۱-۱۲: کشت بافت
کشت درون شیشه ای پروسه ای است که در طی آن قطعات کوچک بافت زنده گیاه (که اصطلاحا Explant نامیده می شود) تحت شرایط استریل در محیط کشت کاشته می شوند. نمونه های کشت شده تحت شرایط محیطی کنترل شده از نظر نور، درجه حرارت و رطوبت نسبی نگهداری می شوند. در این تکنیک برای اصلاح کننده این امکان را فراهم می سازد تا با حفظ ویا تغییر منابع ژنتیکی وهمچنین افزایش تنوع ژنتیکی ، بتواند ژنوتیب برتر را انتخاب کرده ودر حد بالایی تکثیر نماید (طباطبایی، ۱۳۸۸).
۱-۱۲-۱: انواع کشت بافت
تکنیک های انواع کشت بافت گیاهی را عمدتا به پنج دسته طبقه بندی نمود (افشاری پور، ۱۳۷۲).
۱-کشت کالوس: کشت دانه رست[۱۴]، قطعات جدا کشت،[۱۵] گیاهان بر روی محیط های حاوی آگار که منجر به تولید توده های سلولی آمورف می شود را کشت کالوس می نامند.
۲-کشت سلولی: کشت سلولها در محیط های مایع (بدون آگار) در ظرفهایی که معمولا با تکان دادن تهویه می شوند را کشت سلولی می گویند.
۳-کشت اندام[۱۶]: کشت جنین ها، بساکها، تخمدان ها یا دیگر اندامهای گیاهی برروی محیط های مغذی را کشت بافت می نامند.
۴-کشت مریستم وریخت زایی[۱۷]: کشت مریستم های نو ساقه یا دیگر قطعات جدا کشت بر روی محیط های مغذی به منظور تولید گیاهان کامل را کشت مریستم وریخت زایی می نامند.
۵-کشت پروتوپلاست: جداسازی پروتوپلاست های گیاهان و کشت دادن آن ها بر روی محیط های مناسب را کشت پروتوپلاست گویند (افشاری پور، ۱۳۷۲).
۱-۱۳: محیط کشت و بررسی اثرات فاکتورهای مختلف در محیط کشت
محیط کشت یکی از اجزای بسیار مهم تکنیک های کشت سلول وبافت گیاهی است، کاربرد موفقیت آمیز روش های کشت بافت بطور زیادی وابسته به محیط کشت با ترکیبات صحیح است، بنابراین محیط کشت با تکنیک کشت ویژه ای که بکار می رود، متفاوت استف به عنوان مثال فرایند های همچون باززایی گیاهان کامل از سلولها یا بافت ها احتیاج به محیط کشت هایی با ترکیبات متفاوت برای آغاز هر کدام از این فرایندها دارد (Dixon et.al, 1994). علاوه بر ترکیب محیط کشت نقش مهم آن فراهم کردن محیط فیزیکی مناسب برای رشد سلولها و بافت ها است، به عنوان مثال، محیط کشت جامد با فراهم نمودن یک زمینه نگهدارنده فیزیکی، نقشی همچون خاک دارد که ریز نمونه های بافت می توانند در تماس با هوا به منظور تبادلات گازی باقی بمانند یا جایی است که گیاهچه های باززایی شده می توانند ریشه بدهند تمام سلولهای گیاهی زنده احتیاج به آب، مواد غذایی(عناصر معدنی آلی و ترکیبات آلی) وتنظیم کننده های رشد گیاهی (هورمونها) برای ادامه یافتن رشد ونمو دارند، ترکیبات محیط کشت بافت گیاه عموما این نیازمندی را برآورده می سازد و فرمولاسیون های متعددی که به طور معمول استفاده می شوند ترکیبات اساسی مشابه ای دارند (Evan et.al, 2003).
برای شروع کشت بافت یک گیاه خاص باید محیط کشتی انتخاب کنیم که همه نیازهای غذایی ضروری آن بافت را تامین کند. املاح معدنی، تنظیم کننده های رشد گیاهی، ویتامین ها، اسید آمینه و آمیدها، ترکیبات آلی پیچیده، منابع کربنی و انرژی، آب، مواد قوام دهنده و نگهدارنده و گاهی زغال برای تهیه محیط کشت مورد نیاز است (افشاری پور،۱۳۷۲).
۱-۱۳-۱: مواد غیر آلی
بافت های گیاهی کشت شده نیاز به ترکیبات شیمیایی غیر آلی ویژه ای دارند، به غیر از کربن، هیدروژن و اکسیژن، عناصر اساسی دیگری که به مقادیر نسبتا زیادی مورد نیاز گیاه می باشد، عبارتند از: ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد به این عناصر ماکرونوترینت[۱۸] می گویند (افشاری پور، ۱۳۷۲). آهن، منگنز، مس، برم، روی و مولیبدن نیز برای رشد گیاهان لازم است اما به مقادیر خیلی کمتر به این عناصر میکرونوترینت می گویند. بر اساس توصیه های انجمن بین المللی فیزیولوژی گیاهی، عناصری که در غلظت هایی بیش از ۵/۰ میلی مول برلیتر برای گیاهان لازم است، ماکرونوترینت و آنهایی که در غلظت های کمتر از ۵/۰ میلی مول بر لیتر هستند، عناصر میکرونوترینت[۱۹] نامیده می شود. این ۱۵ عنصر که برای رشد گیاهان در طبیعت مهم هستند برای کشت های بافت نیز ضروری می باشند و در ترکیب نمکها و یون‌های محیط‌های کشت مختلف بافت‌های گیاهی از نظر کمی و کیفی اختلاف اندکی وجود دارد (Bhojwanis, 1989).
۱-۱۳-۲: مواد آلی
به استثنای گلسین (اسید آمینو استیک) که از ترکیبات تشکیل دهنده محیط های کشت متعددی می باشد. معمولا اسید آمینه دیگر به محیط های کشت اضافه نمی شود. مشاهده شده است که رشد بافت ها در محیط های کشت در اثر اضافه نمودن مخلوطی از اسید آمینه مهار می شود (افشاری پور،۱۳۷۲).
با توجه به نیاز غذایی سلولهای گیاهی به ترکیبات هیدروکربن، وجود یک منبع خارجی کربن در محیط کشت بافت گیاهی لازم می باشد، قند جزء بسیار مهمی در هر نوع محیط کشت است، و چون معمولا شرایط رشد برای فتوسنتز کافی نیست، و یا اصولا به علت تاریکی، فتوسنتز انجام نمی شود، اضافه کردن قند به محیط زیست، ضروری است. معمولا در کشت این ویترو، از ساکارز با غلظت ۱ تا ۵ درصد استفاده می شود، زیرا این قند نیز بوسیله گیاه سنتز شده و به صورت طبیعی در گیاه منتقل می شود. از گلوکز و فروکتوز نیز ممکن است استفاده شود. غلظت قند انتخاب شده بستگی زیادی به نوع و سن مواد در حال رشد، دارد. معمولا با افزایش قند رشد و نمو زیاد می شود، تا وقتی که به یک حد اپتیمم برسد و سپس در غلظت (خیلی) بالا کم می شود (باقری، ۱۳۸۶).

