۳-۳-۲) ردپای بوم شناختی زمین داخلی
با پیش ضرب ماتریس ترکیب ضرایب فزاینده زمین در رابطه (۴) در ماتریس قطری تقاضای نهایی داخلی، ماتریسی بدست می آید که جمع سطری عناصر آن، مقدار زمین موردنیاز مستقیم و غیرمستقیم را برای تأمین تقاضای نهایی داخلی نشان می دهد. در واقع، هر درایه ماتریس ستونی حاصل، ردپای بوم شناختی زمین داخلی بکار رفته در تولید کالا و خدمات مصرف داخلی می باشد و مجموع این ارقام نیز ردپای بوم شناختی کل زمین داخلی را نشان می دهد. با تقسیم آن بر جمعیت، مقدار سرانه ردپای بوم شناختی در سطح بخش های مختلف بدست می آید:
۳-۳-۳) پیوند ردپای بوم شناختی با تجارت بین الملل
مبانی نظری بخش پیشین و تفسیر آن فقط برای احتساب زمین بکار رفته در تأمین مصرف نهایی داخلی اهمیت پیدا می کند و بدین ترتیب محاسبه ردپای بوم شناختی نیز منشأ داخلی دارد. در یک اقتصاد باز، تجارت بین الملل به شکل واردات و صادرات نقش کلیدی در منابع بری(زمین بری) تولید کالاها و خدمات صادراتی و همچنین وارداتی ایفا می کنند. بنابراین لازمست، منابع(زمین) بکار رفته در تولید کالا و خدمات صادراتی و وارداتی در ردپای بوم شناختی محاسبه گردند. ردپای بوم شناختی بدست آمده از فرایند فوق باید با افزودن مقدار زمین بکار رفته در کالا وخدمات وارداتی تعدیل شود.

۳-۳-۳-۱) ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در تولید کالاهای صادراتی
بنا بر تعریف ردپای بوم شناختی که در فصل دوم ارائه شده، صرفاً زمین هایی برای تولید کالا و خدمات جهت مصرف جامعه منطقه خاصی فقط به کار می رود، لحاظ می شود، بنابراین زمین هایی که برای تولید کالا و خدمات صادراتی به کار رفته باید جداگانه محاسبه شده و از ردپای بوم شناختی کل افراد منطقه مورد مطالعه کسر شود. رابطه (۶)، مقدار زمین داخلی موردنیاز مستقیم و غیرمستقیم بکار رفته در تولید کالا و خدمات صادراتی جهت تأمین تقاضای خارجی را با نماد نشان می دهد. در واقع همان ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در تولید کالا و خدمات صادراتی است که از پیش ضرب ماتریس ترکیب ضریب فزاینده زمین در ماتریس قطری صادرات هر بخش حاصل می گردد. هر درایه ماتریس ستونی نهایی، ردپای بوم شناختی زمین داخلی بکار رفته در تولید کالا و خدمات صادر شده بخش متناظر و مجموع آن ردپای بوم شناختی کل زمین مربوطه می باشد:
۳-۳-۳-۲) ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در تولید کالاهای وارداتی
درمقایسه با سنجش تقاضای خارجی زمین در چارچوب جدول داده-ستانده، سنجش نیازهای مستقیم و غیرمستقیم زمین بکار رفته در واردات به دلایل زیر پیچیده تر است: نخست آنکه ماهیت و جایگاه واردات در نظام حسابدار بخشی به شکل داده-ستانده بایستی مشخص گردد. واردات کالاها از نظر ماهیت به دو نوع واردات رقابتی و واردات غیررقابتی تقسیم می شود که در سنجش ردپای بوم شناختی زمین های بکار رفته در واردات فرض بر ماهیت واردات رقابتی بودن می باشد. فقط در چارچوب این فرض است که زمین های به کار رفته در واردات قابل سنجش می باشد، چراکه در چارچوب این فرض، فرض برابری تکنولوژی موجود در کشور واردکننده را با سایر کشورهای صادرکننده که ریشه در نظریه های تجارت بین الملل دارد، فراهم می کند. دوم، با توجه به تمرکز در نظام حسابداری جدول داده-ستانده، همانند ساختار جدول ۲، تفکیک واردات به دو گروه واردات واسطه ای و سایر واردات امکان پذیر است. تحت این شرایط سنجش زمین مورد استفاده در هر گروه از واردات قابل سنجش است که ردپای کامل تری از بوم شناختی زمین مورد استفاده را بدست می دهند.

