بالا  

پایین 

پایین 

انتقال موازی اطلاعات 

بالا 

بالا 

پایین 

پایین 

مستندسازی و بازیابی اطلاعات 

۲-۶ شبکه اجتماعی

 

مطالعه شبکه اجتماعی موضوع مورد علاقه محققان علوم اجتماعی بوده و مفهوم اصلی در کسب‌و‌کار، علوم سیاسی، و جامعه‌شناسی است(Adler & Kwon, 2002) . یکی از تاثیرگذارترین سرویس‌های ارائه شده در اینترنت، شبکه‌های اجتماعی است که به نوبه خود تحول شگرفی را در نظام اجتماعی کشورهای جهان ایجاد کرده است. در چند سال اخیر تعداد مطالعات پیرامون شبکه‌های اجتماعی به طور قابل توجهی افزایش یافته است (Kilduff & Tsai‚ ۲۰۰۳). شبکه‌های اجتماعی امروزه به یکی از ارکان جدایی ناپذیر زندگی ما حداقل در بعد مجازی آن تبدیل شده‌اند. همانند سایر پدیده‌های نوظهور، در مورد شبکه‌های اجتماعی هم تعریف جامعی که مورد قبول همگان باشد، وجود ندارد. آنچه مورد توافق است، امکان برقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا در این گونه شبکه‌ها از طریق ایجاد یک پروفایل و مرتبط نمودن آن با دیگران به منظور ایجاد یک شبکه شخصی است. زمانی‌که یک شبکه کامپیوتری افراد را به یکدیگر متصل می‌کند یک شبکه اجتماعی است. همانطورکه شبکه کامپیوتری، مجموعه‌ای از ماشین‌ها است که توسط مجموعه‌ای از کابل‌ها به یکدیگر متصل هستند، شبکه اجتماعی مجموعه‌ای از افراد، سازمان‌ها یا دیگر موجودیت‌های اجتماعی است که از طریق مجموعه‌ای از تعاملات اجتماعی به یکدیگر متصل هستند. گروه، تنها یک شکل خاص از شبکه اجتماعی است Wellman, 1996)). شبکه‌های اجتماعی شامل عملیات مبتنی بر اینترنت، براساس فناوریهای وب۲ می‌باشند که افراد را قادر به تعامل و مبادله مفاهیم و اطلاعات می‌کند .(Kaplan & Haenlein, 2010)
شبکه‌های اجتماعی نوعی ساختار اجتماعی محسوب می‌شوند که از گره‌های متعددی تشکیل شده‌اند.‌اند. این گره‌ها می‌توانند افراد حقیقی یا سازمان‌ها باشند. این گره‌ها توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به یکدیگر متصل هستند. وابستگی‌هایی چون روابط دوستانه، همشهری بودن، هموطن بودن، روابط تجاری و روابط اداری از جمله این وابستگی‌ها هستند. یک شبکه اجتماعی، مجموعه‌ای از روابط مشخص میان مجموعه تعریف شده‌ای از افراد است که ویژگی‌های این روابط در کل ممکن است در تفسیر رفتار اجتماعی افراد موجود در شبکه استفاده شود (Mitchell, 1969). یک رویکرد شبکه اجتماعی الگوهای تعاملات بین افراد را به عنوان یک نمودار ارتباطات توصیف می‌کند (Newman, 2002). افراد درون شبکه گره نامیده می‌شوند و روابط میان آنها ارتباط نامیده می‌شود. گره‌ها و ارتباطات، ساختار شبکه اجتماعی را شکل می‌دهد و نظریه شبکه اجتماعی ساختار شبکه را به عنوان منبعی برای عملکرد اجتماعی توصیف می‌کندBurt, 1992) ). یک شبکه اجتماعی، سایت یا مجموعه سایتی است که به کاربران امکان به اشتراک گذاری علایق، افکار و فعالیت‌های خود با دیگران را می‌دهد (امیری و همکاران، ۱۳۹۰). بیشتر شبکه‌های اجتماعی آنلاین منجر به چندین تعامل کاربر- کاربر می‌شوند که نیاز به تعامل بیشتر یا شدت ارتباطات میان کاربران را ارضاء می‌کنند (Ferrara, 2011). شبکه اجتماعی مجازی، نمونه‌ای از الگوهای ارتباطی افراد است که در آن‌ ها تعاملات و روابط میان عوامل شبکه‌ای توسط یک پایگاه فنی و زیرساخت اینترنتی مورد پشتیبانی قرار می‌گیرد. در این شبکه‌ها هدف، علاقه یا نیاز مشترک می‌تواند عنصری پیونددهنده باشد که باعث می‌شود عوامل متصل حتی بدون حضور فیزیکی احساس کنند در یک جمع حقیقی قرار گرفته‌اند (Heidemann,2010). از آنجایی که تعاملات اجتماعی هدف شبکه‌های اجتماعی آنلاین هستند، بهتر است که شبکه‌های اجتماعی آنلاین به عنوان یک فعالیت مشترک اجتماعی درنظر گرفته شوند (Cheung & Lee, 2010). پژوهش‌های بسیاری انواع متفاوت شبکه‌های ارتباطی را برای درک چگونگی تاثیر ارتباطات شبکه‌ای بر تعاملات و رفتارها بررسی کرده‌اند (Borgatti & Cross 2003; Cho et.al, 2007 Reagans & McEvily, 2003; Yang & Tang, 2003;). شبکه‌های اجتماعی در عین حال که فضایی برای پیدا کردن دوستان جدید هستند، به افراد این امکان را می‌دهند که با دوستان قدیمی خود ارتباط برقرار کنند و مکان‌هایی برای تبادل نظر هستند که در آنها افراد عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک می‌گذارند. شبکه‌های اجتماعی در واقع شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک گذاری محتوا در اینترنت است .مفهوم شبکه‌های اجتماعی در سازمان‌ها به این صورت تعریف می‌شود که سازمان به عنوان سیستمی است که شامل اشیا مانند افراد، گروه‌ها و دیگر سازمان‌ها است که به یکدیگر متصل شده‌اند. از طریق شبکه‌های اجتماعی افراد می‌توانند در یک محیط کاملاً مجازی و به کمک ابزارهایی که در وب ٢ فراهم شده به روش‌های گوناگون با یکدیگرارتباط برقرار کرده و به تبادل اطلاعات بپردازند. یک شبکه اجتماعی، جمعیت آنلاین افرادی است که به‌ واسطه موضوعاتی با یکدیگر در تعاملند. این سایت‌ها براساس تعهد بر ایجاد و حفظ روابط بنا شده‌اند (Jahnson & Jahnson, 2009). شبکه‌های اجتماعی به طور کلی با اهدافی از قبیل سازماندهی انواع گروه‌های اجتماعی مجازی (با تکیه بر اشتراکات مختلف و رسیدن به هدف مشترک غالبا سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در دنیای واقعی)، توسعه مشارکت‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتن علاقه‌مندی‌ها توسط اعضا از مهم‌ترین کارکردهای شبکه‌های اجتماعی است که بدون آن، شبکه اجتماعی معنا ندارد. شبکه‌های اجتماعی با یک یا چند نوع خاص از وابستگی مانند دوستی، خویشاوندی، مبادله مالی، روابط جنسی یا ارتباطات اعتقادی، دانش یا وجهه به یکدیگر متصل می‌شوند. اینترنت تمایل به جهان شبکه‌ای و توجه به شبکه را منعکس می‌کند. اینترنت به افراد اجازه می‌دهد تا برای اتصال و دسترسی به اطلاعات گام را فراتر نهند. زمانی که شبکه‌های کامپیوتریافراد و سازمان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند، آنها زیرساخت شبکه اجتماعی هستند (Wellman & Hompton, 1999). رویکرد شبکه اجتماعی بیان می‌کند که رفتار فرد بیشتر تحت تاثیر انواع ارتباطات، یا روابط فنی و شبکه‌ها قرار دارد تا هنجارها و ویژگی‌های فردی آنها. در واقع، در تحلیل شبکه، مطالعه روابط بین گره‌ها مورد نظر است تا ویژگی‌ها و صفات کنشگران (رمضانی، میرزامحمدی، ۱۳۹۲). تحلیل شبکه بر ساختار روابط متمرکز است و در تلاش برای شناسایی علل و اثرات این روابط می‌باشد. دیدگاه اصلی در تحلیل شبکه این است که رفتارها و باورهای فرد دارای الگوهای مشخصی از روابط درون یک واحد اجتماعی می‌باشد در نتیجه، جایگاه فرد در شبکه اجتماعی وابسته به عملکرد وی می‌باشد (Burt‚ ۱۹۹۲). منابع اجتماعی، اطلاعاتی و مادی که دو نفر مبادله می‌کنند، رابطه آنها را مشخص می‌کند. در تحلیل شبکه اجتماعی مبادله این منابع « ارتباط » نامیده می‌شود. فرض شده که تعدادی از روابط مثبت و منفی با عملکرد افراد مرتبط هستند& Tang, 2003) Yang).
در تحلیل شبکه، توجه اساسا به شکل و محتوای روابط و آرایش آنها است. این روابط ممکن است جهت‌دار، بدون جهت، وزن‌دار یا دوتایی (صفر و یک) باشد. ساده‌ترین نوع شبکه، شبکه روابط دوتایی بدون جهت است که فقط وجود یا عدم رابطه بین گره‌ها را نشان می‌دهد. با بهره گرفتن از وزن رابطه می‌توان آن را بیشتر توصیف کرد. وزن می‌تواند نشان‌دهنده میزان، تکرار یا شدت رابطه باشد. برای مثال، در رابطه بین سازمان‌ها وزن رابطه‌ها ممکن است نشان دهنده میزان تماس‌های آن‌ ها با هم باشد (Wasserman, 1994). بنابر تعریف شبکه، داده‌های مورد تحلیل در این روش با داده‌های مورد تحلیل در روش‌های دیگر جامعه شناختی متفاوت خواهد بود. در اینجا داده‌ها از نوع رابطه هستند. به این معنا که واحد تحلیل در این روش رابطه است و نه فرد. بنابراین، اطلاعات جمع‌ آوری شده باید روابط بین افراد یا گروه‌ها و نه خود افراد یا گروه‌ها را توصیف کند. به همین دلیل نیز داده‌های جمع‌ آوری شده در نهایت به صورت ماتریس‌های دوبعدی نمایش داده می‌شوند که هر خانه از این ماتریس (M)،j نشان دهنده گره و i نشان دهنده رابطه بین گره (xij) است . داده‌های شبکه اجتماعی شامل دست کم یک متغیر ساختاری است که روی مجموعه‌ای از کنشگران اندازه گیری شده است. معمولاً مسئله تحقیق و نظریه‌ها تعیین می‌کنند که این متغیرها چه هستند و چه تکنیک هایی برای اندازه گیری آن‌ ها مناسب‌تر است (Wasserman, 1994). مثلا اگر روابط بین ملت و دولت مدنظر باشد پژوهشگر طبق چارچوب نظری خود به شکل روابط توجه دارد که آیا متقارن است یا نا متقارن، پیوند‌ها شدیدند یا ضعیف هستند.
واسرمن و فاست (۱۹۹۴) سطوح تحلیل شبکه را به صورت زیر طبقه بندی می‌کنند:

سطح کنشگر که به موجودیت‌های اجتماعی نظیر اشخاص، سازمان‌ها، شهرها و غیره می‌پردازد.
 

سطح دوگان که شامل دو کنشگر و پیوندهای احتمالی بین آنها است.
 

سطح سه گان که شامل سه کنشگر و پیوند‌های میان آنها است.
 

سطح شبکه که شامل مجموعه یا مجموعه‌های معینی از کنشگران و رابطه یا روابط تعریف شده میان آنها است.
 

بسیاری از تحلیلگران شبکه اجتماعی بر مزیت اجازه به کارکنان برای بحث در مورد مباحث کاری از طریق رسانه‎های اجتماعی تاکید دارند. به عنوان مثال کارکنان می‌توانند محصولات شرکت را ارتقا داده، به استفاده از شبکه‌های حرفه‎ای تشویق شوند که به بهبود عملکرد شرکت منتهی می‌شود (Weiss & Leigh, 2009). به عبارت دیگر اگر سازمان‌ها به کارکنان اجازه دهند که آزادانه از رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند می‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند (Broughton et.al, 2009). نظریه شبکه اجتماعی به طور خاص به دنبال درک ماهیت شبکه (الگوهای شبکه)، مقدمه و نتایج شبکه در سطوح مختلف (بین فردی، بین واحدی و یا بین سازمانی) است Brass et.al,) 2004). شبکه اجتماعی در واقع به گسترش تعداد کسب‌وکار یا تعداد تماس‌های اجتماعی فرد با برقراری اتصالات است. اعضای سایت‌های شبکه اجتماعی ساعت‌ها وقت خود را صرف جستجوی صفحات کرده، اعضای دیگر را مورد بررسی قرار داده، پیغام‌هایی را با هم رد و بدل کرده و اطلاعات فراوانی را در مورد خود ارائه می‌دهند. بنگاه‌های مختلف این اطلاعات را زیر و رو کرده و تبلیغاتی را که متن آن‌ ها با دقت تنظیم شده است را در وب نمایش می‌دهند. ضمنا آن‌ ها از سایت‌ها برای برقراری ارتباط با مشتریان احتمالی استفاده می‌کنند. رایج‌ترین این سایت‌ها بازدیدکنندگان زیادی را به خود جلب کرده و به قدری جالب توجه هستند که به عنوان ابزارهای بازاریابی قدرتمند مورد استفاده قرار می‌گیرند (Laudon & Laudon, 2012). ساختارهای اجتماعی اگرچه گاهی اوقات غیرقابل مشاهده هستند، اغلب با نتایج سودمندی همچون، قدرت (Brass, 1984)، نوآوری (Ibarra, 1993)، نتایج یادگیری ( (Baldwin et.al, 1997 و عملکرد شغلی (Sparrowe et.al, 2001) مرتبط هستند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.
 