۱-۱۳-۳: ویتامین ها
ویتامین ها نقش کاتالیزوری در واکنش های آنزیمی دارند، وفقط به مقادیر کم مورد نیاز می باشد. برخی معتقدند که تیامین (ویتامین B1 ) ممکن است تنها ویتامین مورد نیاز تقریبا تمام انواع کشت های بافت گیاهی باشد، در حالی که اسید نیکوتینیک (نیاسین) وپیریدوکسین(ویتامین B6) ممکن است رشد ونمو را تحریک کند. ویتامین های دیگری که در کشت ها ی بافت گیاهی مورد استفاده قرار گرفته اند عبارتند از: پاراآمینوبنزوییک اسید (BABA یا ویتامین Bx)، اسید اسکوربیک(ویتامین C)، بیوتین(ویتامین H)، سیانوکوبالامین (ویتامین B12)، اسید فولیک (ویتامین BC)، پانتوتنات کلسیم (ویتامین B5) و ریبوفلاوین (ویتامین B2 ).ضمنا اسید سکوربیک به عنوان یک آنتی اکسیدان جهت جلوگیری از قهوه ای شدن بافت ها می تواند مفید واقع شود (افشاری پور، ۱۳۷۲).
۱-۱۳-۴: تنظیم کننده های رشد گیاهی
نوع ویژه ای از ترکیبات آلی مورد نیاز برای رشد، تمایز ونمو سلول، تحت عنوان تنظیم کننده های رشد گیاهی یا هورمون های گیاهی می باشند که پنج گروه عمده از این ها شامل اکسین ها، سیتوکینین ها، جیبرلین ها، اسید آبسزیک واتیلن می باشند.
۱-۱۳-۴-۱: اکسین ها
اکسین ها که اولین بار در سال ۱۹۳۱ مورد مطالعه قرار گرفتند باعث دراز شدن سلول های جوانه شده و تقسیم سلولی را در رشد لایه زاینده ساقه افزایش می دهند در حالی که رشد ریشه و شکوفه های جانبی را ممانعت می کنند ( افشاری پور،۱۳۷۲و لاهوتی، ۱۳۷۰). متداولترین اکسین ها عبارتند از: ۲، ۴ دی کلروفنوکسی استیک اسید(۲,۴-D) نفتالین استیک اسید (NAA)، ایندول استیک اسید (IAA)، ایندول ۳، بوتریک اسید (IBA). در غلظت کم اکسین، تشکیل ریشه های نابجا، حالت غالب دارد. در حالی که در غلظت زیاد اکسین، تشکیل ریشه صورت نمی گیرد، و تشکیل کالوس اتفاق می افتد (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۳-۴-۲: سیتوکنین ها
گروهی از تنظیم کننده های رشد گیاهی که تقسیم سلولی وساقه زایی را تشدید می کنند وبرای تحریک رشد ونمو، به کار می رود؛ بنزیل ادنین (BA)، کینیتین و ۲ip متداولترین سیتوکنین ها در محیط کشت بافت گیاهی هستند. این هورمونها، بویژه اگر توام با یک اکسین اضافه شوند باعث تحریک تقسیم سلولی می شوند؛ در غلظتهای بالا باعث تشکیل ساقه نابجا می شوند؛ اما معمولا از تشکیل ریشه ممانعت می شود، آنها از طریق کم کردن چیرگی انتهایی باعث تحریک تشکیل ساقه نابجا و عقب افتادگی پیری می شود (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۳-۴-۳: جیبرلین ها
معمولا این گروه از ترکیبات، در کشت این ویتروی گیاهان عالی، به کار می روند، GA3 بیشتر از همه مورد استفاده قرار می گیرد، به طور کلی جیبرلین ها در کشت این ویترو، باعث رشد طولی میانگره ها رشد مریستم یا جوانه ها می شوند، جیبرلین ها، معمولا سبب ممانعت از تشکیل ریشه نابجا و همین طور تشکیل ساقه نابجا می شوند (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۳-۴-۴: اسید آبسزیک
اسید آبسزیک هورمونی گیاهی است که در ریزش میوه و برگ و همچنین خواب گیاه دخیل است، استفاده از آن در کشت جنین مفید است (باقری، ۱۳۸۱).
۱-۱۳-۴-۵: اتیلن
در منابع علمی، گزارشات متفاوتی در مورد نقش اتیلن در اندام زایی وجود دارد. موارد بی اثر بودن اتیلن روی جنین زایی ودر بعضی موارد، اثر مثبت آن، گزارش شده است (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۳-۵: عوامل فیزیکی
نور باعث تحریک اندام زایی[۲۰] می شود، اما از رشد ریشه جلوگیری می کند. اثر نور بر اندام زایی ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم مربوط به تجمع نشاسته در سلولهای خاص باشد و نشاسته باعث افزایش حضور سیتوکنین ها از جمله کینتین می شود. مقدار نور، دوره نور وکیفیت نور می توانند اثرات مختلفی بر کالوس داشته باشند، تغییر در سطوح داخلی اکسین و سیتوکنین در گیاه می تواند به علت تناوب نوری باشد. دما نیز از جمله عوامل موثر بر رشد سلول بافت گیاهی است، برای اغلب کشت ها، دمای بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد برای رشد مناسب است، دمای بالاتر از ۲۸ درجه سانتیگراد باعث تبخیر آب موجود در محیط کشت شده و باعث محدودیت رشد بافت می شود (Evans et.a, 1984 ).
۱-۱۳-۶: قطعا ت جدا کشت
از عوامل موثر در باززایی، سن فیزیولوژی قطعه جدا کشت ، وضعیت فیزیولوژیکی، اندازه قطعه جدا کشت، ژنوتیپ، منشا اندام کشت شده می باشد، هر چه قطعه جدا کشت جوانتر باشد امکان موفقیت در کشت بافت بیشتر است، وضعیت فیزیولوژیکی تاثیر بسیار زیادی روی تقسیم سلولی وتکثیر در محیط این ویترو، دارد به طور کلی قسمتهای جدا شده از گیاهان در حال رویش، در مقایسه با قسمتهای جدا شده از گیاهانی که در مرحله زایشی هستند، در محیط این ویترو راحت تر تکثیر پیدا می کنند، گر چه استثناهایی نیز در موارد فوق دیده می شود. کشت این ویتروی جوانه های برداشته شده از گیاهانی که هنوز در حال استراحت وخواب هستند خیلی مشکل تر است از جوانه های جدا شده از گیاهانی که در خواب نیستند .
اندازه ریز نمونه روی پاسخ به کشت بافت موثر است، کشت ریز نمونه کوچکتر سخت تر است و معمولا محیط کشت باید ترکیبات اضافی داشته باشد؛ ریزنمونه های بزرگتر احتمالا از مواد غذایی و تنظیم کننده‌های رشد بیشتری برخوردار بوده و برای کشت مناسبتر هستند (باقری، ۱۳۸۶).
دامنه وسیعی از ظرفیت تولید مثلی در سلسله گیاهان وجود دارد، گیاهان بازدانه دارای ظرفیت تولید مثلی محدود هستند(به جز زمان جوانی)بین گونه نیز تفاوتهای زیادی در تقسیم سلولی وتوان تولید مثلی، وجود دارد.
گونه‌هایی که در شرایط این ویوو براحتی تولید اندامهای مختلف می‌نمایند،تقریبا در کشت این ویترو هم به راحتی تولید اندامهای مختلف می‌کنند، در هر صورت، در بعضی موارد اختلاف زیادی بین توان تولید مثلی در شرایط این ویوو و این ویترو، وجود دارد گیاهان در قسمتهای مختلف دارای تعادل هورمونی متفاوتی هستند و بسته به محل برداشت ریزنمونه، ریزنمونه می‌تواند حاوی مقدار متفاوتی از هورمونهای داخلی باشد. این تفاوتهای هورمونی منجر به پاسخهای متفاوتی در محیط کشت این ویترو می شود (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۴: چگونگی انتخاب محیط کشت
انتخاب یک محیط کشت بیشتر بستگی به گونه های گیاهی، بافت یا اندام مورد کشت و هدف از انجام آزمایش دارد (Davis, 1994 ). به منظور انتخاب یک محیط کشت مناسب برای کشت مورد نیاز بهتر است که ابتدا با یک محیط کشت پایه مثل MS شروع نمود، سپس بوسیله یکسری تغییرات کیفی و کمی در محیط کشت از طریق یکسری آزمایشات یک محیط کشت مناسب را بدست آورد (Bhojwanis, 1989).
۱-۱۵: تمایز اندام
مطالعات در شرایط درون شیشه ای نشان داده است که خاصیت توتی پوتنسی به چند گونه اندک محدود نمی باشد و اغلب گونه های گیاهی اگر در شرایط مناسب قرار گیرند، تمایز نشان خواهند داد. برای باززایی یک گیاه کامل از یک سلول یا بافت کالوس، تمایز سلولی کفایت نمی کند و تمایز بایستی به شکل گیری جوانه، ساقه یا جنین منجر شود، این امر با اندام زایی یا جنین زایی سوماتیکی تحقق نمی یابد. در اندام زایی یک ساختار تک قطبی که متصل به بافت آوندی اولیه در درون کالوس است تشکیل می شود ولی در جنین زایی یک ساختار دو قطبی بدون هیچ گونه اتصال آوندی با بافت کالوس مادری یا ریز نمونه شکل می گیرد (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۶: ریز ازدیادی گیاهان از طریق کشت بافت