به عبارت دیگر، با تفکیک واردات به واردات واسطه ای و سایر واردات، مشخص می گردد، نیازهای مستقیم و غیرمستقیم زمین برای کالا و خدمات وارداتی چه مقدار است و یا اینکه ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در کالای وارداتی چه مقدار می باشد.
۳-۳-۳-۲-۱) ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در تولید کالای وارداتی نهایی
با پیش ضرب ماتریس ترکیب ضرایب فزاینده زمین در ماتریس قطری واردات کالای نهایی، نیاز مستقیم و غیرمستقیم زمین وارداتی یا درواقع ردپای بوم شناختی به صورت زیر بدست می آید:
در رابطه (۷)، مقدار زمین مستقیم و غیرمستقیم موردنیاز در تولید واردات نهایی بخش i اُم را نشان می دهد که در تأمین نهایی داخلی استفاده می گردد.
۳-۳-۳-۲-۲) ردپای بوم شناختی زمین بکار رفته در تولید کالای وارداتی واسطه ای
علاوه بر زمین های موردنیاز در تولید واردات نهایی، هر بخش اقتصادی در فرایند تولید خود نه فقط از نهاده های واسطه ای داخلی، بلکه از واردات واسطه ای نیز استفاده می کنند، تولید واردات واسطه ای نیز به زمین نیاز دارد که بایستی منظور گردد. بنابراین ماتریس مبادلات واردات واسطه ای بین بخشی به صورت زیر در نظر می گیریم، در این ماتریس سطرها منشأ خارجی داخلی و ستون ها منشأ داخلی دارد. برای مثال، درایه ۱۱ mنشان می دهد، بخش یک داخلی معادل ارزش ۱۱ mاز بخش یک خارجی، کالا و خدمات واسطه ای برای تولید وارد می کند.
رابطه (۸) نشان می دهد، هر بخش داخلی i صرفاً از بخش خارجی j چه میزان زمین وارد می کند. در رابطه (۸)، زمین به کار رفته در تولید کالا و خدمات واردات واسطه ای که در فرایند تولید استفاده می شود، را نشان می دهد. با پیش ضرب ماتریس ترکیب ضریب فزاینده زمین در ماتریس قطری واردات بین بخشی تمام بخش های داخلی از هر بخش خارجی بدست می آید:
مقادیر شامل زمین بکار رفته در تولید کالا و خدمات واسطه ای وارداتی است که یا در داخل مصرف شده و یا اینکه صادر می شود. همانطورکه در محاسبه زمین های به کار رفته در تولید کالا و خدمات صادراتی مشاهده شد، به دلیل عدم بهره برداری جامعه منطقه مورد مطالعه از منبع طبیعی زمین، این نوع زمین ها به طور تفکیک شده محاسبه می گردید. بنابراین، باید زمین های به کار رفته در تولید کالا و خدمات واسطه ای که وارد منطقه شده و در فرایند تولید کالا و خدماتی استفاده گشته که به خارج از منطقه صادر شده است، بدین ترتیب در داخل منطقه مصرف نشده از مقدار ردپای بوم شناختی این منطقه کسر شود. پس برای تفکیک این مقدار زمین از کل مقدار زمین وارداتی بکار رفته، در ابتدا لازمست که به صورت صادرات از اقتصاد کشور خارج می شود، به صورت نسبتی از تقاضای کل حذف شود، تا بخشی از تقاضای کل حاصل گردد که از زمین های وارداتی جهت مصرف در داخل استفاده می کند. در رابطه (۹) با تفاضل ماتریس قطری شامل نسبت صادرات به تقاضای کل(تولید) از ماتریس همانی هم رتبه، نسبت بخش داخلی مصرف کننده این نوع زمین ها از تقاضای کل(تولید) بدست می آید:
در ادامه، ماتریسی ۳×۳ از زمین های وارداتی به کار رفته در تولید کالا و خدمات واسطه ای تشکیل می شود، به طوری که ستون اول شامل زمین های وارداتی است توسط بخش از بخش های خارجی وارد شده، به همین ترتیب ستون دو و سوم برای بخش های دو و سه است. با پیش ضرب این ماتریس در ماتریس قطری نتیجه رابطه (۹)، مقدار زمین های وارداتی به کار رفته در حمایت از مصرف داخلی حاصل می گردد:

