اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
در ارتباط با اهمیت موضوع باید گفت که با توجه به گستردگی و پیچیدگی حاصل از تکنولوژی مدرن و ظهور نسل جدید جرایم سایبری و شبکه ای در محیط های مجازی، حقوق جزا وارد مرحله جدیدی چه در حقوق ماهوی و چه در حقوق شکلی شده است به طوری که تنها شرط مبارزه با اینگونه جرایم شناسایی، تجزیه و تحلیل و شناخت کامل نحوه ارتکاب اینگونه جرایم است دراین تحقیق که در برگیرنده نسل سوم جرایم که شامل جرایم سایبری و اینترنتی یعنی جرایم در محیط های شبکه های فراملی و به صورت مجازی می باشد اینجانب سعی نموده ام که تا با تبیین مفهوم جرایم سایبری و شناسایی اینگونه جرایم و شناسایی قوانین کیفری که مقنن ایران در راستای حمایت از داده ها و وسایل اینترنتی در محیط های مختلف وضع نموده است و بر حقوق ایران حاکم است راهی جهت شناخت و مبارزه با اینگونه جرایم بازگردد و به عنوان خطوط راهنما برای وارد شدن به نسل جدیدی از جرایم استفاده گردد.

همچنین این تحقیق می تواند راهگشای مناسبی برای آشنایی با جرایمی که امنیت ملی را به خطر می اندازد باشد و همین امر می تواند سبب آشنایی با نسل جدید جرایم سایبری برای محقق و سایر دانش پژوهان باشد و هر یک از این موضوعات خود شامل مباحث علمی گسترده و جدیدی بوده و مجال یک تحقیق علمی وسیع را برای دانش جویان و دانش پژوهان فراهم خواهد کرد.
مرور ادبیات و سوابق مربوطه
هرکشوری با توجه به میزان استفاده و بهره مندی شان از فناوری اطلاعات در معرض خطرات و تهدیداتی است که ممکن است به وسیله کاربران انجام شود مثلاً کشور آمریکا چهار مرحله از پنج مرحله تشکیل دولت الکترونیک را پشت سر گذاشته است در کشور ایران نیز از سال ۱۳۸۰ به بعد وقوع جرایم سایبری سیر صعودی به خود گرفته است و مجرمان با بهره گیری ازاین امکانات و در فضای سایبری براحتی جرایمی را انجام می دهند، مانند جعل سایبری، کلاهبرداری سایبری، عمده آثار و پژوهش انجام گرفته در حوزه سایبری در حقوق ایران بصورت محدود می باشد و بشکل محتوایی به بررسی جرایم سایبری به شکل جداگانه نوشته شده است مانند:
۱-پاکزاد، بتول، تروریسم سایبری تهدیدی نوین علیه امنیت ملی، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اول، تابستان ۱۳۹۰.
جرایم رایانه ای در بخشی از رایانه تنها وسیله جرم است اصالت ندارد و داخل در جرایم سنتی است اما اگر فضای سایبر تنها نقش وسیله یا پشتیبان اقدامات گروه تروریستی باشد، تروریسم سایبری داخل در تروریسم است پس جرم انگاری تروریسم رایانه ابزار باید در قانون ضد تروریسم صورت بگیرد و قانونگذار ایران، به تروریسم سایبری دو چهره ی کاملاً متفاوت بدهد یک چهره به عنوان جرم رایانه ای و یک چهره به عنوان تروریسم، در مرحله ای از تدوین قانون جرایم رایانه ای، بنابراین بود که ماده ای به صراحت از تروریسم سایبری یاد کند که باتوجه به ملاحظات سیاسی وحقوقی که نسبت به عنوان تروریسم درایران وجود دارد، عملاً این پیشنهاد به مرحله نهایی نرسید.
۲-شیرزاد، کامران، جرایم رایانه ای از منظرحقوق جزای ایران و حقوق بین الملل، شرکت نشر بهینه فراگیر، چاپ اول، ۱۳۸۸.
جرایم رایانه ای از حیطه حقوق جزای عمومی مسائل متعددی را مطرح می کنند. در آیین دادرسی جرایم رایانه ای تخصص مقامات از نقطه نظر جرم یابی از اهمیت بالایی برخوردار است. وابستگی به محیط سایبر، درکشور ما نیز هر روز افزونتر می گردد «جرایم مرتبط با محتوا با جرایم محتوایی، قسمت سیاه فناوری اطلاعات است که معایب و نارسایی های آن را به تصویر می کشد و زدودن این زنگار سیاه به دو طریق میّسر است: نخست شناسایی ماهیت فضای سایبر و دوم اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و سرکوب گر متناسب با فضای مجازی اینترنت.
۳-جلالی فراهانی، امیر حسین، کنوانسیون جرایم سایبر و پروتکل الحاقی آن، خرسندی، چاپ اول، ۱۳۸۹.
پیشرفت ها و دگرگونیهای اجتماعی و اقتصادی موجب پیدایش انواع جدید جرایم و همچنین ارتکاب جرایم سنتی به وسیله فناوری های نوین شده است. که همین امر موجب حفاظت از سیستم های رایانه ای، با تصویب و اجرای هماهنگ تدابیر قانونی جهت پیشگیری از رفتار مجرمانه شده است.
۴-بشیری، عباس، پوررحیم، مریم، اسرار تجاری الکترونیکی کاربردی در قانون تجارت الکترونیک ایران، جاودانه، چاپ اول، ۱۳۹۰.
حقوق اسرار تجاری به عنوان شاخه ای از حقوق مالکیت فکری در بستر دنیای مجازی و الکترونیکی مورد بررسی قرار می گیرد و سپس هر نوع اطلاعات که دارای ارزش اقتصادی مستقل و بالقوه یا بالفعل است به سبب آنکه عموماً نا شناخته می باشد، به عنوان تعریفی جامع و مانع از اسرار تجاری ارائه می گردد.
در رابطه با تحقیق باید اضافه شود با توجه به اینکه میزان استفاده کنندگان اینترنت در طی سال های اخیر به طور تصاعدی افزایش پیدا کرده است و ارتباط رایانه ها با یکدیگر در قالب شبکه های اطلاع رسانی، بر سرعت اطلاعات در جهان افزوده است، همین امر موجب شده تا محیط سایبر، تبدیل به فضایی شود که کسانی که قصد اضرار به افراد را دارند به راحتی مرتکب جرایمی مانند: جعل، کلاهبرداری رایانه ای، پورنوگرافی هویت، جرایم علیه حساب پست الکترونیک افراد و جرایم بی شمار دیگری شوند رایانه نیز امکان ارتکاب این جرایم را افزایش داده است و تاکنون نیز تحقیق شایسته و جامعی در رابطه با این موضوع صورت نگرفته است این تحقیق قواعد مبهم را روشن و به تحلیل دقیق این مسائل می پردازد.
جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:
بررسی قوانین و مقررات حاکم بر جرایم سایبری در حقوق ایران موضوع بسیار جدید بوده و در مورد آن تاکنون کار چندانی صورت نگرفته است مضافاٌ اینکه آشنایی با جرایم سایبری در حقوق ایران و بررسی مقررات حاکم بر آن برای امنیت ملی سودمند است.
اهداف مشخص تحقیق
فصل یکم: به شناسایی فضای سایبری در حقوق کیفری پرداخته و محدوده این فضا را مشخص می کنیم.
درفصل دوم: به شناسایی جرایم سایبری در حقوق کیفری پرداخته و با توسل به ارکان تشکیل دهنده جرم به شناسایی این جرایم اقدام می کنیم.
درفصل سوم: به قوانین و مقرراتی که بر جرایم سایبری وضع شده است و سپس به شناسایی این قوانین و تجزیه و تحلیل آن ها در هر مورد می پردازیم.
در فصل چهارم: جرایم سایبری یک پدیده نوین تلقی شده و به عنوان تهدیدی جدید علیه امنیت ملی فرض می شود که هنوز برای آن نظام حقوقی مشخص شکل نگرفته است باید از جنبه های مختلف شناخته شود.
سؤالات تحقیق:
سوال اصلی: چه جرایمی در فضای سایبر موجب وضع قوانین سایبری شده است؟
و این جرایم چه تأثیری بر امنیت ملی می گذارد؟
متغیر مستقل:
تحلیل مقررات حاکم بر جرایم سایبری
متغیر وابسته:
بررسی مقررات حاکم بر جرایم سایبری در حقوق ایران
فرضیه ‏های تحقیق:
امنیت ملی و فضای سایبر از آن جهت که در صدر برنامه های هر کشوری قرار دارد و اکنون نیز فضای سایبری به عنوان رقیبی برای امنیت تلقی شده و می تواند امنیت ملی را تهدید کند باید محدوده و فضای آن مشخص شود.
از آن جهت که در گذشته قوانینی برای جرایمی که در فضای سایبر اتفاق می افتاد وجود نداشت. اکنون قانون گذار در جهت حمایت از داده ها و منافع ملی اقدام به وضع قوانین سایبری نموده که می تواند بر امنیت مؤثر باشد.
تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی:
فضای سایبری- جرایم سایبری- قوانین سایبری- امنیت ملی
فضای سایبری:
تعریف مفهومی: یک دنیای مجازی که توسط کاربران اینترنت موجودیت پیدا کند.
تعریف عملیاتی: به دنیای مجازی همچون اینترنت گفته می شود که اشخاص در آن ها از طریق رایانه ها به یکدیگر متصل شده و ارتباط برقرار می کنند.
جرایم سایبری:
تعریف مفهومی: به رفتارهایی که بر ضد فضای سایبر ارتکاب می یابد.
تعریف عملیاتی: به جرایمی که توسط کاربران و در فضای سایبری توسط اینترنت، رایانه شبکه های ارتباطی صورت می گیرد
قوانین سایبری:
تعریف مفهومی: مجموعه قوانینی که بر جرایم سایبری حاکم است.
تعریف عملیاتی: مجموعه قوانین و مقرراتی که توسط قانون گذار در جهت حمایت از داده ها و سیستم های رایانه ای کاربران، دستگاه دولتی اقدام به وضع قوانین کیفری نماید تا موجبات امنیت ملی فراهم شود.
امنیت ملی
تعریف مفهومی: به اقداماتی که به منظور آسایش عمومی انجام می شود.
تعریف عملیاتی: به اقداماتی که برای حفاظت از دولت، سرزمین و افراد ساکن آن در برابر تهاجمات فیزیکی یک نیروی خارجی صورت می گیرد تا از منابع مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی،نظامی دولت در برابر حملات نیروهای داخلی یا خارجی دفاع شود.
روش شناسی تحقیق:
الف- شرح کامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء
(شامل مواد، تجهیزات و استانداردهای مورد استفاده در قالب مراحل اجرایی تحقیق به تفکیک):
تذکر: درخصوص تفکیک مراحل اجرایی تحقیق و توضیح آن، از به کار بردن عناوین کلی نظیر، «گردآوری اطلاعات اولیه»، «تهیه نمونه‏های آزمون»، «انجام آزمایش‏ها» و غیره خودداری شده و لازم است در هر مورد توضیحات کامل در رابطه با منابع و مراکز تهیه داده‏ها و ملزومات، نوع فعالیت، مواد، روش‏ها، استانداردها، تجهیزات و مشخصات هر یک ارائه گردد.
ب- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:
پس از بررسی و توصیف مقررات حاکم بر جرایم سایبری و شناخت جرایم سایبری به تحلیل این مقررات به عنوان متغیر مستقل بر حقوق ایران به عنوان متغیر وابسته پرداخته می‌شود.
ج –شرح کامل روش (میدانی، کتابخانه های) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه، مصاحبه، فیش‏برداری و غیره) گردآوری داده‏ها :
با عنایت به موضوع مورد بررسی روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد. پس ابتدا موضوع تحقیق مورد توصیف قرار گرفته و سپس به تجزیه و تحلیل پرداخته می شود. منابع و مآخذ مورد استفاده در این تحقیق، به شیوه ی کتابخانه ای ، اینترنتی ،مصاحبه و گفتگو با کارشناسان گردآوری شده است و از کلیه منابع مرتبط با موضوع اعم از کتب ، مقالات ، فصلنامه ها ، وب سایت ها ، مصاحبه کارشناسان استفاده شده است. از دشواری های این تحقیق، باید به محدودیت هایی که در زمینه گردآوری منابع وجود داشت اشاره کرد با توجه به اینکه کتابهایی دراین زمینه نوشته شده بود و اگر کتابی به طور پراکنده و مجزا مرتبط با موضوع مورد بررسی نوشته شده بود، کمیاب و دسترسی به آن نیز مشکل بود.
د – روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها:
روش تحقیق بصورت کیفی می باشد.
فصل اوّل:
تعریف و ویژگی های