) تفاوت در بازشناسی هیجان خشم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
) تفاوت در بازشناسی هیجان ترس در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ۴۰
۵-۱- بحث و نتیجه گیری ۴۱
۵-۲- تبیین فرضیه ی پژوهش: ۴۱
۵-۳- محدودیت های پژوهش ۴۶
۵-۴- پیشنهادهای پژوهش ۴۶
منابع ۴۷
پیوست ها ۶۳
فهرست جدول ها
جدول ۴-۱: نحوهی پاسخگویی به تصاویر هیجانهای مختلف در افراد با اختلال سلوک زودآغاز ۳۵
جدول ۴-۲: نحوهی پاسخگویی به تصاویر هیجانهای مختلف در افراد با اختلال سلوک دیرآغاز ۳۶
جدول ۴-۳: فراوانی و درصد بازشناسی و عدم بازشناسی هیجان شادی در دو گروه دیرآغاز و زود آغاز ۳۷
) تفاوت در بازشناسی هیجان غم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان تعجب در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان نفرت در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان خشم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
) تفاوت در بازشناسی هیجان ترس در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
فهرست نمودارها
نمودار۴-۱: فراوانی بازشناسی هیجانهای چهره در افراد با اختلال سلوک زودآغاز ۳۶
نمودار۴-۲: فراوانی بازشناسی هیجانهای چهره در افراد با اختلال سلوک دیرآغاز ۳۷

فصل اول
 

چارچوب پژوهش
 

۱-۱- مقدمه
 

بررسی مشکلات روانشناختی کودکان و نوجوانان، همواره مدنظر روانشناسان بوده است. حل مشکلات این گروه سنی نه تنها جنبه درمان دارد، بلکه نوعی پیشگیری محسوب می­گردد (مک­کارتنی و فیلیپس[۱]، ۲۰۰۶). در بسیاری موارد مشکلات حل نشده­ی این افراد به معضلات پیچیده­تر در آینده تبدیل می­ شود و امید به درمان را کمرنگ می­سازد (لبو[۲]، ۲۰۰۵).
بنا بر بررسی­های آماری متعدد، از عمده­ترین اختلال­های دوران کودکی که باعث مراجعه به متخصصان بهداشت روانی می شود، اختلال­های رفتاری است و در این میان، شایع­ترین نوع اختلال­های رفتاری، اختلال سلوک[۳] است (ریچاردسون و جاگین[۴] ، ۲۰۰۲). براساس پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی[۵] ، معیار اصلی تشخیص اختلال سلوک بر کنترل ضعیف رفتارهایی که حقوق دیگران و هنجارهای اصلی اجتماعی را نقض می کند، متمرکز است. نرخ شیوع اختلال سلوک از کودکی تا نوجوانی افزایش می­یابد و در مردان بالاتر از زنان است. شروع این اختلال پس از سن ۱۶ سالگی نادر است. بسیاری از افراد با اختلال سلوک، به ویژه کسانی که از نوع اختلال سلوک دیرآغاز[۶] هستند، به سازگاری اجتماعی و شغلی دست می­یابند در حالی که گروه زودآغاز[۷] ، پیش­آگهی بدتری دارند و افزایش خطر ابتلا به رفتارهای مجرمانه و اختلالات مربوط به مواد مخدر در بزرگسالی، در این گروه وجود دارد (انجمن روانپزشکی آمریکا[۸] ، ۲۰۱۳). هیچ عامل واحدی نمی ­تواند رفتار ضد اجتماعی و اختلال سلوک را توجیه کند بلکه بسیاری از عوامل زیستی–روانی–اجتماعی در پیدایش این اختلال نقش دارند (سادوک و سادوک[۹]، ۲۰۰۳، ترجمه رفیعی و رضاعی، ۱۳۸۷)

بنا به نظر فایرچیلد[۱۰] و همکاران (۲۰۱۰) یکی از عواملی که در سبب شناسی رفتارهای ضد­ اجتماعی سهم دارد، نقص در یادگیری هیجانی و بازشناسی جلوه­ی هیجانی چهره[۱۱] است. فایرچیلد و همکاران (۲۰۱۰) معتقدند افراد با اختلال سلوک، نمرات بیشتری را در مقیاس­های جامعه ستیزی[۱۲] و صفات بی­رحمانه-بی­احساس[۱۳] نشان می­دهند. آنان در بررسی خود ثابت کردند که این صفات شخصیتی بر روی بازشناسی جلوه­های هیجان چهره­ای تاثیر می­گذارد. از اوایل سال­های ۱۹۸۰؛ مطالعات متعددی درباره بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­ها در بین کودکان و نوجوانان با اختلال­های روانپزشکی صورت گرفت. تمرکز بیشتر بررسی­های پیشین بر روی اختلال اتیسم[۱۴] بوده است (کولین[۱۵]، ۲۰۱۳).
به محض ملاقات با یک فرد جدید برای اولین بار، ما اغلب همان لحظه استنتاجی راجع به حالت هیجانی و ویژگی­های اختصاصی او به عمل می­آوریم (مارتلی، ماجیب و پیلی[۱۶]، ۲۰۰۵) و از این مشاهده، اطلاعات مربوط به حالات هیجانی چهره، میزان جذابیت فرد و میزان قابل اعتماد بودن او استخراج می­ شود (عبدالرحمن[۱۷] ، ۲۰۱۱). این اطلاعات به صورت مستقیم بر واکنش­های بعدی ما با فرد مقابل اثر می­گذارد (بایلی[۱۸] و همکاران، ۲۰۱۱). ویلیس و تودورو[۱۹] (۲۰۰۶) در تحقیقی از گروه آزمایش خود خواستند که به تصاویری از چهره، به مدت ۱۰۰ هزارم ثانیه، ۵۰۰ هزارم ثانیه، ۱ ثانیه، و یا به مقدار نامحدودی از زمان، نگاه کنند و میزان قابل اعتماد بودن، دوست داشتنی بودن و پرخاشگری چهره را ارزیابی کنند. این افراد، ارزیابی درستی از میزان قابل اعتماد بودن چهره را در طول ۱۰۰ هزارم ثانیه به دست آورند.
انسان­ها حالات چهره­ای را خیلی سریع­تر از جنسیت دریافت می­ کنند و پاسخ سریع رفتاری در انسان مربوط به هیجانات منفی است (بایلی و همکاران، ۲۰۱۱). چهره­ی مردان خشمگین نسبت به مردان خوشحال و زنان خشمگین، سریع­تر کشف می­ شود؛ چرا که مردان خشمگین نسبت به زنان خشمگین حالت تهدیدکنندگی بیشتری دارند (آمادو[۲۰] و همکاران، ۲۰۱۱). خواندن حالات هیجانی دیگران به صورت منفی، علامتی برای پاسخ­های جنگ یا گریز است (آدولفس[۲۱] ، ۲۰۰۳؛ اسچوپ[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۶). استینس[۲۳] و همکاران (۲۰۱۱) در تحقیق جالبی، واکنش رفتاری افراد را بعد از دیدن چهره­ های شاد در مقابل چهره­ های خشمگین آزمایش کردند. نتایج نشان داد که افراد، بسیار آسان به سمت چهره­ های شاد می­رفتند و از چهره­ های خشمگین دور می­شدند و زمانی که از آن­ها خواسته شد که به سمت چهره­ های خشمگین بروند، درنگ کردند. این یافته­ ها نشان­دهنده وجود یک غریزه بدنی است که به وسیله فرار از خشم و افراد خشمگین، از خطر جلوگیری می­ شود.
در سطح عصب شناختی، مناطق مغزی متمایزی اطلاعات و جلوه­های هیجانی چهره را کدگذاری و شناسایی می­ کنند. چهره­ها یک کانال ارتباطی مهم بین فردی احساسات و افکار میان افراد هستند. توانایی فهم و پاسخگویی به سرنخ­های چهره، یک مهارت بنیادی است که افراد باید آن­ها را به منظور حضور در محیط اجتماعی خود کسب کنند (تاناکا[۲۴] و همکاران، ۲۰۰۳). بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی، یک توانایی برای تعیین هیجانات چهره­ای و یا تفکیک چهره­ های آشنا و ناآشنا است. بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی بر عملکرد اجتماعی، ارتباط با همسالان و رفتار تاثیرگذار می­باشد و برای تعامل مفید و سودمند با دیگران و برای مشارکت فعالانه در محیط­های اجتماعی مهم است (کورکماز[۲۵]، ۲۰۱۱). نقص در بازشناسی هیجان زمینه­ ساز مشکلات رفتاری است (اسچووینک[۲۶] و همکاران، ۲۰۱۴). یافته­ ها پیشنهاد می­ کند که تمایل به رفتار پرخاشگرانه در افراد با اختلال سلوک ممکن است از نقص در بازشناسی محرک­های هیجانی و کنترل شناختی رفتار هیجانی سرچشمه بگیرد (استرزر[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۵).

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.
 

۱-۲- بیان مسئله
 

اختلال سلوک الگوی تکراری و مداوم از رفتار است که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارهای اجتماعی متناسب با سن یا قوانین، نقض می­ شود.
معیارهای تشخیصی اختلال سلوک براساس پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی:
– تجاوز به مردم و حیوانات
– تخریب اموال
– فریب­کاری یا سرقت
– نقض جدی قوانین
تقسیم اختلال سلوک براساس سن شروع اختلال:
– نوع شروع­شونده در دوران کودکی (اختلال سلوک زودآغاز) : حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک پیش از سن ۱۰ سالگی شروع می­ شود.
– نوع شروع­شونده در نوجوانی (اختلال سلوک دیرآغاز) : هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک پیش از سن ۱۰ سالگی وجود ندارد.
– نوع شروع نامشخص[۲۸] : معیارهای تشخیصی برای اختلال سلوک وجود دارد اما اطلاعات کافی در دسترس برای تعیین اینکه اولین نشانه­ها قبل از ۱۰ سالگی دیده شده است یا بعد از ۱۰ سالگی، وجود ندارد(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).
افراد با اختلال سلوک، در ارتباطات اجتماعی و ارتباط با همسالان دچار اشکال هستند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر عملکرد اجتماعی و ارتباط با همسالان، توانایی بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­ها است (موریس[۲۹] و همکاران، ۲۰۰۹).
ساختارهای عصبی درگیر در شناخت جلوه­های چهره­ای عبارت­ اند از آمیگدال، قشر حدقه­ای پیشانی (بلیر[۳۰] و همکاران، ۱۹۹۹)، قشر بینایی، قشر کمربندی قدامی و شکنج دوکی­ شکل (لپانن[۳۱] و همکاران، ۲۰۰۷). آزمون­های عصب-روانشناختی نشان داده­اند که کودکان و نوجوانان با اختلال سلوک ،آسیب­هایی را در ناحیه­ی پیشانی مغز دارند. این قسمت از مغز با توانایی تدبیر داشتن، اجتناب از آسیب و یادگیری از تجربه­های منفی ارتباط دارد. مطالعات علم اعصاب نشان می­دهد که آمیگدال در پردازش چهره و جلوه­های هیجان چهره مهم و حیاتی است (ساتو[۳۲] ، کوچییاما[۳۳] و یوشیکاوا[۳۴]، ۲۰۱۱). داویدسون[۳۵] و اسلاگتر[۳۶] (۲۰۰۰) نیز شواهدی یافتند دال بر اینکه آمیگدال نقش مهمی را در پردازش جلوه­های چهره بازی می­ کند. مطالعات نشان می­دهد در افراد عادی، هنگام مشاهده­ جلوه­های چهره­ای هیجانی در مقایسه با جلوه­های خنثی، مخصوصا در مواردی از هیجانات منفی مثل ترس، فعالیت آمیگدال زیادتر می­ شود (بریتر[۳۷] و همکاران، ۱۹۹۶؛ فیتزجرالد[۳۸] و همکاران، ۲۰۰۶). این در حالی است که پاسامونتی[۳۹] (۲۰۱۰) در آزمایش خود نشان داد که هر دو گروه اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز، کاهش پاسخ در منطقه­ آمیگدال را در مواجهه با چهره­ های خشمگین در برابر چهره­ های خنثی از خود بروز می­ دهند و این یافته­ ها تفاوت در عملکرد آمیگدال در افراد عادی و افراد با اختلال سلوک را آشکار می­سازد.
در تضاد با این یافته­ ها، نظریه­ی ذهن[۴۰] وجود دارد. نظریه­ی ذهن پیش نیازی برای درک محیط اجتماعی و درگیری در رفتارهای اجتماعی رقابت­ انگیز است (ولمن، کراس و واتسون[۴۱] ، ۲۰۰۱). ویژگی اصلی رفتار اجتماعی انسان که باعث تمایز او از سایر حیوانات می­گردد، ظرفیتش برای تعامل دو سویه با دیگران است. ظاهرا این ویژگی نیازمند این است که فرد بداند دیگران چگونه فکر می­ کنند و دارای چه احساسی هستند. چنین ظرفیتی نظریه­ی ذهن نامیده می­ شود (بیرچ[۴۲] ، ۱۹۹۷). به یقین برای رسیدن به این مهم، شناخت هیجان چهره­ی دیگران بسیار اساسی است.
لزلی[۴۳] (۱۹۸۸) نظریه­ی ذهن را به عنوان قدرت ذهن انسان برای تصور کردن حالت­های ذهنی خودش و دیگران تعریف می­ کند. شناخت اجتماعی و روابط اجتماعی موفق مستلزم داشتن مکانیسمی خاص جهت درک حالات درونی دیگران و پردازش حالات ذهنی آنها می­باشد که نظریه­ی ذهن با دارا بودن این توانایی اختصاصی، نقش حیاتی دارد (رازا[۴۴] و بلیر ، ۲۰۰۹). دو بعد عمده در شناخت اجتماعی، بررسی پردازش چهره و نظریه­ی ذهن است (پین­خام[۴۵] ، ۲۰۰۳). نظریه­ی ذهن درک تعامل اجتماعی به وسیله امیال و هیجان­ها، به منظور تبیین و پیش­ بینی رفتار است (استینگتون[۴۶]، ۱۹۹۳).
امروزه مطالعات تجربی گسترده­ای اذعان می­ کنند که کودکان مبتلا به اتیسم مشکلات شدیدی در درک حالات ذهنی افراد دیگر دارند (بارون-کوهن[۴۷] و همکاران،۲۰۰۱ ). این شرایط برای دیگر اختلالات کمتر روشن است. شواهد رو به رشدی وجود دارد که بیان می­ کند نقص در نظریه­ی ذهن ممکن است در برخی انحرافات رفتاری، نادرست باشد (بروترز[۴۸]، ۱۹۹۰ و آدولفس[۴۹]، ۲۰۰۱). هاپ و فریث[۵۰] (۱۹۹۶) به بررسی نظریه­ی ذهن در کودکان ۱۲-۶ سال مبتلا به اختلال سلوک پرداختند و به این نتیجه رسیدند که افراد با اختلال سلوک در نظریه­ی ذهن نقص ندارند.
همان طور که بیان شد یکی از موارد مهم در فهم نظریه­ی ذهن، توانایی بازشناسی هیجان است. بعضی یافته­ ها در مورد اختلال سلوک، نشان­دهنده عدم اشکال در نظریه­ی ذهن و به تبع آن توانایی بازشناسی هیجان است. این یافته­ ها متناقض با یافته­ هایی است که نشان می­ دهند افراد با اختلال سلوک در بازشناسی هیجان چهره دچار اشکال هستند.
پرسش این است که آیا افراد با اختلال سلوک در بازشناسی هیجان چهره­ای مشکل دارند و یا نقصی در این توانایی مشاهده نمی­ شود و آیا بین افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در توانایی بازشناسی هیجان چهره تفاوت وجود دارد؟

۱-۳- اهداف پژوهش
 

هدف از این پژوهش، تعیین تفاوت بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی در افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز است.

۱-۴- فرضیه­ ی پژوهش
 

بین عملکرد افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی تفاوت وجود دارد.

۱-۵- اهمیت و ضرورت پژوهش
 

میزان شیوع بالای اختلال سلوک در بین کودکان و نوجوانان، روند شدت یافتن آن در طول زمان و هزینه­ های سنگینی که در صورت عدم درمان به فرد، خانواده و جامعه تحمیل می کند، آن را به یکی از چالش­های اساسی در حوزه­ اختلال­های کودکان تبدیل نموده است (ریچاردسون و جاگین،۲۰۰۲). شیوع جمعیتی یک ساله برای اختلال سلوک، محدوده­ای از ۲ درصد تا بیش از ۱۰ درصد و به طور متوسط ۴ درصد را تخمین می­زند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳). شواهد بسیاری بیانگر آن است که این مشکلات، در صورت عدم مداخله، تبدیل به مشکلات شدیدتر در بزرگسالی می شود که از آن جمله می­توان به تبدیل شدن اختلال سلوک در کودکی به اختلال شخصیت ضداجتماعی[۵۱] در بزرگسالی اشاره نمود (هاوز[۵۲]، ۲۰۰۷).
فهم هیجان­ها مولفه­ای کلیدی در تعاملات اجتماعی است زیرا افراد را قادر می­سازد که مقاصد دیگران را درک کنند و به گونه­ صحیحی با آنان برخورد نمایند. شناخت دقیق جلوه­های هیجانی به افراد کمک می­ کند تا تصمیم بگیرند که از چه راهبردهایی در تعاملات بین فردی استفاده نمایند (ایزارد[۵۳] و همکاران،۲۰۰۱). اهمیت اجتماعی حالات چهره­ای از هیجان هنوز به عنوان یک موضوع حیاتی در روانشناسی معاصر باقی مانده است (تیبالت و هس[۵۴] ، ۲۰۰۹؛ به نقل از کارتر و بایلی[۵۵] ،۲۰۱۲).
ادراک جلوه­های هیجانی از اهمیت تکاملی برخوردار است و به آدمی قدرت تصمیم ­گیری سریع در موقعیت­های مبهم زندگی را می­دهد (هارناد[۵۶] ، ۱۹۸۷). ادراک هیجان­ها نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان نیز دارای اهمیت است زیرا به آن­ها این امکان را می­دهد که در موقعیت­هایی که از رفتار خود اطمینان ندارند، با بهره گرفتن از جلوه­های هیجانی، رفتار خود را تغییر دهند (سورس[۵۷] و همکاران، ۱۹۸۵). جلوه­های چهره­ای، اطلاعات مهمی درباره حالات هیجانی دیگران بیان می­ کند. اطلاعات غیرکلامی اکتسابی از چهره بسیار مهم­اند و به همین دلیل مکانیزم­ های ادراکی تخصص­ یافته ای برای پردازش جلوه­های هیجانی در بشر رشد یافته است. شاهد این امر حساسیت کودکان به جلوه­های چهره­ای­ است که از اوایل عمر ظاهر می­ شود و قدرت تمیز را به آن­ها می­دهد (آشوین[۵۸] و همکاران، ۲۰۰۶). بنابراین نقص در تشخیص جلوه­های هیجانی، باعث از دست رفتن منبع اطلاعات مهمی در مورد دیگران خواهد شد (رادرفورد و ملنتاش[۵۹] ، ۲۰۰۷). درک و بازشناسی هیجان­های سایرین، یک عامل مهم در ارتباطات اجتماعی تلقی می­ شود و به دلیل اهمیت تظاهرات چهره­ای هیجان در برقراری روابط اجتماعی، طبیعتا نقص در این توانمندی به شدت بر کیفیت ارتباطات اثر می­گذارد (جلیلی، بهرامی، نجاتی، ۱۳۹۱).
از آنجا که اختلال سلوک خطر ابتلا به بسیاری از آسیب­های اجتماعی را افزایش می­دهد و با توجه به شیوع زیاد و روزافزون این اختلال و اثرات اشکال در بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی در اختلال سلوک، به نظر می­رسد که بررسی این مشکل ضروری باشد. با توجه به تناقض­های موجود در متون پژوهشی درباره توانایی کودکان با اختلال سلوک در شناسایی جلوه­های چهره­ای هیجان و نیز تفاوت زودآغاز و دیرآغاز بودن این اختلال در این شناسایی، ضرورت این پژوهش مطرح می­ شود.

۱-۶- تعریف­های نظری و عملیاتی مفاهیم پژوهش
 

تعریف­های نظری:
اختلال سلوک: الگوی تکراری و مداوم از رفتار است که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارهای اجتماعی متناسب با سن یا قوانین، نقض می­ شود. اختلال در رفتار باعث اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می­ شود.
اختلال سلوک زودآغاز: حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک، پیش از سن ۱۰ سالگی شروع می­ شود.
اختلال سلوک دیرآغاز: هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک، پیش از سن ۱۰ سالگی وجود ندارد (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).
جلوه­های چهره­ای هیجان: جلوه­های چهره­ای رفتارهای کلامی و غیرکلامی قابل مشاهده­ای هستند که به حالات هیجانی درونی مرتبط­اند (مرکز پشتیبانی و پژوهش دورست[۶۰] ، ۲۰۰۳). بازشناسی هیجان به عنوان توانایی تمییز حالات هیجانی مختلف در چهره، وضعیت بدنی و عبارات کلامی، در خود یا دیگران و درک معنای اجتماعی- بافتی آنها تعریف می­ شود (بامینگر[۶۱]، ۲۰۰۰).
تعریف­های عملیاتی:
اختلال سلوک: در این پژوهش، منظور فردی است که در مقیاس سیاهه رفتاری کودک[۶۲] و در مقیاس گزارش معلم[۶۳] آزمون آخنباخ[۶۴] و با توجه به نشانه­ های اختلال سلوک، نمره­های لازم را برای تشخیص این اختلال، کسب کرده باشد.
اختلال سلوک زودآغاز: در این پژوهش، منظور فردی است که والدین او، حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک را قبل از ۱۰ سالگی او، گزارش کرده ­اند.
اختلال سلوک دیرآغاز: در این پژوهش منظور فردی است که والدین او، هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک را قبل از ۱۰ سالگی او، گزارش نکرده ­اند.