 
 

کامل بودن: اطلاعات مندرج در صورتهای مالی برای اینکه قابلیت اعتماد و اتکاء داشته باشند باید تا آنجا که اهمیت امر و هزینه آن اجازه می دهد، کامل باشند و حذف بعضی اطلاعات به جهت هزینه بر بودن ممکن است گمراه کننده باشند.( مکرمی،۱۳۷۴،ص۱۱)
قابل مقایسه بودن: اطلاعات در مورد یک واحد تجاری زمانی سودمند است که بتوان آنها را با اطلاعات مشابه سایر واحدهای تجاری مقایسه نمود. قابلیت مقایسه، همگونی روش های مورد استفاده طی دوره های مختلف و ارزش و بار اطلاعاتی تصمیمات اتخاذ شده را افزایش خواهد داد. اهمیت و ارزش اطلاعات بستگی به این دارد که استفاده کنندگان مختلف بتوانند از آن استفاده کنند (جعفری، ۱۳۷۲: ۸۴).
اطلاعات در مورد یک واحد تجاری زمانی سودمند است که بتوان آنها را با اطلاعات مشابه سایر واحدهای تجاری مقایسه نمود و استفاده کنندگان باید بتوانند صورتهای مالی یک واحد تجاری را هم در طول زمان و هم بین واحدهای تجاری مختلف مقایسه کنند تا وضعیت مالی، نتایج عملیات و سازگاری مالی آنها را ارزیابی نمایند. بنابراین اندازه گیری و نمایش آثار مالی معاملات و رویدادهای مشابه باید هم به صورتی یکنواخت در یک واحد تجاری در طول زمان و هم به صورتی یکنواخت در واحدهای تجاری مختلف اعمال شود (رعایت استانداردهای حسابداری کمکی برای دستیابی به کیفیت قابل مقایسه بودن است). از طرفی ضرورت قابل مقایسه بودن نباید با یکسانی مطلق اشتباه شود و نباید به مانعی بر سر راه معرفی استانداردهای بهتر حسابداری تبدیل شودیعنی زمانیکه گزینه ها و رویه های مربوط تر و قابل اعتمادتری وجود دارند مناسب نیست که واحدهای تجاری رویه های حسابداری گذشته خود را بدون تغییر حفظ کنند. ( مکرمی،۱۳۷۴،ص۱۲)

قابل فهم بودن: اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید بنحوی گزارش شوند که قابل فهم برای عده کثیری از استفاده کنندگان باشد و نباید اینطور فرض شود که کلیه استفاده کنندگان دانش معقولی از حسابداری دارند. همچنین باید متذکر شد، صرفاً به این دلیل که ممکن است فهم بعضی از اطلاعات برای بعضی استفاده کنندگان بسیار دشوار باشد نمی توان اطلاعاتی از گزارشات مالی را حذف نمود.
درست و منصفانه بودن: بکارگیری قانون و استانداردهای حسابداری و گزارشگری باید بنحوی باشد که منجر به تهیه صورتهای مالی شود که وضعیت مالی و نتایج عملیات را به نحو درست و منصفانه ارائه کند.
به موقع بودن: اگر تأخیر بی مورد در گزارشگری مالی وجود داشته باشد ممکن است اطلاعات مربوط بودن خود را از دست بدهند لذا مدیریت باید بین قابلیت های نسبی گزارشگری بهنگام و تهیه اطلاعات قابل اعتماد تعادل برقرار کند. یعنی برای اینکه اطلاعات بهنگام تهیه شود ممکن است لازم باشد قبل از شناسایی همه جنبه های معاملات و رویدادها گزارش ارائه شود که در چنین صورتی کیفیت قابل اعتماد بودن ضعیف می شود. برعکس اگر گزارشگری با تأخیر انجام شود تا همه جنبه های معاملات و رویدادها شناخته شوند، اطلاعات ممکن است به میزان بالایی قابل اعتماد باشد اما برای استفاده کنندگانی که مجبور بوده اند در آن فاصله تصمیم بگیرند کمتر مورد استفاده باشد. ( مکرمی،۱۳۷۴،ص۱۳)
هزینه و فایده: تعادل بین هزینه و فایده قبل از آنکه ویژگی کیفی باشد، محدودیتی فراگیر است. فایده ‌اطلاعات باید از هزینه تهیه آن اطلاعات بیشتر باشد زیرا هزینه ها الزاماً به عهده کسانی که از منافع آن استفاده می کنند نیست بلکه به عهده تهیه کنندگان اطلاعات است.
ارائه مستقیم اطلاعات: اطلاعات مالی بهتر است مستقیماً توسط یک واحد تجاری ارائه شود نه اینکه توسط واسطه هایی مانند دولت، تحلیل گران مالی و … ارائه شود.
مورد قبول جامعه: اطلاعات مالی باید طوری تهیه شود که بنحوی معقول مورد قبول عموم افراد جامعه باشد نه اینکه قشر خاصی را مورد توجه قرار دهد.
توانایی پیش بینی: پروفسور سورتر اعتقاد دارد یک مجموعه ‌اطلاعات نمی تواند برای همه استفاده کنندگان مطلوب باشد. در شرایطی که حالتهای مختلف گزارشگری مالی می تواند انتخاب شود، انتخابی مطلوب است که توانایی پیش بینی رویدادهای آن را فراهم کند. درنهایت درباره ویژگیهای کیفی باید بنحوی عمل کرد که یک تعادل معقول و منطقی بین این ویژگیها برقرار باشد.
قابل اعتماد بودن (قابلیت اتکاء): اطلاعات مالی برای اینکه قابل استفاده باشد باید قابل اعتماد باشند. اطلاعات زمانی دارای ویژگی قابل اعتماد بودن است که از جانبداری و خطای عمده عاری بوده و بوسیله استفاده کنندگان قابل اتکاء باشد و مفهومی را که در خود دارد به شکل درست ارائه کند. با توجه به تضاد منافع و تأثیر اطلاعات حسابداری بر ثروت گروه های ذی نفع قابلیت اتکاء گزارشات مالی از طریق حسابرسان مستقل افزایش می یابد. ( مکرمی،۱۳۷۴،ص۱۴)
۲-۳-۷-عوامل مؤثر بر قابلیت اتکاء گزارشات مالی
با توجه به اهمیت میزان اعتبار اطلاعات افشا شده، برخی از عواملی که بر قابلیت اتکاء اطلاعات افشا شده توسط مدیریت از دیدگاه استفاده کنندگان مؤثراند عبارتند از: انگیزه های ناشی از موقعیت، میزان اعتبار خود مدیریت،
عوامل مؤثر بر محیط گزارشگری اعم از بیرونی و درونی و ویژگیهای ذاتی موضوع مورد افشاء.
قابلیت اتکاء اطلاعات افشا شده به عنوان استنباط سرمایه گذاران از قابلیت پذیرش یک افشاء خاص تعریف می شود بنابراین قابلیت اتکاء اطلاعات افشا شده به نحوه برداشت و استنباط سرمایه گذاران بر می گردد که به طور اجمال به آنها اشاره می شود.

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
 

افشاء اخبار منفی نسبت به اخبار مثبت از اعتبار بیشتری برخوردار است.
 

هر گاه افشاکننده از نظر مالی وضعیت خوبی داشته باشد افشاهای به عمل آمده توسط او از افشاء شرکتهایی که از وضعیت مالی خوبی برخوردار نیستند معتبرتر به نظر می رسد.
 

وقتی یک شرکت از نظر مالی وضعیت نابسامانی دارد، مدیریت اینگونه شرکتها انگیزه های بیشتری در ارائه اطلاعات گمراه کننده دارند. لذا این مطلب صحیح است که میزان اعتبار اطلاعات افشا شده توسط شرکتهای با وضعیت مالی نابسامان کمتر است.
 

میزان اعتبار پیام دهنده یک عامل مهم در میزان اعتبار خود پیام است. بنابراین قابل اعتماد بودن مدیریت عامل مهمی در میزان اعتبار اطلاعات افشاء شده توسط آنان است.
 

میزان اطمینان بخشی ناشی از محیط اعم از داخلی و خارجی مبنی بر درستی اطلاعات افشاء شده توسط مدیران، عامل تأثیرگذار دیگری بر میزان اعتبار این اطلاعات است که این نوع اطمینان بخشی می تواند توسط منابع خارج از سازمان مانند حسابرسان مستقل، تحلیل گران مالی و روزنامه نگاران فراهم شود و یا از طریق منابع داخلی مانند هیأت مدیره، کمیته حسابرسی، و حسابرسان داخلی مهیا شود.
 

شایعات نیز بر نحوه تصمیم گیری و قابلیت اعتماد اطلاعات مالی تأثیر بسزایی دارد.
 

اگر هیئت مدیره شرکت از کیفیت بالایی برخوردار باشد سرمایه گذاران نسبت به صحت اطلاعات افشاء شده توسط آنان احساس اطمینان بیشتری خواهند داشت.
 

اطلاعات افشا شده توسط شرکتهایی که از بخش حسابرسی داخلی قوی برخوردارند معتبرتر تلقی می شود.
 

یکی از عوامل تأثیرگذار بر میزان اعتبار اطلاعات افشا شده، منطقی بودن ذاتی خود اطلاعات است. مردم نسبت به اطلاعاتی که با انتظارات قبلی آنان همخوانی ندارد تردید دارند. برای مثال احتمالا پیش بینی رشد سود ۱۰ درصدی برای شرکتی که سود گزارش شده سه سال متوالی آن منفی بوده نسبت به شرکتی که سود گزارش شده سه سال متوالی آن رشد مثبت داشته است از اعتبار کمتری برخوردار است.
 

بیشر نوشته های حسابداری قابلیت اتکاء اطلاعات افشا شده را با قابل اعتماد بودن مدیریت مترادف در نظر می گیرند اما تفاوتهای مهمی بین این دو مفهوم وجود دارد. قابلیت اتکاء اطلاعات افشاء شده برای هر بار افشاء به طور جداگانه ارزیابی می شود و ممکن است این ارزیابی در دفعات مختلف برای هر شرکت متفاوت باشد در حالیکه قابل اعتماد بودن مدیریت یک ویژگی پایدار مرتبط با مدیران شرکت است و به برداشتی که سرمایه گذاران از صلاحیت و قابل اعتماد بودن مدیران دارند مربوط می شود. قابل اعتماد بودن منبع یک پیام، به نوبه خود تنها یکی از عناصر تشکیل دهنده قابلیت اتکاء آن پیام است و متغیرهای دیگری نیز بر قابلیت اتکاء پیام تأثیر می گذارند. این موضوع خود حاکی از آن است که قابل اعتماد بودن مدیریت فقط یکی از عواملی است که بر میزان اعتبار اطلاعات افشاء شده تأثیر می گذارد و لیکن تنها عامل نیست (دانش و پژوهش حسابداری، ۱۳۸۴: ۳۱-۳۷ و ۷۳).
 

۲-۳-۸-استفاده کنندگان گزارشات مالی و نیازهای اطلاعاتی آنان
گزارشات مالی برای استفاده کنندگان تهیه می شود و چون استفاده کنندگان از گروه های مختلفی تشکیل شده اند لذا باید گزارشاتی تهیه شود که نیازهای تعداد بیشتری از استفاده کنندگان را پاسخگو باشد و این امر عملی نمی شود مگر اینکه نیازهای مشترک استفاده کنندگان تعیین و سپس با توجه به نیازهای مشترک آنها گزارشات مالی تهیه شوند. در غیر اینصورت اگر قرار باشد گزارشات مالی نیازهای کلیه استفاده کنندگان را پاسخگو باشد باید برای هرگروه استفاده کننده گزارشات خاص آنها را تهیه نمود که چنین کاری مستلزم صرفه وقت و هزینه زیادی است و از طرفی تهیه چنین گزارشاتی الزامی و ضروری نیست بنابراین نیازهای مشترک استفاده کنندگان ملاک تهیه گزارشات مالی قرار می گیرند. برای شناسایی این نیازهای مشترک، ابتدا باید گروه های مختلف استفاده کننده را شناخت که اغلب آنها عبارتند از: تأمین کنندگان کالا، بستانکاران تجاری، مشتریان، دولت و سازمان های وابسته، عموم مردم، کارکنان، اعتباردهندگان و سرمایه گذاران. گروه اصلی و عمده استفاده کنندگان گزارشات مالی سرمایه گذارانی هستند که جهت تصمیم گیریهای خود نیاز به اطلاعاتی در مورد سوددهی، عملکرد مؤسسات و مدیریت آنها، توانایی کسب سود، سیاستهای تقسیم سود و غیره دارند تا بتوانند به کمک اینگونه اطلاعات در مورد خرید، نگهداری یا فروش سهام تصمیم گیری کنند (فاستر، ۱۹۸۶: ۲).

انجمن حسابداران رسمی آمریکا (AICPA) نیازهای اطلاعاتی سرمایه گذاران را به منظور تصمیم گیری صحیح در غالب یک مدل بیان کرده که در این مدل محدودیتهایی به شرح زیر برای افشای اطلاعات در نظر گرفته شده است. این محدودیتها عبارتند از:
۱- گزارش مالی باید اطلاعاتی را که خارج از حیطه تخصص مدیریت بوده حذف نماید.
۲- مدیریت نباید اطلاعاتی را که موقعیت شرکت را بین رقبا به شدت به خطر می اندازد را افشا کند.
۳- تهیه صورتهای مالی پیش بینی شده توسط مدیریت الزامی نیست.
۴- مدیریت نباید ملزم به ارائه اطلاعاتی باشد که در اختیار ندارد.
۵- بعضی از عناصرگزارشهای مالی تنها باید در صورت توافق استفاده کنندگان و مدیریت گزارش شود.
۶- شرکتها نباید مجبور به ارائه آن دسته گزارشهایی شوند که باعث ایجاد دعاوی حقوقی و تضعیف موقعیت شرکت شود (زادمهر، ۱۳۷۸: ۱۲).
۲-۳-۹-هزینه های گزارشگری مالی
یکی از موارد مهمی که مدیریت در تصمیمات مربوط به افشای گزارشهای مالی مدنظر قرار می دهد هزینه های افشای اطلاعات است که این هزینه ها عبارتند از:
هزینه های جمع آوری و پردازش اطلاعات[۱۳]: این هزینه ها شامل هزینه هایی است که هم به وسیله تهیه کنندگان و هم به وسیله استفاده کنندگان به وقوع می پیوندد به طوری که هر دوی این هزینه ها را باید واحدهای تجاری خود تقبل کنند. تا قبل از سال ۱۹۶۸ بحث اقتصاد دانان وحسابداران این بود که هر چه افشای اطلاعات مالی بیشتر باشد بهتر است اما بعد از گذشت زمان معلوم شد که هر نوع اطلاعاتی نیاز به افشا ندارد، زیرا افشای اطلاعات هزینه های جمع آوری، پردازش، طبقه بندی، افشا و هزینه های فرصت به همراه دارند. لذا در افشای اطلاعات باید هزینه- فایده کرده و اطلاعاتی را افشا نمود که مورد استفاده اکثریت استفاده کنندگان باشد. بنابراین در افشا باید بهینه سازی شود تا هم هزینه های افشا و هم محتوای اطلاعات بهینه باشد.(فاستر،۱۹۹۸)

هزینه های قضایی[۱۴]: در افشای اطلاعات مدیران باید دقت کنند تا اطلاعات صحیح و واقعی را افشا نمایند زیرا اطلاعات افشا شده می تواند به عنوان مدرکی بر علیه واحد تجاری استفاده شود. به عنوان مثال مؤسسه ای که صورتهای مالی متقلبانه ارائه کرده و باعث ضرر و زیان عده کثیری از سرمایه گذاران شده، باید تمامی هزینه های قضایی ناشی از شکایات افراد متضرر را در مراجع قضایی تقبل کند.
هزینه های سیاسی[۱۵]: دولت و مراجع سیاسی این قدرت را دارند که ثروت واحدهای تجاری را مصادره کنند. صورتهای مالی یک منبع اطلاعاتی خوبی است تا مراجع سیاسی و دولتها از ثروتهای کلان و اتفاقی مؤسسات آگاهی یافته و از آن ثروتها استفاده کنند. به عنوان مثال مالیات بر سود اضافی توسط دولت آمریکا بر شرکتهای نفتی در اواخر سال ۱۹۷۰ را می توان نام برد. (زادمهر، ۱۳۷۸: ۱۳).
هزینه های رقابت[۱۶]: افشای اطلاعات می تواند مورد استفاده‌ رقبای یک واحد تجاری قرار گیرد. به عنوان مثال تولید یک محصول جدید و باکیفیت می تواند از طریق افشای اطلاعات مالی رقبا را از آن محصول جدید آگاه سازد و آنها نیز به فکر تولید آن محصول بیافتند.
هزینه های منجر به محدودیت بررفتار مدیران[۱۷]: یکی دیگر از هزینه های افشاء، محدودیت بر رفتار مدیران است. بدین مفهوم که اگر مدیران ادعایی نسبت به سودآوری و افزایش قیمت سهام و… کردند و آن ادعا را از طریق صورتهای مالی افشا نمودند باید تلاش کنند تا آن ادعای خود را عملی سازند. به عنوان مثال واحد تجاری که در صورتهای مالی پیش بینی نرخ سود ۲۰% کرده باید تمام تلاش خود را در عملی ساختن این ادعا بکار گیرد و درصورت عدم دسترسی به آن، هم اعتبار واحد تجاری و هم اعتبار مدیریت زیر سؤال رفته و حتی می تواند مورد شکایت سرمایه گذاران و سهامداران نیز واقع شود. (زادمهر، ۱۳۷۸: ۱۴).
بخش چهارم :
پیشینه تحقیقات انجام شده
۲-۴-۱- مقدمه
پژوهش؛ امری گروهی است. هر مطالعه ضمن آنکه مبتنی بر مطالعات قبلی است، خود نیز مقدمه و پایه‌ای برای مطالعات بعدی است. هر قدر تعداد ارتباط‌ها و پیوندهای ممکن یک مطالعه با مطالعات قبلی و تئوری‌های موجود بیشتر باشد. اهمیت و سهم آن مطالعه در بسط دانش آدمی بیشتر خواهد بود. اصولا هر پژوهش جدید باید شامل بررسی پژوهش‌های مربوط به موضوع مورد مطالعه باشد که حجم آن در یک رساله‌ی تحصیلی معمولا زیادتر و در یک مقاله پژوهشی کوتاه‌تر است.
این بررسی جزء مهم و لازم فرایند پژوهشی علمی را تشکیل می‌دهد. بررسی پیشینه پژوهش، نه‌تنها پژوهشگر را از لحاظ تعریف متغیرها و عملیات کردن آن‌ ها؛ بلکه در تشخیص چگونگی ارتباط متغیرهایی که هم از لحاظ مفهومی و از لحاظ علمی مهم است، او را یاری می‌دهد(هومن، ۱۳۷۴).
در این رابطه، تعدادی از تحقیقاتی که تا حدودی در ارتباط با موضوع تحقیق حاضر است مورد مطالعه قرار گرفته و به شرح زیر بیان می‌گردد. البته اگرچه جدیدبودن مسأله پژوهش دارای اهمیت شایسته است اما نباید پنداشت مسأله‌ای که قبلا مورد پژوهش قرار گرفته است، ارزش تحقیق را ندارد(دلاور، ۱۳۹۲، صص۹۹-۹۷).
۲-۴-۲- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور

روبو و همکاران (۲۰۱۴) در پژوهشی که تحت عنوان برآورد تاثیر عوامل مالی بر سود سرمایه در بازار سهام رومانیایی بود به این نتایج رسیدند که فعالیت در زمینه سود سرمایه تأثیر قابل توجهی در بازگشت حقوق صاحبان سهام دارد.
 

بیگلرچی (۲۰۱۲)، در مطالعه ای که با عنوان کاربرد تکنیک تاپسیس بای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های فناوری در بازار بورس سهام استانبول انجام داد. با بهره گرفتن از مدل تصمیم گیری چند معیاره به سنجش و مقایسه عملکرد مالی ۱۳ شرکت فناوری فعال در بورس سهام استانبول پرداخت و این شرکت ها را در ۱۰ نسبت مالی مورد بررسی قرار داد و با بهره گرفتن از تکنیک تاپسیس به رتبه بندی این شرکت ها پرداخت و به این نتیجه رسید که نتایج رتبه بندی تاپسیس برای شرکت ها پایدار شبیه رتبه بندی ارزش بازار می باشد.( بیگلرچی،۲۰۱۲)
 

کاهرمان و همکاران (۲۰۰۹)، با بهره گرفتن از تحلیل سلسله مراتبی و TOPSIS به ارزیابی عملکرد فازی صنعت بانکداری ترکیه پرداختند. در این تحقیق ارزیابی عملکرد کلان بانک ها در دو بخش مالی و غیر مالی مورد بررسی قرار گرفته است. شاخص کفایت سرمایه، کیفیت دارایی، سودآوری، نقدینگی، ساختار درآمد و هزینه برای ارزیابی عملکرد مالی و شاخص قیمت گذاری، بازاریابی بهره وری و ارائه خدامت برای ارزیابی عملکرد غیرمالی مورد بررسی قرا گرفته است.( کاهرمان و همکاران،۲۰۰۹)
 

چنگ و همکاران (۲۰۰۷)در تحقیق خود، اثر استفاده از شبکه اینترنت را بـر افـزایش عملکرد مـالی شرکت ها بررسی کردند. آنها ارزش افزوده بازار و ارزش افزوده اقتصادی را در نظر گرفتند. نتایج نشان داد که استفاده از اینترنت، موجب افزایش عملکرد شرکت ها می شود .( چنگ و همکاران،۲۰۰۷)
 

دیا کولاکی(۱۹۹۲) درمقاله روش چند معیاره برای ارزیابی عملکـرد شـرکت هـای صنعتی نتایج تحلیل یک تئوری سود چند معیاره به نمونـه بزرگـی از شـرکتهای موجـود درصنایع دارو سازی یونان تعمیم داد به این منظورکه میزان تناسب بعضی از نسـبت هـای رایج مالی را بعنوان شـاخص ارزیـابی کلـی شـرکت مشـخص کنـد. نتـایج نشـان داد کـه سودآوری بارزترین ابزار تمایز و طبقـه بنـدی شـرکتها محسـوب مـی شـود عـلاوه بـرآن ساختارسرمایه مناسب نیز برای این امر ضروری است اما شرط کافی برای اطمینان از سـود آوری و اثربخشی فعالیتهای شرکت نیست.( دیا کولاکی،۱۹۹۲)
 

۲-۴-۳- تحقیقات انجام شده در داخل کشور

،،( ۱۳۸۹) در پژوهشی که تحت عنوان بررسی عوامل موثر بر سرعت گزارشگری مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بود به این نتایج رسیدند که با بهره گرفتن از نسبتهای مالی می توان به مدل­های معناداری برای پیش بینی سرعت گزارشگری مالی دست یافت. ( و،۱۳۸۹)
 

تهرانی و همکاران (۱۳۸۵) در پژوهشی که تحت عنوان ارزیابی میزان اتکاء معامله­گران بورس اوراق بهادار تهران به اطلاعات حسابداری و غیرحسابداری در تصمیمات سرمایه ­گذاری بود به این نتایج رسیدند که اطلاعات غیر حسابداری مانند نوع مدیریت، مسائل سیاسی و اقتصادی داخلی و بین المللی، حجم فروش و نوع صنعت تأثیر بیشتری از اطلاعات حسابداری، برتصمیمات سرمایه گذاران دارد و توجه به اطلاعات حسابداری در رتبه پایینتری قرار دارد.( تهرانی و همکاران،۱۳۸۵)
 

پهلوان (۱۳۹۲) در پژوهشی که تحت عنوان اولویت بندی عوامل موثر بر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از فرایند تحلیل شبکه ای فازی بود به این نتایج رسیدند که زیرمعیارهای نسبت قیمت به درآمد، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری، سود هر سهم و نرخ رشد درآمدها به ترتیب دارای بیشترین اهمیت می باشند. (پهلوان ،۱۳۹۲)
 

قائمی (۱۳۸۷) در پژوهشی که تحت عنوان بررسی عوامل تأثیر گذار بر بازده سهام عادی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به این نتایج رسیدند که بین ریسک سیتماتیک و بازده سهام عادی رابطه خطی و مستقیم وجود دارد و اندازه شرکت در میزان بازده مورد انتظار موثر است و همچنین نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار در بازده مورد انتظار سهام موثر است. (قائمی ،۱۳۸۷)
 

رزاقی (۱۳۸۲) در پژوهشی که تحت عنوان بررسی رابطه بین تورم ونرخ بازده سهام در بورس به این نتایج رسیدند که بین نرخ بازده سالانه سهام و نرخ سالانه تورم نوعی رابطه همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد.( رزاقی،۱۳۸۲)
 

ابراهیمی کردلر و حسنی آذر داریانی (۱۳۸۵)نیز به واسطه انجام تحقیقی بر روی ۳۰ شرکت عرضه کننده سهام برای اولین بار در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های ۱۳۷۸-۱۳۸۰ دلیل ارزان فروشی سهام و افت عملکرد قیمت سهام IPO، را کارایی اطلاعاتی ضعیف بازار سرمایه ایران دانسته اند زیرا دسترسی به اطلاعات مربوط به شرکت ها و عملکرد آن ها دشوار است لذا سرمایه گذاران از دانش و بینش کافی برای تحلیل اطلاعات برخوردار نمی باشند؛ این محققان ریشه اصلی اینگونه مشکلات در بازار سرمایه کشور را وجود سهامداران عمده اعم از نهادها، سازمان های وابسته به دولت و بانک ها، در بازار می دانند. (ابراهیمی کردلر و حسنی آذر داریانی،۱۳۸۵)
 

فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
 
 

پلیسوربات ۸۰

۱

تریآمونیوم سولفات

۲

استات سدیم

۵

سولفات منیزیم

۲/۰

سولفات منگنز

۰۵/۰

– برای تهیهی یک لیتر از محیط کشت مایع، ۲/۵۲ گرم از محیط کشت به یک لیتر آب اضافه شد.
– به منظور تهیهی محیط کشت MRS جامد با ۵/۱ درصد آگار، ۱۵ گرم آگار – آگار به یک لیتر محیط کشت مایع اضافه شد.
-pH نهایی محیط کشت MRS مایع معادل ۲/۰±۶ است.
– محیط مانیتول آگار پایه
به منظور تهیه محیط کشت اختصاصی برای شمارش سلولهای لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7، اجزای تشکیل دهنده محیط کشت MRS (جدول ۲-۱) در یک لیتر از محیط کشت مایع، با یکدیگر مخلوط شده و به جای ۲۰ گرم در لیتر قند دکستروز، ۲۰ گرم در لیتر قند مانیتول در تهیه محیط کشت به کار رفت (سوکسی و همکاران). سپس با بهره گرفتن از اسید استیک گلایسیال (مرک آلمان) pH محیط کشت در ۲/۰±۶ تنظیم شد.
ب- مواد مورد استفاده جهت ریزپوشانی و پوششدهی باکتری پروبیوتیک و فرایند رهاسازی
– برای ریزپوشانی از صمغ فارسی[۵۳]، روغن کانولا (لادن، شرکت بهشهر، ایران) و امولسیفایرها شامل DATEM و PGPR90 استفاده شد.
– در آزمونهای رهایش از بافر فسفات استفاده شد و برای تهیهی آن از سدیم دیهیدروژن فسفات دو آبه و دیسدیم هیدروژن فسفات (مرک، آلمان) استفاده گردید.
ج- مواد مورد استفاده در تولید ماست پروبیوتیک
به منظور تهیهی ماست و برای حفظ یکنواختی نمونه های ماست طی انجام آزمایشها، از شیر خشک بدون چربی[۵۴] ساخت شرکت زرین سپاهان استفاده شد.
د- مواد مورد استفاده در ارزیابی مقاومت باکتری پروبیوتیک در برابر محیط شبیهسازی شده گوارشی
در آزمایشات مربوط به ارزیابی مقاومت باکتری نسبت به محیط شبیهسازی شده گوارشی از هیدروکسید سدیم (NaOH) و اسید هیدروکلریدریک (HCl) تولید شده توسط شرکت مرک آلمان، بایل بووین[۵۵] تولید شده توسط شرکت سیگما آلدریچ[۵۶] آلمان استفاده شد.

۳-۱-۳- میکروارگانیسم مورد استفاده
میکروارگانیسمهای مورد استفاده شامل باکتری پروبیوتیک لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7 تهیه شده از آزمایشگاه میکروبیولوژی گروه علوم وصنایع غذایی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی و کشت‌های آغازگر در تولید ماست شامل لاکتوباسیلوسدلبروکی زیرگونه بولگاریکوس[۵۷] و استرپتوکوکوس ترموفیلوس[۵۸] تهیه شده از کریستین هانس دانمارک بودند.
۳-۲- عملیات و آزمونهای میکروبی
۳-۲-۱- فعال سازی و نگهداری باکتری پروبیوتیک
کشت خالص فریز شدهی لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7، در محیط کشت حاوی ۱۵ درصد گلیسرول که در فریزر oC80- نگهداری میشد، از نمونه های استوک[۵۹] موجود در کلکسیون میکروبی آزمایشگاه میکروبیولوژی ـ بیوتکنولوژی گروه علوم و صنایع غذایی دانشگاه صنعتی اصفهان تهیه شد. برای فعال سازی باکتری، میکروتیوب محتوی لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7، بعد از خارج کردن از فریز، در شرایط کاملا استریل و در کنار شعله، در دمای محیط قرارداده شد تا ذوب شود، سپس میکروتیوب به لولهای حاوی ۱۰ میلیلیتر از محیط کشتMRS استریل انتقال داده شد و در انکوباتور میکروآئروفیل (با ۵ درصد دی اکسیدکربن، دمای ۳۷ درجه و به مدت ۱۸ ساعت) گرمخانهگذاری شد. از این کشت روی سطح لام، گسترهی[۶۰] میکروبی تهیه شد و به منظور بررسی خصوصیات مورفولوژی باکتری، بوسیلهی میکروسکوپ نوری بررسی شد. پس از بررسیهای اولیه، سلولهای باکتری سه مرتبه و به صورت مداوم روی محیط MRS مایع و جامد کشت داده شدند. کشت ثانویه روی محیط کشت MRS جامد انجام شد و پلیتها در شرایط بیهوازی گرمخانهگذاری شدند. به منظور نگهداری کوتاه مدت، کلونیهای خالص تهیه شده بر روی محیط کشت MRS مورب[۶۱] کشت داده شد و بعد از گرمخانهگذاری به یخچال با دمای ۴ درجه انتقال شد و ماهانه کشت مجدد انجام شد. به منظور نگهداری طولانی مدت، ۵۰۰ میکرولیتر از کشت مایع فعال به میکروتیوب حاوی ۵۰۰ میکرولیتر گلیسرول ۱۵درصد حجمی/ حجمی استریل خالص اضافه شد و بلافاصله در ازت مایع منجمد شد. این نمونه ها در فریزر ۸۰- نگهداری شدند. برای تهیهی کشت فعال در هر مرحله، کلونیهای خالص نگهداری شده در یخچال را در محیط MRS مایع تلقیح کرده و باکتریها به مدت ۱۸ ساعت در دمای ۳۷ درجه گرمخانه‌گذاری شدند.
۳-۲-۲- آزمونهای بیوشیمیایی به منظور شناسایی باکتری لاکتوباسیلوس پلانتاروم A7
۱- رنگ آمیزی گرم
به منظور رنگآمیزی گرم از کلونی تازه، گسترهی میکروبی تازه تهیه شد. پس از خشکشدن نمونه در مجاورت هوا، تثبیت حرارتی صورت گرفته و سپس رنگ کریستال بنفش[۶۲] به گستره اضافه شد. بعد از یک دقیقه به صورت ملایم با آب شسته شد تا رنگ اضافی پاک شود. در مرحلهی بعد از محلول لوگول استفاده شد. مشابه با مرحلهی قبل، بعد از یک دقیقه گسترهی میکروبی با جریان ملایم آب شست و شو داده شد و به منظور رنگ بری نیز، در مرحله بعد، الکل مطلق به گستره اضافه شد و بعد از ۳۰ ثانیه سطح لام شسته شد. در نهایت سافرانین به مدت یک دقیقه به گستره اضافه شد و بعد از شستن لام و خشک کردن آن در مجاورت هوا شکل، آرایش سلولی و تعیین گرم با بهره گرفتن از میکروسکوپ نوری مشخص شد (میرلوحی، ۱۳۸۸).

۲- آزمون کاتالاز
برای انجام این آزمایش ابتدا یک قطره آب اکسیژنهی ۳ درصد (V/V) روی لام شیشهای قرار داده شد و توسط یک آنس استریل بخشی از یک کلونی تازه به آن اضافه شد و کاملا مخلوط شد. تشکیل یا عدم تشکیل حباب دو مرتبه بررسی شد؛ یکبار بلافاصله بعد از اضافه کردن کلونی و یکبار ۵ دقیقه بعد از اضافه کردن کلونی بررسی شد (میرلوحی، ۱۳۸۸).
۳- آزمون اسپورزا بودن
برای تعیین اسپورزا بودن باکتری از روش شفر- فولتون[۶۳] استفاده شد. به این صورت که ابتدا گسترهی میکروبی تهیه شد و پس از تثبیت حرارتی رنگ آمیزی با مالاشیت سبز به مدت ۵ دقیقه انجام شد و بعد از شست و شو با جریان ملایم آب سفرانین به مدت یک دقیقه اضافه شد. سپس سطح اسلاید شسته و خشک گردید و در نهایت گسترهی میکروبی با میکروسکوپ نوری، به منظور حضور یا عدم حضور اسپور بررسی شد (میرلوحی، ۱۳۸۸).
۳-۳- آنالیز شیمیایی شیر خشک بدون چربی و صمغ فارسی
کلیه آزمونهای شیمیایی در سه تکرار انجام شدند.
۳-۳-۱- اندازه‌گیری خاکستر
برای اندازه گیری خاکستر، کروزهها را به وزن ثابت رسانده شد. به این منظور کروزهها به مدت ۳۰ دقیقه در دمای ۶۰۰ درجه سانتیگراد قرار داده شدند. سپس یک تا ۲ گرم از نمونه های مورد بررسی، درون کروزه وزن شدند و تا پایان متصاعد شدن دود روی اجاق الکتریکی قرار داده شد. سپس کروزه‌ها در دمای ۵۵۰ تا ۶۰۰ درجه به مدت ۵ ساعت قرار داده شدند. در انتهای این زمان نباید دیگر ذرات سیاه رنگ در کروزه مشاهده شود. سپس کروزهها را در دسیکاتور قرار داده شدند و نمونه ها وزن شدند. درصد خاکستر از فرمول زیر محاسبه شد (سوزان- نیلسون، ۲۰۱۰):
= درصد خاکستر
۳-۳-۲- اندازه گیری رطوبت و ماده خشک
ابتدا ظروف آلومینیومی به همراه درب آنها در آون با دمای ۱۰۵ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه قرار گذاشته شد. سپس آنها را به دسیکاتور انتقال داده تا سرد شده و به دمای ثابت برسند. ۱ تا ۲ گرم نمونه در ظروف توزین شد و تا زمان رسیدن به وزن ثابت در آون با دمای ۱۰۵ درجه سانتی‌گراد قرار داده شد. بعد از خارجکردن از آون و سرد کردن ظروف حاوی نمونه مجددا آنها را توزین کرده و درصد رطوبت یا ماده خشک با بهره گرفتن از فرمولهای زیر محاسبه شدند (واسیلجویک، ۲۰۰۷).

درصد رطوبت-۱۰۰= درصد ماده خشک
۳-۳-۳- اندازه گیری چربی
۳-۳-۳-۱- روش سوکسله
اندازه گیری چربی، برای صمغ فارسی و شیر خشک با روش سوکسله انجام شد و درصد چربی با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد:
= درصد چربی

۳-۳-۳-۲- روش ژربر
اندازه گیری چربی برای نمونه های ماست به روش ژربر انجام شد.

۳-۳-۴- اندازه گیری پروتئین و ازت کل
اندازه گیری پروتئین و ازت کل در سه مرحله هضم، تقطیر و تیتراسیون انجام شد.
الف- هضم
در این مرحله ۵/۱ گرم نمونه استفاده شد، ولی برای نمونه هایی که مقدار پروتئین بالا دارند ۵/۰ گرم از نمونه کافی میباشد. ۵/۰ گرم از نمونه شیر خشک و ۵/۱ گرم نمونه های ماست و صمغ فارسی را در فلاسک هضم مخصوص کلدال ریخته و ۱/۱۱ گرم کاتالیزور(مخلوط سولفات پتاسیم، سولفات مس و سلنیم به ترتیب با نسبت ۱:۱۰:۱۰۰) همراه با ۲۵ میلیلیتر اسیدسولفوریک غلیظ به آن اضافه شد. ابتدا به فلاسکهای روی دستگاه هضم مخصوص، حرارت ملایم داده شد تا کف کردن محلولها متوقف شود. سپس حرارت را بالا برده تا محلولها بجوشند. این عمل تا زمان روشن شدن رنگ محلولها ادامه یافت. لازم به ذکر است نمونه های ماست بعد از اینکه در فلاسک هضم ریخته شدند، به مدت ۱ساعت درون آون و در دمای ملایم خشک شدند.
ب- تقطیر
بعد از مرحلهی هضم و تشکیل محلول زلال، نمونه ها را در دستگاه تقطیر قرار داده و ۴۰ میلیلیتر آب مقطر و ۱۲۰ میلیلیتر سود ۵۰ درصد به آنها اضافه شد و با برقراری جریان در داخل دستگاه، آمونیاک آزاد شد و در ارلن مایر حاوی ۵۰ میلیلیتر اسید بوریک ۲ درصد و چند قطره معرف فنول رد حل و جمعآوری شد. حل شدن تدریجی آمونیاک باعث تغییر رنگ نمونه های درون ارلن مایر به زرد شد. مرحلهی تقطیر تا زمان رسیدن محلولها به حجم ۲۰۰ میلی لیتر ادامه یافت.
ج- تیتراسیون
بعد از خارج کردن نمونه ها از زیر دستگاه تقطیر، آمونیاک موجود در آنها با اسید کلریدریک ۱/۰ نرمال تیتر شد و درصد پروتئین با فرمول زیر محاسبه شد (سوزان – نیلسون، ۲۰۱۰).

۳۸/۶× درصد ازت = درصد پروتئین
۳-۳-۵- اندازه گیری اسیدیته بر حسب اسید لاکتیک
۱ تا ۲ گرم نمونه را در ۱۰۰ میلیلیتر آب مقطر با دمای ۸۰ درجه سانتیگراد حل کرده سپس در برابر معرف فنلفتالئین ۲ درصد، تا ایجاد رنگ صورتی پایدار با سود ۱/۰نرمال استاندارد شده، تیترشد. مطابق رابطه زیر اسیدیته بر حسب اسیدلاکتیک تعیین گردید (سوزان- نیلسون، ۲۰۱۰):

نمی داند چگونه آرام بگیرد و استراحت کند .  

ضرب الاجلی برای خود ندارد . 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir
 

فقط آمار و ارقام را می فهمد . 

هیچ وقت عجله ندارد . 

فقط کمیت را ملاک موفقیت می داند . 

متهاجم است . 

می خواهد همه رقیبان را از میدان به در کند و اول باشد . 

همیشه وقت کم دارد . 

جدول (۲-۱):( ویژگی های شخصیت A و B ، سعادت ، ۱۳۷۵ )
۲-۱۰-۲ فرسودگی شغلی و شغل آموزگاری
((روشن است که آموزگاران شغل طاقت فرسا و در بسیاری از موارد پر استرسی دارند. بار زیاد کاری (ون گینکل[۸۴] ۲۱۷:۱۹۸۷) فقدان استقلال (جکسون، شواب و شولر [۸۵] ۲۰۷:۱۹۸۶)، برخوردار نبودن از احترام و توجه لازم و ارتباط اجتماعی محدود با شاگردان (فریدمن[۸۶] ۱۹۹۵ )، برخوردار نبودن از حمایت همکاران و مدیریت (بریسی ، هوور- دمسی و باسلر[۸۷]،۷:۱۹۸۸)و زوال موقعیت اجتماعی حرفه تدریس (فریسن و سارز[۸۸] ۱۹۸۹ ))( سعید صانعی ۱۴:۱۳۸۲)،و همچنین ((تعداد زیاد شاگردان در کلاس درس، نبود علاقه از بعضی از دانش آموزان، سرو کار داشتن با دانش آموزانی با ویژگی مشکل و پیشرفت کند بعضی دانش آموزان، نبود منابع و تجهیزات)) ، (( انگیزش کم شاگرد در عملکردمدرسه، رفتار بی نظم دانش آموزان، فرصتهای شغلی ناچیز، درآمد کم ، کمبود تجهیزات تدریس، تسهیلات ناچیز و کلاسهای بزرگ، فشار زمانی و فرجه های کوتاه، شناخت اجتماعی پایین از حرفه معلمی، تعارض با همکاران و سرپرستان، تغییرات سریع در مطالبات برنامه ریزان درسی و سازگاری برنامه های مدرسه ای با تغییرات در یک جامعه به سرعت در حال تغییر )) (کیریاکو) به نقل از( دمیرل و توکتامیس و سزر [۸۹]۱۶۴:۲۰۰۵)تنها پاره ای از عوامل استرس زایی هستند که آموزگاران با آنها دست و پنجه نرم می کنند.این عوامل و دیگر عوامل استرس زای شغلی، به صورت مشکلات فیزیکی،عاطفی و روانی در معلمان بروز می کنند. اگر معلمان در آغاز حرفه معلمی در ارائه خود به دانش آموزان ناتوان باشند ، خستگی در آنان بیشتر بروز میکند،( که به احساس تهی شدن از هر گونه انرژی در ارتباط با دانش آموزان و ناتوانی از ادامه کار و برخورداری از حالتی سرد ، منفی یا عیب جو نسبت به دانش آموز می گردد.(صانعی، ۲۴۷:۱۳۸۲) و در معلمان سبب نگرشهای منفی و بدبینانه و خصومت آمیز نسبت به شاگردان میشود و فرد احساس میکند که عملکرد وی همراه با موفقیت نیست، دقیق تراینکه ، عملکرد یا موفقیت ادراکی مطرح است نه عملکرد واقعی و موفقیت واقعی .(محمدی ۱۹:۱۳۸۶)

معلمان هم چنین در برابر فشار عمومی مشاغل که در اصطلاح مشاغل اجتماعی نامیده می شوند آسیب پذیرترند. این گونه مشاغل ارتباط زیادی با دیگر افراد دارند و در نتیجه، مهارتهای اجتماعی خاص را طلب می کنند.
فرسودگی شغلی را می توان یک بیماری شغلی تلقی کرد که دلایل آن همانند نشانه هایش با مشاغل اجتماعی مرتبط است.
اما تصویری کلی در این مورد آشکار شده است و آن، این که اگر چه شاغلان مشاغلی که (کار مردم ) را انجام می دهند اغلب در مراحل اولیه علاقمند، امیدوار و نگران ارباب رجوع خود یا شاگردا نشان هستند، دیر یا زود به ناچار با یک یا چند واقعیت زیر روبه رو خواهند شد.
شغل، انتظارات شخص را بر آورده نمی سازد (مثلا شاگردان علاقه کمی به تدریس او نشان می دهند یا اثر بخشی تدریس کمتر از حد انتظار اوست ).
وقت زیادی باید برای فعالیتهای جانبی و حاشیه ای به ویژه امور دفتری (مانند تهیه و تصحیح اوراق امتحانی ) صرف می شود.
شرایط کاری نا مطلوب است (مثلا فشار ناشی از کمبود وقت یا کلاس هایی که بیش از حد بزرگ اند).
در شکل و نوع ارتباط و برخورد با دانش آموزان نابرا بری وجود دارد.
ارتباط با مدیریت غیر منصفانه به نظر می رسد (مثلا عدم دریافت حقوق، محدودیت اختیارات شغلی یا بی توجهی به تلاش هایی که شخص به واسطه آنها خود را شایسته قدر دانی می داند). (صانعی ۲۴۷:۱۳۸۲)
۲-۱۱ فشار روانی[۹۰]
تدریس حرفه ای هیجان ا نگیز است و به معلمان فرصت می دهد موضوعات مورد علاقه خود را پیگیری کنند. به دانش آموزان کمک کنند ، رشد کنند ، موفقیت به دست بیاورند ، و از کار گروهی لذت ببرند . با وجود این ، معلمی حرفه ای دشوار و پر زحمت است و معلمان گهگاه تنش و فشار روانی ناشی از کار را تجربه می کنند . (حیدر باغی ، ۴۲:۱۳۸۶) فشار روانی در صورتی که کم باشد به صورت یک نیروی ا نگیزشی عمل می کند و باعث افزایش کارآیی می شود . ولی از حدی بگذرد اختلالهایی را در عملکرد فرد ایجاد می کند. بین فشارهای روانی و فرسودگی شغلی ارتباط نزدیکی وجود دارد . فشارهای روانی وقتی رخ می دهد که بین مطالبات و خواسته های محیطی با توانایی فرد برای پاسخ دادن به آنها تعادلی وجود نداشته باشد، هر چه مطالبات و خواسته های محیطی افزایش یابد و توانایی فرد برای پاسخ دادن به آنها کاهش یابد فشار روانی ایجاد می شود و باعث تجربه منفی در فرد و فرسودگی شغلی می گردد ،در واقع فرسودگی شغلی در اثر فشار مداوم روانی پدید می آید . کی ریا کو و ساتکلیف[۹۱] به نقل از( حیدر باغی ، ۴۲:۱۳۸۶) بر پایه تحلیل دقیق از اهمیت فشار روانی معلم تعریفی ارائه کرده ا ند، با این مفهوم که فشار روانی معلم را می توان هیجان های منفی ناخوشایندی مانند خشم ، نا امیدی، نگرانی ، افسردگی در نتیجه بعضی جنبه های کاری تعریف کرد . و این فشار روانی ناشی از شغل باعث تاثیرات منفی بر زندگی فردی ، اجتماعی ، و خانوادگی فرد می گردد .

۲-۱۱-۱ آثار تخریبی فشار روانی در تدریس
فشار روانی روحیه معلم را تضعیف می کند و توانایی او را در اشتیاقی که به تدریس دارد،
کاهش می دهد. فشار روانی از راه های زیر می تواند از کیفیت تدریس بکاهد :
الف- اگر معلمی احساس کند که حرفه تدریس مدتی طولانی تنش زاست، رضایت او کاهش یافته و موجب دلسردی او می شود .
ب- فشار روانی از کیفیت تعامل معلم با دانش آموز می کاهد ، تدریس ثمربخش به جو مثبت کلاس به ویژه به رابطه دوستانه معلم با دانش آموزان بستگی زیادی دارد . فشار روانی شدید ممکن است باعث گردد معلم نسبت به مشکلات و گرفتاریها با بدخلقی یا حتی به روشی خصمانه واکنش نشان دهد. ( حیدر باغی ، ۴۲:۱۳۸۶)
۲-۱۱-۲ راه های کاهش فشار روانی وفرسودگی شغلی معلمان
معلمان باید راهبردهایی را فرا بگیرند که فشار روانی ناشی از کار را به حداقل برساند . فشار روانی پدیده ای است که معلمان برخی اوقات آن را تجربه می کنند و در حقیقت تصور این که فردی بتواند کاری را بدون تحمل فشار روانی انجام دهد امکان ندارد .

وظیفه هر معلمی است که وقتی فشار روانی را برخود احساس می کند ، علاوه بر شناسایی عوامل فشارزا به مطالعه علایم فشار روانی و شیوه های مقابله با آن بپردازد و سعی کند با روش های علمی دقیق خود را بر ضد فشار زا ها مقاوم و سلامت خود را تضمین کند .
 

تحرک و فعالیتهای جسمانی به فایق آمدن بر فشار روانی کمک موثری می کند مانند (تغذیه درست، هوای آزاد، ورزش )
 

از راه متمرکز کردن فکر می توان فشار روانی را تخفیف داد یا بر آن کنترل بیشتری پیدا کرد .
 

برقراری روابط اجتماعی نزدیک با همکاران و کسانی که مورد اعتمادند، مشکلات را
می فهمند و حمایت و پشتیبانی می کنند به کاهش فشار روانی یا دست کم مقابله با پیامدهای آن منجر می شود .
 

در محیط مدرسه خود را صرفا در کار غرق نکنید . زنگهای تفریح را به خود اختصاص دهید و به دانش آموزان نیز بیاموزید که از مراجعه به معلم و رفع اشکالات درسی در ساعات تفریح خودداری کنند .
 

نقاط ضعف و محدودیتهای خود را بشناسید و بکوشید آنها را از بین ببرید . اجازه ندهید این ضعف ها مدتی طولانی بر شما چیره گردند و باعث بروز فشار روانی و مشکلات جدید شوند.
 

انتخاب شغل انتخاب نحوه زندگی است و انتخاب زندگی که با خلق و خوی و شخصیت و منش انسان سازگار نباشد باعث فشار روانی در همه عمر می شود .
 

با این که کار لازمه زندگی است همه زندگی نیست. سعی کنید به جنبه های دیگری از زندگی که نشاط انگیز و لذت بخش است نیز توجه داشته باشید .
 

بخش ناچیزی از وقت روزانه خود را با آنچه دوست دارید مثل هنر ، رایانه ، نقاشی ، مطالعه و …… اختصاص دهید .
 

۱۰- با جلوگیری از حساسیت بیش از اندازه و کاهش سطح توقع خود از دیگران و همچنین مدیر خود باشید و با ترک فوری محیط های پرفشار تا اندازه ای به آرامش برسید.
۱۱-تا جایی که امکان دارد از ورود به محیط های تنش آمیز خودداری کنید ، اما به خاطر داشته باشید که بعضی عوامل فشار زای شغلی اجتناب ناپذیر است . (حیدر باغی ، ۴۳:۱۳۸۶)
۱۲-از رقابتهای ناسالم پرهیز کنید .
۱۳-انعطاف پذیری داشته باشید .
۱۴-خشم خود را کنترل کنید . ( شیرخدا ، ۱۹:۱۳۸۶)
۲-۱۲٫ارگونومی[۹۲]
نیروی انسانی ، کار و بهره وری ، تولید و صنعت واژه هایی هستند که با یکدیگر ارتباطی تنگاتنگ دارند. زمانیکه سخن از بهره وری نیروی انسانی پیش می آید انسان به عنوان یک اپراتور یا بعنوان یک عامل حرکت و نیرویی فعال مطرح می شود. دقت و کارآیی افراد در مشاغل مختلف از حرفه های خدماتی ، تحقیقاتی و آموزشی گرفته تا کشاورزی و صنعتی ، جزو عوامل مهم در بهره‌وری نیروی انسانی می باشد. بهره وری نیروی انسانی تنها محدود به انجام فعالیت های شغلی کاربران نیست. به بیان دیگر ، موضوع بهره وری با هر نوع فعالیتی که افراد انجام می دهند چه درقالب تولید و چه در قالب مصرف مرتبط می باشد. درحال حاضر تقریباً ۴۵% جمعیت دنیا و حدود ۵۸% افراد بالای ۱۰ سال در شمار نیروی کار جهان محسوب می شوند. بالطبع اگر بخواهیم کـاربـری کلیـه مصـرف کنندگان محـصـولات مختلف را نیز به این آمار اضافه کنیم ، کلیه افراد بشر با بحث بهره وری موضوعیت پیدا می کنند اما سخن اینجاست که چگونه می توان کارآیی افراد را افزایش داد. در دنیای کنونی که علوم مختلف سریعاً درحال رشد و پیشرفت می باشند انتظار می رود که بخشی از مباحث علمی به این مهم یعنی ارتقاء بهره وری جامعه توجه ویژه داشته باشند. ارگونومی با طراحی سیستمهایی که افراد در آن کار می‌کنند سر و کار دارد. ارگونومی متشکل از دو کلمه یونانی کار[۹۳] و قانون[۹۴] است. تمامی سیستمهای کار شامل جزء انسانی و جزء ماشینی است که در محیط کار قرار گرفته‌اند. به هنگام طراحی هر سیستمی که انسانها و ماشینها به منظور تولید محصولی در کنار هم کار می‌کنند باید ویژگیهای افراد درگیر کار را شناخته و این ویژگیها را هنگام طراحی کارمدنظر قرار دهیم. این عمل کارکرد اصلی ارگونومی است .
شکل (۲-۲): اهداف ارگونومی(ابطحی،۱۳۸۳)

فضای مجازی، فضایی بی‌مکان است که در آن جریانی دائمی از واقعیت‌های مجازی و مجازهای واقعی در یک بستر یکپارچه رقومی در رفت و آمدند. آنچه در این فضا جریان دارد، همه پدیده‌های فناورانه رسانه‌ای و ارتباطی را شامل می‌شود؛ رسانه‌های مکتوب، تلگراف و تلفن، رادیو و تلویزیون و ماهواره، تولیدات رایانه‌ای، قابلیت‌های کنش از دورِ رباتیک، هوش مصنوعی و… که در قالب فناوری‌های تولید و انتقال دیجیتالیِ یکپارچه قابل مبادله شده و در یک بستر شبکه‌ای، انبوه مخاطبان را در فرایندی دوسویه به یکدیگر مرتبط می‌کنند.
مجاز، نمادی است که بر چیزی دلالت می‌کند اما خودِ آن چیز نیست. نماد در دلالت بر یک شیء از شدت و ضعف برخوردار است، به طوری که مثلاً نماد تصویری یک شیء را می‌توان از قدرت بیشتری برای نمایش آن برخوردار دانست تا تک‌واژه‌ای که بر نام شیء دلالت می‌کند.
واقعیت مجازی، بازنمایی تجربه‌های واقعی در هر یک از قالب‌های فناورانه ارتباطی و رسانه‌ای است که بسته به سطح و گونه فناوری، از میزان واقع‌نمایی متفاوتی برخوردار است. مثلاً تصویر متحرک تلویزیونی و سینمایی واقعیت مجازی را بهتر از یک عکس بازنمایی می‌کند.
مجاز واقعی، واقع‌نمایی تجربه‌هایی غیرواقعی است که بنیاد مادی و عینی ندارند. ابزار این واقع‌نمایی اغلب فناوری‌های رقومی‌اند که انسان را قادر به خلق صورت‌های فاقد ماده می‌کنند. مثلاً خلق هیولاهای واقع‌نما یا نمایش حمله موجودات فضایی، به طوری که شخص نتواند مرز خیال و واقعیت را تشخیص دهد.
فضا، مکان و زمان، در حوزه‌های علوم اجتماعی تعاریف ویژه خود را دارند. فضا فرایندهای اجتماعی را شامل می‌شود و اساساً در قید و بند مکان نیست و می‌تواند سوار بر فناوری‌های ارتباطی تا هر جا که این ابزارها اجازه دهند در جهان گسترده شود، در حالی که مکان یا محل (که بخشی از فضاست) محدود به حدود جغرافیایی و سازه‌های فیزیکی است. زمان در طول تاریخ به شکل‌های مختلفی تجربه شده است. تا پیش از اختراع ساعت مکانیکی و جهانی شدن آن، زمان مکان‌مند بود و افراد بر اساس رفتارهای متوالی طبیعت (مثل وضعیت خورشید در آسمان، توالی فصول و…) و عادات رفتار اجتماعی و زندگی تقریباً یکنواخت شهری یا روستایی نسبت به گذر زمان و اوقات شب و روز آگاهی می‌یافتند. عالمی که انسان تجربه می‌کرد محدود به مکانی بود که در آن زندگی می‌کرد و وقایع سایر مکان‌ها یا هیچ تأثیری بر حیات او نمی‌گذاشت یا به صورت خیلی کُند و فاصله‌دار بر زندگی اجتماعی و فردی او اثر می‌گذاشت. با رشد فناوری‌های ارتباطی، کنش از راه دور ممکن شد و زمان از تخته‌بند مکان برای اثرگذاری بر زندگی فردی و اجتماعی آزاد شد. یعنی از یک سو فضا و از سوی دیگر زمان از قید مکان آزاد شدند. فضا سوار بر وسایل ارتباطی به همه جهان گسترش یافت و زمانِ این گسترش که مساوی ازجاکندگی و آزادی از مکان بود به صفر مایل شد. به طوری که کنش از دور فارغ از اینکه کنشگر و کنش‌پذیر در چه فاصله‌ای از هم باشند، به صورت آنی امکان‌پذیر گردید.

