از کدام روش یا تکنیک برای شناسایی ریسک استفاده شود؟

هر دسته از روش­های شناسایی ریسک دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است و انتظار نمی­رود که یک روش به تنهایی بتواند تمامی ریسک­ها را شناسایی کند. در نتیجه فرایند شناسایی ریسک در یک پروژه خاص باید ترکیبی از تکنیک­ها و روش­ها را مورد استفاده قرار دهد. به عنوان مثال ممکن است یک پروژه از چک­لیست شناسایی ریسک (مرور گذشته) به همراه تجزیه و تحلیل فرضیات (ارزیابی وضع موجود) و طوفان فکری (روش خلاقانه) استفاده کند.
مهم نیست که چه روشی برای شناسایی ریسک استفاده شود، مهم این است که ریسک­های شناسایی­شده به صورت غیرمبهم تشریح گردند تا اطمینان حاصل شود که فرایند ریسک پروژه بر روی ریسک­های واقعی متمرکز شده است و با رویدادهای غیرریسکی ارزش آن کم نشود. استفاده از شرح ساختار یافته ریسک می ­تواند به شفافیت بیشتر کمک کند. فرازبان^[۷۵] ریسک یک راهکار مفید برای تمایز بین یک ریسک از علل و اثرات آن ارائه می­دهد که در آن هر ریسک با سه شرح به صورت زیر بیان می شود: “در نتیجه یک علت، ریسک ممکن است رخ دهد، که منجر می­ شود به اثر “. ارتباط میان علت، ریسک و اثر در شکل ۲-۳۴ آمده است. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
شکل ۲-۳۴- علت، ریسک، اثر (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
علت
( واقعیت یا شرایط )
اثر
( نتایج ممکن)

نتایج ثبت فرایند شناسایی ریسک­ها
نشانگرها اولین علائم هشداری هستند که بیان می­ کنند یک ریسک رخ داده و یا در شرف وقوع است. همانگونه که در راهنمای PMBOK بیان شده، نشانگرها باید خروجی مرحله شناسایی ریسک باشند، ولی این مطلب منطقی به نظر نمی­رسد، زیرا شناسایی نشانگرهای ریسک­هایی که از امتیاز ریسک پایینی برخوردارند و در نتیجه در برنامه­ ریزی پاسخ به ریسک جایی ندارند، کاملاً بی ­معنی است. به همین خاطر از همه نشانگرهایی که طی مرحله شناسایی ریسک به دست آمده است، باید فهرستی تهیه گردد تا هیچ یک از نشانگرها از قلم نیافتاده و فراموش نشوند. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)
بنابراین اصلی­ترین خروجی فرایند شناسایی ریسک­ها، لیست­ریسک­ها^[۷۶] می­باشد. این لیست شامل شرحی از ریسک و مالک پیشنهادی برای هر ریسک می­باشد و همچنین می ­تواند شامل اطلاعاتی در خصوص علل و اثرات ریسک، شرایط فعال­شدن آن و پاسخ­های اولیه به آن باشد. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
بنابراین اصلی­ترین خروجی فرایند شناسایی ریسک­ها، لیست­ریسک­ها^[۷۷] می­باشد. این لیست شامل شرحی از ریسک و مالک پیشنهادی برای هر ریسک می­باشد و همچنین می ­تواند شامل اطلاعاتی در خصوص علل و اثرات ریسک، شرایط فعال­شدن آن و پاسخ­های اولیه به آن باشد. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۷)

تجزیه و تحلیل کیفی ریسک­ها
در فرایند تجزیه و تحلیل کیفی^[۷۸]، ریسک­ها از نظر میزان اثرات بالقوه هر یک از آنها بر اهداف سازمان با معیارهای کیفی الویت­بندی می­شوند. به عبارت دیگر دو پارامتر احتمال وقوع و شدت تاثیر ریسک با عبارت­های کیفی (خیلی­کم، کم، متوسط، زیاد ، خیلی­زیاد) اولویت­ بندی می­گردند. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)
ورودی­های این فرایند و در حقیقت آنچه جهت تجزیه و تحلیل کیفی مورد نیاز است عبارتند از: (عوض­خواه و محبی، ۱۳۸۹)
بر نامه مدیریت ریسک
فهرست ریسک های شناسایی شده
محدوده و دامنه پروژه
خروجی های فرایندهای سازمان

عوامل موفقیت در فرایند تجزیه و تحلیل کیفی ریسک
عوامل گوناگونی که منجر به موفقیت تجزیه و تحلیل کیفی ریسک می­ شود در شکل ۲-۳۳ نمایش داده شده است. توافق بین ذینفعان یک معیار اصلی و فصل مشترک همه موارد می­باشد. رویکرد توافق­شده، مبنای اعتبار فرایند می­باشد. سپس، تعاریف توافق­شده این امکان را فراهم می­ کند که اطلاعات با کیفیت بالا جمع­آوری شوند . در نهایت با رعایت این شرایط فرایند را می­توان با اعتماد کافی اجرا کرد که منجر به صحت خروجی­های آن می­ شود. (روزبهی و جدا، ۱۳۸۸)
شکل۲-۳۵- ایجاد اعتبار در تجزیه و تحلیل ریسک

تکنیک­های تحلیل کیفی ریسک­ها
به منظور تحلیل کیفی ریسک­ها، تکنیک­های مختلفی وجود دارد که عبارتند از : (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

ارزیابی میزان اثر یک ریسک روی اهداف اصلی پروژه
ارزیابی کیفی احتمال و شدت اثر ریسک
تعیین موقعیت کیفی درماتریس احتمال و شدت تاثیر
ارزیابی کیفی داده ­های ریسک
طبقه ­بندی ریسک­ها
قضاوت خبرگان
ارزیابی میزان اثر یک ریسک روی اهداف اصلی پروژه