بهار و باغ و گل از او نشان است
خدا در پاکی و نیکی است فرزند
بود در روشناییها خداوند
به هر کاری دل خود با خدا دار
دل کس را ز بی مهری میازار…
(دولت آبادی، ۱۳۷۳، صص ۱۱-۱۰)
- غزل
از دیگر قالبهایی که شاعران کودک در سرودن شعر به آن توجه دارند، قالب غزل است. غزل نیزبه خاطر رعایت قید تساوی در مصرعها و نیز داشتن قافیه های فراوان، بسیار آهنگین میباشد و موسیقایی بودن این قالب، که با شور و هیجان نیز میتواند همراه باشد، مورد علاقهی کودکان واقع میشود. بعد از قالب چارپاره، مشهورترین شعرهای کودک ، تاکنون در این قالب سروده شده است . اینک نمونهای از زیباترین شعری که در قالب غزل سروده شده از کتاب نیم قرن در باغ شعر کودک، از نغمه سرای کودکان،یمینی شریف اشاره میشود:
«کتاب خوب»
من یار مهربانم
گویم سخن فراوان
پندت دهم فراوان
من دوستی هنرمند
از من مباش غافل
دانا و خوش بیانم
با آن که بی زبانم
من یار پند دانم
با سود و بی زیانم
من یار مهربانم
(یمینی شریف،۱۳۶۸، ص ۵۵)
همان طور که میبینیم، این شعر یکی از مشهورترین شعر یمینی شریف است، که در سر زبان اکثر کودکان و حتّی بزرگان میباشد. شاید راز زیبایی این شعر، در استفاده ی شاعر از قالب غزل نهفته باشد.
فصل سوم
شعر کودک و دفاع مقدّس
۱-۳- در آمدی بر شعر دفاع مقدّس
تغییرات و دگرگونیهای اجتماعی از جمله عواملی است،که در تحوّلات ادبی مؤثر هستند؛چنانکه ادبیات مقاومت در انقلاب اسلامی نیز، از حوادث و رویدادهای اجتماعی نشأت گرفته است.
شعر دفاع مقدّس، همان طور که از نامش پیداست، شعری است، که منعکس کنندهی اوضاع و احوال اجتماعی هشت سال مبارزه و مقاومت است. شاعران جنگ از تأثیر شادیها و غمهای برآمده از جنگ، براندیشه واحساس خود، به سرودن شعر جنگ روی آورده وبدین وسیله برمخاطب اثرگذاشتهاند.
از سال ۱۳۵۹ به بعد، درپیحملهی عراق به ایران، ادبیات با چرخشی وسیع متوجه جنگ شد. «شعر دراین دوره، به دلیل این که راه کوتاهتری بین تحریک قریحه وآفرینش میپیماید، نسبت به قالبهای دیگر با بسآمد بیشتر استفاده شد و به خدمت جنگ در آمد.» (بهبودی، ۱۳۷۳، ص ۸۱)
«ورود شعر به صحنهی جنگ با نفوذ جنگ به شهر و انعکاس آن، ابتدا بیشتر شبیه یک هجوم ناشیانه، امّا همگانی بود. دهها، بلکه صدها شاعر با حربهی سخن وارد میدان شدند و مضامینی را، در این مسیر به خدمت گرفتند.» (جعفریان، ۱۳۶۹، ص ۴۳) در شعرهای اوّلیه جنگ، عاطفه و تخیّل کمرنگ بود و شعر با وقایع روزانهی جنگ پیوند داشت؛ زیرا بسیاری از شاعران جنگ رزمنده بودند، جنگ را با گوشت و خون خود لمس کرده، انتقال این مضمون به شعر و سرودههایشان صمیمیت و صداقت ارزندهای بخشیده بود؛ چنان که شاعری که یار و همرزم خود را از دست میداد، اندوه خود را با احساسی صمیمانه به شعر منتقل میکرد و با بهره گرفتن از تصاویر بدیع و تازه، یاد و خاطرهی او را زنده و گرامی میداشت. بنابراین شعر جنگ، شعری سرشار از معنویت، پاکی و قداست است که ستایش روح والای رزمندگان و جانبازان در کلام شاعران آگاه و هنرمند آن به انسان نیرو و حیاتی دوباره میبخشد و انسان با خواندن آن صفات ملکوتی و برتر، احساس شرم و خجالت میکند و خود را در برابر عظمت آنان کوچک میشمرد.
شاعران جنگ، با تأثیر از حماسهی جاودانهی عاشورا، پیوند و رابطهای بسیار نزدیک و صمیمی بین جنگ و این حماسه جاویدان به وجود آوردند. این شاعران، با گسترش فرهنگ اسلامی و با تعهدی خاص به مسائل نگریسته، آن را در تار و پود شعر خویش نشان داده اند.
۲-۳- اسطوره سازی در شعر دفاع مقدس
اسطوره سازی یکی از ابعاد شعر جنگ است، که شاعران با استفادهی صحیح و مناسب از
شخصیتهای اساطیری توانستهاند یاد و خاطرهی حماسه سازیها و دلاوریهای رزمندگان، شهیدان و مردم را جاودانه سازند؛ مانند:
بار دیگر
پهنای شعله زار اساطیری
آغوش سرخ ایران
میدان آزمون سیاووش است
(صالحی، ۱۳۶۹، ص ۴۳)
