداً که منبر جایگزین آن شد، شاخه درخت[از شدت فراق] همچون شتر بچه ای ناله ای سرداد. پیامبر(ص) از منبر فرود آمد وبا دست محبت خویش، آن شاخه را نوازش کرد تا آرام گرفت).
مولوی گوید:
استن حنانه از هجر رسول ناله می زد همچو ارباب عقول (مولوی، ۱۳۷۳ : ۱/۲۱۱۳)
– خواب پیامبر
خواب تو، ولاینام قلبی خوان تو اَبیت عند ربی(۵/۹)
مصراع اول، اقتباس از روایت: تنام عینای ولاینام قلبی(حنبل، ۱۴۱۲ : ج۱، ۲۲۰). ([پیامبر فرمود] چشمانم می خوابند درحالی که قلبم همچنان بیدار است).
مصراع دوم، تلمیح به حدیث: نهی رسول الله صلیذ الله علیه وآله وسلم عن الوصال فقال رجل من المسلمین فانک یا رسول الله تو اصل قال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و ایُّکُم مثلی، انی ابت یطعمنی ربی ویستقینی(فروزانفر، ۱۳۸۵ : ۱۴۵). (رسول خدا(ص) دیگران را از روزه وصال[روزه امروز را بدون افطار به روز بعد متصل کردن] منع می کرد.یکی از مسلمانان گفت : ای رسول خدا، پس چرا شما این کار را می کنید؟فرمودند : کدامتان مثل من می شوید؟ من شب را به صبح می آورم در حالی که پروردگارم مرا اطعام می کند و می نوشاند).
– خلوت پیامبر(ص)با خدا
تا بوده به وقت خلوت تو نه عرش ونه جبرئیل محرم (۴/۱)
تلمیح به حدیث معروف: لی مع الله وقت لا فیه ملک مقرب ولا نبی مرسل(غزالی،۱۳۶۱ : ۲۷۲). این سخن مَثَل از حدیث است (حلبی، ۱۳۷۷: ۸۰).
– درود بر پیامبر (ص)
یاد ازیزدان درودی هم به قدر قدر او بر روان اوی وبر یاران وبر اصحاب وآل
(۲۲۲/۴)
اشاره به آیه: ان الله وملائکته یصلون علی النبی یا ایها الذین امنوا صلوا علیه وسلموا تسلیماً (احزاب (۲۳)، ۵۶). (خداو فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند. ای کسانی که ایمان آورده اید، بر او درود فرستید وسلام گویی وکاملاً تسلیم [فرمان او] باشید).
وهمچنین اشاره دارد به: اللهم صلی علی محمد وآل محمد (خداوندا، درود فرست بر محمد (ص) وخاندان او).
– سایه نداشتن پیامبر (ص)
ای سایه زخاک برگرفته وز روی تو نور خور گرفته (۱۰/۳ )
شنیده اید که پیامبر (ص) را سایه نبود. زیرا که از یک وجه پیامبر، آفتاب بود وآفتاب را سایه نباشد.
اشاره به آیات :۱ – داعیاً الی الله باذنه وسراجاً منیراً (احزاب (۳۳)، ۴۶). (به اذن حق، خلق رابه سوی خدا دعوت کنی وچراغ فروزان عالم باشی).
۲- … قَد جاءکم من الله نور وکتاب مبین (مائده (۵)، ۱۵). (ای مردمان، همانا از جانب خدا برای هدایت شما، نوری عظیم وکتابی به حقانیت آشکار آمد).
– شفاعت
بر بوی شفاعت تو ماندست ابلیس چنان امیدواری (۴ /۹)
اشاره به احادیث نبوی:۱– أنا سید ولد آدم یوم القیامه ولا فخر بیدی لواء الحمد ولا فخر وما من نبّی یومئذٍ آدم ومن سواه الا تحت لوائی وأنا اول شافع واوّل مشفع ولا فخر (ماهیار، ۱۳۸۵: ۲۰۰). (من در روز قیامت سرور اولاد آدمم ومباهاتی نیست. بیرق حمد به دست من است ومباهاتی نیست ودر ان روز، هیچ پیامبری – آدم وجز او – نیست مگر آن که تحت بیرق من هستند ومن نخستین شفاعت کننده ام ونخستین کسی که شفاعت او پذیرفته می شود من هستم ومباهاتی نیست).
۲ – أنا قائد المرسلین ولا فخر وأنا خاتم النیین ولا فخر وأنا اول شافع مشفع ولا فخر (همان : ۲۰۰). (من رهبر پیامبران مرسل هستم ومباهاتی نیست ومن خاتم پیامبرانم ومباهاتی نیست ومن نخستین شافع ومشفع ومباهاتی نیست).
واشاره به آیه : یومئذ لا تنفع الشفاعه الا من اذن لَهُ الرَّحمن ورضی لَه قولاً (طه (۲۰۰)، ۱۰۹).(در آن روز، شفاعت هیچ کس سودی نمی بخشد، جز کسی که خداوند رحمان به اواجازه داده، وبه گفتار او راضی است).
چون نیست بضاعتی زطاعت از ما گنه وزتو شفاعت (۱۱/۲)
ناظر به روایت : واعطیت الشفاعه وادخروتها لاُمتی یوم القیامه (میبدی، ۱۳۷۶: ج ۸، ۱۴۱). (وشفاعت بر من اعطا شد وآن را برای روز قیامت وبرای امت خودم ذخیره کردم).
به رسولی که روز حشر امید به خدا وشفاعتش دارم (۴۲۱/۱)
ای به تحقیق مقام محمود وی به انصاف بهشت ثانی (۳۳۸ /۱۵)
مفسران، در تقسیر«مقاماً محموداً» به آیۀ زیر نظر دارند : عَسی یبعثک ربک مقاماً محموداً (اسراء (۱۷)، ۷۹). (امید است که خدای تعالی تورا به مقامی در خور ستایش [مقام محمود] بر انگیزد). «گفته اند که مقام محمود به عقیدۀاهل علم، مقام شفاعت است واحادیث بسیار نیز در این باب روایت شده است»(رازی، ۱۳۲۲: ج۱۲، ۲۷۰ – ۲۷۳). واین احادیث حاکی از آن است که رسول خدا در روز قیامت چنان مقامی پیدا می کندکه با شفاعت او آخرین گناهکاری که گویندۀ «لا اله الا الله» است وکسی که در قلب او به وزن دانۀگندمی خیر وجود دارد از عذاب دوزخ رها می شود (ماهیار، ۱۳۸۵: دفتر۵، ۱۴۷ – ۱۴۸).واعطیت الشفاعه وادخر تها لِاُمتی یوم القیامه ( میبدی، ۱۳۷۶ : ج ۸ ، ۱۴۱). (وشفاعت برمن اعطا شد وآن را برای روز قیامت و برای امت خودم ذخیره کردم).
– کامل ترین دین
ای مذهب ها زبعثت تو چون مکتب ها به عید نوروز (۹/۵)
اشاره به آیه : … الیوم اکملت لکم دینکم واتْمَمْت علیکم نِعمتی ورَضیت لکم الاسلام دینا (مائده (۵)، ۳). (امروز دین شما را کامل کردم ونعمت خود را بر شما تمام نمودم واسلام رابه عنوان ایین [جاودان] شما پذیرفتم).
– لولاک
نقش صفحات رایت تو لولاک لما خلقت الا فلاک (۵/۸)
اشاره به حدیث :لولاک لما خلقت الا فلاک (حلبی، ۱۳۷۷: ۷۹). (اگر تورا نمی بودی البته آسمانها را نمی آفریدم).
– مازاغ
چشم او با کحل مازاغ ایمن است از چشم زخم گوش او با سرّأوحی فارغ است از گوشمال
(۲۲۲/۲)
مصراع اول اقتباس از آیه : مازاغ البصروما طغی(نجم (۵۳)، ۱۰). (چشم او هرگز منحرف نشد وطغیان نکرد).