در رابطه (۱۰)، ۱ mمقدار زمین وارداتی را نشان می دهد که از طریق واردات کالا و خدمات واسطه ای توسط بخش یک داخلی از بخش یک خارجی وارد شده و صرفاً در تولید کالا و خدماتی به کار رفته که به مصرف داخل رسیده است.
۳-۳-۳-۳) تراز تجاری بوم شناختی زمین
با توجه به اهمیت منابع طبیعی و حفظ آن در بین کشورها، واردات کالا و خدمات منابع بر(زمین بر) تبدیل به چالش مهمی در بحث تجارت بین الملل شده است. بطوری که کشورها و بویژه کشورهای پیشرفته برای واردات این نوع محصولات از کشورهای جهان سوم و به واسطه از آن بهره برداری از منابع(زمین) این کشورها با هم در رقابتند، بدین ترتیب منابع و بویژه زمین های مولد را به تولید کالاهای خاصی که کمتر منجر به تخریب محیط زیستشان می شود، اختصاص می دهند. از اینرو، بررسی وضعیت تجاری مبادله زمین در قالب کالا و خدمات دادوستد شده در تجارت بین الملل به منظور مطالعه اینکه آیا منطقه مورد مطالعه بیشتر زمین صادر می کند و یا اینکه بیشتر از زمین خارج مرزهای خود بهره مند می شود، ضرورت می یابد. در این بخش، زمین مبادله شده در تجار بین الملل تحت عنوان تراز تجاری بوم شناختی زمین مطرح می گردد که وضعیت کسری یا مازاد تجاری منطقه مورد مطالعه را از لحاظ صادرات و واردات زمین نشان می دهد.

تفاوت بین میزان زمین وارداتی متشکل از (واردات نهایی و واسطه ای) و مقدار زمین صادر شده، وضعیت تراز تجاری بوم شناختی زمین در سطح بخش های مختلف کشور را نشان می دهد، در صورتی که مقدار زمین به کار رفته در کالا و خدمات وارداتی بیشتر از مقدار زمین به کار رفته در کالا و خدمات صادراتی باشد؛ کسری تراز تجاری بوم شناختی در سطح بخشی آشکار می گردد و عکس آن، مازاد تجاری بوم شناختی. رابطه (۱۱)، تراز تجاری بوم شناختی زمین را نشان می دهد:

۳-۳-۴) ردپای بوم شناختی کل[۱۰۵] و سرانه زمین
ردپای بوم شناختی کل در سطح بخشی و ملی، حاصل جمع ردپای بوم شناختی زمین داخلی و ردپای بوم شناختی زمین به کار رفته در کالای وارداتی است، چرا که حاکی از صرفا زمین های بکار رفته توسط افراد جامعه مورد مطالعه می باشد. رابطه (۱۲)، محاسبه ردپای بوم شناختی کل در سطح بخشی را را نشان می دهد:
همچنین با تقسیم هر یک از مقدار ردپای بوم شناختی کل زمین بر جمعیت کشور در سال مذکور، سرانه آن بدست می آید. از مجموع ردپای بوم شناختی کل بخش ها، ردپای بوم شناختی کل زمین کشور حاصل می گردد. برای بررسی سنجش وضعیت توسعه پایدار کشور نیز، ردپای بوم شناختی با ظرفیت زیستی کشور مقایسه می شود، در صورتی که ردپای بوم شناختی بیش از ظرفیت زیستی باشد، کشور با کسری بوم شناختی زمین مواجه است و عکس آن مازاد بوم شناختی زمین.
۳-۴) مثال عددی
به منظور معرفی بهتر روش شناسی بکار رفته در این رساله، اقتصاد سه بخشی شامل بخش کشاورزی، صنعتی و بازرگانی برای محاسبه ردپای بوم شناختی فرض می شود. داده های زمین بکار رفته در سه گروه زمین کشاورزی، زمین صنعتی و زمین اختصاص یافته به ساختمان ها در جدول داده-ستانده سه بخشی وارد می شود. در این مثال ضمن مرور اجمالی روش شناسی، به نارسائی روش بیکنل و همچنین اصلاح آن توسط فرنگ اشاره می گردد.
با توجه به ساختار معرفی شده برای جدول داده-ستانده مناسب جهت محاسبه ردپای بوم شناختی، جدول ۳ برای اقتصاد سه بخشی فرضی به صورت زیر است:
جدول ۳: جدول داده-ستانده فرضی سه بخشی(میلیون ریال)

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir