در سال ۱۳۰۵ بنگاهی بنام موسسه رهنی دولتی ایران، از محل وجوه صندوق بازنشستگی کارکنان دولت برای رفع حوائج مردم بوجود آمد که تا سال ۱۳۰۷ تحت نظر وزارت دارایی اداره می گردید پس از تاسیس بانک ملّی به این بانک واگذار و در سال ۱۳۱۸ این موسسه بنام بانک کارگشایی مرسوم و یکی از سازمان های تابعه بانک ملّی محسوب شد .
در تاریخ ۲۲ اسفند ماه ۱۳۱۰ حق نشر اسکناس از تصویب مجلس شورای ملّی گذشت و رسماً به مدت ۱۰ سال به بانک ملّی ایران اعطا شد که به خودی خود قابل تمدید بود و در فروردین ماه ۱۳۱۱ نخستین اسکناس بانک ملّی ایران انتشار یافت . در سال ۱۳۱۸ بموجب قانونی به منظور تشویق و ترغیب مردم به پس انداز، صندوق پس‌انداز بانک ملّی ایران تاسیس شد که پس از استقرار نظام بانکداری اسلامی بصورت قرض الحسنه پس‌انداز، یکی از واحدهای فعال بانک به شمار می رود .نخستین مجله اقتصادی کشور در سال ۱۳۱۳ انتشار یافت که اولین نشریه آماری، اقتصادی و مالی در ایران بود که به تهیه شاخص قیمتها، شاخص عمده فروشی و تحول وقایع اقتصادی مبادرت و توانست گام موثری برای تهیه زمینــــــــه مطالعــــــــات اقتصادی در کشــــــور را فراهم آورد این نشریه به همت دکتر لوتس گیلهامر (DR. Lutz Glelhammer) اولین رئیس اداره بررسیهای اقتصادی و احصائیه(آمار) بانک منتشر شد .

در قانون اجازه تأسیس بانک مقرر شده بود چنانچه دامنه معاملات شعبه فلاحتی بانک، توسعه یابد به بانک مستقلی تبدیل گردد. در تاریخ ۲۵ تیر ماه ۱۳۱۲ شعبه فلاحتی بانک ملّی ایران تفکیک و به بانک مستقلی نام بانک کشاورزی تبدیل شد .
تا قبل از سال ۱۳۳۸ بانک ملّی ایران وظایف بانک مرکزی مانند حق انحصاری انتشار اسکناس و تنظیم جریان پول کشور را بعهده داشت در سال ۱۳۳۸ لایحه اساسنامه بانکی و پولی ایران به تصویب مجلس رسید و از هجدهم مرداد ۱۳۳۹ وظایف بانک مرکزی از بانک ملّی منتزع و با سرمایه ۶/۳ میلیارد ریال فعالیت خود را آغاز نمود.
.پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار حاکمیت جمهوری اسلامی،‌تغییر سیستم بانکداری و حذف ربا و ایجاد بانک بر مبنای تعالیم و احکام اسلامی مورد توجه قرار گرفت که پس از تصویب لایحه قانونی عملیات بانکی بدون ربا در سال ۱۳۶۲ و ابلاغ آن به بانکها، دستورالعملها و آئین نامه های اجرایی تهیه و از اول فروردین ماه ۱۳۶۳ این قانون در بانک ملّی ایران مورد اجرا گذاشته شد . اکنون ۸۵ سال است که از تأسیس پرافتخار بانک ملّی ایران می‏گذرد .
در حال حاضر بیش از  ۳۲۷۱ شعبه فعال در داخل ، ۱۳ شعبه فعال  و ۴ سابسیدری در خارج کشور و ۱۸۰ باجه مشغول بکارند که باعث شده این بانک یکی از قوی‏ترین مؤسسات مالی چه در ایران حتی در دنیا باشد.بانک ملّی ایران در حال حاضر با بالغ بر ۴۰ هزار کارمند فعال آماده خدمت رسانی به ملتی است که با همت خود پایه های تشکیل این بانک را استوار نمودند. بانک ملّی ایران به منظور اجرای هر چه صحیح تر قوانین که با دوصفت  بارز و مهم آن وجه تمایز سیستم بانکداری اسلامی و نظام بانکداری در جهان امروز است تعیین حذف ربا از سیستم بانکی و نظام اقتصادی کشور و استفاده از سرمایه های بانک و سپرده های مردم به منظور رشد اقتصادی برای محرومین و ایجاد عدالت و قسط در جامعه با تلاش کارکنان معتمد و متخصص خود توانسته است گامهای موثر و مفیدی را بردارد.

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.
 

۲-۲۴ ) تاریخچه آغاز به کار بانک ملّی ایران در استان گیلان
شهرستان بندرانزلی، بخاطر موقعیت ویژه اقتصادی و سیاسی و دریائی و ورزشی و فرهنگی پیوسته نقش مهمی در استان گیلان، همچنین ایران، ایفاء نموده است، ورود و خروج مسافران وتوریست­ها، از طریق رشت و بندرانزلی در طول تاریخ این دو شهر مهم را به موقعیت خاصی رسانده تا جائیکه رشت و بندرانزلی را قبلاً دروازه اروپا میگفتند و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، از این طریق به اروپا سفر کردند و تلفن و دستگاه چاپ و اسکناس­های امروزی، بانضمام صدها وسیله صوتی و علمی و مخابراتی را در ایران متداول ساختند.
بعد از تهران، افتتاح بانک ملّی ایران بعنوان یک ضرورت تاریخی، جایگاه بسیار مهمی را در رشت و بندرانزلی و بندر بوشهر، بفوریت هویدا ساخت، و مدیرعامل آلمانی بانک ملّی ایران، دکتر لیندن بلات اکیداً دستور دارد تا در این سه شهر ویژه و با اهمیّت، شعب بانک ملّی ایران افتتاح گردد. با تاسیس بانک ملّی شعبه انزلی، بانک ملّی ایران تا پایان سال ۱۳۰۷(هـ.ش)، ۴ شعبه در رشت و ۱۷۰ نفر پرسنل و در پایان سال ۱۳۵۷ تعداد شعب به ۱۴۹۷ واحد رسید و پرسنل حدود ۲۷۰۰۰ نفر در آمار بانک ملّی ایران به ثبت رسیده است.در سال ۱۳۸۷ (هـ.ش) شعب بانک به ۳۲۶۰ واحد و پرسنل در پایان این سال به ۴۱۹۸۹ نفر بوده است.
به هر تقدیر چهارمین شعبه بانک ملّی در اسفند ۱۳۰۷ (هـ.ش) با استقبال فراوان و شادی بسیار مردم در بندرانزلی افتتاح گردید.در بندرانزلی کارناوال شادی به راه افتاد و مردم استقلال این مؤسسه بزرگ مالی را جشن گرفتند و ظهور بانک ملّی ایران را در عرصه اقتصاد کشور به منزله افول بانک های بیگانه نظیر بانک شاهنشاهی رویتر (یهودی آلمانی تبار) و بانک جدید شرق (متعلق به پسران رویتر) و بانک استقراضی روس(به مالکیت بولیاکف) می­دانستند.
ساختمان بانک ملّی بندرانزلی، ابتداء درکوچه عمیدیه بود که شروع به کارش محسوب می شود که بعلت محدودیت فضا،به محل دبستان فردوسی آن زمان منتقل شد، اما به علت استقبال مردم و گسترش حسابها و پرسنل، مسئولان بانک درصدد برآمدند تا مکان بزرگ­تر و بهتری را فراهم آورند، تا اینکه عاقبت در میدان بزرگ شهر، زیر هتل ایران، چند باب مغازه اجاره نمودند و سالها در آنجا مستقر گردید.
این مکان تا سال ۱۳۱۸ (هـ.ش) شعبه بانک ملّی بندرانزلی را تشکیل می داد اما رفته رفته، خواست مردم، جایگاه ویژه­ای را می­طلبید و این در حالی بود که شعبه رشت نیز که در اوایل سال ۱۳۰۸ هـ.ش افتتاح گردیده بود و در استان حالت پدرخوانده را ایفاء می نمود، برای ارتقاء جایگاه شعبه بندرانزلی زحمات زیادی را متقبل شد، و این زمان با استقرار اولین مدیرعامل ایرانی در بانک ملّی ایران ،سرتیپ رضاقلی امیرخسروی و مدیرعاملی محمدعلی فرزین ساختمان مقارن بود.
شعبه بندر انزلی در زمینی متناسب کنار مرداب بندرانزلی با هزینه­ای بمبلغ ۸۰۰/۶۶۰/۱۸ ریال توسط آلمان­ها در ۱۳۱۹(هـ.ش) با معماری باشکوهی ساخته شد، که هنوز هم جزء یکی از بهترین آثار ماندگار در استان گیلان محسوب می شود. با اتمام ساختمان نماد بانک ملّی و چهارمین شعبه بانک ملّی ایران، برای همیشه در این ساختمان متجلّی و مستقر شد، سیزده سال بعد یعنی سال ۱۳۳۲ (هـ.ش) ساختمان جدید شعبه مرکزی رشت بدست آلمان­ها ساخته شد که جلوه ایست عالی از یک بنای اصیل و باشکوه، این دو ساختمان هر دو جزء میراث فرهنگی کشور نیز محسوب می شوند.بعد از تاسیس بانک ملّی ایران شعبه بندرانزلی، چند ماه بعد الزام و ضرورت تاسیس هر چه سریع تر بانک ملّی در رشت (مرداد  ۱۳۰۸ هـ.ش) احساس شد.بنابراین دکتر لیندن بلات اولین مدیرعامل آلمانی بانک ملّی ایران، دستور داد تا شانزدهمین واحد بانک ملّی در رشت حوالی مسجد صفی (که بعداً تبدیل به دبستان اروند رود شد) افتتاح و شروع به کار نماید.