ریز ازدیادی[۲۱] عبارت از تکثیر درون شیشه ای گیاه از اندام ها، بافت ها، سلولها و پروتوپلاست وغیره. در برخی منابع نیز عنوان ریز ازدیادی طیف وسیعی از روشها و تکنیک های کشت بافت را شامل می شود که از جوانه، نوک ریشه، رویان ها، پرچم ها، و حتی سلولهای منفرد به عنوان ریز نمونه در آنها استفاده می شود، اکثر گیاهان عالی دارای مریستم هایی در محور برگ هستند که هر کدام قادر به ایجاد گیاه کامل می باشند. مریستم ها محلهایی در گیاه هستند که در آن جا تقسیم سلولی میتوز فعال می باشد و از آن محل ها بافت های دائمی منشا می‌گیرند، گروهی از سلولهای تمایز نیافته در نوک ساقه و شاخساره ها وجود دارند که تشکیل مریستم انتهایی[۲۲] را می دهند. همچنین این سلولها ممکن است بین آوندهای چوبی و آبکش قرار گیرند که مرسوم به کامبیوم[۲۳] می‌باشند و یا در برگهای جوان و در قسمت پایین قطعات بین گره ای واقع می شود که مریستم انترکالری[۲۴] نامیده می شوند. به طور کلی هدف ریز ازدیادی حداکثر تولید از یک گیاه در یک زمان معین ودر عین حال ایجاد مجموعه ای از گیاهان با خصوصیات ژنتیکی یکسان و با صفات کمی و کیفی مورد نظر می باشد (باقری، ۱۳۸۶).
۱-۱۷: ریشه زایی
معمولی ترین پاسخی که در کشت ریز نمونه های مختلف گیاهی در کشت بافت مشاهده می شود ریشه می باشد. به طور کلی ریشه زایی در پاسخ به هورمونهای اکسینی از قبیل IBA، NAA، IAA تشکیل می گیرد از میان هورمون ها NAA و IBA به فراوانی در مورد بسیاری از گیاهان استفاده شده است. برای گیاهانی که به سادگی ریشه می دهند این مرحله ضروری نیست و بسیاری از پروتکل های تجاری این مرحله را حذف می کنند.
فصل دوم:
ادبیات وپیشینه پژوهش
شوان وشیلدن (۱۸۳۸)، آزمایشات کشت بافت گیاهی را با ارائه تئوری توتی پوتنسی آغاز کردند، مفهوم توتی پوتنسی اشاره به این دارد که هر سلول زنده مانند یک واحد مستقل و توانا عملکرده، قادر به ایجاد ارگانیسم جدید می باشد، همچنین باعث تحریک توده بافت گیاهی و یا تک سلولهای جدا شده برای باززایی می شود بنابراین هر سلول گیاهی ممکن است در اثر شکل پذیری فیزیکی و یا تحریک محیطی خصوصیات توتی پوتنسی از خود نشان دهد (طباطبایی، ۱۳۸۸).
طباطبایی (۲۰۰۹) بیان کرد که تکنیک کشت بافت گیاهی این امکان را برای اصلاح کنندگان فراهم می سازد تا با حفظ و یا تغییر منابع ژنتیکی و همچنین افزایش تنوع ژنتیکی، بتواند ژنوتیب برتر را انتخاب کرده و در حد بالایی تکثیر نماید .
طی گزارشات روت و همکاران (۲۰۰۶) ریز ازدیادی گل و گیاه زینتی از طریق کشت درون شیشه ای برای اولین بار در انگلیس و فرانسه در دهه ۱۹۶۰ شروع شد، ارکیده ها، گلهای داوودی و میخک اولین گیاهانی بودند که تکثیرشان با سیستم درون شیشه ای مورد بررسی قرار گرفت. تکنیک کشت بافت گیاهی به نسلهای بعد کشیده شد و در آغاز دهه ۱۹۷۰ کاربرد عملی زیادی یافت، امروزه بسیاری از آزمایشگاه های تجاری در اروپا، آمریکای شمالی و جنوب شرقی آسیا سالانه میلیون ها ارکیده را با قیمت پایین تولید می کنند. پس از مطالعات دانشمندان، تکثیر همسانه ای گلها وگیاهان در مقیاس تجاری آغاز شد، تکثیر همسانه ای درون شیشه ای موجب دستیابی به تولید تجاری گیاهچه گلها و گیاهان زینتی شد.
به گزارش واندر (۱۹۹۲) کشت بافت در بیشتر از ۵۰ نوع گل سوخ دار تشریح شده است، اما تنها لیلیوم به صورت تجارتی تولید می شود.
با آزمایشات نیتچ وهمکاران (۱۹۶۷) سیتوکنین ها معمولا به عنوان افزایش دهنده تشکیل جوانه ها در بسیاری از اندامهای کشت بافتی در محیط درون شیشه ای می باشند.
به گزارش جونگ (۱۹۹۶)، وارشنی (۲۰۰۱) و بهرو کامپتن (۲۰۰۴) یکی از بهترین و فراوان ترین روش ازدیاد لیلیوم در محیط کشت درون شیشه ای، استفاده از قسمت رویشی فلس می باشد.
طی آزمایشاتی عوامل مختلفی روی باززایی جوانه های نابجا در کشت درون شیشه ای فلس لیلیوم، موثر می باشد از جمله غلظت اکسین ، سیتوکنین (Jeong, 1996; Varshney et al, 2001)، غلظت ساکارز (Jeong, 1996; Varshney et al, 2001)، تیمار نوری(Varshney et al, 2001; Kumar et al, 2005) ، موقعیت فلس و نوع ریز نمونه (Jeong, 1996; Varshney et al, 2001) .
در گیاه سنبل اولین تحقیقات کشت بافتی توسط سانیوسکی وهمکاران در سال ۱۹۷۴ انجام گردید درآن آزمایشات بیشترین تاثیر را روی تشکیل پیاز، تعادل بین دو هورمون اکسین و سایتوکنین دانستند، در محیط بدون هورمون یا محیطی با غلظتppm 1یا ۱۰ هیچگونه رشد و اندام زایی را نداشتند. و وجود NAA در غلظت بالا باعث ایجاد کالوس و تولید ریشه و غلظت مساوی بین NAA و BA از تشکیل کالوس و ریشه جلوگیری می کند.
استیگمان و پیریک در سال ۱۹۷۵ورودنیکی درسال ۱۹۷۹ طی آزمایشاتی با کشت درون شیشه ای سنبل به این نتیجه رسیدند که با اضافه کردن IAA تعداد پیازهای تولید شده سنبل افزایش یافته و اضافه نمودن GA3 از تشکیل پیاز جلوگیری می کند.
تاکایاما در طی تحقیقاتی (۱۹۸۰) افزودن مقادیر کم NAA را در محیط کشت سبب بهتر شدن تشکیل پیازچه دانستند.
آرتریک و همکاران ( ۱۹۸۱) طی آزمایشاتی گزارش نمودند، که برای باززایی پیازچه اضافه نمودن NAA به تنهایی مناسب تر از ترکیب آن با سیتوکنین می باشد.
کیم وهمکاران ( ۱۹۸۱) با ازدیاد درون شیشه ای سنبل روی بسترMS محتوی mg/l3 BA و mg/l 3/0 NAA تعداد پیازچه ها را تا ۹۰% افزایش دادند.
تاکایاما و همکاران (۱۹۸۲) تاثیر سیتوکنین و اکسین را در اندام زایی Lilium auratum Lindl. وLilium speciosum Thunb. cv.Uchida در شرایط درون شیشه ای مورد بررسی قرار دادند و گزارش کردند، افزودن هورمونهای گیاهی به محیط کشت، جهت تمایز و رشد اندام ها ضروری است، نتایج مطالعات این محققین، نشان دادند، که شرایط بهینه برای تشکیل سوخک های متعدد در گونه Lilium auratum Lindl. محیط کشت MS حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۷/۹ میلی گرم در لیتر KIN یا ۱/۳ میلی گرم در لیتر BA و در گونه L. speciosum Thunb. cv.Uchida محیط کشت MS حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۳ میلی گرم در لیتر Kin یا ۱ میلی گرم در لیتر BA است، همچنین با افزایش غلظت NAA تمایز ریشه تحریک می شود، اما غلظت های بالاتر اثر بازدارنده دارد .
نیمی (۱۹۸۴) گزارش نمود که در Lilium rubellum توانایی تکثیر و تولید پیازچه ها در ریز نمونه های حاصل از ساقه بیشترین میزان را داشتند، به طوری که ۹۸% از ریز نمونه ها سوخک تولید نمودند .
نیمی (۱۹۸۵) گزارش کرد، که NAA به میزان ۰۵/۰ و ۱/۰ میلی گرم بر لیتر، تشکیل پیازچه ها را در Lilium rubellum تحریک می کند، و اضافه کردن BA تاثیر بسیار کمی دارد.
تاکایاما و همکاران (۱۹۹۱) به این نتیجه رسیدند، که در محیط کشت مایع غلظتهای بالای BA، تشکیل پیازچه را در سنبل تحریک می کند.
بچ و همکاران (۱۹۹۲) با کشت ریز نمونه های سنبل در بستر(w/v) 3% ساکارز (mM 6/87) یا فروکتوز mM) 5/166) یا گلوکز (mM 5/166) توانستند پیازهای بیشتری را نسبت به بستر ۶% تولید کنند.
دابروسکی (۱۹۹۲) به نقل از بسیاری از پژوهشگران آورده اند که اثر تنظیم کننده های رشد در اندام زایی لیلیوم های کشت شده متفاوت بوده، سیتوکنین ها روی باززایی پیازچه وشاخه های حاصل از مریستم تاثیر تحریک کنندگی اندک داشته، و موثرترین غلظت NAA را برای تشکیل پیازچه لیلیوم mgl-1 ۱/۰گزارش کرد. همچنین گزارش کردند، که تشکیل پیازچه از ریز نمونه های اولیه لیلیوم رقم Sonnentiger در محیط کشت حاوی نفتالین استیک اسید (mgl-1 ۱/۰) و غلظت پایین سیتوکنین(mgl-1 ۳/۰ ،۱/۰) در بالاترین میزان خود بود، و بالاترین تعداد پیازچه در محیط کشت حاوی نفتالین استیک اسید، ۲ip و بنزیل آدنین باغلظت ۱/۰ میلی گرم در لیتر بدست می آید.

