تصمیم اولیه برای برنامه ریزی و حصول توافقات مقدماتی

تعیین و شناسایی دستورهای سازمان
روشن سازی رسالت و ارزش های سازمان
ارزیابی محیط خارجی؛ فرصت ها و تهدید ها
ارزیابی محیط داخلی؛ نقاط قوت و ضعف
شناسایی مسایل استراتژیکی که سازمان با آن مواجه است
تنظیم استراتژی هایی برای مدیریت مسایل استراتژیک
تدوین دیدگاه سازمانی کارساز برای آینده
شکل۲-۱: نمودار فرایند برنامه ریزی استراتژیک برایسون. ]۶[.
فرد دیوید در مقاله خود الگویی جامع را برای مدیریت استراتژیک معرفی می کند(شکل۲-۲) و آن را بسیار متداول و قابل قبول می خواند، اجزای تشکیل دهنده این الگو عبارتند از: ]۳[
تعیین مأموریت
بررسی عوامل خارجی
بررسی عوامل داخلی
تعیین اهداف بلند مدت
تدوین، ارزیابی و انتخاب استراتژی ها
تعیین هدف های سالانه و سیاست ها
تخصیص منابع
محاسبه و ارزیابی عملکرد
بارخورد
شکل۲-۲: الگوی جامع مدیریت استراتژیک دیوید. ]۳[.
البته رویکردهای معتبر دیگری نیز در زمینه فرایند برنامه­ ریزی استراتژیک توسط صاحب­نظران ارائه شده است. از این قبیل می­توان به فرایند برنامه­ ریزی و مدیریت استراتژیک مدل ای پی او^[۳۶]، مدل جان تامپسون^[۳۷]، مدل ج ارجنتی^[۳۸]، مدل ام آی ام^[۳۹]، مدل گلوئینگ، مدل هاکس^[۴۰]، مدل تلفیقی پیرس و رابینسون^[۴۱]، مدل ایگور آنسوف^[۴۲] و مدل هنری مینتزبرگ^[۴۳] را نام برد که همگی با پیروی از مسیر مشترکی به انجام مدیریت استراتژیک در سازمان­ها اشاره دارند.
۲-۱۲-۱ مأموریت سازمان یا شرکت
مأموریت یک سازمان نشان دهنده علت یا فلسفه وجودی و رسالت سازمان بوده و به عبارتی دیگر بیانگر هویت سازمان است. هر سازمان چه مکتوب باشد چه نباشد دارای یک فلسفه یا مأموریت است این فلسفه یا مأموریت است که هرگونه فعالیت سازمان و رفتار کارکنانش و یا به عقاید و ارزش های صاحبان و مدیران سازمان شکل می دهد.
مأموریت سازمان، مقصد آن سازمان است، یا در واقع فلسفه وجودی آن. یک مأموریت خوب طراحی شده، هدف بنیادی و بی نظیری را تعریف می کند که باعث متمایز شدن یک شرکت از دیگر شرکت های مشابه اش می شود و قلمروی فعالیت های شرکت را، در مورد محصولات ( کالاها و خدمات) عرضه شده و بازارهای هدف، مشخص می کند. مأموریت شرکت در واقع نقطه اشتراک انتظارات کارکنان است و تصویری واحد از شرکت به گروه های ذی نفع مهم در محیط وظیفه ای شرکت ارائه می دهد]۱[.
تعریف مأموریت و اهداف سازمان در انجام تجزیه و تحلیل برای فرایند مدیریت استراتژیک، در تعیین راستا و انتخاب استراتژی، اجرا و در ارزیابی کامل فرایند مدیریت یک چهار چوب اساسی تشکیل خواهد داد]۵[.
۲-۱۲-۲ مقایسه چشم انداز های سازمان با مأموریت سازمان
برخی از سازمان ها برای مأموریت و چشم اندازهای سازمان دو سند تهیه می کنند. اگر در بیان مأموریت سازمان سعی شود که به این پرسش پاسخ داده شود( ما به چه کاری مشغول هستیم؟) در سند مربوطه به چشم اندازهای سازمان به این پرسش پاسخ داده خواهد شد ( ما می خواهیم چه بشویم؟) در حقیقت مأموریت سازمان ( ما به چه کاری مشغول هستیم؟) و چشم اندازهای سازمان هم ( ما می خواهیم چه شویم؟) می باشد.
۲-۱۲-۳ اجزای تشکیل دهنده مأموریت سازمان
مأموریت سازمان ها از نظر حجم، محتوا، شکل و پرداختن به جزئیات با هم متفاوت اند. بیشتر کارشناسان و افراد صاحب نظر در مدیریت استراتژیک چنین می پندارند که مفاد مأموریت سازمان باید دارای نه ویژگی بر جسته باشد.( از نه جزء مهم تشکیل می شود]۳[. با توجه به مأموریت سازمان باید بتوان به پرسش های زیر پاسخ داد:
مشتریان: مشتریان چه کسانی هستند؟
محصولات یا خدمات: محصولات و خدمات عمده شرکت چیست؟
بازارها: از نظر جغرافیایی، شرکت در کجا رقابت می کند؟
فن آوری: آیا شرکت از پیشرفته ترین فن آوری ها استفاده می کند؟
توجه به بقاء و رشد و سودآوری: آیا شرکت برای رشد و سلامت مالی از تعهد لازم برخوردار است؟
فلسفه: باورها، آرزوها و الویت های اخلاقی اصلی شرکت چیست؟
ویژگی ممتاز: شرکت دارای چه مزیت رقابتی یا شایستگی ممتاز است؟
توجه به تصور مردم: آیا شرکت نسبت به مسائل اجتماعی، جامعه و محیطی واکنش مناسب نشان می‌دهد؟
توجه به کارکنان: آیا کارکنان به عنوان یک قلم دارایی ارزشمند برای شرکت به حساب می آیند؟
۲-۱۲-۴ تجزیه وتحلیل محیطی
هر سازمان در داخل یک محیط تحت تأثیر عوامل مختلفی است که هر یک توانایی تغییر در وضعیت آن سازمان را دارا می باشد. لازم است برای تحلیل وضعیت سازمان، عوامل تاثیرگذار بر آن را شناخت و این عوامل را مورد بررسی و تحلیل قرارداد. شرایط محیطی و عوامل آن بر روی سازمان های مختلف تاثیر یکسانی نداشته، چه بسا یک عامل برای سازمانی فرصت محسوب گردیده، در حالیکه همان عامل برای سازمان دیگر تهدید به حساب آید. بنابراین برای هر سازمان می بایست شرایط محیطی خاص آن سازمان را مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. همچنین برای تمام سازمان ها نمی توان از یک راه مشخص جهت تحلیل محیطی سازمان بهره جست، بلکه هر سازمان می بایست متناسب با ویژگی های خاص خود را از میان راه های مختلف، روش متناسب تر را انتخاب نموده و تحلیل محیط را بر آن مبنا قرار دهد]۳[. همچنین عوامل داخلی نیز بر روی عملکرد سازمان تأثیر گذاشته و با توجه به ویژگی های خاص خود سازمان را در رسیدن به اهداف یاری رسانده و یا از رسیدن به آن باز می دارند. برای شناخت قوت ها و ضعف های هر سازمان نیز روش های متفاوتی وجود داشته که متناسب با ویژگی های آن سازمان می بایست روش مناسب تر را انتخاب نموده و جهت تعیین نقاط قوت و ضعف داخلی سازمان از آن بهره جست. در ادامه بر اساس تحلیل های محیطی ئ داخلی بهترین نوع استراتژی را جهت فعالیت انتخاب نموده و بر اساس آن استراتژی های مرتبط را معرفی و مورد تحلیل قرار داد]۳[.
۲-۱۲-۴-۱ بررسی محیط خارجی
بررسی محیطی عبارت است از نظارت، ارزیابی و نشر اطلاعات به دست آمده مربوط به محیط سازمانی، میان افراد کلیدی و موثر آن سازمان، بررسی محیطی هم چنین ابزاری است که شرکت از آن برای جلوگیری از شوک های استراتژیک و تضمین سلامت بلند مدت بهره می برد. در بررسی عوامل خارجی فرصت ها و تهدید های پیش روی سازمان ها شناسایی می شوند تا مدیران بتوانند با تدوین استراتژی مناسب از فرصت ها بهره برداری کنند و اثرات عوامل تهدید کننده را کاهش دهند یا از آنها پرهیز نمایند زیرا تغییر هر روزه محیط و طولانی بودن افق زمانی مدیریت استراتژیک، نامشخصی در محیط را بیشتر افزایش می دهد و به این ترتیب حاکمیت خویش را بر روی سازمان به اولویت در می آورد، فرصتها و تهدید هایی را که محیط به سازمان عرضه می کند برای مدیریت استراتژیک کانون های تصمیم را تشکیل می دهد]۵[.
در این بخش از پژوهش، روش های موجود در بررسی محیطی با ویژگی های خود ارائه گردیده تا با توجه به خصوصیات موجود در صنعت مورد مطالعه ( صنعت چوب ) بهترین روش جهت شناسایی استراتژی های مناسب برای ادامه فعالیت در مورد مطالعاتی مربوطه ( شرکت تخته شهید باهنر گرگان ) انتخاب گردد.
۲-۱۲-۴-۱-۱ بررسی عوامل خارجی
هدف از بررسی عوامل خارجی این است که از فرصت هایی که می توان از آنها بهره برداری کرد و تهدیداتی را که می توان از آنها احتراز نمود یک فهرست نهایی تهیه شود. همان گونه که از مفهوم واژه « نهایی» استنباط می شود، بررسی عوامل خارجی یا این هدف انجام نمی شود که فهرست کاملی از هر عاملی که می تواند بر سازمان اثر بگذارد، تهیه شود؛ بلکه هدف شناسایی متغیرهای اصلی است
که شرکت باید در برابر آنها واکنش عملی نشان دهد]۳[.
در این قسمت با تشریح سه روش در بررسی عوامل خارجی در حوزه محیط عمومی، محیط صنعتی و حوزه مشترک آن دو ، ضمن بیان عوامل و فاکتور های مورد بررسی در هر یک از آن محیط ها ویژگی های هر یک نیز بیان شده و در نهایت بهترین روش پیشنهاد گردیده است.
۲-۱۲-۴-۱-۱-۱ روش اول
در این روش محیط استراتژیک سازمان به مجموعه ای از ۵ گروه نیروی خارجی تقسیم می گردد که این محیط همان محیط عمومی تلقی می گردد و این ۵ گروه طبقه بندی شده عبارتند از:
نیروهای اقتصادی
نیروهای اجتماعی، فرهنگی، بوم شناسی و محیطی
نیروهای سیاسی، دولتی و قانونی / حقوقی
نیروهای فن آوری
نیروهای رقابتی
این عوامل تشکیل دهنده فرصت ها و تهدیدهای خارجی هستند که می توانند به نفع سازمان و یا به ضرر سازمان در آتیه باشند. شناسایی و ارزیابی فرصت های خارجی و تهدیدات باعث می شود که شرکت بتواند برای خود مأموریتی تدوین نماید، برای دستیابی به هدف های بلند مدت استراتژی هایی را طرح ریزی نماید و برای دستیابی به هدف های سالانه سیاست هایی را در نظر بگیرد. زیرا بقای بسیاری از سازمان ها تنها در گرو این واقعیت است که آنها بتوانند فرصت های موجود را در محیط خارج را شناسایی و از آنها بهره برداری کنند]۳[.
الف) نیروهای اقتصادی