 

 

به طور کلی چهار روش برای ارزیابی کیفیت سود به شرح زیر مطرح است:
۱- روش مبتنی بر مربوط بودن با ارزش سهام:
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
در این روش ارتباط بین مقادیر مختلف سود و قیمت سهام (بازار) به کمک رگرسیون اندازه‌گیری می‌شود. هرچه میزان ضریب همبستگی تعدیل شده بیشتر باشد، سود متغیر مرتبط‌تری با ارزش است (بارث و همکاران[۵۹]، ۲۰۰۱).
۲- روش مبتنی بر محتوای اطلاعاتی:
در این روش ارتباط بین تغییرات قیمت یا بازده سهام، با سطوح یا تغییرات غیرمنتظره‌ی مقادیر مختلف سود به کمک رگرسیون اندازه‌گیری می‌شود. هرچه میزان ضریب همبستگی تعدیل شده به یک نزدیک‌تر باشد، نشان دهند‌ه بار اطلاعاتی بیشتری است.
۳- روش مبتنی بر توانایی پیش‌بینی:
در این روش مهم آن است که مقادیر گذشته سود بتواند مقادیر آینده را پیش‌بینی کند. هرچه میزان قدر مطلق میانگین خطای پیش‌بینی کم‌تر باشد، آن مقدار توانایی پیش‌بینی بیشتری دارد.
۴- روش مبتنی بر سود اقتصادی:
عکس مرتبط با اقتصاد
در این روش بیشتر معیارهای مبتنی بر پیش‌بینی هزینه سرمایه مدنظر قرار می‌گیرد. استنباط این است که این ارقام کیفیت بالاتری نسبت به سود حسابداری دارند. معیار ارزش افزوده اقتصادی از جمله معیارهایی است که بر این روش اتکا دارد (کرنل و لندزمن[۶۰]، ۲۰۰۳).
حسابداری

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

۲-۲-۶ ساختارهای کیفیت سود مبتنی بر روابط بین سود، اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی

در این بخش، درباره ساختارهای کیفیت سود و معیارهای مرتبط با آن، که از روابط میان اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی سود مشتق شده است، بحث می‌شود.

 

۲-۲-۶-۱ نسبت جریان‌های نقدی عملیاتی به سود

این معیار کیفیت سود، مبتنی بر این دیدگاه است که هرچه نقد شوندگی سود بیشتر باشد، کیفیت آن بالاتر است. در گزارش‌های تحلیل‌گران مالی مانند هریس و دیگران[۶۱] (۲۰۰۲) و راج و دیگران[۶۲] (۲۰۰۲) و در کتاب‌های تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، این دیدگاه دیده می‌شود. در ساده‌ترین حالت این رابطه به صورت نسبت جریان‌های نقدی عملیاتی به سود بیان شده است.

 

۲-۲-۶-۲ تغییر در جمع کل اقلام تعهدی

روش مبتنی بر تغییرات در کل اقلام تعهدی، شیوه ساده‌ای برای اندازه‌گیری کیفیت سود است. طبق این روش تا زمانی که بخشی از اقلام تعهدی دستکاری نشود و در طول زمان ثابت بماند، تغییرات در کل اقلام تعهدی، دستکاری‌های مدیریتی را اندازه‌گیری و معیار معکوسی از کیفیت سود ارائه می‌دهد (دی‌آنجلو، ۱۹۸۶).

 

۲-۲-۶-۳ پیش‌بینی اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) با بهره گرفتن از متغیرهای حسابداری

 

طبق روش تغییرات در کل اقلام تعهدی، همواره اقلام تعهدی دستکاری نشده نامشخص وجود دارد. در مقابل، این روش، متغیرهای حسابداری را به عنوان عامل اقلام تعهدی دستکاری نشده معرفی می‌کند. روش‌های پیش‌بینی متعددی وجود دارد که هر یک حساب خاصی را به عنوان متغیر حسابداری مورد توجه قرار می‌دهند (محمدی، ۱۳۸۸).

 

۲-۲-۶-۴ پیش‌بینی روابط بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی

از لحاظ نظری، رابطه بین اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی، به جنبه‌هایی از رابطه بین سود و وجه نقد می‌پردازد و از مشکلات مرتبط با روش متغیرهای حسابداری جلوگیری می‌کند که توسط دیچاو و دیچو در سال ۲۰۰۲ بیان شده است.
در رویکرد آنها، باقیمانده‌های برآوردی در رگرسیون تغییرات سرمایه‌ در گردش به جریان‌های نقدی دوره قبل، دوره جاری و دوره بعد هر شرکت، کل خطاهای برآوردی اقلام تعهدی توسط مدیریت را شامل می‌شود و به عنوان معیار معکوسی از کیفیت سود تلقی می‌گردد. معیار دیچاو و دیچو (۲۰۰۲) نیازی به مفروضات در مورد عناصر حسابداری مدیریت نشده ندارد و ارتباط مستقیمی را بین جریان‌های نقدی و سود جاری ایجاد می‌کند. اما بین خطاهای برآوردی دستکاری نشده و مدیریت سودمندی، تمایزی قائل نمی‌شود (رحیمیان و جعفری، ۱۳۸۵، ۵۳).

 

۲-۳ ارزش بازار شرکت

 

۲-۳-۱ مقدمه

یکی از مهمترین هدف‌های شرکت‌ها حداکثرکردن ارزش سهام شرکت است. اگر چه امروزه ملاحظات اجتماعی مانند کمک به صرفه‌جویی در انرژی یا حداقل کردن آلودگی‌های محیط زیست و … نیز می‌تواند هدف عمده واحدهای انتفاعی محسوب شود. خط‌مشی‌های یک واحد انتفاعی استراتژی‌هایی است که برای دستیابی به اهداف انتخاب و به کار گرفته می‌شود. سهامداران علاقه‌مند هستند که حقوق آنان در شرکت تا جایی که امکان دارد افزایش یابد که این خود به معنای تأکید بر سود است اما در عین حال بالا بردن ارزش سهام شرکت یکی از مهمترین هدف‌های مدیریت محسوب می‌شود. مادام که سهامداران فعلی یا سرمایه‌گذاران بالقوه اطلاعات صحیح و به موقع درباره فعالیت‌های شرکت در اختیار دارند عملکرد بهتر به معنای ارزش سهام بالاتر خواهد بود. هر چند امکان دارد اطلاعات مورد نیاز فوراً در دسترس سرمایه‌گذاران قرار نگیرد، یا درباره مفهوم و معنای اطلاعات در ارتباط با عملکرد آتی شرکت اختلاف نظر وجود داشته باشد، بنابراین توجه اصلی مدیریت به حداکثر رساندن ارزش سهام در بلندمدت معطوف خواهد شد (رهنمای رودپشتی و همکاران، ۱۳۸۵، ۹۶).
عکس مرتبط با محیط زیست

 

۲-۳-۲ مفاهیم مختلف ارزش

ارزش از جمله متغیرهایی است که بار معنایی گسترده‌ای دارد. گستردگی بار معنایی ارزش با گستردگی رشته‌ها و تخصص‌ها ارتباط دارد، نظیر ارزش اجتماعی، ارزش مالی، ارزش اقتصادی و … نماد هر یک از ارزش‌ها با توجه به اهداف آنها، انتخاب و ارائه می‌گردد (اردبیلی، ۱۳۸۰، ۳۱).
اغلب افراد ارزش را آن چیزی که می‌ارزد تعریف می‌کنند. مفهوم ارزش به مواردی از جمله، به شخصی که ارزیابی را انجام می‌دهد، هدف، زمان‌بندی و مجموعه‌ای از عوامل دیگر بستگی دارد. در نتیجه مفاهیم مختلفی برای ارزش وجود دارد و بیان مفاهیم مختلف آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
مفاهیم متعددی برای تعیین ارزش‌ دارایی‌های مالی وجود دارد که عبارتند از: (رهنمای رودپشتی و همکاران، ۱۳۸۵، ۹۷)
ارزش اسمی، ارزش دفتری، ارزش با فرض تداوم فعالیت، ارزش با فرض انحلال شرکت و ارزش ذاتی سهام یک شرکت.

 

۲-۳-۳-۱ ارزش اسمی

به موجب ماده ۲۶ اصلاحیه قانون تجارت، ارزش اسمی عبارت است از ارزشی که روی ورقه سهم یا برگ سهم نوشته شده است که به آن مبلغ اسمی سهم نیز گفته می‌شود.