 
 
 

وی درتفسیروتوضیح آیات به مباحث فقهی وکلامی نیزپرداخته وجای جای مناقب اهل بیت پیامبراکرم(ص)وروایاتی ازآنهاراهم نقل کرده است.نثرکتاب زیباوروان وخواندنی .ازویژگی های مهم این تفسیرآن است که مفسربعدازترجمه وتفسیرآیه، سوالی راطرح کرده وبدان پاسخ می گوید.»۱گزیده متون تفسیری فارسی،۱۴۷
۸-۴-۲-روض الجنان وروح الجنان:
«نثرابوالفتوح روان ومرسل وبه شیوه کتب علمی واخلاقی سده پنجم است،بااین تفاوت که گاه تحت تأثیرجمله بندی عربی است،یابه اقتضای واژه هایاتعبیرهای عربی درآن زیادبه کاررفته است. .«ابوالفتوح رازی،درروش تفسیری،ازنقل وعقل استفاده می کندلذادررده تفاسیراجتهادی محسوب می شود.درزمینه اخباروآثار،هم ازمنابع وجوامع روایی شیعه وهم ازجوامع اهل سنت استفاده می کندوبه همین دلیل،حجم انبوه روایات صحیح وسقیم واسرائیلات،به ویژه دربخش قصص وفضائل وسوره به این تفسیرراه یافته است.»۲٫شناخت نامه تفاسیر،۱۳۸۸ ، هرچندمؤلف به شرح وقایع صدراسلام وغزوات پیامبر(ص)یا قصه های انبیای سلف ذیل آیات می پردازد،امامباحث کلامی ونقل فضایل حضرت علی(ع)ونیزآراءدرآن چشمگیرتراست.» ۲متون تفسیری فارسی ،۱۳۸۸،۱۱۷
۹-۴-۲-تاج التراجم:
سده های پنجم وششم هجری به طورعام صحنه ی برخوردهای تندمیان اشعریان ومعتزلیان بوده،اسفراینی نیزکه خودازمتکلمان روزگارش بوده متأثرازطریقه اشعری است وازجدال کلامی مذکوردورنمانده،به نقدوبررسی وگاه طردآرای معتزله ودیگرفرق اهتمام کرده است.اسفراینی علاوه برمسائل کلامی نظرگاه های فقهی دیگرفرق رادرقیاس بافقه شافعی-که اختیارخود اوست-نیزعنوان می کند.تاج التراجم ماننددیگرمتون کهن فارسی نه تنها بخاطردربرداشتن واژه های سره وتعبیرات دلنشین مهم می باشد،بلکه به سبب ویژگی های آوایی ودستوری آن،که گونه ای ازگویش های خراسان قدیم رانشان می دهدنیزدرخورتوجه ودقت است.این تفسیرنیزچون دیگرتفاسیرروایی ازتأثیراخبارضعیف واسرائیلیات برکنارنیست.»۳گزیده متون تفسیری فارسی،۱۳۸۸،۱۵
-۱۰-۴-۲-منهج الصادقین:
وی درعلوم وفقه وکلام دست داشت،وازشاگردان علی بن حسن زواره ای مفسرمشهوراست .ازحیث شیوه نگارش یک دست نیست هرجاکه به نقل عین عبارات قدمای مفسران پرداخته نحوه انشاء آن به فارسی کهنه می گرایدوهرجاکه به زبان وقلم خویش سخن می راند،نوشته اوهمانندبعضی ازآثار عصرصفوی متوسط است وازاین رونثراین تفسیربرای کسانی که باآثارکهن آشنایی ندارند،ساده تر به نظر می رسد.»۱ هزارسال تفسیر فارسی،۱۳۶۹، ۶۹۹-۷۰۰ «انگیزه نویسنده چنان چه ازمقدمه تفسیربرمی آیدلزوم نگارش تفسیری بوده است برای فارسی زبانان بااسلوب زبانی ولغاتی که ملال انگیزنباشدوعلاوه براین،همه موافق باورهاوطریقه حقه امامیه نوشته شده باشند.»۲ متون تفسیری فارسی،۱۳۸۸،۲۰۰
۱۱-۴-۲-تفسیرگازر:
«طرزانشای این تفسیرخوب وعبارت آن رساوعاری ازاطناب ممل وایجازمخلّ است درعین حال مطالب تاریخی رانیزدرآن آورده وبرخی قرائت هاراهم متذکر شده است.گاه گاه نیزبه اشعارعربی وفارسی استشهادکرده است.مفسردرابتداچندین آیه رانقل می کندوسپس به شرح وتفسیرآن هامی پردازد. ازمشاهیرعلمای امامیه است.
۱۲-۴-۲-تفسیرشریف لاهیجی:
اوصاف وخصائص این تفسیررانگاشته است که به اختصارنقل می کنیم:
۱)مفسرتفسیرهرآیه رابه عنوان اجمال،نه به طورتحت اللفظی ،بلکه به حسب ترجمه مطلوب معنی کرده است وعبارات ساده وروان وخالی ازتعقیدآن برای همگان قابل درک است.
۲)درنقل روایات کوشیده است که به روایاتی که ازطریق ائمه شیعه (علیه السلام)آمده است اکتفاکند.بنابراین تفسیرنقلی است
۳)درهرجاکه ظاهراتعارض وتنافی میان دوروایت یابیشتربوده است،عدم تنافی راروشن ساخته است.
۴)درمواردی که بین خاصه وعامه اختلاف نظری بوده است دراثبات عقایده خاصه به نحومنصفانه یی کوشیده است.
۵)اختلاف نظ مفسران را نیزگاه مطرح کرده است.
۶)باتبحری که درعلم رجال داشته است(ودوکتاب به نام های خیرالرجال ومحبوب القلوب نوشته است)نکات لازم رادرموردرجال واعلام بیان می کند.
-۵-۲-اشاراتی مختصربه برخی ازواژگان وترجمه های کهن پیرامون واژه نور:
۱-مثلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِى اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَکَهُمْ فىِ ظُلُمَاتٍ لَّا یُبْصِرُونَ(۱۷)
-چونآتش آنجاراروشنایی حاصل کردآن نورایشان رابه عارضی زایل کرد.
خدای تعالی نورایشان ببردوآتش که نورازاوبشود.
-کسانی که درشب آتش افروزندتادر حمایت آن ایمن شوندولی ایزدتعالی نیست گرداند روشنایی ایشان راببردآنراوبگذارد ایشان رادرتاریکی که بیش نبینند.
-هچنین منافق به ظاهرایمان آوردتابروشنایی آنمیان مسلمانان بزیست آنگه چون بهدرمرگ رسید بادشقاوت درآمدآننور توحیداوراببرد تاوی درتاریکی فکرتوتاریکی عقوبت درماند.
وواگذاردآنها ردرتاریکیها کفرونفاق حالکونیکه نه بینندحوالی واطراف خودرا روشنی ایشان ببرد…پس چون روشن شدآنچه گرداگرد ایشان بودببردخدایبه نورایشان وبگداشت ایشان رااندر تاریکی که مرانبینند
-چون روشن گشت آنچه گرد اگرد آن ببردخدای روشنایی ایشان و دست بداردشان اندر تاریکی نه ببینند.
۲-یَأَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَینِ‏ُّ لَکُمْ کَثِیرًا مِّمَّا کُنتُمْ تخُْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَ یَعْفُواْ عَن کَثِیرٍ قَدْ جَاءَکُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتَابٌ مُّبِینٌ(۱۵)
-نوردرخشان =محمدمصطفی
-نور=رسول خدا(ص)
-روشنایی= نور محمدکه به نوروی درتاریکیهای ضلالت راه بروید
-نور= پیغامبر”نورعلی نور[نور]= روشنایی که دفع کننده ظلمت وضلالت است وآن نزدبعضی نورمحمدی است
-نوری=محمد(ص)روشنائیکه دفع کننده ظلمت وضلالتست=قرآن که کاشف ظلمات وشک وضلالتست
-بیامدبه شماازخدای روشنای(= روشنایی)[یعنی محمد]
۳- یَأَیهَُّا النَّاسُ قَدْ جَاءَکُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَ أَنزَلْنَا إِلَیْکُمْ نُورًا مُّبِینًا(۱۷۴)
-نور= قرآن
-نور= بهمثابه ی نوراست درباب هادیت ونشان ازاینکه قرآن محدث است ومنزل
-نور= قرآن
-روشنایی هویدا= قرآن دوچراغ افروختیم= یکی درپیش که عین برهان ویکی دردل که همان چراغ ایمان ونورتابان
-نوری ظاهرکننده= حجت -نورپیدا= قرآن -روشنایی هویدا -نوری روشنگروفروغی تابناک =بباوربرخی ازمفسران منظورقرآن شریف است وبه باوربرخی دیگرمنظور ولایت امیرالمومنین است
۴-هُوَ الَّذِى یُصَلىّ‏ِ عَلَیْکُمْ وَ مَلَئکَتُهُ لِیُخْرِجَکمُ مِّنَ الظُّلُمَتِ إِلىَ النُّورِ وَ کَانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیمًا(۴۳)
-تاریکیها به روشناییها بیرون آردتان
-بیرون می آرداز تاریکیهابه روشنائی
-آردشماراازتاریکهای معصیت به سوی روشنی طاعت و
-آوردشماراازازتاریکیهای کفروجهالت ومعصیت بروشنی ایمان ومعرفت واطاعت ویا ازظلمات ناربنورجنت
-آردشمارا ازتاریکیها سوی روشنایی
-ازتاریکیها نادانی وکافری به روشنایی یقین ومسلمانی
-ازتاریکی های فکرت به روشنایی مغفرت وازتاریکیهای شبهت به روشنایی حجت وازظلمات دنیابه نور عقبی واز
ظلمات کفربه روشنایی بهشت وازظلمات قیامت به نورعرش

۵-وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبهَِّا وَ وُضِعَ الْکِتَابُ وَ جِاْى‏ءَ بِالنَّبِیِّنَ وَ الشهَُّدَاءِ وَ قُضىِ‏َ بَیْنهَُم بِالْحَقّ‏ِ وَ هُمْ لَا یُظْلَمُونَ(۶۹
-وتابان شودزمین قیامت به عدل آفریدگارت
-روشن شود زمین به نورخدای
-وروشن گشت زمین به نورخدای
-وزمین روشن گرددبنورخدای وبدادخدای
-وروشن گرددعرصه زمین محشربنورپروردگارآن زمین
-وبتابد زمین بروشنایی خداوندآن
-وروشن شود زمین بروشنائی خداونداو
۶-یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ءَامِنُواْ بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَینْ‏ِ مِن رَّحْمَتِهِ وَ یجَْعَل لَّکُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(۲۸
-وبدهدتان نوریکه برویت به وی درقیامت
-وشمارانوری می دهدکه به آن برویدیعنی قرآن
-وکندشمارا روشنایی که بروید
-وشمارا نوری دهدوکندتامیرویدباآن وتابگرداندبرای شمانوریراکه برویدبه بسبب آن درصحرای قیامت وبرصراط بگذریدوببهشت برسید
-وکندشمارا روشنایی که می روید بدان
-روشنى که بروید بدان و بر صراط بگذرید و ببهشت رسید مراد باین نور قرآنست که سبب نجات است از ظلمت جهالت و موجب اهتداى بضیاى معرفت
-وشماراروزقیامت نوردهدتابدان نوربرصراط بگذرید
۷-وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُورًا وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجًا(۱۶)
-وماه رادروی روشنایی شب وآفتاب راچراغ روز گردانید
– وکردماه رادرایشان روشنایی وآفتاب راچراغ
-وگردانیدماه رادرآسمان یعنی دریکی ازآسمانها[نورا] روشنی چون فلک
-وگردانیدآفتاب راچراغ اهل زمین
-وماه رااندرآسمان را بیافریدونورکردش تابدان جهان روشن شودوآفتاب راچراغ روشن گردانید

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.
 

 
 
 

 

 
 
 

ابعاد فعّا ل
پیوستگی
استقرار،نگهداری ،اجتناب از پیوند های گسسته
امنیّت
ترکیب و ساختار
انگیزش
محتوا
چاشنی های اطلاعاتی ،قابلیّتهای تعامل ،ملاخظات مربوط به کشورها
اهمیّت پایین
نمودار (۲-۲۱): مدل کیفیّت خدمات الکترونیکی (۲۰۰۳,p.1 ،Santos)
۲ -۱۶ -۱۶ ) مدل تحلیل شکافهای پنجگانه کیفیّت :
در اواسط دهۀ۱۹۸۰ ، بری، پاراسورامان و زیتامل شروع به مطالعۀ شاخص های کیفیّت خدمات و چگونگی ارزیابی کیفیّت خدمات توسط مشتریان کردند ، مدل آنها در رابطه با کیفیّت خدمات بر اساس مصاحبه هایی با ۱۲ گروه مشتریان هدف مختلف شروع شد . این مدل تلاش می کند تا فعالیّت های عمده سازمان که ادراک از کیفیّت را تحت تأثیر قرار می دهد نشان دهد . بعلاوه مدل روابط بین این فعالیّت ها را نشان داده و اتصالات بین فعالیّت های سازمان یا بازار یاب را که مربوط به ارائه سطح رضایت بخش از کیفیّت خدمات است را معرفی می نماید . در این روابط پنج شکاف مورد بررسی قرار می گیرد . این مدل ( نمودار۲-۲۲ ) مدیریت را قادر می سازد تا به شکافهای خدماتی و علل وقوع این شکافها پی ببرد ( سید جوادین ، سید رضا ، کیماسی ، مسعود ، ۱۳۸۴ ، ۹۴ – ۹۳ ) .

تجارب گذشته
ارتباطات دهان به دهان
نیاز های شخصی
خدمات مورد انتظار
شکاف ۵
خدمات ادراک شده
مصرف کننده
شکاف ۴ ارائه کننده شکاف ۳
ارتباط خارجی با مشتریان
تحویل خدمات
ویژگی های کیفیّت خدمات

شکاف ۲ شکاف ۱
ادراکات مدیر از انتظارات مشتری

نمودار (۲-۲۲):مدل تحلیل شکاف کیفیّت خدمات ( Ghobadian et al ,1994 ,p.56 )
اوّلین شکاف وقتی ظاهر می شود که ادراکات مدیر با انتظارات مشتری یکسان نباشد و دوّمین شکاف ، مشکل ترجمه یا تبدیل فهم سازمان از انتظارات مشتریان به ویژگیهای کیفیّت خدمات می باشد. شکاف سوّم عدم تطبیق بین استانداردهای عملکرد خدمات و تحویل خدمات واقعی را نشان می دهد . شکاف چهارم بر عدم سازگاری بین خدمات واقعی و خدمات قول داده شده دلالت دارد که می تواند به دلایلی مانند عدم وجود هماهنگی کافی بین واحد تولید و واحد بازاریابی و …. بوجود آمده باشد . شکاف پنجم ، شکافهای ۱ تا ۴ را در بر می گیرد. ( سید جوادین ، سید رضا ، کیماسی ، مسعود ، ۱۳۸۴ ، ۹۵ ) .
۲ -۱۶ -۱۷ ) مدل سرو کوال :
هر چند تلاشهای گرونروز و لهتینن سهم عمده ای در تقسیم کیفیّت خدمات به کیفیّت فرایند و کیفیّت ستاده داشته است با این حال این تلاشها جهت شناسایی عوامل تعیین کننده کیفیّت خدمات سطحی بوده و فاقد جزئیات کافی می باشد . بر این اساس در سال ۱۹۸۳ ، ۳ تن از محقّقین به نامهای پاراسورامان ، بری و زیتامل مطالعات میدانی وسیعی را در زمینه کیفیّت خدمات در بخش دولتی و عمومی آغاز کردند . مهمترین نتایج این گروه تحقیق ، شناسایی ابعاد کیفیّت خدمات و همچنین تهیه ابزاری بنام سرکوال برای اندازه گیری استنباط مشتریان از کیفیّت خدمات است .( ۴۸ ,۱۹۸۵ ,p. Parasuraman et al )
پاراسورامان ، زتهامل و بری ( ۱۹۸۵ ) در مطالعات اولیه خود دریافتند که ده عامل ، ادراک مشتریان نسبت به کیفیّت خدمات را توصیف می نماید . اما آن ها در مطالعه ای دیگر ، ده بعد کیفیّت خدمات را به پنج بعد کاهش دادند که عبارتند از : عوامل ملموس ، قابلیّت اطمینان ، پاسخگویی ، قابلیّت اعتماد و همدلی . مدل سروکوال برای ارزیابی اختلاف بین این پنج بعد ایجاد گردید.( ,۲۰۰۷ ,p.2 caro et al)
مدل سروکوال در سالهای ۱۹۸۸ ، ۱۹۹۱ و ۱۹۹۴ مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفت ابعاد پنج گانه سروکوال در واقع خلاصه ای از مهمترین معیارهایی است که مشتریان هنگام ارزیابی کیفیّت خدمات به کار می گیرند . این ابزار جهت اندازه گیری کیفیّت خدمات دریافتی و در غالب ۲۲ جفت سؤال که با بهره گرفتن از مقیاس لیکرت درجه بندی شده اند ، ارائه شده است . کیفیّت خدمات از طریق محاسبه تفاوت موجود بین ارزش کسب شده در هر جفت از گزینه های همسان ( ادراکات – انتظارات ) ارزیابی خواهد شد . نتایج بدست آمده از این روش محدود به نظرات مشتریان کنونی و گذشته خواهد بود ، چرا که پاسخگویی به این پرسش نامه مستلزم داشتن آگاهی و تجربه کردن خدمات سازمان یا شرکت تحت مطالعه است . بررسی ابزار سروکوال نشان می دهد که تأکید زیادی بر تعامل انسانی در ارائه خدمات می شود .
et al,2004,p.25) ( Sureshchandar
مطالعات اولیه در زمینه کیفیّت خدمات توجّه زیادی به مسئله ارزیابی داشتند .به دنبال معرفی مدل سروکوال توسط پاراسورامان و همکارانش (۱۹۸۵) توجّهات زیادی روی عوامل تعیین کننده کیفیّت خدمات و با تاکید ویژه روی فرایند ارائه خدمات متمرکز شد
.مدل سروکوال با ابعاد پنج گانه اش حاکی از نگرش آمریکایی به کیفیّت خدمات است .(ضیایی و همکاران ،۱۳۹۱،۱۷۹-۱۸۰)
مدل سروکوال از مدل های توسعه یافته در اندازه گیری کیفیّت خدمات در بخش دولتی می باشد.این مدل تلاش در اندازه گیری کیفیّت خدمات دارد. در جائیکه کیفیّت خدمات بعنوان یک ضرورت جهت درک مشتری، انتظارات او وکیفیّتی که از خدمات ارائه شده انتظار دارد، به کار می رود،این مدل کمک میکند که مشتریان بتوانند خدماتی را که توسط سازمان های متفاوت به آنها ارائه میشود با یکدیگر مقایسه کنند .اندازه گیری کیفیّت خدمات به منظور درک مناسب از خدماتی که سازمانها باید ارائه دهند و اینکه آیا این خدمات مناسب با انتظارات مشتری هست یا نه و همچنین مقایسۀ کیفیّت خدمات یک سازمان با سازمان های دیگرانجام می شود.این اندازه گیری درجه اختلافات بین انتظارات مشتری و خدمات سازمان ها را مشخص می کند .
بر طبق نظریۀ پاراسورامان مشتری به هنگام مراجعه به سازمان در وهلۀ اوّل انتظارات زیر را از سازمان توقع دارد :

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
 

 

درک درست کارکنان از انتظارات مشتری
 

تجربیات گذشته مشتری از خدمات سازمان
 

شیوه ارتباط سازمان با مشتری( ادب و شخصیت )
 

فهم دقیق سازمان از انتظارات مشتری موجب برقراری ارتباط مطلوب سازمان با مشتریان می شود . پاراسورامان معتقد است عدم وجود موارد ذکر شده موجب کاهش کیفیّت خدمات سازمان دولتی می گردد به همین دلیل سازمان های دولتی نیازمند مکانیزمی برای اندازه گیری این عوامل هستند . مشتریان به راحتی می توانند با توجه به تجربیات گذشته بین یک سازمان با سازمان دیگر تفاوت قائل شده و آنها را با یکدیگر مقایسه می نمایند . انقلابی که هم اینک در عرصه رقابت بخش خصوصی به وقوع پیوسته ناشی از مقایسه مشتریان این بخش است که درک درستی از کیفیّت محصولات بدست آورده است.
مدل اولیه ای که توسط پاراسورامان و همکارانش در سال ۱۹۸۵ ارائه شد در نمودار(۲-۲۳ ) نشان داده شده است که تلاشهای این محقّقان پایه ای برای تحقیقات بعدی به شمار می رود. ( سید جوادین ، سید رضا ، کیماسی ، مسعود ، ۱۳۸۴ ، ۷۸ ) .
تعیین کننده های کیفیّت
خدمات
۱ – دسترسی
۲- ارتباطات
۳- شایستگی
۴- تواضع
۵- قابلیّت اعتماد
۶- قابلیّت اعتبار
۷- پاسخگویی
۸ – امنیّت
۹- عوامل محسوس
۱۰-درک شناسایی مشتری

تبلیغات دهان به دهان
تجربه گذشته
نیازهای شخصی
خدمات مورد انتظار
کیفیّت خدمات ادراک شده
خدمات ادراک شده
نمودار (۲-۲۳): تعیین کننده های کیفیّت خدمات) et al ,1985 ,p.43 Parasuraman )
پاراسورامان و همکارانش در تحقیقات خود به این نکته تاکید دارند که ابزار سروکوال یک مقیاس پایا و معتبر ارکیفیّت خدمات میباشد .آنها همچنین عنوان میکنندکه این ابزار در طیف وسیعی از حوزه های خدماتی نظیر مؤسسات مالی ،کتابخانه ها ،هتل ها ،مراکز درمانی و …..قابلیّت کاربرد دارد.هر چند که برخی از مؤلفه های آن لازم است مجددأ عبارت بندی شوند یا مؤلفه های به آن اضافه گردد.بعلاوه محقّقان بسیاری تلاش کرده اند که تا ازاین ابزار در حوزه های خدماتی محتلفی استفاده نمایند مانند Carman,JamesM(2000) در زمینۀ خدمات حرفه ای ، swartz&brown (1989) در زمینۀ خدمات بهداشتی ،Atilgan,Eda,et al (2003) در زمینۀ توریسم ،Min Hokey ,eT al (1995) در زمینۀ خدمات دولتی ،Madhukar G,Anger er al (1993) در زمینۀ بانکها ،Ketttinger &lee (1994) در زمینۀ سیستم های اطلاعاتی و Coleman et al (1997) در زمینۀ کتابخانه ها. ( سید جوادین، سید رضا، کیماسی، مسعود ، ۱۳۸۴ ، ۱۱۹ )
پاراسورامان و همکارانش در بررسیهای بعدی خود بین ارتباطات ، شایستگی ، تواضع ، قابلیّت اعتماد ، امنیّت ، دسترسی و درک کردن همبستگی قوی یافتند بنابراین آنها را در دو بعد کلی قابلیّت اطمینان و همدلی ترکیب کردند . بدین ترتیب آنها ابعاد پنج گانه عوامل محسوس ، قابلیّت اعتماد ، پاسخگویی ، قابلیّت اطمینان و همدلی را به عنوان پایه ای برای ساختن ابزار سنجش کیفیّت خدمات که به مدل مقیاس کیفیّت خدمات ( سرو کوال ) مشهور است به کار برده اند که در جدول(۲-۳ ) آمده است :
جدول شماره (۲-۳): خلاصه ای از مقیاس کیفیّت ارائه شده توسط پاراسورامان و همکارانش
(همان منبع ، ۱۳۸۴ ، ۸۰)

 

 

 

 

 

 

 
 

 
حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محف
 
 

) تفاوت در بازشناسی هیجان خشم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
) تفاوت در بازشناسی هیجان ترس در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ۴۰
۵-۱- بحث و نتیجه گیری ۴۱
۵-۲- تبیین فرضیه ی پژوهش: ۴۱
۵-۳- محدودیت های پژوهش ۴۶
۵-۴- پیشنهادهای پژوهش ۴۶
منابع ۴۷
پیوست ها ۶۳
فهرست جدول ها
جدول ۴-۱: نحوهی پاسخگویی به تصاویر هیجانهای مختلف در افراد با اختلال سلوک زودآغاز ۳۵
جدول ۴-۲: نحوهی پاسخگویی به تصاویر هیجانهای مختلف در افراد با اختلال سلوک دیرآغاز ۳۶
جدول ۴-۳: فراوانی و درصد بازشناسی و عدم بازشناسی هیجان شادی در دو گروه دیرآغاز و زود آغاز ۳۷
) تفاوت در بازشناسی هیجان غم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان تعجب در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان نفرت در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۸
) تفاوت در بازشناسی هیجان خشم در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
) تفاوت در بازشناسی هیجان ترس در بین افراد دیرآغاز و زودآغاز ۳۹
فهرست نمودارها
نمودار۴-۱: فراوانی بازشناسی هیجانهای چهره در افراد با اختلال سلوک زودآغاز ۳۶
نمودار۴-۲: فراوانی بازشناسی هیجانهای چهره در افراد با اختلال سلوک دیرآغاز ۳۷

 

فصل اول
 

 

چارچوب پژوهش
 

 

۱-۱- مقدمه
 

بررسی مشکلات روانشناختی کودکان و نوجوانان، همواره مدنظر روانشناسان بوده است. حل مشکلات این گروه سنی نه تنها جنبه درمان دارد، بلکه نوعی پیشگیری محسوب می­گردد (مک­کارتنی و فیلیپس[۱]، ۲۰۰۶). در بسیاری موارد مشکلات حل نشده­ی این افراد به معضلات پیچیده­تر در آینده تبدیل می­ شود و امید به درمان را کمرنگ می­سازد (لبو[۲]، ۲۰۰۵).
بنا بر بررسی­های آماری متعدد، از عمده­ترین اختلال­های دوران کودکی که باعث مراجعه به متخصصان بهداشت روانی می شود، اختلال­های رفتاری است و در این میان، شایع­ترین نوع اختلال­های رفتاری، اختلال سلوک[۳] است (ریچاردسون و جاگین[۴] ، ۲۰۰۲). براساس پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی[۵] ، معیار اصلی تشخیص اختلال سلوک بر کنترل ضعیف رفتارهایی که حقوق دیگران و هنجارهای اصلی اجتماعی را نقض می کند، متمرکز است. نرخ شیوع اختلال سلوک از کودکی تا نوجوانی افزایش می­یابد و در مردان بالاتر از زنان است. شروع این اختلال پس از سن ۱۶ سالگی نادر است. بسیاری از افراد با اختلال سلوک، به ویژه کسانی که از نوع اختلال سلوک دیرآغاز[۶] هستند، به سازگاری اجتماعی و شغلی دست می­یابند در حالی که گروه زودآغاز[۷] ، پیش­آگهی بدتری دارند و افزایش خطر ابتلا به رفتارهای مجرمانه و اختلالات مربوط به مواد مخدر در بزرگسالی، در این گروه وجود دارد (انجمن روانپزشکی آمریکا[۸] ، ۲۰۱۳). هیچ عامل واحدی نمی ­تواند رفتار ضد اجتماعی و اختلال سلوک را توجیه کند بلکه بسیاری از عوامل زیستی–روانی–اجتماعی در پیدایش این اختلال نقش دارند (سادوک و سادوک[۹]، ۲۰۰۳، ترجمه رفیعی و رضاعی، ۱۳۸۷)

بنا به نظر فایرچیلد[۱۰] و همکاران (۲۰۱۰) یکی از عواملی که در سبب شناسی رفتارهای ضد­ اجتماعی سهم دارد، نقص در یادگیری هیجانی و بازشناسی جلوه­ی هیجانی چهره[۱۱] است. فایرچیلد و همکاران (۲۰۱۰) معتقدند افراد با اختلال سلوک، نمرات بیشتری را در مقیاس­های جامعه ستیزی[۱۲] و صفات بی­رحمانه-بی­احساس[۱۳] نشان می­دهند. آنان در بررسی خود ثابت کردند که این صفات شخصیتی بر روی بازشناسی جلوه­های هیجان چهره­ای تاثیر می­گذارد. از اوایل سال­های ۱۹۸۰؛ مطالعات متعددی درباره بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­ها در بین کودکان و نوجوانان با اختلال­های روانپزشکی صورت گرفت. تمرکز بیشتر بررسی­های پیشین بر روی اختلال اتیسم[۱۴] بوده است (کولین[۱۵]، ۲۰۱۳).
به محض ملاقات با یک فرد جدید برای اولین بار، ما اغلب همان لحظه استنتاجی راجع به حالت هیجانی و ویژگی­های اختصاصی او به عمل می­آوریم (مارتلی، ماجیب و پیلی[۱۶]، ۲۰۰۵) و از این مشاهده، اطلاعات مربوط به حالات هیجانی چهره، میزان جذابیت فرد و میزان قابل اعتماد بودن او استخراج می­ شود (عبدالرحمن[۱۷] ، ۲۰۱۱). این اطلاعات به صورت مستقیم بر واکنش­های بعدی ما با فرد مقابل اثر می­گذارد (بایلی[۱۸] و همکاران، ۲۰۱۱). ویلیس و تودورو[۱۹] (۲۰۰۶) در تحقیقی از گروه آزمایش خود خواستند که به تصاویری از چهره، به مدت ۱۰۰ هزارم ثانیه، ۵۰۰ هزارم ثانیه، ۱ ثانیه، و یا به مقدار نامحدودی از زمان، نگاه کنند و میزان قابل اعتماد بودن، دوست داشتنی بودن و پرخاشگری چهره را ارزیابی کنند. این افراد، ارزیابی درستی از میزان قابل اعتماد بودن چهره را در طول ۱۰۰ هزارم ثانیه به دست آورند.
انسان­ها حالات چهره­ای را خیلی سریع­تر از جنسیت دریافت می­ کنند و پاسخ سریع رفتاری در انسان مربوط به هیجانات منفی است (بایلی و همکاران، ۲۰۱۱). چهره­ی مردان خشمگین نسبت به مردان خوشحال و زنان خشمگین، سریع­تر کشف می­ شود؛ چرا که مردان خشمگین نسبت به زنان خشمگین حالت تهدیدکنندگی بیشتری دارند (آمادو[۲۰] و همکاران، ۲۰۱۱). خواندن حالات هیجانی دیگران به صورت منفی، علامتی برای پاسخ­های جنگ یا گریز است (آدولفس[۲۱] ، ۲۰۰۳؛ اسچوپ[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۶). استینس[۲۳] و همکاران (۲۰۱۱) در تحقیق جالبی، واکنش رفتاری افراد را بعد از دیدن چهره­ های شاد در مقابل چهره­ های خشمگین آزمایش کردند. نتایج نشان داد که افراد، بسیار آسان به سمت چهره­ های شاد می­رفتند و از چهره­ های خشمگین دور می­شدند و زمانی که از آن­ها خواسته شد که به سمت چهره­ های خشمگین بروند، درنگ کردند. این یافته­ ها نشان­دهنده وجود یک غریزه بدنی است که به وسیله فرار از خشم و افراد خشمگین، از خطر جلوگیری می­ شود.
در سطح عصب شناختی، مناطق مغزی متمایزی اطلاعات و جلوه­های هیجانی چهره را کدگذاری و شناسایی می­ کنند. چهره­ها یک کانال ارتباطی مهم بین فردی احساسات و افکار میان افراد هستند. توانایی فهم و پاسخگویی به سرنخ­های چهره، یک مهارت بنیادی است که افراد باید آن­ها را به منظور حضور در محیط اجتماعی خود کسب کنند (تاناکا[۲۴] و همکاران، ۲۰۰۳). بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی، یک توانایی برای تعیین هیجانات چهره­ای و یا تفکیک چهره­ های آشنا و ناآشنا است. بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی بر عملکرد اجتماعی، ارتباط با همسالان و رفتار تاثیرگذار می­باشد و برای تعامل مفید و سودمند با دیگران و برای مشارکت فعالانه در محیط­های اجتماعی مهم است (کورکماز[۲۵]، ۲۰۱۱). نقص در بازشناسی هیجان زمینه­ ساز مشکلات رفتاری است (اسچووینک[۲۶] و همکاران، ۲۰۱۴). یافته­ ها پیشنهاد می­ کند که تمایل به رفتار پرخاشگرانه در افراد با اختلال سلوک ممکن است از نقص در بازشناسی محرک­های هیجانی و کنترل شناختی رفتار هیجانی سرچشمه بگیرد (استرزر[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۵).

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.
 

 

۱-۲- بیان مسئله
 

اختلال سلوک الگوی تکراری و مداوم از رفتار است که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارهای اجتماعی متناسب با سن یا قوانین، نقض می­ شود.
معیارهای تشخیصی اختلال سلوک براساس پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلال­های روانی:
– تجاوز به مردم و حیوانات
– تخریب اموال
– فریب­کاری یا سرقت
– نقض جدی قوانین
تقسیم اختلال سلوک براساس سن شروع اختلال:
– نوع شروع­شونده در دوران کودکی (اختلال سلوک زودآغاز) : حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک پیش از سن ۱۰ سالگی شروع می­ شود.
– نوع شروع­شونده در نوجوانی (اختلال سلوک دیرآغاز) : هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک پیش از سن ۱۰ سالگی وجود ندارد.
– نوع شروع نامشخص[۲۸] : معیارهای تشخیصی برای اختلال سلوک وجود دارد اما اطلاعات کافی در دسترس برای تعیین اینکه اولین نشانه­ها قبل از ۱۰ سالگی دیده شده است یا بعد از ۱۰ سالگی، وجود ندارد(انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).
افراد با اختلال سلوک، در ارتباطات اجتماعی و ارتباط با همسالان دچار اشکال هستند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر عملکرد اجتماعی و ارتباط با همسالان، توانایی بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­ها است (موریس[۲۹] و همکاران، ۲۰۰۹).
ساختارهای عصبی درگیر در شناخت جلوه­های چهره­ای عبارت­ اند از آمیگدال، قشر حدقه­ای پیشانی (بلیر[۳۰] و همکاران، ۱۹۹۹)، قشر بینایی، قشر کمربندی قدامی و شکنج دوکی­ شکل (لپانن[۳۱] و همکاران، ۲۰۰۷). آزمون­های عصب-روانشناختی نشان داده­اند که کودکان و نوجوانان با اختلال سلوک ،آسیب­هایی را در ناحیه­ی پیشانی مغز دارند. این قسمت از مغز با توانایی تدبیر داشتن، اجتناب از آسیب و یادگیری از تجربه­های منفی ارتباط دارد. مطالعات علم اعصاب نشان می­دهد که آمیگدال در پردازش چهره و جلوه­های هیجان چهره مهم و حیاتی است (ساتو[۳۲] ، کوچییاما[۳۳] و یوشیکاوا[۳۴]، ۲۰۱۱). داویدسون[۳۵] و اسلاگتر[۳۶] (۲۰۰۰) نیز شواهدی یافتند دال بر اینکه آمیگدال نقش مهمی را در پردازش جلوه­های چهره بازی می­ کند. مطالعات نشان می­دهد در افراد عادی، هنگام مشاهده­ جلوه­های چهره­ای هیجانی در مقایسه با جلوه­های خنثی، مخصوصا در مواردی از هیجانات منفی مثل ترس، فعالیت آمیگدال زیادتر می­ شود (بریتر[۳۷] و همکاران، ۱۹۹۶؛ فیتزجرالد[۳۸] و همکاران، ۲۰۰۶). این در حالی است که پاسامونتی[۳۹] (۲۰۱۰) در آزمایش خود نشان داد که هر دو گروه اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز، کاهش پاسخ در منطقه­ آمیگدال را در مواجهه با چهره­ های خشمگین در برابر چهره­ های خنثی از خود بروز می­ دهند و این یافته­ ها تفاوت در عملکرد آمیگدال در افراد عادی و افراد با اختلال سلوک را آشکار می­سازد.
در تضاد با این یافته­ ها، نظریه­ی ذهن[۴۰] وجود دارد. نظریه­ی ذهن پیش نیازی برای درک محیط اجتماعی و درگیری در رفتارهای اجتماعی رقابت­ انگیز است (ولمن، کراس و واتسون[۴۱] ، ۲۰۰۱). ویژگی اصلی رفتار اجتماعی انسان که باعث تمایز او از سایر حیوانات می­گردد، ظرفیتش برای تعامل دو سویه با دیگران است. ظاهرا این ویژگی نیازمند این است که فرد بداند دیگران چگونه فکر می­ کنند و دارای چه احساسی هستند. چنین ظرفیتی نظریه­ی ذهن نامیده می­ شود (بیرچ[۴۲] ، ۱۹۹۷). به یقین برای رسیدن به این مهم، شناخت هیجان چهره­ی دیگران بسیار اساسی است.
لزلی[۴۳] (۱۹۸۸) نظریه­ی ذهن را به عنوان قدرت ذهن انسان برای تصور کردن حالت­های ذهنی خودش و دیگران تعریف می­ کند. شناخت اجتماعی و روابط اجتماعی موفق مستلزم داشتن مکانیسمی خاص جهت درک حالات درونی دیگران و پردازش حالات ذهنی آنها می­باشد که نظریه­ی ذهن با دارا بودن این توانایی اختصاصی، نقش حیاتی دارد (رازا[۴۴] و بلیر ، ۲۰۰۹). دو بعد عمده در شناخت اجتماعی، بررسی پردازش چهره و نظریه­ی ذهن است (پین­خام[۴۵] ، ۲۰۰۳). نظریه­ی ذهن درک تعامل اجتماعی به وسیله امیال و هیجان­ها، به منظور تبیین و پیش­ بینی رفتار است (استینگتون[۴۶]، ۱۹۹۳).
امروزه مطالعات تجربی گسترده­ای اذعان می­ کنند که کودکان مبتلا به اتیسم مشکلات شدیدی در درک حالات ذهنی افراد دیگر دارند (بارون-کوهن[۴۷] و همکاران،۲۰۰۱ ). این شرایط برای دیگر اختلالات کمتر روشن است. شواهد رو به رشدی وجود دارد که بیان می­ کند نقص در نظریه­ی ذهن ممکن است در برخی انحرافات رفتاری، نادرست باشد (بروترز[۴۸]، ۱۹۹۰ و آدولفس[۴۹]، ۲۰۰۱). هاپ و فریث[۵۰] (۱۹۹۶) به بررسی نظریه­ی ذهن در کودکان ۱۲-۶ سال مبتلا به اختلال سلوک پرداختند و به این نتیجه رسیدند که افراد با اختلال سلوک در نظریه­ی ذهن نقص ندارند.
همان طور که بیان شد یکی از موارد مهم در فهم نظریه­ی ذهن، توانایی بازشناسی هیجان است. بعضی یافته­ ها در مورد اختلال سلوک، نشان­دهنده عدم اشکال در نظریه­ی ذهن و به تبع آن توانایی بازشناسی هیجان است. این یافته­ ها متناقض با یافته­ هایی است که نشان می­ دهند افراد با اختلال سلوک در بازشناسی هیجان چهره دچار اشکال هستند.
پرسش این است که آیا افراد با اختلال سلوک در بازشناسی هیجان چهره­ای مشکل دارند و یا نقصی در این توانایی مشاهده نمی­ شود و آیا بین افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در توانایی بازشناسی هیجان چهره تفاوت وجود دارد؟

 

۱-۳- اهداف پژوهش
 

هدف از این پژوهش، تعیین تفاوت بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی در افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز است.

 

۱-۴- فرضیه­ ی پژوهش
 

بین عملکرد افراد با اختلال سلوک زودآغاز و دیرآغاز در بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی تفاوت وجود دارد.

 

۱-۵- اهمیت و ضرورت پژوهش
 

میزان شیوع بالای اختلال سلوک در بین کودکان و نوجوانان، روند شدت یافتن آن در طول زمان و هزینه­ های سنگینی که در صورت عدم درمان به فرد، خانواده و جامعه تحمیل می کند، آن را به یکی از چالش­های اساسی در حوزه­ اختلال­های کودکان تبدیل نموده است (ریچاردسون و جاگین،۲۰۰۲). شیوع جمعیتی یک ساله برای اختلال سلوک، محدوده­ای از ۲ درصد تا بیش از ۱۰ درصد و به طور متوسط ۴ درصد را تخمین می­زند (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳). شواهد بسیاری بیانگر آن است که این مشکلات، در صورت عدم مداخله، تبدیل به مشکلات شدیدتر در بزرگسالی می شود که از آن جمله می­توان به تبدیل شدن اختلال سلوک در کودکی به اختلال شخصیت ضداجتماعی[۵۱] در بزرگسالی اشاره نمود (هاوز[۵۲]، ۲۰۰۷).
فهم هیجان­ها مولفه­ای کلیدی در تعاملات اجتماعی است زیرا افراد را قادر می­سازد که مقاصد دیگران را درک کنند و به گونه­ صحیحی با آنان برخورد نمایند. شناخت دقیق جلوه­های هیجانی به افراد کمک می­ کند تا تصمیم بگیرند که از چه راهبردهایی در تعاملات بین فردی استفاده نمایند (ایزارد[۵۳] و همکاران،۲۰۰۱). اهمیت اجتماعی حالات چهره­ای از هیجان هنوز به عنوان یک موضوع حیاتی در روانشناسی معاصر باقی مانده است (تیبالت و هس[۵۴] ، ۲۰۰۹؛ به نقل از کارتر و بایلی[۵۵] ،۲۰۱۲).
ادراک جلوه­های هیجانی از اهمیت تکاملی برخوردار است و به آدمی قدرت تصمیم ­گیری سریع در موقعیت­های مبهم زندگی را می­دهد (هارناد[۵۶] ، ۱۹۸۷). ادراک هیجان­ها نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان نیز دارای اهمیت است زیرا به آن­ها این امکان را می­دهد که در موقعیت­هایی که از رفتار خود اطمینان ندارند، با بهره گرفتن از جلوه­های هیجانی، رفتار خود را تغییر دهند (سورس[۵۷] و همکاران، ۱۹۸۵). جلوه­های چهره­ای، اطلاعات مهمی درباره حالات هیجانی دیگران بیان می­ کند. اطلاعات غیرکلامی اکتسابی از چهره بسیار مهم­اند و به همین دلیل مکانیزم­ های ادراکی تخصص­ یافته ای برای پردازش جلوه­های هیجانی در بشر رشد یافته است. شاهد این امر حساسیت کودکان به جلوه­های چهره­ای­ است که از اوایل عمر ظاهر می­ شود و قدرت تمیز را به آن­ها می­دهد (آشوین[۵۸] و همکاران، ۲۰۰۶). بنابراین نقص در تشخیص جلوه­های هیجانی، باعث از دست رفتن منبع اطلاعات مهمی در مورد دیگران خواهد شد (رادرفورد و ملنتاش[۵۹] ، ۲۰۰۷). درک و بازشناسی هیجان­های سایرین، یک عامل مهم در ارتباطات اجتماعی تلقی می­ شود و به دلیل اهمیت تظاهرات چهره­ای هیجان در برقراری روابط اجتماعی، طبیعتا نقص در این توانمندی به شدت بر کیفیت ارتباطات اثر می­گذارد (جلیلی، بهرامی، نجاتی، ۱۳۹۱).
از آنجا که اختلال سلوک خطر ابتلا به بسیاری از آسیب­های اجتماعی را افزایش می­دهد و با توجه به شیوع زیاد و روزافزون این اختلال و اثرات اشکال در بازشناسی جلوه­های چهره­ای هیجان­های بنیادی در اختلال سلوک، به نظر می­رسد که بررسی این مشکل ضروری باشد. با توجه به تناقض­های موجود در متون پژوهشی درباره توانایی کودکان با اختلال سلوک در شناسایی جلوه­های چهره­ای هیجان و نیز تفاوت زودآغاز و دیرآغاز بودن این اختلال در این شناسایی، ضرورت این پژوهش مطرح می­ شود.