فضای جریان‌ها، به آزاد شدن جامعه و فرایندهای اجتماعی و حرکت آن در سراسر سیاره اشاره دارد. اگر جامعه و فضا را یکی بگیریم، وقتی فضا از قید مکان آزاد می‌شود و به صورت جریان در سراسر جهان به حرکت درمی‌آید، می‌توان جامعه را جهانی‌شده تصور کرد. جهان امروز ما در تاروپود جریان‌های اجتماعی‌ای تنیده شده است که دیگر در مکان قرار نمی‌گیرند. این جریان‌ها در بستر شبکه‌های گوناگون عمل می‌کنند و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی آنها را پشتیبانی می‌نمایند. جریان‌ها و شبکه‌های مالی و اقتصادی جهانی، انجمن‌ها و مؤسسات بین‌المللی علمی و فرهنگی، جنبش‌های اجتماعی نوظهور و…، جلوه‌هایی از فضای جریان‌ها هستند.

زمان بی‌زمان به تغییراتی اشاره دارد که فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی در مورد زمان و ادراک ما از آن ایجاد کرده‌اند. بخشی از این تغییر ادراک به تسلط ما در به‌هم‌ریختن زمانِ وقایع رسانه‌ای‌شده برمی‌گردد. در سینما و تلویزیون و با امکاناتی که در تدوین یا نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای پخش فیلم وجود دارد به‌راحتی می‌توان در زمان به این سو و آن‌سو حرکت کرد و نظم و توالی زمانی را به هم ریخت. همچنین می‌توان همزمانی و زمان موازی رویدادها را که در دنیای واقعی برای انسان قابل درک نیست در قاب فیلم و رسانه‌های مشابه به واقعیت تبدیل کرد. از سوی دیگر، از آنجا که اساساً تصور ما از زمان به مکان و تجربه‌های مکان‌مند ما برمی‌گردد، با ضعیف شدن و حذف تدریجی مکان از جامعه و تبدیل جامعه به فضای جریان‌ها، زمان، مرجعی (مکانی) برای درک شدن پیدا نمی‌کند و به قول کاستلز ما در یک زمان بی‌زمان غرق می‌شویم. چنین بی‌زمانی‌ای با منافع سرمایه‌داری همسود است و بنابراین تا هرجا که این نظام، قدرت پیشروی داشته باشد می‌توان شاهد شدت این بی‌زمانی بود.
زمان منجمد به تلقی مدرنی از زمان اشاره می‌کند که در مقابل بی‌زمانی شکل گرفته است. این زمان، به درکی فراتاریخی از حیات برمی‌گردد که مبتنی بر رابطه انسان با طبیعت در تاریخ تکاملی او از ابتدای پیدایش عالم تا شکل‌گیری موجود زنده و هوشمند و انسان کنونی تا آینده‌ای نامعلوم است که این آینده می‌تواند نابودی کامل حیات و انسان باشد. این نگاه فراتاریخی، ضرورت حفظ محیط زیست را به آیینی جدید و جهانی تبدیل کرده و به استقرار جنبش محیط زیست در جامعه جهانی به رغم تضاد منافع با نظام سرمایه‌داری ــ که در پی زمان بی‌زمان است ــ منجر شده است.

تحولات مربوط به فناوری اطلاعات که در ایجاد و گسترش فضای مجازی متبلور شده است، با اثراتی که بر درک بنیادین ما از فضا و زمان می‌گذارد، هویت ما را دستخوش تغییر می‌کند و از این طریق انسان جدیدی با ساختار ذهنی متفاوت برمی‌سازد که درک مختصات آن یکی از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران حوزه‌های ارتباطات، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و فلسفه است. در فصل بعد مفهوم هویت را بر اساس تغییر ادراکی ما از فضا و زمان و اثر رسانه‌ها بر آن مورد بررسی قرار می‌دهیم.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
 

 هویت
 

هویت واژه‌ای عربی است که در فارسی به «کیستی» تعبیر می‌شود، یا در واقع به پاسخی که هرکس به پرسش از کیستی خود می‌دهد. در انگلیسی واژه هویت[۳۴] از واژه لاتینی identitas مشتق شده که همزمان به معنی شباهت و تمایز است. در پاسخ به کیستی فرد، جواب‌های بی‌شماری وجود دارند که بسته به زاویه دید و وضعیت فرد در هنگام پاسخگویی، متفاوتند. اما با اندکی تساهل و تسامح می‌توان مجموعه برداشت‌های فرد از کیستی خودش را در دو دسته قرار داد که اولی به تمایز فرد با دیگران و دومی به تشابه فرد با اعضای گروهی که در آن قرار دارد، متمایل است. تمایز بیشتر بر شخصیت فردی و تشابه بر هویت گروهی و اجتماعی مبتنی است. به طور کلی هویت در دو معنای ظاهراً متناقض به کار می‌رود: ۱) همسانی و یکنواختی مطلق، ۲) تمایز که دربرگیرنده ثبات یا تداوم در طول زمان است… روان‌شناسان و نظریه‌پردازان شخصیت، هویت را در درجه نخست امری فردی و شخصی می‌دانند و معتقدند که دو معنا و جنبه اصلی هویت به ویژگی‌های شخصیتی و احساس فرد معطوف هستند. آنها هویت اجتماعی را انکار نمی‌کنند، بلکه این دو نوع هویت را متمایز و مستقل از یکدیگر قلمداد می‌کنند. به هر حال از این دیدگاه هویت عبارت است از «احساس تمایز شخصی، احساس تداوم شخصی و احساس استقلال شخصی.» (جاکوبسن به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۲۲)
از آنجا که «شخصیت» و «خود» که مباحثی روان‌شناختی هستند بر هویت که بیشتر در جامعه‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد از نظر پیدایش تاریخی نیز در اولویت طرح و بحث قرار داشته‌اند، ابتدا نگاهی اجمالی به شخصیت و خود می‌اندازیم.
۲٫۲٫۱٫ شخصیت
شخصیت[۳۵] یکی از قدیمی‌ترین و جدی‌ترین موضوعات مورد علاقه روان‌شناسان به شمار می‌آید، هرچند در تعریف آن اتفاق نظر میان روان‌شناسان وجود ندارد، اما همگی در بحث از آن، بیش از هرچیز به تفاوت‌های فردی توجه کرده‌اند و به ویژگی‌هایی اشاره دارند که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می‌کند. شاید بتوان شخصیت را در جامع‌ترین تعریف آن، برایند تجربه‌های مشترک و اختصاصی فرد به علاوه زمینه‌های ارثی وی و لذا نتیجه سازگاری فرد با محیط و بازسازی محیط دانست. (دوران ۱۳۸۸: ۴۹ و ۵۰)
بهزاد دوران تعریفی سه‌جزئی از شخصیت اختیار کرده است که بنا بر آن، مفهوم شخصیت، زمینه‌های ژنتیک، تجربه‌های اختصاصی و مشترک فرد را یکجا گرد می‌آورد (دوران ۱۳۸۸: ۵۲)
۲٫۲٫۲٫ خود
خود[۳۶] بر فراز شخصیت و نه ذیل آن قرار می‌گیرد. خود که به‌وضوح ادراک و تجربه می‌شود، فاعل تجربه، آگاهی اندیشنده و احساس‌کننده و در یک کلام عامل است. بدین ترتیب، خود به مثابه عین، اصیل‌ترین مبنا برای آغاز شناخت انسان و عامل وحدت‌بخش شخصیت و روابط انسانی به شمار می‌آید. هویت نیز… از آگاهی بر خود سرچشمه می‌گیرد. (دوران ۱۳۸۸: ۵۲ و ۵۳).
تقسیم خود به دو بخش اصلی فاعلی و مفعولی (یا فاعل شناسایی و موضوع شناسایی) یکی از مهمترین رویدادهای تاریخی شناخت روشمند خود به شمار می‌رود. گرچه پیش از آن رنه دکارت در تقسیم موجودات به سوژه[۳۷] و اُبژه[۳۸] (فاعل شناسایی که ذهن ماست و موضوع شناسایی که عینیات و چیزهایی هستند که بیرون از ذهن ما قرار دارند و مورد شناسایی ذهن قرار می‌گیرند)، عملاً تقسیم مشابهی را انجام داده بود، اما ویلیام جیمز[۳۹] این قالب تقسیم‌بندی را وارد ذهن و در ذهن هم محدود به درک از خود کرد. ایده اصلی آن است که بخشی از خود، نسبت به شناسایی بخش یا بخش‌های دیگری از خود اقدام می‌کند. به این منظور، جیمز «خود» را به دو بخش قابل تمییز (و نه قابل تفکیک) تقسیم کرد: خود به مثابه موضوع شناسایی[۴۰] و خود به مثابه فاعل شناسایی[۴۱]. به نظر جیمز، خود به مثابه موضوع شناسایی یا من مفعولی، حاصل جمع تمام آن چیزهایی است که فرد از آن خود می‌داند و مشتمل بر سه دسته من مفعولی مادی[۴۲]، من مفعولی اجتماعی[۴۳] و من مفعولی روحی[۴۴] است. من مفعولی مادی از بدن به مثابه درونی‌ترین مرتبه تا لباس‌ها، خانواده (پدر، مادر، همسر و بچه‌ها)، خانه و الباقی مایملک فرد را در مراتب بعدی شامل می‌شود. من مفعولی اجتماعی بازشناختن هر آن چیزی است که فرد از بستگانش می‌گیرد. پس هر کس به تعداد کسانی که او را به جا می‌آورند و تصویری از وی در ذهن دارند، خودهای اجتماعی دارد و از آنجا که افراد به طور طبیعی در طبقات مختلف جای می‌گیرند، در نتیجه تعداد خودهای اجتماعی فرد، در عمل برابر با تعداد آن گروه‌های مجزاست. من مفعولی روحی نیز که جیمز آن را تبیین کرده کمتر حاوی مجموعه حالات آگاهی و اجزای روان فرد است. جیمز معترف است که خود به مثابه فاعل شناسایی یا من فاعلی، در مقایسه با من مفعولی، موضوع به مراتب دشوارتری برای پژوهش به شما می‌آید. از نظر وی من فاعلی آن چیزی است که هر لحظه آگاه و به دیگر سخن اندیشنده است.» (به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۵۵)
این تحلیل از خود را جامعه‌شناسان عمق بیشتری دادند و با تأکید بر نقش جامعه در شکل‌گیری خود، اساساً شخصیت، خود و هویت را در بستر جامعه قابل طرح و بحث دانستند. جورج هربرت مید[۴۵] شاخص‌ترین جامعه‌شناسی است که با دنبال کردن نظریات روان‌شناسان، این دومؤلفه خود، یعنی من مفعولی و من فاعلی، را گسترش داد. «وی خود را محصول اجتماع می‌داند که از خلال اخذ دیدگاه «دیگری» شکل می‌گیرد. بدین صورت که فرد آگاهی می‌یابد موضوعی در حوزه ادراک دیگری است و با درونی‌سازی آن، بر خود نیز به مثابه موضوعی در حوزه ادراک خود آگاه می‌شود. این همان مفهومی است که کولی[۴۶] «خودِ آینه‌سان» می‌نامد. به عقیده کولی، خود، یعنی احساس اینکه فرد کلیتی متمایز است. اما در عین حال خود و دیگری دو روی یک سکه‌اند. در نتیجه، خود فقط بر اساس شباهت و تفاوت نسبی با دیگران است که تعریف می‌شود. کولی به وجود خودِ گروهی یا «ما» علاوه بر خود شخصی یا من فاعلی معترف است و اظهار می‌دارد که خودِ گروهی یا ما مشتمل است بر اشخاص دیگر. شخص خودش را با گروه معرفی می‌کند و بنابراین، از آمال، افکار، خدمات مشترک یا در یک کلمه ما سخن می‌گوید. این سنت فکری که با جیمز آغاز و توسط کولی و مید دنبال شد، مورد اقبال روان‌شناسان و روان‌شناسان اجتماعی بعدی قرار گرفت و به‌ویژه در کارهای دیدگاه تعامل‌گراهای نمادی، ادامه یافت. رویکرد جامعه‌شناختی هویت به طور عام و نظریه هویت[۴۷] به طور خاص، حاصل چنین مشی‌ای است که تا به امروز ادامه یافته و کماکان ادامه دارد.» (نقل قول‌ها از دوران ۱۳۸۶: ۵۰ و ۵۱)
۲٫۲٫۳ دیدگاه تعامل‌گرایی نمادین
قضیه بنیادین در تعامل‌گرایی نمادین از این قرار است که مردم، معانی نمادین را به اشیا، رفتارها، خودشان و دیگران الصاق می‌کنند و این معانی را در تعامل منتقل می‌کنند و بسط می‌دهند. افراد نه بر مبنای خصوصیات غیرانتزاعی اشیا، بلکه بر مبنای معانی‌ای که این اشیا برای آنان دارند، رفتار می‌کنند. پس معانی و در نتیجه هویت‌ها در تعامل شکل می‌گیرند و بسط می‌یابند. تعامل‌گرایان نمادین به دو دسته تقسیم می‌شوند: تعامل‌گرایان ساختی و تعامل‌گرایان فرایندی… متفکران مکتب ساختی (آیوا) بر عملیاتی‌سازی مفاهیم تعامل‌گرایی نمادین (نظیر خود، گروه مرجع یا شیء اجتماعی)، به نحوی استاندارد که بتوان فرضیات را به طور تجربی آزمود، تأکید داشتند. هدف غایی ایشان فراهم آوردن امکان طرح گزاره‌های تعمیم‌پذیر درباره رفتار انسان بود. اندیشمندان مکتب تعامل‌گرایی فرایندی (شیکاگو) به طور عمده بر پژوهش به روش مشاهده مشارکتی تأکید می‌ورزیدند. به روایتی مکتب شیکاگو به واسطه اینکه به‌شدت بر فهم نظام معنایی یک فرد یا گروهی از افراد، بدون تأکید بر کشف الگوهای تعمیم‌پذیر در رفتار انسان، اصرار داشتند، بیشتر انسان‌شناختی بود تا جامعه‌شناختی. لذا تعامل‌گرایان فرایندی، بر فرایندهای مذاکره و ساخت هویت تأکید دارند… (دوران ۱۳۸۶: ۵۶ و ۵۷)
هربرت بلومر[۴۸] موجزترین صورت‌بندی ممکن را از مفروضات کنش متقابل ارائه داده است:

انسان‌ها بر مبنای معناهایی که چیزها برای آنها دارند عمل می‌کنند؛
 

این معانی محصول کنش متقابل اجتماعی در جامعه بشری‌اند؛
 

در جریان یک فرایند تفسیری که هر فرد در برخورد با نشانه‌ها به کار می‌گیرد، این معانی جرح و تعدیل می‌شوند (به نقل از عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۴۲).
 

موارد اول و دوم بالا بر گفت‌وگوی بیرونی تأکید می‌کند؛ یعنی فرایندهایی از کنش متقابل که انسان‌ها به وسیله آن و با کمک هم جهان مشترک خلق می‌کنند. مورد سوم بر گفت‌وگوی درونی فرد با خودش تأکید می‌کند، کرایب در این مورد می‌گوید: «فرایند تفسیری درونی نیز نوعی گفت‌وگو میان دو بخش (یا به گفته مید دو مرحله) از خود است. به یاد داشته باشید که نماد معنادار در خودِ من همان واکنشی را ایجاد می‌کند که در دیگران؛ به من امکان می‌دهد که به خودم نگاه کنم، همان‌طور که دیگران به من نگاه می‌کنند. «خودِ شناخته»[۴۹] دقیقاً همین است؛ خودم آن‌گونه که دیگران مرا می‌بینند. مرحله دوم یا «خودِ شناسنده»[۵۰] آن بخشی است که به خودم نگاه می‌کند (من درباره خودم فکر می‌کنم) و مید آن را منشأ اصالت و خودانگیختگی می‌داند. گفت‌وگوی درونی مجرایی فراهم می‌آورد که همه گفت‌وگوهای بیرونی یا انگاره‌های کنش متقابل باید از آن عبور کنند.» (عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۴۲ و ۴۳)
۲٫۲٫۴٫ نظریه گفتمانی
رویکرد گفتمانی را می‌توان دنباله منطقی رویکرد فرایندی در دیدگاه تعامل‌گرایی نمادین دانست… بر خلاف تمرکز رویکرد جامعه‌شناختی بر من مفعولی، و پیش‌فرض‌های رویکرد روان‌شناختی درباره فرایندهای شناختی انسان، تمرکز رویکرد گفتمانی بر من فاعلی و اظهار بی‌نیازی از مفروضات معمول روان‌شناختی است. مفروضاتی که نظم و نسق تولیدات انسانی را نشئت‌گرفته از قواعد و قراردادهایی می‌دانند که مستقل از آن تولیدات وجود دارند، از این‌رو، می‌توان ویژگی‌های رویکرد اخیر را چنین برشمرد:

تمرکز بر من فاعلی
 

تأکید بر تفاوت
 

اتکا بر رابطه دیالکتیکی میان وحدت و کثرت در خود
 

اتکا بر رابطه دیالکتیکی میان ساخت و آژانس (عامل)
 

رویکرد گفتمانی… متعلق به باریک‌بینی‌های منتقدان مدرن‌گرا و به روایتی جریان پسامدرن است. از آنجا که ایشان به‌شدت مفتون دستاوردهای زبان‌شناختی معاصرند، به روش‌های تحلیل متن نیز عنایت ویژه‌ای دارند. به قسمی که گرگن سوژه روان‌شناختی را بیش از هر چیز، موجودی متنی[۵۱] و مولود تلاقی اعمال گفتمانی[۵۲] می‌داند (گرگن به نقل از دوران: ۱۳۸۶: ۷۱). به این معنا که وقتی گفت‌وگو از خلال کنش پیوسته تمام افراد شرکت‌کننده در گفت‌وگو صورت می‌پذیرد، در قالب چند کنش گفتاری ــ هرکدام به میزانی که از سوی افراد شرکت‌کننده مد نظر قرار می‌گیرد ــ مستقر می‌شود. لذا معنای اجتماعی گفته‌ها، به جایگاه‌یابی طرف‌های گفت‌وگو بستگی دارد که خودش محصول نیروی اجتماعی است که کنش گفت‌وگو واجد آن دانسته شده. از این رو، واژه عملِ گفتمانی، برای تمام شیوه‌هایی اطلاق می‌شود که افراد فعالانه بدان شیوه‌ها واقعیت‌های اجتماعی و روان‌شناختی را می‌سازند. (دیویس و هره به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۷۱)
حال آنکه روان‌شناسان، امروزه کماکان بر این باورند که اشخاص واجد اندیشه عقلایی، هیجان، حافظه و از این قبیل‌اند و هستی‌شناسی شخص بودن[۵۳] به‌ندرت مورد تردید و پرسش قرار می‌گیرد. در نتیجه ملاحظات روان‌شناسان به نوعی وابسته به فضای فرهنگی پیرامونشان است. تعریف رومانتیک قرن نوزدهمی مقتبس از واقعیت قرون وسطاییِ ژرفای درون، مبنی بر وجود یک نیروی فعال در درون شخص، که هم موجب نظریه ناخودآگاه فروید شد و هم در آن متبلور گشت، در قرن بیستم، با استقرار روح زمان مدرنیته، کم‌رنگ گردید. در فرهنگ مدرن‌گرا تقدم با مفروضات عصر روشنگری است، به قسمی که در این قرن، ژرفای درون به عنوان هسته‌ای که پیرامون آن شخصیت سامان می‌یافت، به وسیله آنچه ما می‌پنداریم فرایندهای در دسترسِ مشاهده و خرد است، جایگزین شد. بدین ترتیب اشخاص به وسیله اندیشه‌ها و تجربه‌هایشان به‌راحتی درک‌شدنی معرفی شدند. (گرگن به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۷۲)
هویت چگونه می‌تواند دستاوردی گفتمانی به شمار آید؟ به عنوان این یا آن شخص (بیژن، منیژه یا سهراب) معرفی شدن، متصف به صفات مختلف (مهربان، معصوم یا ساعی) بودن، و به خود (من گفتم یا من رفتم) ارجاع دادن، در زبان مشهود است. به طور عمده از خلال گفتمان است که به درکی از خودِ تفردیافته‌مان با خصلت‌های خاص و قابلیت‌های ارجاع به خود دست پیدا می‌کنیم. قطعاً چیزی در ورای گفتمان وجود دارد، اما آنچه وجود دارد، به طور عمده از خلال تفسیر زبان‌شناختی است که به درون اعمال و افعال زندگی فرهنگی راه می‌یابد. با چنین ساختمان گفتمانی است که هویت به شیوه‌هایی خاص از خلال روایت درست می‌شود. ابتدا اینکه انواع دستجاتی که به وسیله آنها هویت‌های فرد را می‌فهمیم، به طور عمده محصول جانبی شرح گفتمانی‌اند. به علاوه، مفاهیمی همچون عقلایی، عاطفی، کنجکاو و مانند اینها، در درون روایت‌های گسترده‌تر تجسم می‌یابند. آنها اسامی ساده چیزهای موجود نیستند، بلکه آفریده‌های گفتمانیِ نیازمند روایت مفصل‌اند. بنابراین، نه‌تنها مؤلفه‌های مفهومی روایت است که به افراد هویت اعطا می‌کند، بلکه خود اشکال روایت نیز ابزاری مهم در تصویر خود هستند.
اگرچه هویت شخصی به نحو خطیری یک دستاورد گفتمانی است، باید به خاطر داشت که گفتمان نیز در درون قلمرو روابط جای دارد. پس آفرینش گفتمانی هویت به طور بنیادی‌تر یک تقبل اجتماعی است. این عهده‌داری اجتماعی در اشکال روایت‌زیسته[۵۴] (اشکال تبادل اجتماعی که ما به صورت روایت درک می‌کنیم یا به نمایش می‌گذاریم)، مشهودتر است. برای مثال ما به‌راحتی درباره رقابتی ورزشی داستانی از سرنوشت هر تیم، حال و هوای احتمالی بازی و پیروزی نهایی یکی در مقابل دیگری تعریف می‌کنیم. بازی همچنان که ناظر آن هستیم یا خود بازی می‌کنیم، بر ما به عنوان روایتی در خود، آشکار می‌شود. احساس می‌کنیم شاهد یک داستان آشکارشونده‌ایم یا در آن سهیم هستیم. حال آنکه در عوض مفهوم‌سازی بازی به عنوا یک روایت درخود ــ مقدم بر گفتمان ــ بهتر است آن را به عنوان کنشی که بنا بر یک پیش‌ساخت روایتی نمایه‌شده، درک کنیم. ما انواع قواعدی را برمی‌شماریم که پیروزی را به عنوان نقطه پایان ارزشی تعیین می‌کند، جهان را میان رقبا تقسیم می کند و انواع کنش‌ها را بنا بر سهمشان در پیروزی نمایه می‌سازد. از این رو، انواع الگوهای تبادل، نظیر بحث‌ها، شغل‌ها، دادوستدها، دلربایی‌ها و مانند اینها حامل دریافتی از روایتِ زیسته‌اند.
بنابراین، روایت‌های زیسته نیز برای دستیابی به هویت اساسی‌اند. به‌ویژه اهمیت بیان عاطفی را در تعیین مشخصه هویت در نظر بگیرید. احراز هویت از طریق احساس‌ها، شور و حال‌ها، یا غلیان‌های احساسی غالباً برای تعیین اینکه فرد چگونه شخصی است، حیاتی به شمار می‌آید. گفتمان عاطفی معانی‌اش را نه از طریق رابطه‌اش با دنیای درون (تجربه، مزاج، یا زیست‌شناسی)، بلکه از خلال شیوه‌ای که در الگوهای رابطه فرهنگی شکل می‌گیرد، کسب می‌کند. برخی از اشکال کنش به عنوان بیان‌های عاطفی نمایه شده‌اند. این کنش‌ها خودشان به نحو مطلوبی به عنوان عملکردهای اجتماعی شناخته شده‌اند. در این برداشت، فرد به وسیله عواطف به کنش تهییج نمی‌شود، بلکه فرد بیشتر به عنوان عملکردی مرحله‌ای عواطف را انجام می‌دهد یا اینکه در آنها مشارکت می‌کند. از دیدگاه سازه‌گرا پرسش از اینکه چه تعداد عاطفه وجود دارد، مشابه این است که از منتقد تئاتر بخواهیم تعداد نقش‌های یک نمایش را برایمان بشمارد یا اینکه برای کشف فیزیولوژی عواطف مختلف، ضربان قلب، میزان ترشح آدرنالین، یا بی‌تفاوتی بازیگرانی را که هاملت را بازی می‌کنند، با بازیگران شاه‌لیر مقایسه کنیم. عواطف تأثیری بر حیات اجتماعی ندارند؛ آنها خود حیات اجتماعی را می‌سازند. (دوران ۱۳۸۶: ۷۳ و ۷۴)
اشخاص به عنوان گویندگان، نیاز دارند درباره خودشان باورهایی داشته باشند که ضرورتاً یک کلّ یکپارچه واحد را تشکیل نمی‌دهند. افراد، همچنان که گفتمان تغییر می‌کند و به اقتضای جایگاهشان در درون خطوط متغیر داستان، از یک شیوه به شیوه دیگری از تفکر درباره خودشان سوق پیدا می‌کنند. هرکدام از این خودهای ممکن می‌تواند به طور درونی یا با دیگر خودهای ممکن مستقر در خطوط مختلف داستان، متناقض باشد. همانند جریان رخدادهای گذشته، انگاره‌هایی که افراد درباره خودشان دارند، تا زمانی که، و حتی هنگامی که، آنان در یک داستان قرار بگیرند، ناپیوسته‌اند. از آنجا که حتی درباره یک رویداد واحد داستان‌های بسیاری می‌توان گفت، پس هر کدام از ما خودهای یکپارچه ممکنِ بسیاری دارد. اما برای کنش عقلایی، آن تناقضات که ما آنی از آنها آگاه می‌شویم، باید حل، چاره، یا صرف نظر گردد. این امکان انتخاب، در موقعیتی که اقتضائات متناقضی دارد، به افراد امکان کنش عاملانه[۵۵] می‌دهد.
در انتخاب میان تقاضاهای متناقض، تموج پیچیده‌ای به همراه جایگاه‌ها (و معانی فرهنگی ـ اجتماعی جایگاهی که بدان جایگاه‌ها الصاق شده‌اند) وجود دارد که در درون هر تعداد گفتمان در دسترسند. به علاوه معنای عاطفیِ الصاق‌شده به هر یک از آن جایگاه‌ها که به عنوان نتیجه تجربه‌های شخصیِ بودنِ در هر جایگاه یا مرتبط بودن با کسی در آن جایگاه، به دست می‌آید. همچنین داستان‌هایی که در آنها، آن دستجات و عواطف مفهوم و ملموس می‌شوند و نظام اخلاقی که انتخاب‌های صورت‌گرفته را به هم متصل می‌سازد و مشروعیت می‌بخشد. به علت این ساخت اجتماعی ـ گرامری است که یک شخص خاص، به عنوان هویتی به طور واحد قابل شناسایی، مجموعه‌ای از انتخاب‌های نامتجانسِ مستفر در درون یک گفتمان را پیش رو دارد. چرا که تنوع تجربه، برای تولید داستانی منسجم و واحد از خودمان مایه نزاع است. اگر خودمان هم نزاعی نداشته باشیم، دیگران از ما انتظار چنین نزاعی را دارند. در عین حال ما به لحاظ گفتمانی، خودمان را جدا از جهان اجتماعی تولید می‌کنیم. در نتیجه، از آن شیوه‌ای آگاهی داریم که بدان شیوه برگزیدن یک عمل گفتمانی یا عمل گفتمانی دیگر (که از خودمان ریشه نگرفته‌اند)، دانستن یا گفتن آنچه را می‌توانیم انجام دهیم، شکل می‌دهد. پس ما این خودها را چنان تجربه می‌کنیم که گویا آنها به‌کلی تولید خودمانند. این احساس پیوستگی که در رابطه با یک شخص خاص بودن داریم، مرکب از تجسم تداوم‌یافته است و بنابراین مرکب از پیوستگی زمانی ـ فضایی و تفاسیر مشترک از جایگاه‌های سوژه و خطوط داستان در دسترس در درون آنهاست. اینکه چطور شخصی خاص و بدون تناقض در درون خط داستان منسجم باشیم، هم در خلال روایت‌های زیسته و هم در خلال روایت‌های متنی آموخته می‌شود (دیویس و هره به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۷۴)
بدین ترتیب، در این رویکرد، انسان موضوع هویت‌های گوناگون در زمان‌های گوناگون است. لذا هویت آدمی پیوسته در تغییر است و اگر احساس می‌کنیم از ابتدای تولد تا مرگ، از هویتی واحد برخورداریم، صرفاً از آن روست که عادت کرده‌ایم داستان‌ها یا حکایت‌هایی دلخوش‌کننده درباره خودمان بسازیم. حال آنکه هویت مطمئن، کامل و واحد، وهمی بیش نیست (تاجیک به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۷۵). این مطلب، چنانکه خواهیم دید، به نحو بارزی در هویت‌های ملی (یا هویت‌های جامعه‌ای به مثابه عالی‌ترین سطح از هویت‌های اجتماعی در هر جامعه) مشهود است، چرا که در فرایندهای تاریخی و داستان‌هایی که خودمان درباره ملت می‌گوییم، شکل گرفته‌اند. (دوران ۱۳۸۶: ۷۶)
۲٫۲٫۵٫ نظریه هویت اجتماعی
گرچه بنیادهای بحث هویت (یعنی شخصیت و خود) ریشه در روان‌شناسی فردی دارند، اما تداوم و گسترش مباحث مربوط به آنها به روان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی منتقل می‌شود. هویت اساساً امری اجتماعی است و خارج از جامعه نه هویت فردی و نه هویت اجتماعی به وجود نمی‌آیند و رشد نمی‌کنند. «اگر هویت شرط ضروری حیات اجتماعی است، عکس آن نیز صادق است؛ یعنی هویت فردی که در خویشتن تجسم یافته است، جدا از سپهر اجتماعی دیگران معنادار نیست. افراد یگانه و متفاوتند، اما خویشتن‌ آنها به طور کامل در اجتماع ساخته می‌شود؛ یعنی در فرایندهای اجتماعی شدن اولیه و متعاقب آن در فرایند جاریِ تعامل اجتماعی که در چارچوب آنها افراد در طول عمرشان خود و دیگران را بازتعریف می‌کنند» (جنکینز به نقل از عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۳۵ و ۳۶)
«هویت شخصی، بر خلاف “خود” به منزله پدیده‌ای عام، مستلزم آگاهی بازتابی است. هویت در واقع همان چیزی است که فرد، چنان‌که در اصطلاح خودآگاهی آمده است، به آن آگاهی دارد و به عبارت دیگر، هویت شخصی چیزی نیست که در نتیجه تداوم کنش‌های اجتماعی فرد به او تفویض شده باشد، بلکه فرد باید آن را به طور مداوم و روزمره ایجاد کند و در فعالیت‌های بازتابی خویش مورد حفاظت و پشتیبانی قرار دهد» (گیدنز به نقل از عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۳۶)
در میان نظریه‌های شناخت اجتماعی متمرکز بر ساخت‌های شناختی، نظریه‌ هویت اجتماعی و نظریه دسته‌بندی خود، سنتی تحقیقاتی و نظری را شکل می‌دهند که اینک با بیش از چهار دهه قدمت، به آغاز دهه ۷۰ بازمی‌گردد.
تاجفل با اتکا به آراء مید و کولی، بررسی روشمند رابطه میان برداشت‌های افراد از خود و از طبقه‌های اجتماعی که آنان و دیگران به آنها تعلق دارند را ممکن کرد. وی و همکارانش در سال ۱۹۷۱، نتایج تحقیقاتشان را در پارادایم گروه حداقلی منتشر کردند. یک سال بعد، تاجفل، بحثی در دسته‌بندی اجتماعی منتشر ساخت که در آن با به‌کارگیری مفهوم هویت اجتماعی و فرضیه وجود انگیزه برای هویت اجتماعی مثبت، تلاش کرد داده‌های گروه حداقلی را ملموس سازد. با وجود این، نظریه هویت اجتماعی در نیمه دهه ۷۰ شکل گرفت. یعنی زمانی که کاربردهای پیجیده‌تر نظریه ــ که به طور پیوسته توسعه می‌یافت ــ با جزئیات بیشتر و نظام‌مندتر به کار گرفته شد (ترنر به نقل از دوران ۱۳۸۶: ۶۶)
عمده اندیشه‌ای که به عنوان نظریه هویت اجتماعی شناخته می‌شود، بدواً برای تبیین تبعیض بین گروهی، در پارادایم گروه حداقلی مطرح شد. در این پارادایم تاجفل و همکارانش دریافتند که صرف دسته‌بندی اجتماعی افراد در دو گروه مجزا، می‌تواند منجر به گونه‌ای رفتار بین‌ گروهی شود که افراد به نفع اعضای گروه خود و به ضرر افراد بیرون از گروه عمل کنند… تاجفل و ترنر این بحث را پیش کشیدند که دسته‌بندی اجتماعیِ افراد در این پارادایم حداقلی، هویت اجتماعی برای آنان ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، آنان عضویت در دسته اجتماعی مشخصی را به عنوان تعریف خود، در رابطه با آن موقعیت، پذیرفتند. هویت اجتماعی به عنوان جنبه‌ای از خودانگاره شخص، مبنی بر عضویت‌های گروهی مفهوم‌سازی شد. به این معنا که هویت اجتماعی تعریف شخص از خود است. بر اساس برخی از عضویت‌ها گروهی اجتماعی و با ملاحظات ارزشی و احساسی مقارن آن (برای مثال تعریف خود به عنوان ما ایرانیان یا ما زنان). بنا به نظریه تاجفل، هویت اجتماعی به عنوان آگاهی فرد از تعلق به گروه اجتماعی معین و ارزش و اهمیت عاطفی این عضویت برای فرد مفهوم‌سازی شده است. در نتیجه بنا بر تعلق افراد به گروه‌های متفاوت است که آنان به یک هویت اجتماعی معرف وضعیت به‌ خصوص خود در جامعه، دست می‌یابند. اما تعلق به یک گروه معین فقط در صورتی به مشارکت در یک هویت اجتماعی مثبت می‌ انجامد که مشخصات آن گروه بتواند جانبدارانه با دیگر گروه‌ها مقایسه شود. در این مقایسه، افراد به داوری به نفع گروه خود گرایش دارند. خواست، ایجاد، نگه‌داری یا افزایش تمایز مثبت به نفع درون‌گروه در مقایسه با برون‌گروه‌ها، در ابعاد مربوط و تحت شرایطی که افراد خود را بر اساس عضویت‌هایشان معرفی می‌کنند، نشان از نیاز به هویت اجتماعی مثبت دارد. تاجفل این تحلیل روان‌شناختی را از انگیزش برای هویت اجتماعی مثبت، در مزیت قائل شدن برای درون‌گروه (به عنوان تالی دسته‌بندی اجتماعی، هویت اجتماعی و مقایسه اجتماعی) مد نظر داشت. بدین‌ترتیب آشکار می‌شود که نظریه هویت اجتماعی بر دو پایه شناختی و انگیزشی استوار است… بر مبنای پایه شناختی است که شناساگر طی فرایند دسته‌بندی، به بیشتر ارزیابی کردن تفاوت‌های بین گروهی و کمتر ارزیابی کردن تفاوت‌های درون‌گروهی سوق داده می‌شود. پایه انگیزشی نیز هرچند موجب تبعیض می‌شود، اما برای عزت نفس (یا بنا بر نظر املر و هاپکینز مراعات خود) ضرورت دارد (دوران ۱۳۸۶: ۶۷)
تاجفل به‌روشنی خاطرنشان کرد که نظریه هویت اجتماعی، سه وجه دارد:

تحلیل روان‌شناختی فرایندهای انگیزشی ـ شناختی که نیاز به هویت اجتماعی مثبت را برمی‌انگیزند.
 

تشریح اینکه این تحلیل را چگونه می‌توان در روابط بین گروهی به کار گرفت.
 

ارائه مدل پیوستار بین گروهی ـ بین شخصی.
 

تاجفل در توضیح این وجه اخیر اظهار می‌دارد رفتار اجتماعی بر پیوستاری از بین شخصی تا بین گروهی تغییر می‌کند. در منتهی الیه بین گروهی (که احتمالاً در زندگی واقعی به چنین صورت خالصی یافت نمی‌شود)، رفتارهای دو نفر یا بیشتر با یکدیگر، به وسیله عضویتشان در گروه‌های اجتماعی یا دسته‌جات اجتماعی متفاوت تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، به وسیله وفاداری‌ها و پیوندهای گروهی و بدون در نظر گرفتن خصلت‌های فردی و روابط بین شخصی، منتهی الیه دیگر (بین شخصی) به هر مواجهه اجتماعی اشاره دارد که در آن، کل تعاملاتی که روی می‌دهد به وسیله روابط شخصی بین افراد و خصوصیت‌های فردی آنها تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، کیفیات شخصی فردگرایانه، نفوذ علّیِ غالب دارد. در اینجا نیز کمتر محتمل است که با چنین شکل نابی در موقعیت‌های واقعی مواجه شویم. (دوران ۱۳۸۶: ۶۸)
۲٫۲٫۶٫ نظریه دسته‌بندی خود
نظریه دسته‌بندی خود، با تمایز میان هویت اجتماعی (تعریف‌های خود بر اساس عضویت در دسته‌ های اجتماعی) و هویت شخصی (تعریف‌های خود بر اساس صفات شخصی یا منحصربه‌فرد فردی) پا به عرصه گذاشت. وقتی که افراد، خود را بر اساس عضویت مشترک در یک دسته اجتماعی معرفی می‌کنند، تأکیدی شناختی بر شباهت‌های درون‌گروهی و تفاوت‌های بین‌گروهی، در ابعاد مربوط وجود دارد. افراد خودشان و دیگران را بر اساس دسته‌بندی‌های اجتماعی برجسته، به صورت قالبی تصور می‌کنند که در نتیجه به هویتی ادراکی تقویت‌شده میان خود و اعضای درون‌گروه و تضادی ادراک‌شده میان اعضای درون‌‌گروه و برون‌گروه منجر می‌شود. آنجا که هویت اجتماعی کم و بیش برجسته‌تر از هویت شخصی می‌شود، افراد خود را کمتر به عنوان اشخاصِ به طور فردی متفاوت و بیشتر به عنوان بازنماینده‌های نمونه‌وارِ مشابه دسته درون‌گروهشان می‌بینند. غیرشخصی‌سازی خود، با حرکت از مشخصات یگانه و تفاوت‌های فردی به عضویت‌های مشترک دسته اجتماعی و تصورات قالبی همراه آن، فرد را در رفتار جمعی متحول می‌سازد. چنان‌که افراد بر اساس مفهوم جمعی و مشترک خود، می‌فهمند و عمل می‌کنند: این دیدگاه، هویت گروهی را به عنوان واقعیتی روان‌شناختی و نه صرفاً برچسبی برای توصیف چگونگی برون‌شد از روابط و فرایندهای بین شخصی، از نو به کار می‌گیرد.