 

۲-۳-۳-۲ ارزش دفتری

ارزش دفتری یکی از مفاهیم حسابداری است و با بهره گرفتن از این معیار ارزش هر یک از اقلام دارایی بر اساس داده‌های تاریخی تعیین می‌گردد. در حقیقت همان ارقام و مقادیری است که در ترازنامه شرکت درج می‌شود.
ارزش دفتری سهام عادی مساوی با مجموع حقوق صاحبان سهام که متعلق به سهام عادی است، می‌باشد و برای محاسبه آن از تقسیم مجموع حقوق متعلق به سهامداران عادی بر تعداد سهام عادی نزد سهامداران استفاده می‌شود.
(۲-۱)

 

۲-۳-۳-۳ ارزش بازار (روز)

ارزش بازار عبارت است از قیمت فروش یک قلم دارایی. مبنای تعیین قیمت بازار اوراق بهادار، روند خرید و فروش آن در بورس اوراق بهادار است. به این ارزش، ارزش مبادله نیز گفته می‌شود. در تعیین قیمت بازار عوامل مداخله‌گر نظیر عرضه و تقاضا، وضعیت شرکت، زمان، نوع فعالیت، عملکرد شرکت، مدیریت، سهامداران، وضعیت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، محدوده جغرافیایی و روابط غیررسمی دخالت دارند.

 

۲-۳-۳-۴ ارزش با فرض تداوم فعالیت

ارزش با فرض تدوام فعالیت یعنی ارزش شرکت به عنوان یک واحد اقتصادی که قرار است فعالیت آن ادامه یابد. در این روش توانایی شرکت از نظر حجم فروش و ایجاد سود مبنای سنجش ارزش شرکت می‌باشد. به عبارتی بر مبنای قدرت سودآوری که لازمه تداوم فعالیت است، ارزیابی می‌‌شود.

 

۲-۳-۳-۵ ارزش با فرض انحلال شرکت

ارزش شرکت بر اساس این مفهوم عبارت است از وجوه نقدی که پس از انحلال شرکت باقی می‌ماند و بین سهامداران و مالکان شرکت تقسیم خواهد شد. به ارزش محاسبه شده در این روش، ارزش نهایی یا ارزش تصفیه هر سهم نیز گفته می‌شود. بر اساس رابطه زیر ارزش تصفیه هر سهم محاسبه می‌گردد:
(۲-۲)

 

۲-۳-۳-۶ ارزش ذاتی (ارزش جاری)

زمانی از این مفهوم استفاده می‌شود که مسأله سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق قرضه یک شرکت مطرح می‌گردد. سرمایه‌گذاران با این اهداف که حداکثر بازده را بدست آورند، ارزش شرکت را ارزیابی می‌کنند. معمولاً ارزش ذاتی را ارزش سرمایه‌گذاری نیز می‌نامند.

 

۲-۳-۴ مدل اندازه‌گیری ارزش شرکت

شاخص Q توبین یکی از معیارهای مهم ارزیابی عملکرد شرکت‌ها می‌باشد. این معیار در دهه ۱۹۷۰ مطرح و در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ به طور گسترده‌ای توسط پژوهشگران مورد استفاده قرار گرفت. شاخص توبین برابر است با نسبت ارزش بازار دارییهای شرکت بر ارزش دفتری آن که به نوعی نشان دهنده میزان ارزش شرکت است. زمانی که نسبت Q توبین از یک بزرگتر باشد نشان دهنده آن است که سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها تولید کننده درآمدهایی است که ارزش بیشتر از مخارج سرمایه‌ای را ایجاد می‌کند و زمانی که نسبت Q توبین کوچکتر از یک است بدین معنی است که سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها بازده چندانی ندارد و رد می‌شود.
در علم اقتصاد نظریات بسیاری پیرامون رفتار سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در سطوح خرد و کلان اقتصادی مطرح شده است. الگوی توبین یکی از مهمترین نظریه‌های نئوکلاسیک سرمایه‌گذاری است که در مطالعات بی‌شماری مورد استفاده قرار گرفته است.
در پژوهش‌ حاضر برای اندازه‌گیری فرصت‌های رشد و ارزش شرکت‌ از شاخص Q توبین استفاده می‌شود که از تقسیم ارزش بازار به ارزش دفتری دارایی‌های شرکت به دست می‌آید (مک کنل و سرواس[۶۳]، ۱۹۹۰).
(۲-۳)

 

۲-۴ نوسانات جریان نقدی، کیفیت سود و ارزش شرکت

 

۲-۴-۱ مقدمه

تهیه و افشای اطلاعات حسابداری با کیفیت و محتوای بالا توسط شرکت‌ها برای کارکرد صحیح بازار سرمایه کارا، حیاتی می‌‌باشد. وجود اطلاعات کافی در بازار سرمایه و انعکاس به موقع و سریع اطلاعات بر روی قیمت اوراق بهادار ارتباط تنگاتنگی با کارآیی بازار دارد.
در چارچوب نظری حسابداری مالی که تعیین کننده اهداف گزارشگری مالی است توجه خاصی به جریان‌های نقدی و امکان پیش‌بینی آن مبذول شده است. در بیانیه مفاهیم حسابداری مالی شماره یک هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی بیان شده است که «یکی از هدف‌های گزارشگری مالی فراهم آوردن اطلاعاتی است که سرمایه‌گذاران، اعتبار دهندگان و سایر استفاده کنندگان بالفعل و بالقوه را در برآورد مبلغ، زمان و مخاطره دریافت‌های آینده یاری کند» (هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریکا[۶۴]، ۱۹۷۸، ۳۷).
کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران نیز در مفاهیم نظری گزارشگری مالی بیان نموده است که «اتخاذ تصمیمات اقتصادی توسط استفاده کنندگان صورت‌های مالی مستلزم ارزیابی توان واحد تجاری جهت ایجاد وجه نقد و قطعیت آن است. ارزیابی توان ایجاد وجه نقد از طریق تمرکز بر وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان‌های نقدی واحدهای تجاری و استفاده آنها در پیش‌بینی جریان‌های نقدی مورد انتظار و سنجش انعطاف‌پذیری مالی، تسهیل می‌گردد» (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۶، ۴۷۶).

 

۲-۴-۲ ارتباط نظری بین جریانات نقدی و کیفیت سود

ارتباط بین سودآوری و جریان‌های نقدی ارتباطی دوسویه می‌باشد که بایستی به موازات همدیگر قرار داشته باشند. به طوری که اطلاعات وجوه نقد بیانگر چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری است. مسلماً هر چقدر همبستگی بین سود و جریان وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد کیفیت سودآوری بالاتر خواهد بود (برادران حسن‌زاده، ۱۳۸۰، ۳۱).
در ادبیات امور مالی گفته می‌شود که جریان نقدی از سود تعهدی کمتر است و بالا بودن جریان نقدی عملیاتی یک شرکت حاکی از بالا بودن توان سودآوری شرکت دارد. بنابراین اگر جریان نقدی شرکت بالاتر از سود خالص شرکت باشد می‌توان کیفیت بالاتری برای سود خالص در نظر گرفت.
برای تعیین جریان نقدی باید اقلام غیرنقدی سود حسابداری را به سود محاسبه شده اضافه یا از آن کسر کرد. تحلیل‌گران مالی می‌توانند با در نظر گرفتن اقلام غیرنقدی سود، برآورد مناسبی از جریان‌ نقدی داشته باشند و بر اساس آن کیفیت سود حسابداری را ارزیابی نمایند. در شرایطی که اطلاعات مفصل در خصوص این اقلام در اختیار نیست، معمولاً تنها هزینه استهلاک به عنوان یک قلم غیرنقدی در نظر گرفته می‌شود (محمدی، ۱۳۸۸).
بنابراین لازم است در رابطه بین سود عملیاتی و جریان‌های نقدی عملیاتی بررسی لازم صورت گیرد. رابطه بین آنها می‌تواند به دو صورت کلی و جزئی انجام گیرد. در بررسی کلی فقط مثبت یا منفی بودن سود و جریان‌های نقدی عملیاتی مطرح می‌باشد. در صورتی که در بررسی جزئی ارتباط اجزای سود و جریان‌های نقدی عملیاتی مطرح می‌باشد (محمدی، ۱۳۷۷، ۹۰).

 

۲-۴-۳ ارتباط نظری بین سود و ارزش شرکت

میزان افزایش ارزش بازار شرکت از دید سرمایه‌گذاران نشانه توانایی سودآوری آتی شرکت بوده و به عنوان یک خبر خوب مبنی بر روشن بودن افق آینده شرکت از دید مدیریت است. از طرفی برخی از سرمایه‌گذاران ممکن است این افزایش را نشانه در دست نبودن فرصت‌های سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه و یا عدم استفاده شرکت از این فرصت‌ها بدانند و در نتیجه افزایش ارزش بازار شرکت از دید آنها علامت مثبتی نباشد.
سود سهام را می‌توان در مواردی به عنوان ارزش بازار عنوان کرد که ممکن است در این حالت تئوری علامت‌دهی سهام نیز مطرح گردد: تئوری علامت‌دهی سهام بر این اساس استوار است که مدیر یک شرکت در مورد چشم‌انداز آینده شرکت نسبت به سهامداران شرکت بیشتر می‌داند و بر اساس این تئوری اگر شرکت سود سهام بیشتری نسبت به آنچه توسط بازار پیش‌بینی شده است، اظهار کند این موضوع، ممکن است نشانه این باشد که چشم‌انداز مالی آینده شرکت روشن‌تر از چشم‌انداز مورد انتظار آنهاست (خواجوی، ۱۳۸۴، ۳۸).

 

۲-۵ پیشینه تجربی تحقیق

با توجه به اهمیت نقدی و تأثیر آن بر سود و ارزش شرکت، تحقیقات متعددی در این زمینه انجام شده است ولی تاکنون تأثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت مورد بررسی قرار نگرفته است. برخی از تحقیقات صورت گرفته در زمینه بررسی جداگانه جریان نقدی و کیفیت سود و ارزش شرکت به شرح زیر می‌باشد:

 

۲-۵-۱ تحقیقات صورت گرفته در خارج از کشور

– اسماعیل و کیم[۶۵] (۱۹۸۹) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه بین متغیرهای جریان نقدی و ریسک سیستماتیک» به این نتیجه رسیدند که جریان‌های نقدی حاصل از عملیات ارتباط معناداری با ریسک سیستماتیک دارد.
– اسلوان[۶۶] (۱۹۹۶) نشان می‌دهد که عملکرد سودآوری قابل انتساب به جزء تعهدی سود نسبت به بخشی از آن که قابل انتساب به جزء نقدی است، کمتر می‌باشد.
– هوگن و بیکر[۶۷] (۱۹۹۶) دریافتند که تغییرات در جریان‌های نقدی به صورت منفی بر روی بازده سهام اثر می‌گذارد. اما شواهدی مبنی بر وجود رابطه معنی‌دار بین نوسانات سود و سود سهام بدست نیاوردند.

 

 

اکتساب : ظرفیت اکتساب، توانایی شرکت در محل یابی، شناسایی، ارزش گذاری و اکتساب دانش خارجی می باشد که برای عملیاتش مهم می باشد.
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

شبیه سازی : ظرفیت شبیه سازی به توانایی شرکت در جذب دانش خارجی اشاره می کند. این ظرفیت می تواند به صورت پروسه ها و روتین هایی تعریف شود که به اطلاعات یا دانش جدید کسب شده اجازه می دهند که مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند، پردازش شوند، تفسیر شده، درک شده و درونی شده و طبقه بندی شوند.

تبدیل : ظرفیت تبدیل، توانایی شرکت برای توسعه و اصلاح روتین های داخلی می باشد که انتقال و ترکیب دانش قبلی را با دانش اخیراً کسب و شبیه سازی شده سهولت می بخشد. تبدیل ممکن است با افزودن یا حذف دانش یا با تفسیر و ترکیب دانش موجود به یک روش ابداعی متفاوت به دست آید.

کاربرد : ظرفیت کاربرد به ظرفیت سازمانی مبتنی بر روتین هایی اشاره می کند که شرکت ها را قادر می سازد تا دانش کسب، شبیه سازی و تبدیل شده را با عملیات و روتین هایشان نه تنها به منظور اصلاح و گسترش دانش موجود ترکیب کنند بلکه به منظور ایجاد عملیات، صلاحیت ها، روتین ها، کالاها و فرم های سازمانی به کار بندند.

منتقدان دیدگاه کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) و دیدگاه کلاسیک ظرفیت جذب دانش دیدگاه جدیدی را جهت توضیح ظرفیت جذب دانش ارائه می کنند، این دیدگاه عبارتست از ظرفیت جذب دانش به عنوان یک فرایند جمعی.
در رویکرد اجتماعی به یادگیری سازمانی توجه از پردازش اطلاعات و تعدیل ساختار شناختی به فرایندهای مشارکت و تفسیر که زمینه مناسبی برای یادگیری ارائه می کنند، مبذول می شود. در این رویکرد به جای تلاش برای درک اینکه چه نوع فرایند شناختی و ساختار مفهومی در افراد وجود دارد به دنبال یافتن عناصری که زمینه های مشارکت و تفسیر را برای یادگیری فراهم می کنند، مورد بررسی قرار می گیرد. تبیین یادگیری سازمانی به عنوان یک فرایند اجتماعی دو نکته مهم را آشکار می سازد. نخست اینکه یادگیری وابسته به شرایط و زمینه ای است که دانش در آن بوجود آمده یا در آن بکار گرفته می شود. بنابراین شرایط و موقعیت موجود در سازمان نقش مهمی را در یادگیری ایفا می کند. دوم اینکه یادگیری فقط در کلاس درس اتفاق نمی افتد. در حقیقت بخش وسیعی از یادگیری از طریق تعامل با همکاران در حین انجام کارهای مشترک رخ می دهد. یادگیری و معنا بخشی به پدیده ها از طریق مشارکت در اقدامات جمعی حاصل می گردند.یادگیری به عنوان یک فرایند اجتماعی توسط چندین نظریه پرداز تبیین گردیده است که مهمترین این افراد و دیدگاه آنان به شرح زیر می باشد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
الف) باندورا[۱۳](۱۹۸۲، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶) : وی در نظریه یادگیری اجتماعی خود، معرفت پذیری را ناشی از الگو قرار دادن رفتارهای دیگران می داند. معرفت پذیران با بهره گرفتن از مشاهده و به جهت جمع آوری اطلاعات رفتار دیگران را تقلید می کنند. به عقیده وی محیط بدون شک در رفتار افراد تاثیر دارد و نظام اجتماعی از راه تشویق و تنبیه افراد را به اجرای رفتار معین وا می دارد. یعنی رفتار انسان بر جبرگرایی دوسویه پایه ریزی می شود. در دیدگاه وی رفتار انسان درون یک چهارچوب دوسویه یا متقابل میان متغیرهای محیطی و شخصی قرار می گیرد. مدل اساسی نطریه وی در شکل ۲-۲ نشان داده شده است.
شکل ۲-۲ : مدل یادگیری اجتماعی باندورا(۱۹۸۲)
فرد
خود کنترلی
فرایندها
رفتار
یادگیری مشاهده ای
محیط
منبع : باندورا، ۱۹۸۲، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶٫
ب) نظریه ویگوتسکی[۱۴](۱۸۹۶-۱۹۳۴، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶) : یکی دیگر از مهمترین نظریه های مرتبط با یادگیری از طریق تعامل اجتماعی نظریه ویگوتسکی می باشد. وی عقیده داشت که فرد از طریق شرکت در فعالیتهای اجتماعی ظرفیتهای خود را به تدریج توسعه می دهد. او استدلال می کند که افراد از طریق همکاری با دیگران مهارت و آگاهی شرکای توانمند خود را کسب کرده و در نهایت توانایی ارائه عملکرد مستقل را به دست می آورد. به نظر وی دانش یک پدیده عیتی قابل انتقال از یک شخص به شخص دیگر نیست بلکه یک ساخت اجتماعی است که از طریق تعاملات از طریق مناظره میان دیدگاه های مختلف در محاورات منتقل می گردد.
ج) نوناکا و تاکوچی[۱۵](۱۹۹۵) : دانشمندان مذکور در کتاب «شرکت دانش آفرین» برای تبیین چگونگی ایجاد دانش در سازمانها، چهار روش انتقال دانش را به صورت زیر تشریح می کنند.
۱- جامعه پذیری : سهیم شدن در دانش ضمنی که اغلب حتی بدون استفاده از زمان صورت می گیرد(مثلاً از طریق تجربه). این روش در رفتار جمعی ژاپنی ها رایج است. ۲- برون گرایی مدون: دانش ضمنی را اغلب با بهره گرفتن از استعاره ها و تحلیل ها(کاربرد خاص زبان) به دانش صریح تبدیل می کند. ۳- ترکیب : دانش مدون را ترکیب کرده و به طور رسمی از شخصی به شخص دیگر منتقل می گردد و در شرکتهای غربی طرفداران فراوانی دارد. آموزش مدیریت اجرایی یکی از بهترین مثالها در این زمینه است. ۴- درونی سازی : افراد از طریق تمرین عملی دانش را درونی می سازند و دانش صریح به دانش ضمنی تغییر می یابد. بدین ترتیب یادگیری همان اندازه که در ذهن جای می گیرد به صورت مهارت نیز نمایان می شود. از این رویکرد یادگیری با عنوان «حلقه حلزونی» نیز یاد می شود.در این حلقه این چهار فرایند به شیوه ای پویا با هم تعامل می کنند . از آنجا که دانش را افراد ایجاد می کنند، لذا نقش سازمان تسهیل کردن این یادگیری است که از طریق حمایت و تشویق یادگیری فردی و متبلور ساختن آن در سطح گروهی از طریق گفتگو، بحث مشترک، تجربیات و مشاهدات انجام می شود.
کروسان[۱۶] و همکاران(۱۹۹۷، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶): آنان در مقاله خود به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه یادگیری فردی موجب یادگیری جمعی می شود. این گروه نیز مانند نانوکا و تاکوچی(۱۹۹۵) استدلال می کنند که این نوع یادگیری در سطوح فردی، گروهی و سازمانی صورت می گیرد که هر یک از این سطوح دیگری را تقویت می کند. در این مقاله یادگیری سازمانی عبارتست از فرایند تغییر در تفکر و رفتار فردی و گروهی که تحت تاثیر نهادهای سازمانی قرار می گیرد و در روش های کاری سازمان متبلور و تثبیت می شود. چهار فرایند اساسی با در نظر گرفتن تغییرات رفتاری و شناختی این سطوح را به هم پیوند می دهند. این چهار فرایند عبارتند از شهود، تفسیر، ترکیب و نهادینه سازی که در تقابل سه سطح یادگیری به صورت زیر قابل نمایش است. جدول ۲-۱ این چارچوب را نشان می دهد.
جدول ۲-۱ : چارچوب یادگیری سازمانی کروسان و همکاران ۱۹۹۷

تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سطح فراگرد ورودیها / نتایج
فردی
گروهی
سازمانی شهودی تجربیات، تصاویر و استعاره ها
تفسیری زبان، نقشه ذهن، مکالمه و گفتگو
ترکیبی شناخت های مشترک، تنظیم طرفین، سیستم های تعاملی
نهادینه سازی برنامه ها، عرف، هنجارها، سیستم های تشخیص، قواعد و رویه ها

منبع: کروسان و همکاران، ۱۹۹۷، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶
شهود یک فرایند آگاهانه است که در سطح فردی به وقوع می پیوندد. شهود آغاز کار آفرینی است و در ذهن فرد صورت می گیرد و پس از آن تفسیر آغاز می گردد که طی آن فرد آگاهانه عناصری از این آموخته ها را بر می گزیند و آنها را در سطح گروه و با اعضای گروه به مشارکت می گذارد. چنین استنباط می شود که ترکیب و یکپارچه سازی، شناخت جمعی را در سطح گروه تغییر می دهد و آن را به سطح کل سازمان می رساند. در نهایت نهادینه سازی یادگیری را در برابر سازمان یکنواخت می کند. بدین ترتیب سازمان آن را در سیستم ها، ساختارها و روال و رویه های خود وارد می کند.
تعاریف و مفاهیم ذکر شده برای ظرفیت جذب دانش سازمان که در قالب دو رویکرد اصلی کلاسیک(رویکرد فردی به یادگیری و ظرفیت جذب) و نوین(رویکرد اجتماعی به یادگیری و ظرفیت جذب) ارائه شدند دارای سطوحی هستند. این سطوح در حوزه ظرفیت جذب عبارتند از : سطح کشور، سطح سازمان، سطح بین سازمانی و سطح درون سازمانی.
ظرفیت جذب دانش در سطح کشور : ظرفیت جذب دانش در این سطح به بررسی چگونگی استفاده اقتصاد یک کشور از دانش جدید خارج از مرزهای خود اشاره دارد. برای مثال کارلسون و جاکوبسون[۱۷](۱۹۹۴) سیستم های فناوری و نوآوری های مربوط به آن را در کشور سوئد مطالعه کردند. آنها تاکید کرده اند که استفاده از منابع دانش خارج از مرزهای سوئد باید به عنوان یکی از جنبه های مهم سیاستگذاری عمومی در این کشور قرار گیرد. و گلوپ[۱۸](۱۹۹۵) ظرفیت جذب دانش در سطح کشور را به نهادها و اقداماتی که به شرکتها اجازه می دهد دانش و اطلاعات خارج از مرزهای کشور را شناسایی و جذب کند، مرتبط می سازد(به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶).
عکس مرتبط با اقتصاد
ظرفیت جذب دانش در سطح بین سازمانی : لان و لاباتکین(۱۹۹۸) ظرفیت جذب دانش را توانایی یک شرکت در یادگیری از یک شرکت دیگر تعریف می کنند. در این تعریف آنان جذب دانش را یک فرایند یادگیری دو عنصری می دانند که یک عنصر ایستا و عنصر دیگر فراگیر می باشد. پژوهش های انجام گرفته در این سطح می تواند مرجع مناسبی برای تحلیل روابط یادگیری بین سازمانی قرار گیرد.
ظرفیت جذب دانش در سطح سازمان : همانطور که اشاره شد، کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) ظرفیت جذب دانش را توانایی یک شرکت در شناسایی، کسب و بکارگیری دانش موجود در محیط خارج از سازمان در فرایندها و محصولات سازمان تعریف می کنند. بر اساس این تعریف ظرفیت جذب شامل سه قابلیت اصلی می باشد. ۱- درک ارزش دانش موجود در محیط. ۲- کسب دانش شناخته شده. ۳- بکارگیری دانش کسب شده در فرایند و محصولات سازمان.
در تعاریف دیگر از ظرفیت جذب دانش در سطح سازمانی آنرا طیف گسترده ای از مهارت های منابع انسانی در نظر گرفته اند. بر اساس این تعریف ظرفیت جذب دانش تابع عواملی مانند سطح مهارت پرسنل، نسبت محققین بخش تحقیق و توسعه به کل نیروهای سازمان، وضعیت نیروهای مهندسی سازمان و مخارج صورت گرفته در تحقیق و توسعه می باشد. کیم[۱۹](۱۹۹۸) ظرفیت جذب دانش را قابلیت‌های یادگیری و مهارت های حل مسئله تعریف می کند. در نظر وی قابلیت یادگیری جنبه ای است که به توان تقلید از دانش جدید اشاره دارد و توان حل مسئله یعنی استفاده از دانش جدید در نوآوری. از دیگر تعاریف ارائه شده در سطح سازمان می توان به تعریف زهرا و جورج(۲۰۰۲) نیز اشاره کرد. از دیدگاه آنان ظرفیت جذب دانش به عنوان مجموعه ای از فرایندها و روش های جاری انجام کار اشاره دارد که سازمان از طریق آنها دانش محیط را کسب، درک، تغییر شکل و مورد استفاده قرار می دهد.
ظرفیت جذب دانش در سطح واحدهای سازمانی(درون سازمانی) : مطالعات انجام شده در این سطح ظرفیت جذب دانش را در سطح تیم، واحد سازمانی، واحد کسب و کار، دپارتمان و از این قبیل در نظر می گیرند. در این سطح ظرفیت جذب دانش بر اساس هزینه های تحقیق و توسعه یک واحد، سوابق علمی پرسنل و صفات مشترک بین اعضای گروه سنجیده می شود. ون ویجک[۲۰](۲۰۰۱) متناسب با این دیدگاه بر الگوهای جریان دانش به عنوان عامل تعیین کننده ظرفیت جذب دانش در گروه های فعال در یک سازمان تاکید می کند.
۲-۲-۲: تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش
در تحقیقات انجام شده در طول دوره های مختلف، عناصر مورد استفاده برای تبیین ظرفیت جذب دانش به شکل واحد وجود ندارد. محققین بر حسب دیدگاهی که در مورد دانش و یادگیری سازمان داشته اند مولفه های مورد نظر خود را انتخاب نموده اند. در این قسمت به معرفی رایج ترین مولفه های مورد استفاده در تحقیقات می پردازیم.

عکس مرتبط با اقتصاد

 

 

دانش مرتبط گذشته : براون[۲۱](۱۹۹۷) معتقد است که دانش مرتبط گذشته عبارتست از سطح شناخت مهارتهای شغل، فناوری و اقدامات مدیریتی کارکنان و مدیران سازمان. از نظر کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) این شناخت شامل حقایق و ایده هایی است که اعضای سازمان دارند و می توانند اثر مثبتی بر ظرفیت جذب دانش داشته باشند. چرا که موجب می شود سازمان بتواند ارزش دانش جدید محیطی را درک کند و آنرا در فرایندها و محصولات نهایی خود مورد استفاده قرار دهد. همچنین آنان معتقدند که ظرفیت جذب دانش وابسته به مسیر گذشته سازمان است و حاصل ماهیت تجمعی دانش است. زهرا و جرج(۲۰۰۲) نیز در همین ارتباط معتقدند که ظرفیت جذب دانش تحت تاثیر تجارب گذشته و حافظه سازمانی است و دانشی که پرسنل از طریق یادگیری در عمل اندوخته اند یکی از مهمترین عوامل جذب دانش جدید در سازمان به شمار می رود.

ظرفیت جذب اعضای سازمان : نیکولینی و مزنارد[۲۲](۱۹۹۵) بر این باورند که یادگیری سازمانی مبتنی بر یادگیری افراد است. بنابراین ظرفیت جذب دانش یک سازمان تابعی است از سطح یکپارچگی یادگیری افراد و تمایل و توانایی افراد در اشاعه دانش. میزان این یکپارچه نمودن یادگیری افراد به قابلیت ترکیبی سازمان بر می گردد. این قابلیت‌ها به سه دسته عمده تقسیم می شوند که عبارتند از : ۱- قابلیت‌های سیستمی؛ خط مشی ها و رویه های رسمی شده در سازمان. ۲- قابلیت‌های هماهنگی؛ ارتباطات بین اعضاء در یک گروه که ممکن است رسمی یا بواسطه تعاملات و گردش شغلی ایجاد شود. ۳- ظرفیتهای جامعه پذیری؛ قابلیت‌های شرکت در ایجاد ایدئولوژی مشترک.

سطح تحصیلات و درجات دانشگاهی پرسنل : داگفوس[۲۳](۲۰۰۴) معتقد است که این عامل می تواند در مراحل کسب دانش موثر واقع شود. کارکنان با تحصیلات بالای دانشگاهی بهتر می توانند دانش جدید در حوزه تخصصی خود را کسب نمایند. در همین راستا روت ول و دودگسون[۲۴](۱۹۹۱) بیان می کنند که یک شرکت برای اینکه بتواند دانش فنی جدید وارد شده به بازار را کسب کند نیازمند تعداد مناسبی از افراد تحصیل کرده فنی، محقق و مهندس است.

تنوع در سوابق پرسنل : کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) چنین استدلال می کنند که این عامل از دو طریق می تواند بر ظرفیت جذب دانش اثر بگذارد. نخست وجود افراد با زمینه های متنوع تخصصی و تجربه امکان شناسایی دانش جدید محیطی بوسیله سازمان را افزایش می دهد(سازمان هایی که همه پرسنل آن در یک رشته باشند فقط به عوامل محیطی توجه دارند که به سوابق علمی و تجربه آنها مربوط می شود). دوم اینکه تنوع در سوابق پرسنل چشم انداز جامعی را برای سازمان ایجاد می کند که از آن طریق می تواند دانش جدید را کسب کرده و از آن در نوآوری استفاده کند. در عین حال تنوع بیش از حد ممکن است منافع آن را خنثی کند. افراد برای ایجاد ارتباط موثر با همه نیازمند زمینه های مشترک هستند.

پیمایش محیط : جستجو در محیط برای دانش جدید یک ساز و کار سازمانی است که شرکت را در شناخت و کسب دانش و فناوری جدید یاری می دهد.کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) بیان می کنند که افراد و اعضاء درون سازمان دارای پست ها و مقامهای گوناگونی هستند که دسته ای از این افراد را مرزگستر[۲۵] می نامند. پست و مقام این افراد ایجاب می کند که اجازه دهند گونه های مشخصی از اطلاعات و دانشی که برای سازمان ذیربط مفید است وارد سازمان شود. در واقع این افراد بازیگران متخصصی هستند که هم در درون و هم بیرون سازمان ایفای نقش می کنند و نقش اساسی آنان کاهش فاصله بین جهت شناختی سازمان با کاربرد محصولات و دانش نوین محیطی است. به عبارت دیگر آنان مدت رابطه یافتن دانش جدید با کاربران دانش را کاهش می دهند. در سطح سازمانی این کاهش فاصله به معنای ایجاد یک زبان مشترک و پیوند بین واحد تحقیق و توسعه و سایر دپارتمانهاست. همچنین لوینسون و آساهی[۲۶](۱۹۹۵) معتقدند که فعالیتهای یادگیری بین سازمانی مانند بهگزینی[۲۷] اتحادهای استراتژیک و مطالعات مشتری و عرضه کننده گان نیز ممکن است به عنوان فعالیتهای اثربخش پیمایش دانش عمل کنند.

ساختار سازمانی : داگفوس(۲۰۰۴) معتقد است ساختار سازمانی می تواند حرکت دانش را بین شبکه های رسمی و غیر رسمی به حداکثر برساند و از این طریق کسب دانش جدید را در سازمان تسهیل نماید. وی اضافه می کند که یک ساختار سازمانی وظیفه ای جذب بالایی را موجب می شود ولی قلمرو و انعطاف پذیری جذب آن در سطح پایین است.

شبکه ارتباطات : براون(۱۹۹۷) شبکه ارتباطات را قلمرو و عمق پیوندهای ساختاری که موجب گردش دانش و اطلاعات در واحدهای مختلف سازمانی می گردد، تعریف می کند. بوئر، بوش و ولبردس[۲۸](۱۹۹۹) معتقدند که ارتباطات موثر سازمان و ارکان اصلی آنرا به توسعه ظرفیت جذب دانش و همچنین یکپارچه سازی واحدهای عملیاتی متعهد می سازد. روابط درونی بهتر موجب توسعه مکانیزمهای یکپارچه سازی اجتماعی شده که به نوبه خود موجب حذف موانع گردش اطلاعات و توسعه اکتساب و انتقال قابلیت‌ها می گردد.

آلتان[۲۹](۱۹۹۲، به نقل از داگفوس، ۲۰۰۴) بیان می کند که یکپارچه سازی عملیات نیازمند استقرار فناوری های پیچیده ای مثل ساخت یکپارچه رایانه ای است زیرا چنین سیستم هایی محیطی را فراهم می کنند که همه واحدها در یک جهت حرکت کرده و اهداف سازمان را دنبال کنند. در همین ارتباط گلدهار و لی[۳۰](۱۹۹۴) بر این باورند که بکارگیری تیم های مرکب از چند وظیفه یک عامل کلیدی موفقیت در بکارگیری موثر از سیستم یکپارچه است. مطالعات آنان اهمیت شبکه بین سازمانی را در توسعه انتقال دانش و قابلیت‌های یادگیری سازمانی مورد تاکید قرار داد.

 

 

جو ارتباطات : براون(۱۹۹۷) جو ارتباطات را به عنوان فضایی درون سازمانی که رفتارها و روابط قابل قبول را معین می کند و ممکن است تسهیل کننده روابط یا عامل بازدارنده ارتباطات باشد، تعریف می کند. مطالعات بسیاری نشان داده اند که یک جو حمایتی باز می تواند به شکل موثری قابلیت کارکنان را در یادگیری افزایش دهد که به نوبه خود منجر به بروز فکرهای جدید می شود. نوایز و همکاران[۳۱](۱۹۹۵) جو باز را به عنوان یکی از ده عامل تسهیل کننده یادگیری سازمانی مطرح می کند. آنان تاکید می کنند که فرهنگ باز، تغییرات را عوامل مثبتی تلقی می کند که می تواند یادگیری را تسهیل نماید. یک رکن دیگر در جو باز وجود امنیت در زمان شکست است که این عامل موجب افزایش مخاطره پذیری می گردد. در واقع یادگیری یک فرایند سعی و خطاست که نیازمند آزمایشات ذهن ساخته است.

هزینه های انجام شده در تحقیق و توسعه : این موضوع عاملی است که به طور مکرر به عنوان یک عامل تعیین کننده ظرفیت جذب دانش در تحقیقات مختلف مورد توجه قرار گرفته است. در برخی تحقیقات شدت تحقیق و توسعه که توسط نسبت هزینه های صرف شده در تحقیق و توسعه بر فروش شرکت سنجیده می شود به عنوان مبنای ظرفیت جذب دانش در نظر گرفته شده است(استرک[۳۲] و دیگران ۲۰۰۱، روچا[۳۳] ۱۹۹۹، کانتنر و پیکا[۳۴] ۱۹۹۸، به نقل از داگفوس، ۲۰۰۴). شاید چنین رویکردی برای تعیین ظرفیت جذب دانش از طریق محاسبه تحقیق و توسعه ناشی از تاکید کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) بر نقش تحقیق و توسعه و هزینه های مرتبط با آن در شکل گیری ظرفیت جذب دانش باشد.

۲-۲-۳ : سازمان های پاسخگوی سریع
سازمان های پاسخگوی سریع دارای خاصیت واکنش موثر در برابر تغییرات می باشند که توان استفاده از فرصتها و تعدیل تهدیدات به فرصتها را دارند. از آنجا که متغیر وابسته تحقیق حاضر بر پایه مدل سازمان های پاسخگوی سریع(FRO)[35] بنا نهاده شده است در این بخش از پیشینه تحقیق راجع به چهارچوب آن بحث می شود.

 

– بر بهره‌وری کارکنان در محیط کار تاثیر گذار است (اسنل1999).
– باعث توانایی درونی شرکت در کسب مزیت رقابتی می‌شود.( رگر1995)
– سبب بهره‌وری در اقتصاد ملی می‌گردد. ( بر بهره ‌وری در اقتصاد ملی تاثیر گذار است) (ویناکر2000 )
عکس مرتبط با اقتصاد
– سبب رشد اقتصاد ملی می شود(رومر1986)
با توجه به اینکه سرمایه انسانی به طور مستقل به رشد و تولید ملی کمک می‌کند باید مدنظر تمامی محققان و دولتمردان قرار گیرد . براساس مطالعات اشتون و گرین در سال 1996 این نکته در خور توجه و حائز اهمیت است که ارتباط بین سرمایه انسانی و عملکرد اقتصادی را باید با دقت در درون بافتهای اجتماعی-سیاسی مورد سنجش قرار داد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مفهوم سرمایه ی انسانی نسبتاً در کشور های مازاد کار حایز اهمیت است. این کشورها طبیعتأ به دلیل نرخ تولد بالا تحت شرایط اقلیمی معین صاحب نیروی کار زیادی هستند. کارگران مازاد این کشور (نیروی انسانی) منبع انسانی موجود، فراوان تر از منابع انسانی قابل دسترس و ملموس است.
این منبع انسانی می تواند به سرمایه ی انسانی با ورودی های مؤثر آموزش، سلامت و ارزش های اخلاقی تبدیل شود. تبدیل منابع انسانی ردیفی به منابع انسانی فوق العاده پر سود با این ورودی ها فرایند تبدیل سرمایه ی انسانی است. مسئله ی کم یابی سرمایه ی ملموس در کشور های مازاد نیروی کار می تواند توسط تسریع نرخ تشکیل سرمایه ی انسای با سرمایه ګذاری خصوصی و عمومی در بخش های آموزش و سلامت به صورت بین‌المللی حل شود. سرمایه ی مالی ملموس ابزارمؤثری در ترقی رشد اقتصادی کشور می باشد. سرمایه ی انسانی غیر قابل لمس، از طرفی دیګر ابزاری برای رشد توسعه ی جامع ملل می باشد به این علت که سرمایه ی انسانی به طور مستقیمی به توسعه ی انسانی مرتبط است هنګامی که توسعه ی انسانی وجود دارد، پیشرفت کمی وکیفی ملل اجتناب ناپذیر است.
اهمیت سرمایه ی انسانی در رویکرد متغیر آمریکا به سمت ارزیابی جامع توسعه ی اقتصادی ملل مختلف در اقتصاد جهانی صریح است. سازمان ملل متحد گزارش توسعه ی انسانی را در مورد توسعه ی انسانی در ملل مختلف با هدف ارزیابی نرخ تشکیل سرمایه ی انسانی در این ملل انتشار نمود. شاخص آماری تخمین توسعه ی انسانی در هر کشور شاخص توسعه ی انسانی است.
این شاخص ترکیبی از شاخص امید به زندگی، شاخص آموزش و شاخص درآمد است. شاخص امید به زندگی استاندارد سلامت جمعیت را در هر کشور فاش می سازد؛ و شاخص درآمد استاندارد زندگی جمعیت و شاخص آموزش استاندارد آموزشی و نسبت سواد جمعیت را بیان می کند. اگر همه ی این شاخص ها روند افزایشی در یک دوره ی طولانی زمانی داشته باشند، روند صعودی را در شاخص توسعه ی انسانی منعکس می کند. سرمایه ی انسانی توسط سلامت، آموزش و کیفیت استاندارد زندگی توسعه می یابد.
علاوه بر این، اجزای شاخص توسعه ی انسانی، شاخص امید به زندگی، شاخص آموزش و شاخص درآمد به طور مستقیم به تشکیل سرمایه ی انسانی در درون ملل مرتبط است.
شاخص توسعه ی انسان، شاخص همبستگی مثبت بین تشکیل سرمایه ی انسانی و توسعه ی اقتصادی است.
اګر شاخص توسعه ی انسانی افزایش یابد، نرخ بالاتری از تشکیل سرمایه ی انسانی در واکنش به استاندارد بالاتر آموزش و سلامت وجود دارد. مشابها، اگر شاخص توسعه ی انسانی افزایش یابد، درآمد ملل نیز افزایش می یابد. به طور غیر تصریحی، شاخص توسعه ی انسانی فاش می سازد که بالاتر بودن تشکیل سرمایه انسانی به سبب استاندارد خوب سلامت وآموزش باعث بزرگتر شدن درآمد ملت می شود. این فرایند توسعه ی انسانی، بنیان قوی فر آیند مستمر توسعه ی اقتصادی ملت برای دوره ی طولانی زمانی است.
اهمیت فهم سرمایه ی انسانی در ایجاد توسعه ی اقتصادی بلند مدت ملل را نمی توان نادیده گرفت. انتظار می رود که سیاست های اقتصاد کلان همه ی ملت ها به سمت توسعه ی انسانی و توسعه ی اقتصادی متمرکز می شود. سرمایه ی انسانی ستون فقرات توسعه ی انسانی و توسعه ی اقتصادی در هر ملت است.
مهروم (۲۰۰۷) پیشنهاد کرد که در سطح کلان، مدیریت سرمایه ی انسانی در حول سه ظرفیت کلیدی است، ظرفیتی برای توسعه ی استعداد، ظرفیتی برای به کار گیری استعداد و ظرفیتی برای ترسیم استعداد و… جمعاً، این سه ظرفیت ستون فقرات رقابت های سرمایه ی انسانی کشور ها را تشکیل می دهد.
2-5-2 طبقه بندی مفاهیم سرمایه انسانی
1- در دیدگاه نخست به جنبه‌های منحصر به فرد افراد توجه شده (شولتز1961) . در این دیدگاه سرمایه انسانی وابسته به دارایی‌های و توانمندیها نیروی انسانی است. این دیدگاه درست در مقابل مفهوم نیروی کار در دیدگاه کلاسیک می‌باشد. .
2- دومین دیدگاه بر روی سرمایه انسانی متمرکز شده به روندهای آن تاکید می کند. در این دیدگاه دانش، مهارت دو عنصر کلیدی می‌باشند که به اهمیت این دو موضوع در طول فعالیت‌های آموزشی توجه می شود مانند تحصیلات رسمی و مهارتهای فنی و حرفه‌ای ، این دیدگاه در نظریات و پژوهش های محققان چون فینوته و سیلکونه در سال 2002 و آلن در 2008 مشهود است.
3- دیدگاه سوم چشم انداز تولید مدار به سرمایه انسانی دارد (فرانک و بمانک 2007) آنان سرمایه انسانی را ترکیبی از عواملی مانند آموزش ، تجربه، تحصیلات، هوش ، انرژی، عادات کاری، ابتکار عمل فرد که ارزش و تولید نهایی کارکنان تحت تاثیر قرار می دهد. در تعریف دیگری از این دیدگاه سرمایه انسانی مجموعه ای از مهارتها و دانشها در انجام امور می باشد که به تولید و ارزش اقتصادی منجر میشود. ( شفی2003)
در نتیجه سرمایه انسانی را می‌توان به ط

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.
ور همزمان شامل هر دو مفهوم دانست یعنی اینکه سرمایه انسانی هم ابزاری برای تولید می باشد وهم چنین ایجاد ارزشی خاص و درون‌زا برای سازمان می‌کند که این به معنای خود تولیدی برای سرمایه انسانی می باشد.
به طور خلاصه می توان گفت سرمایه انسانی مترادف با دانش جاسازی شده در تمام سطوح، فردی، سازمانی و یا یک ملت است.
حال تاثیرات سرمایه انسانی را در دیدگاه فردی، دیدگاه سازمانی و دیدگاه اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهیم .
در دیدگاه فردی امکان افزایش درآمد فرد ناشی از بهره‌وری وی می‌باشد (بکر 1993- شولتز 1971-1961 ، سیدوکین 2007) در این دیدگاه امکان رشد و ترقی افراد در سطوح بازارهای داخلی امکان پذیر می‌باشد. (سیچرمن 1991، گولار 1990)
در دیدگاه‌ سازمانی: بهره‌وری سازمانی ناشی از مجموعه ای از توانایی و ظرفیت‌های به روز شده سازمان و فرهنگ سازمانی پویای آن است . ( ادویسون و یوالونه 1997)
در دیدگاه اجتماعی: سرمایه انسانی این توانمندی را دارد که ساز و کارهایی برای ایجاد دموکراسی ، ثبات سیاسی و رعایت حقوق بشر را در سطح جامعه ایجاد کند و آنها را گسترش دهد. سرمایه‌های اجتماعی منجر به آگاهی عمومی از مولفه‌های اجتماعی می‌شود (مک ماهون، 1999) وافزایش آگاهی اجتماعی از مولفه های درون اجتماع امکان پذیر است(بیچ 2009)
در نتیجه ارتباط میان سرمایه انسانی و آگاهی اجتماعی در رابطه‌ ای متقابل و تنگاتنگ در مسیر توسعه اجتماعی – سیاسی استور شده است ( الکساندر 1996 – سن 1999، گروب و لازدسون2004)

تقسیم بندی سرمایه انسانی
این تقسیم بندی در دو بخش کلی و خاص انجام می‌پذیرد.
1- در بخش کلی : سرمایه انسانی به دانش ها و مهارتها ی کلی وعمومی اطلاق می‌شود. نه به دانش ها و مهارتهای خاص که برای انجام یک وظیفه یا فعالیت لازم است (آلن 2008) سرمایه انسانی کلی یا عمومی در فرد نهادینه شده است که از طریق فرد می‌تواند به صنایع مختلف انتقال یابد.
2- در بخش سرمایه انسانی خاص : سرمایه‌ انسانی خاص و ویژه یک وظیفه و یا شرکت معمولاً از طریق تحصیلات ، آموزش و تجربه کاری فراهم می‌شود که این مهارتها را وظایف سازمان ایجاد می‌کند. (آلن 2008)
مهارتهای ویژه یک وظیفه یا شغل مخصوص به آن وظیفه و شغل هستند و قابل انتقال به صنایع مختلف نیستند در حقیقت شرایط احراز شغل در بخش سرمایه‌های انسانی نمود پیدا می‌کند.
سنجش سرمایه انسانی
اهمیت سنجش سرمایه انسانی
درک موضوع واهمیت سرمایه انسانی باعث شده اغلب کشورها تلاشهای بسیار گسترده‌ای برای سنجش موثر و کارآمد سرمایه‌های انسانی انجام دهند تا درک صحیحی از جایگاه و وضعیت فعلی خویش در محیط های بیرونی داشته باشند و نقاط قوت و ضعف درون سازمانی خویش را شناسایی کنند از لحاظ دیگر سنجش سرمایه انسانی منبع بسیار مهمی برای تدوین و اجرای سیاست‌های مربوط به منابع انسانی می‌باشد.
پژوهش در سرمایه انسانی ،پیش از گذشته و بسیاری از تجربه‌های پیشین مورد بازبینی و تجدید نظر قرار گرفته است با احتساب پژوهش‌های سرمایه انسانی که اخیرا در کشورهای نظیر استرالیا ، کانادا، چین و فنلاند، نیوزلند، نروژ، انگلستان و ایالت متحده انجام شده است (کریستیان 2010) .در پژوهش انجام شده در سطح ایات متحده با بهره گرفتن از رویکرد یورگنسن و فرامنی (1992-1989) سنجش سرمایه انسانی و سرمایه گذاری بر روی سرمایه انسانی را از لحاظ اسمی و واقعی در بازه زمانی بین سالها 1994 تا 2006 مورد بررسی قرار داده است .در روش های نوین که برای سنجش سرمایه‌ انسانی استفاده شده است لووهمکاران(2003) سه رویکرد را برای سنجش سرمایه انسانی در پیش گرفتند که این رویکردها عبارتند از:‌
رویکرد مبتنی بر هزینه، رویکرد مبتنی بر درآمد و رویکرد سوم مبتنی بر تراکم -آموزش 1-یا رویکرد شاخص که برخی از محققان از آن به عنوان رویکرد خروجی و بازده نیز یاد کرده‌اند. رویکرد شاخص ساده می باشد و آن با بهره گرفتن از شاخص یا ترکیبی از شاخص‌هایی بر مبنای آموزش سرمایه انسانی می‌باشد. به عنوان مثال سال تحصیلی یا میزان سواد برای این نوع سنجش مورد استفاده قرار می‌گیرد. بارو در سال 1991 و باردولی در سال 1993 اندازه‌گیری تراکم سرمایه انسانی را با استفاده نرخ ثبت نام در مدارس سنجیدند
2-در رویکرد مبتنی بر هزینه به ارزش تراکم سرمایه انسانی در هزینه تولید توجه می‌شود ،در واقع اساس رویکرد مبتنی بر هزینه بر سنجش تراکم سرمایه انسانی از طریق جمع هزینه‌های سرمایه‌گذاری شده درتک تک سرمایه های انسانی است.
مطالعات انجام شده در رویکرد مبتنی بر هزینه کندریک در سال 1976 نشان داد که سنجش سرمایه انسانی با بهره گرفتن از هزینه‌های پرورش و آموزش کودکان ،آموزش افراد و دیگر فعالیتهای مربوط به سرمایه انسانی است که به عنوان مثال اخیرا با بهره گرفتن از رویکرد مبتنی بر هزینه سرمایه انسانی کشور فنلاند تخمین زده شد .(کوکینی2008)
اما اشکال این رویکرد بر سنجش غیرمستقیم تراکم سرمایه انسانی بنانهاده شده است و محققان دچار این مشکل می شوند که مرز و حد طبقه بندی شده ی آشکاری میان سرمایه گذاری و مصرف نمی بینند.
3- در رویکرد مبتنی بردرآمد ارزش تراکم سرمایه با بهره گرفتن از درآمد افراد در آن تراکم مورد مطالعه قرار می‌گیرد (یورگنسن وفرامنی 1992-1989) . بنیان این رویکرد به بازگشت نتایج ودستاوردهای افراد که ازبازار کار به دست می آورند قرار داده شده است که این امر از طریق سرمایه گذاری تحصیلی بر روی آنها انجام می‌گیرد.از این رویکرد به تازگی به عنوان م
حبوبترین رویکرد انتخابی در کشور هایی مانند چین (لی 2010) درامریکا (کریستین 2010)، کانادا (گو و فرانگ 2010).،انگلستان(جونز وکریستوفرا 2010)، استرالیا (وی ، 2004و 2008) برای سنجش سرمایه انسانی استفاده شده است. اما امروزه از رویکرد مبتنی بر درآمد برای پروژه سنجش سرمایه انسانی در OECD‌استفاده شده است.
هانسون در سال 2008 اشاره می کند که سنجش OECD بر روی سرمایه انسانی ارتباط نزدیکی با آمارهای بین المللی دارد . عوامل ا ین سنجش در سه گروه شامل سرمایه‌گذاری بر روی سرمایه انسانی ،تطبیق کیفیت و نتیجه تحصیلات طبقه بندی می شود.

عوامل سنجشOECD
1- سرمایه گذاری در سرمایه انسانی
1-1 سطح خلاقیت بالا
1-1-1 رشدبا بهره گرفتن از شایستگی هادر سطوح دانشگاهی و رشد پیشرفت در حوزه‌های متفاوت
1-2 نرخ فارغ التحصیلی و ثبت نام
1-2-1 روند نتایج در سطوح دانشگاهی
2-2-1 سهم دانشجویان بین المللی فارغ التحصیل شده در خروجی دانشگاه ها
3-2-1 نرخ ورود به آموزش عالی
4-2-1 میزان ورود به آموزش عالی ومقایسه جمعیتی که دارای آموزش عالی هستند با جمعیتی که بدون تحصیلات تکمیلی وعالی هستند
3-1 مدت زمان سرمایه‌گذاری در تحصیلات
1-3-1 زمان آموزشی در هر سال
2-3-1 تعداد ساعات هفتگی مطالعه یا انجام تکالیف