 

۱-۶- تعریف­های نظری و عملیاتی مفاهیم پژوهش
 

تعریف­های نظری:
اختلال سلوک: الگوی تکراری و مداوم از رفتار است که در آن حقوق اساسی دیگران یا هنجارهای اجتماعی متناسب با سن یا قوانین، نقض می­ شود. اختلال در رفتار باعث اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می­ شود.
اختلال سلوک زودآغاز: حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک، پیش از سن ۱۰ سالگی شروع می­ شود.
اختلال سلوک دیرآغاز: هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک، پیش از سن ۱۰ سالگی وجود ندارد (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).
جلوه­های چهره­ای هیجان: جلوه­های چهره­ای رفتارهای کلامی و غیرکلامی قابل مشاهده­ای هستند که به حالات هیجانی درونی مرتبط­اند (مرکز پشتیبانی و پژوهش دورست[۶۰] ، ۲۰۰۳). بازشناسی هیجان به عنوان توانایی تمییز حالات هیجانی مختلف در چهره، وضعیت بدنی و عبارات کلامی، در خود یا دیگران و درک معنای اجتماعی- بافتی آنها تعریف می­ شود (بامینگر[۶۱]، ۲۰۰۰).
تعریف­های عملیاتی:
اختلال سلوک: در این پژوهش، منظور فردی است که در مقیاس سیاهه رفتاری کودک[۶۲] و در مقیاس گزارش معلم[۶۳] آزمون آخنباخ[۶۴] و با توجه به نشانه­ های اختلال سلوک، نمره­های لازم را برای تشخیص این اختلال، کسب کرده باشد.
اختلال سلوک زودآغاز: در این پژوهش، منظور فردی است که والدین او، حداقل یکی از ملاک­های مشخص اختلال سلوک را قبل از ۱۰ سالگی او، گزارش کرده ­اند.
اختلال سلوک دیرآغاز: در این پژوهش منظور فردی است که والدین او، هیچ یک از ملاک­های مشخص اختلال سلوک را قبل از ۱۰ سالگی او، گزارش نکرده ­اند.
 
 

در دنیایی که هیچ چیزی در آن جاوید و باقی نیست، و تنها اعمال صالح و ایمان است که برای سرای جاویدان باقی می ماند، نگاه انسان باید به توشه های زوال ناپذیر و باقی باشد و از این دنیای زودگذر تنها به عنوان وسیله ای برای رسیدن به جاودانگی استفاده کند.

 

انسان ها از نظر وجودی ذومراتب اند
 

اقبال معتقد است، همین که تمامی انسان ها از نعمت حیات برخوردارند، نشان دهندۀ این نکته است که خداوند به تمامی آنها، فارغ از رنگ پوست، زبان و نژاد، موهبتی را ارزانی داشته است، که باید ارزش آن را درک کنند. این در حالی است که بسیاری از انسان ها شکر گذار این نعمت بزرگ نیستند و آن را به دلایل مختلف کم ارزش می دانند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

دم چیست؟ پیام است، شنیدی، نشنیدی
 
در خاک تو یک جلوه ی عام است ندیدی
(همان منبع، 343).
 

البته اقبال نعمت زندگانی را که خداوند متعال به آدمی ارزانی داشته است، تنها آغاز راهی می داند برای انسان، به عنوان موجودی ممکن، که تلاش می کند تا به مقامی که می خواهد دست یابد. وی چندین و چند مقام را برای انسان در نظر می گیرد که پایین ترین آنها مقام غلامی و والاترین آنها مقام امامت و نیابت الهی است. وی معتقد است که مقام فقر و بی نیازی از ماسوی الله نیز می تواند آدمی را به مقام خودشناسی و قرب الهی نزدیک تر سازد. به عبارت دیگر این آدمی است که می تواند با جهان بینی و تلاشی که برای به کار بستن آن انجام می دهد به مقامات مختلف وجودی دست یابد؛ خواه این مقام وجودی پست ترین مرتبه، و یا بالاترین مرتبۀ وجودی برای او باشد. بنابرنظر اقبال، این ویژگی انسان به عنوان موجودی ممکن الوجود است که ذومراتب است، و با بازکردن گره از امکانات و استعدادهای خود(خواه منفی و خواه مثبت)، می تواند در سفرِ وجودی خود صعود و یا تنزّل کند؛ عزیز الّدین نسفی، عارفِ قرن هفتم هجری نیز در بیانی رساتر، نظری مشابه اقبال را عرضه می کند. وی در رسائل خود و در بیان مراتب وجودی انسان ها، به ظرافت در مورد مراتب انسان ها از لحاظ میزان تقوای الهی و قرب به خداوند متعال مطالبی را بدین مضمون آورده است:” بدان که اهل شریعت می گویند که انسان چون تصدیق انبیاء کرد و مقلّد انبیاء شد، و به مقام ایمان رسید و نام او مؤمن گشت. و چون با وجود تصدیق و تقلید انبیاء عبادت بسیار کرد و اوقات شب و روز را قسمت کرد و بیشتر به عبادت گذرانید، به مقام عبادت رسید و نام او عابد شد و تمام گشت. و چون با وجود عبادت بسیار روی از دنیا به کلّی گردانید و ترک مال و جاه کرد و از لذّات و شهوات بدنی آزاد شد، به مقام زهد رسید و نام او زاهد گشت؛ و چون با وجود زهد اشیاء را کماهی و حکمت اشیاء را کماهی دانست و دید چنان که در ملک و ملکوت و جبروت هیچ چیز بر وی پوشیده نماند، و خود را و پروردگار خود را شناخت، به مقام معرفت رسید، و نام او عارف گشت. واین مقام عالی است و از سالکان اندکی به این مقام رسند که سرحدّ ولایت است. و چون با وجود معرفت او را خدای تعالی به محبّت و الهام خود مخصوص گردانید به مقام ولایت رسید و نام او ولی گشت. و چون با وجود محبّت و الهام او را حق تعالی به وحی و معجزۀ خود مخصوص گردانید و بر پیغام به خلق فرستاد تا خلق را به حق دعوت کند، به مقام نبوّت رسید و نام وی نبی گشت. و چون با وجود وحی و معجزه او را حق تعالی به کتاب خود مخصوص گردانید، به مقام رسالت رسید و نام او رسول گشت. و چون با وجود کتاب شریعت اوّل را منسوخ گردانید و شریعتی دیگر نهاد به مقام اولوالعزم رسید و نام او اولوالعزم گشت. و …”(نسفی، 1390: 93). افکار اقبال نیز همچون اندیشه های عرفانی نسفی، مراتب آدمیان را بسته به درجۀ تقوا و شایستگی آنها در چگونگی و میزان دریافت انوار الهی می داند. اقبال در توضیح درجات پایین مرتبۀ انسانی، از مسلمانانی که در عصر حاضر مقام و رسالت واقعیِ خود را فراموش کرده و به تقلید از مغربیان و افرادی که تنها به زندگی مادی توجه دارند، از معنویات دور شده اند، به شدّت انتقاد می کند و از آنها به عنوان غلام یاد می کند. اقبال نشانه و ویژگی چنین انسان هایی را اعتقادات سکولاریستی شان(یعنی جدا کردن امور سیاست از دین) و غفلت از آموزه های دین اسلام می داند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

می کند بند غلامان سخت تر
در فضایش بال و پر نتوان گشود
آه از قومی که چشم از خویش بست
عشق می گوید: که ای محکوم غیر
تا نداری از محمّد(ص) رنگ و بو
 
حرّیت می خواند او را بی بصر
با کلیدش هیچ در نتوان گشود
دل به غیر الله داد از خود گسست
سینه ی تو از بُتان مانند دیر
از درود خود میالا نام او
(همان منبع، 586-585).
 

در ابیاتی دیگر، عدم بصیرت و نشناختن گوهرِ وجودیِ «خودی» را دلیلِ خوار شدن و پستی انسانی می داند که می تواند با آگاهی و شناخت از خود، به والاترین مدارج در بین مخلوقات برسد. اقبال تعظیم و سرسپردگیِ اشرف مخلوقاتِ خداوند را در پیشگاه هر وجودی، غیر از الله مردود می داند؛ و آدمی را به شدّت از این کار نهی می کند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آدم از بی بصری بندگی آدم کرد
یعنی از خوی غلامی ز سگان خوارترست
 
گوهری داشت ولی نذر قباد و جم کرد
من ندیدم که سگی پیش سگی سر خک کرد
(همان منبع، 246).
 

وی برای کسانی که از نظر وجودی سیر صعودی را طی می کنند، از لفظ فقیر و بالاتر از آن یعنی مرد

 

 

 

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir