(۳-۳) | |
(۳-۴) |
با بهره گرفتن از رابطه (۳-۳) و (۳-۴) اختلاف نظرات خبرگان محاسبه میشود و در صورتی که اختلاف محاسبه شده از ۲/۰ کمتر باشد، فرایند دلفی فازی متوقف میشود در غیر این صورت مجددا پرسشنامهای تنظیم میگردد. سپس هر یک خبرگان با توجه به ارزیابی مجدد نظر قبلی خود، نظرات جدید را اعلام می نمابد. در این مرحله با محاسبه اختلاف نظر هر خبره در مرحله ۱و۲ با بهره گرفتن از روابط فاصله میان اعداد فازی (رابطه ۳-۵) میزان اجماع نظر خبرگان محاسبه میشود. (همان).
(۳-۵) |
در پژوهش حاضر از بین ۴۳ آموزه اسلامی مورد بررسی در مرحله اول، درباره اثر ۱۱ آموزه اجماع حاصل نگردید. بدین معنا که اختلاف نظر خبرگان، بیش از ۲/۰ بوده است. از این رو در مرحله دوم اثر این ۱۱ آموزه مجدداً مورد سوال قرار گرفت. نتیجه مرحله دوم نشان داد که میانگین پاسخها با مرحله قبل کمتر از ۲/۰ بوده است. بنابراین اجماع حاصل و دلفی متوقف گردید.
قابلیت اطمینان[۸۲] پژوهش
دو معیار اساسی در قابلیت اطمینان روشهای کمی روایی و پایایی می باشند که درباره روش دلفی پایایی به شدت مورد سوال قرار گرفته است و بهتر است در این زمینه مشابه رویکردهای کیفی به جای پایایی ابزار، معیارهایی چون قابلیت اعتبار[۸۳]، قابلیت اعتماد[۸۴] و قابلیت انتقال[۸۵] مورد بررسی قرار گیرد.
روایی: عبارت از میزان انطباق مشاهدات و پرسشهای تحقیق با هدف اصلی پژوهش میباشد. روایی جنبههای مختلف دارد که مهمترین آن ها عبارتند از: روایی محتوا که به دو دسته روایی صوری و روایی منطقی تقسیم میشود. روایی صوری هنگامی برقرار است که فردی آزمونی را بررسی کند و نتیجه بگیرد که این آزمون صفت مورد نظر را اندازه گیری میکند. فردی که این بررسی را انجام میدهد میتواند یک پاسخگو یا یک متخصص باشد. روایی منطقی نیز زمانی حاصل میگردد که متخصصان انتخاب شده درباره موضوع پژوهش همگن بوده و تخصصهای مشابه داشته باشند (تروف و لینستون[۸۶]، ۲۰۰۸). در پژوهش حاضر جهت بررسی روایی ظاهری (صوری) پس از تدوین پرسشنامه، پرسشنامه در اختیار خبرگان حوزوی و دانشگاهی قرار گرفت و پس از تایید، برای خبرگان ارسال شد. درباره روایی منطقی نیز سعی شد تا حد امکان متخصصان به صورت همگن (متخصص در زمینه اقتصاد اسلامی) انتخاب شوند تا در نهایت پژوهش هم از روایی صوری و هم روایی منطقی برخوردار باشد.
پایایی: همانطور که قبلا بیان شد درباره دلفی بهتر است به جای اعتبار ابزار، قابلیت اعتبار نتایج مورد توجه قرار گیرد. برخی از فعالیتهایی که قابلیت اعتبار را افزایش میدهد و در پژوهش حاضر به کار رفته است عبارتند از:
درگیری طولانی مدت پژوهشگر با موضوع[۸۷] (غوطه وری[۸۸]) و اعتبار پژوهشگر[۸۹] : (پولیت و بک[۹۰]، ۲۰۰۶؛ به نقل از طباطبائی و همکاران، ۱۳۹۲): پژوهشگر نزدیک به سه سال پژوهش مداوم در حوزه اقتصاد اسلامی را داشته است و در این مدت نزدیک به ۱۰ مقاله مرتبط با موضوعات اقتصاد اسلامی را در همایشها و مجلات علمی منتشر نموده است. (لیست مقالات و محل انتشار در پیوست گزارش پایاننامه درج شده است.)
بازبینی توسط همکار[۹۱] (استامل و ویلز[۹۲]، ۲۰۰۴؛ به نقل از طباطبائی و همکاران، ۱۳۹۲): در پژوهش حاضر اساتید محترم راهنما و مشاور با تخصصهای اقتصاد و فقه حقوق به طور همزمان برای افزایش اعتبار پژوهش انتخاب شده اند.
بازبینی توسط مشارکت کنندگان[۹۳] (دولی[۹۴]، ۲۰۰۷؛ به نقل از طباطبائی و همکاران، ۱۳۹۲): از بارزترین مشخصه های روش دلفی بازبینی نتایج هر مرحله توسط مشارکت کنندگان است که بر قابلیت اعتبار نتایج می افزاید.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل دادهها
مقدمه
پس از آن که محقق دادهها را گردآوری، استخراج و طبقه بندی نمود. باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل دادهها معروف است، آغاز شود. این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نشان دهنده تلاشها و زحمات فراوان گذشته میباشد. در مرحله تجزیه و تحلیل نکته مهم این است که محقق باید اطلاعات و دادهها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سوال یا سوالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیههای خود جهت داده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ نیا ، ۱۳۸۶).
در این فصل، نتایج حاصل از انجام دلفی فازی برای آموزههای اسلامی موثر بر کاهش عدم تقارن اطلاعات که به صورت گویههای پرسشنامه جهت نظرسنجی خبرگان در اختیار آنان قرار گرفت، مطرح میشود.
نتایج دلفی فازی
۴-۱-۱ نتایج حاصل از مرحله اول
پس از انجام مطالعه و بررسی منابع و متون اسلامی و مشخص نمودن آموزههای اسلامی موثر بر کاهش عدم تقارن اطلاعات در بازار کالا، این آموزهها در قالب پرسشنامهای در اختیار خبرگان قرار گرفت.
در این مرحله، پس از آنکه از خبرگان خواسته شد میزان تاثیرگذار بودن هر یک از مولفهها بر کاهش عدم تقارن اطلاعات را به صورت گزینههای کم، زیاد، متوسط انتخاب نمایند. پاسخ داده شده به هر یک از سوالات به صورت اعداد فازی کم (۴، ۲، ۰، ۰)، متوسط (۷، ۶، ۴، ۳)، زیاد (۱۰، ۱۰، ۸، ۶) وارد نرم افزار اکسل گردید.
پس از آن میانگین میزان تاثیرگذار بودن هر یک از مولفهها بر کاهش عدم تقارن اطلاعات طبق روابط (۳-۱) و (۳-۲)، (چنگ و لین، ۲۰۰۲) محاسبه گردید. در مرحله بعد، اختلاف نظر هر یک از خبرگان طبق رابطه (۳-۳) و (۳-۴) محاسبه شد (چنگ و لین، ۲۰۰۲).
نتایج حاصل از اجرای مرحله اول دلفی فازی به شرح زیر، در جدول ۴-۱ نشان داده شده است. (کلیه محاسبات صورت گرفته روی اعداد فازی به گزارش پایاننامه پیوست شده است)
جدول ۴-۱: نتایج شمارش پاسخهای مرحله نخست، میانگین پاسخها و اختلاف نظر خبرگان از میانگین
ردیف | آموزههای اسلامی | میزان اثر | میانگین | اختلاف نظر (رابطه ۴) | ||
کم | متوسط | زیاد |