علت افتتاح بانک ملّی در کوی مسجد صفی بخاطر اهمیت تاریخی آن محل و حضور فعال بازاریان در آن حوالی بوده است.(این کوی بخاطر کشته شدن صفی میرزا فرزند شاه عباس کبیر، هنوز هم بهمان اسم مشهور است). ضمن اینکه بازار رشت و میدان شهرداری از طریق خیابان تلفن خانه قدیم به بانک ملّی ختم می شد بازاریان رشت در آن زمان، بسیار قدرتمند و غنی و با فرهنگ بودند و پیوسته با حضور بیگانگان در ستیز،زمانی که بانک ملّی ایران در شرف تاسیس بود، بازرگانان رشت، با شادروان محمدحسن امین­الضرب (سرمایه دار بزرگ ایران) در تماس بودند به ویژه دو تن از آنان بنام­های حاج رضی گیلانی و مدیرالملک رشتی از موسسین بانک ملّی ایران بودند، بازرگانان رشت به هیچ وجه به حضور بانکهای خارجی در رشت دل خوشی نداشتند، شعبه بانک شاهنشاهی بارون ژولیوس رویتر در سال ۱۳۱۱ هـ.ش در رشت آخرین نفس­هایش را می­کشید و پول منتشره آن در بین مردم از سکه افتاد زیرا مردم به استقبال بانک ملّی ایران آمده بودند و مهرش را بجان خریده بودند،پول چاپ شده بانک ملّی را می بوسیدند ودر معاملاتشان از آن بهره می گرفتند. لذا کار بجائی رسید که رویتر و ژاک بولیاکوف، روسای بانکهای انگلیسی و روسی آرام آرام بساطشان را از ایران جمع کردند. بانک ملّی ایران، از اولین موسسات پیشرو و بزرگی بود، که طعم استقلال و آزادی را به کام ملت ایران، شیرین و گوارا نمود. به همین خاطر، بانک ملّی ایران، تنها یک موسسه مالی نیست، بلکه تجلی اراده ملّی و کانون شایستگی وسرافرازی ملت ما بشمار می رود و لذا استخدام در آن همیشه مایه فخر و مباهات بوده است.
بانک ملّی رشت به مدت ۲۴ سال در مکان اولیه (حوالی مسجد صفی رشت) به فعالیت پرداخت تا اینکه در سال ۱۳۳۲ هـ.ش زمان مدیرعاملی شادروان دکتر محمد نصیری و مرحوم علی اصغر ناصر شعبه مرکزی رشت واقع در میدان بانک ملّی (دکتر حشمت فعلی) توسط آلمان­ها ساخته شد.
در زمانی که سرپرستی­ها شکل گرفت شعبه ممتاز رشت هم بعنوان سرپرستی و هم شعبه ایفاء نقش نمود، که آقای محمدعلی طاهبازیان سرپرست وقت خوشنام آن بود.
در سال ۱۳۶۶ خورشیدی سرپرستی گیلان از شعبه ممتاز و مرکزی رشت جدا شد و به میدان فرهنگ رشت منتقل شد.در سال ۱۳۸۳ همه سرپرستی­ها به اداره امورتغییر نام دادند. اداره امور شعب بانک ملّی استان گیلان به ساختمان جدیدالاحداث واقع در میدان چهار راه گلسار رشت اسباب کشی کرد و تغییر مکان نمود و در زمینی وسیع که متعلق به آقای حاج حسن ضمیرائی که یکی از بازرگانان اصیل و خوشنام و بزرگ رشت بود ،ساختمان اداره را مستقر کرد.
۲-۲۵ )بخش سوّم :پیشینۀ تحقیق
تحقیقات زیادی در زمینۀ بررسی عوامل مؤثر بر جذب منابع بانکی و ارزیابی کیفیّت خدمات در بانکهای مختلف صورت گرفته که برخی از آنهاکه ارتباط نزدیک تری با موضوع تحقیق دارند بصورت جداول(۲-۶ )و (۲-۷ ) خلاصه و ارائه میگردند .
جدول ( ۲-۶):خلاصۀ تحقیقات داخلی