رابطه ی بین پذیرش و تغییر، یک مفهوم محوری در بحث های رایج روان درمانی است (به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷). هایز (۱۹۹۴؛ به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷) مطرح می کند که پذیرش شامل”تجربه ی رویدادها به طور کامل و عاری از دفاع، همان گونه که هستند” می باشد.
اکثر برنامه های درمانی پذیرش را در بردارند، از جمله پذیرش درد، افکار، احساسات، کشش ها، یا سایر پدیده های بدنی، شناختی و هیجانی، و در آن ها کوششی برای تغییر، گریز، یا اجتناب وجود ندارد. همان گونه که بیان شد کابات زین (۱۹۹۰؛ به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷) پذیرش را به عنوان یکی از مبانی متعدد تمرین های ذهن آگاهی توصیف کرده بود. رفتاردرمانی دیالکتیکی در برنامه های درمانی خود، آموزش تکنیک هایی را تأکید می ورزد که پذیرش واقعیت را ارتقا می دهند. از این رو، به نظر می رسد که آموزش ذهن آگاهی ممکن است برای تعلیم مهارت های پذیرش ضرورى باشد (امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷).
۲-۱-۱۴- انواع مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی
مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی شامل روش های متعددی برای آموزش هوشیاری آگاهانه است. بعضی از این مداخلات شامل تمرین های رسمی مراقبه است، افراد برای مدت زمان معینی (حتی گاه تا ۴۵ دقیقه) در حالتی نشسته قرار می گیرند و توجه خود را به شیوه های خاصی کنترل می کنند. بعضی دیگر از مداخلات دربردانده ی تمرین های کوتاه تر و غیر رسمی است که بر ذهن آگاهی در زندگی روزانه تاکید دارد، در این مداخلات از افراد خواسته می شود تا آگاهی خویش را نسبت به فعالیت های معمول هم چون قدم زدن، خوردن، رانندگی کردن یا حمام کردن، افزایش دهند (بائر، ۲۰۰۶).
باید توجه داشت که آموزش ذهن آگاهی مرکز اصلی MBSR و MBCT است و هر دو، تمرین های رسمی ذهن آگاهی را به کار می برند (مراقبه نشسته). در مقابل در DBT و ACT ، مهارت های ذهن آگاهی در کنار سایر راهبردهای رفتاری آموزش داده می شود و تمرین های رسمی ذهن آگاهی ممکن است به کار برده شود یا نشود (بائر، ۲۰۰۳؛ به نقل از کانگ[۲۲۱] و وتینگهام[۲۲۲]، ۲۰۱۰). در ذیل به اختصار، اشاره ای به هر یک از مداخلات می شود:
۲-۱-۱۴-۱- برنامه درمانی کاهش استرس براساس ذهن آگاهی (MBSR)
جان کابات زین، کلینیک کاهش استرس را در مرکز پزشکی دانشگاه ماساچوست در وسترن، در دهه ۱۹۷۰ تاسیس کرد. وی در کلینیک کاهش استرس خود، به شرکت کنندگان تمرین آرامش ذهنی همراه با ذهن آگاهی می داد. این کوشش ها به شکل گرفتن مدل کاهش استرس براساس ذهن آگاهی انجامید.
برنامه درمانی کاهش استرس براساس ذهن آگاهی ، سابق بر این، با عنوان برنامه ی کاهش استرس و تن آرامی شناخته می شد (کابات زین،۱۹۸۲ ؛ ۱۹۹۰؛ به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷). این روش شامل برنامه ی ۸ تا ۱۰ هفته ای است که برای گروه هایی با بیش از ۳۰ شرکت کننده اجرا می شود. جلسات به طور هفتگی و هر جلسه حدود ۵/۲-۲ ساعت برگزار می گردند. دستور جلسات شامل تمرین مهارت های مراقبه، بحث در مورد استرس، روش های مقابله ای و تکالیف خانگی می باشند.
جلسات متراکم ذهن آگاهی نیز تشکیل می شوند که یک روزه هستند و حدود ۸-۷ ساعت طول می کشند و مهارت های مراقبه ای متعددی هم چون وارسی بدنی، مراقبه نشسته، ژست های یوگا و .. آموخته می شود.
هم چنین، شرکت کنندگان، ذهن آگاهی داشتن را در طول فعالیت های روزمره نظیر پیاده روی،
ایستادن، و خوردن به کار می گیرند. تمرین این مهارت ها روزانه حداقل ۴۵ دقیقه، و شش روز در هفته ادامه می یابد (امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷).
فرض MBSR این است که با تکرار آموزش مراقبه ی ذهن آگاهی، سرانجام افراد یاد می گیرند که نسبت به تجاربشان کم تر واکنش نشان دهند و کم تر درباره ی آن ها قضاوت کنند و قادر خواهند شد که الگوهای همیشگی و ناسازگارانه ی تفکر و رفتار را شناسایی کرده و آن ها را تغییر دهند (کنگ و همکاران، ۲۰۱۱). افراد آموزش می بینند تا به افکار و احساساتشان توجه کنند، اما به محتوای آن نچسبند، حتی به افکار قضاوتی خود (مثل” این یک اتلاف وقت احمقانه است” ) بدون آن که درباره آن ها داوری کنند، توجه نمایند.
یکی از پیامدهای تمرین های ذهن آگاهی این است که افراد در می یابند، اکثر حس ها، افکار و هیجانات دارای نوسان، یا زودگذرند و مانند امواج دریا عبور می کنند (لینهان، ۱۹۹۳؛ به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷).
در متون تجربی معاصر، مداخلات بالینی مبتنی بر آموزش مهارت های ذهن آگاهی به سرعت در حال رشد است (امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷). گراسمن[۲۲۳] و همکاران (۲۰۰۴؛ به نقل از کانگ و وتینگهام، ۲۰۱۰) دریافتند که مدل کاهش استرس براساس ذهن آگاهی، برای طیفی از مشکلات بالینی و غیربالینی شامل درد، سرطان، بیماری قلبی، افسردگی و اضطراب موثر می باشد و اثر سازگار و نسبتا قوی در شرایط گوناگون دارد و پیشنهاد می کنند تمرین ذهن آگاهی می تواند توانایی فرد را برای مقابله با پریشانی کلی زندگی بهبود بخشد.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
بایر و همکاران (۲۰۰۸؛ به نقل از کانگ و وتینگهام، ۲۰۱۰) بررسی نظام مندی روی مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی مثل MBSR، MBCT وMBCT اصلاح شده انجام دادند و نتیجه گرفتند که مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی ممکن است برای موضوعات بالینی متنوع موثر باشد و عملکرد روانی را بهبود بخشد.
کنگ و همکاران (۲۰۱۱) در پژوهش خود که بخشی از آن، به بررسی کوشش های آزمایشی کنترل شده در خصوص اثرات MBSR بر کارکرد روان شناختی پرداخته، نشان دادند که MBSR به طور کلی منجر به کاهش سطوح اضطراب، افسردگی، خشم، نشخوارفکری، پریشانی روان شناختی کلی مثل استرس ادراک شده، درهم ریختگی شناختی، نشانگان اجتناب پس از سانحه و علایم پزشکی می شود. هم چنین مشخص شد که الگوی MBSR منجر به افزایش عاطفه ی مثبت، احساس معنویت، همدلی، حس انسجام ، سطح ذهن آگاهی، بخشش، شفقت به خود، رضایت از زندگی و کیفیت زندگی در میان جمعیت های بالینی و غیربالینی می شود.
۲-۱-۱۴-۲- برنامه درمانی ذهن آگاهی مبتنی بر درمان شناختی[۲۲۴] (MBCT)
ذهن آگاهی مبتنی بر درمان شناختی توسط سگال، ویلیامز و تیزدل (۲۰۰۲) طراحی شد. MBCT، ترکیبی از جنبه های شناخت درمانی بک و MBSR است.
به نظر تیزدل، سگال و ویلیامز (۱۹۹۵؛ به نقل از امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷) مهارت های کنترل توجه که در مراقبه ی ذهن آگاهی آموخته می شوند می توانند در پیشگیری از عود دوره های افسردگی اساسی مفید واقع شوند. این جلسات شامل ۸ جلسه هفتگی است که به صورت گروهی برگزار می شود.
همانند درمان های شناختی، MBCT نیز در پی آن است که به شرکت کنندگان کمک کند تا افکارشان را به صورت وقایع ذهنی ببینند تا واقعیت، نقش افکار خودآیند منفی را در حفظ نشانگان افسردگی بشناسند و وقوع افکار منفی را از اثرات روان شناختی منفی آن ها رها سازند (بارنوفر[۲۲۵]، کران[۲۲۶] و دیدونا، ۲۰۰۹؛ به نقل از کنگ و همکاران، ۲۰۱۱). با این حال برخلاف رویکرد درمان های شناختی کلاسیک که تاکید قابل توجهی را بر ارزیابی و تغییر اعتبار محتوای افکار و ایجاد افکار جای گزین قرار می دهد، MBCT در درجه ی اول در پی آن است که هوشیاری فرد و روابطش با افکار و هیجانات را تغییر دهد (تیزدل و همکاران، ۲۰۰۰؛ به نقل از کنگ و همکاران، ۲۰۱۱).
این رویکرد نوید تازه ای در تبیین درمان شناختی رفتاری است. آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی و استراتژی های رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه، جلوگیری از نشخوارهای فکری و گرایش به پاسخ های نگران کننده است و باعث گسترش افکار جدید و کاهش هیجانات ناخوشایند است (آذرگون و همکاران، ۱۳۸۸).
فرض اصلی MBCT این است که اولین مرحله در ایجاد ارتباط به شکلی متفاوت، پذیرفتن و کنارآمدن با امور به همان صورتی است که هستند. در نهایت پذیرش ما را قادر خواهد کرد تا به صورت آشکارتری آن چه را که نیاز به تغییر دارد شناسایی کنیم (کرین، ۲۰۰۹).
افراد در طی این برنامه می آموزند تا افکار و احساسات خود را بدون قضاوت مشاهده کنند و آنها را به سادگی به عنوان رویدادهای ذهنی بنگرند که در حال رفت وآمد هستند، و لزوماً نمایانگر واقعیت نیستند. در این رویکرد فرض بر این است که افراد می آموزند چگونه در دام الگوهای نشخوار فکری خود گیر نیفتند (امیدی و محمدخانی، ۱۳۸۷). در واقع فرد یاد می گیرد که چطور به شیوه ای متفاوت با افکار و احساسات منفی خود رابطه برقرار کند و به تغییر محتوای باورها و افکارشان متمرکز شود.
۲-۱-۱۴-۳- برنامه درمانی رفتار درمانی دیالکتیک[۲۲۷] (DBT)
رفتاردرمانی دیالکتیکی (لینهان، ۱۹۹۳؛ به نقل از کنگ و همکاران، ۲۰۱۱) برای اولین بار به عنوان درمانی برای رفتارهای خودکشی مزمن و خودجرحی که اغلب در بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) شدید دیده می شود، ایجاد شد.
مارشال لینهان، علاقه ای شخصی به ذن بودیسم داشت و در پی آن بود تا اصول و تکنیک های برگرفته از سنت بودیسم را با تکنیک های بالینی یکپارچه کند (دیدونا، ۲۰۰۹).
چهار بررسی کنترل شده، اثر بخشی DBT را در بیماران مرزی نشان داده است. شواهد تازه ای نیز درخصوص اثر بخشی DBT اصلاح شده، در دیگر شرایط بالینی هم چون اختلال خوردن، می
گساری و افسردگی مزمن وجود دارد (فیگنبام[۲۲۸]، ۲۰۰۷؛ به نقل از کانگ و وتینگهام، ۲۰۱۰).

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

بنابراین، پایه و اساس جامعه ی متمدن امروزی ماده و زندگی مادی و پیشرفت های مادی و کمالات مادی است و این ها چیزهایی است که برایش ارزش دارد و لی پایه ی زندگی جامعه ی اسلامی، با دارا بودن همه ی امکانات مادی، بر ایمان به خدا، فضیلت، معنویت و به دست آوردن مدارج عالی انسانیت استوار است.
۲٫ دین و قوانین دینی در جامعه ی اسلامی در متن زندگی قرار دارد و افراد، زندگی خود را بر اساس این قوانین تنظیم می کنند و بر خلاف آن عمل نمی کنند، اما جامعه ی متمدن امروز اگر هم دین دار باشند، قوانین آن را فقط منحصر کرده است به یک سری آداب و مراسم خاص و مختصر، آن هم به صورت حاشیه و جدای از زندگی مادی.
پس، از نظر اسلام دین آیین زندگی است برای تمام شئون زندگی اجتماعی و فردی بشر و در کلیه ی احوال، اعمال، رفتار و سکنات زندگی فرد تأثیر دارد و به زندگی رنگ ایمان و خداشناسی می دهد و هدف پیروان خود را در همه ی کارها چه کوچک و چه بزرگ، رضای خدا قرار می دهد. ولی جامعه ی متمدن یکی از اشتباهات بزرگش این است که دین را کنار زده و و فقط آسایش دنیوی و مادی را هدف قرار داده از هر راهی که باشد، حتی به قیمت از بین بردن انسان های دیگر.پس دیدگاه تمدن امروز، هم از نظر جداسازى دین از زندگى و هم در هدف زندگى دو دیدگاه متفاوت و حتى متضاد است.[۱۶۷]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بنابراین، مشخص شد هدفی که تمدن برای زندگی انسان دارد، همان هدفی است که در جوامع غیر دینی وجود دارد، یعنی بهره مند شدن از مزایای زندگی مادی و به دنبال آن رسیدن به آرامش و آسایش، اما نه آرامش و آسایش معنوی بلکه تنها آسایش مادی هدف است، اما این هدف با هدف نهایی که اسلام برای زندگی انسان تعیین کرده کاملا متفاوت است و شایستگی آن را ندارد که به عنوان هدف در زندگی تلقی شود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

۲-۳-۳٫ هدف فرد مسلمان

تا این جا بیان شد اهدافی که در جوامع غیر دینی وجود دارد و هم چنین هدفی که تمدن امروز در زندگی انسان در پیش گرفته، نمی تواند انسان را به سعادت حقیقی برساند و بر عکس رفته رفته انسان را از خدا و اسلام و معنویت دور می کند، بنابراین، باید اهداف دیگری که در تضاد با اهداف دنیوی است در زندگی هدف قرار گیرد که این هم مورد اشکال بعضی دیگر قرار گرفته که علامه این اشکال را مطرح کرده و در ضمن جواب، هدفی را که یک فرد مسلمان باید در زندگی داشته باشد را بیان کرده است.
اشکال: عده ای فکر می کنند که اگر در همه ی کارها، اغراض و پاداش های اخروی هدف زندگی انسان اجتماعی قرار بگیرد، باعث می شود که مردم دیگر به سمت امکانات مادی که نیروی طبیعی، انسان را به سوی آن می کشد نروند و در نتیجه نظام زندگی اجتماعی از هم می پاشد و جامعه به سوی رهبانیت و انزوا کشیده می شود. چون امکان ندارد که عملی را به دو نیت و دو قصد انجام داد، نمی شود هم به قصد پاداش اخروی و هم به قصد تأمین حوائج دنیا انجام داد. چون این دو نقیضین هستند و نقیضین هم جمع نمی شوند.
علامه جواب این اشکال را با یک آیه از قرآن بیان کرده، آن جا که می فرماید:
«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها، لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ، ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ.»[۱۶۸]
پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن. این سرشت الهی است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش الهی نیست، این است آیین استوار.
حاصل مضمون آیه این است که آن سلسله اسبابى که در عالم، دست اندرکارند، همه زنجیروار دست به دست هم داده ‏اند تا در آخر، نوع بشر ایجاد شود و همه آن اسباب بر این مجرى جارى شده‏اند که انسان را به سوى هدفى که برایش در نظر گرفته شده سوق دهند، پس بر خود انسان نیز لازم است که اساس زندگى خود و هدف از تلاش و انتخاب خود را بر موافقت آن اسباب پایه‏گذارى کند، یعنی در هر عملى و تلاشى که مى‏کند، موافقت با اسباب را در نظر بگیرد تا به قول معروف بر خلاف مسیر آب شنا نکرده باشد و سرانجام کارش به هلاکت و بدبختى منتهى نگردد و این معنا خود، همان دین اسلام است و خلاصه دعوت اسلام همین است، و چون ما فوق همه ی اسباب یگانه سببى قرار دارد که پدید آورنده ی اسباب و مسبب آن ها است، پس بر انسان لازم است که در برابر آن مسبب الاسباب تسلیم و خاضع گردد و معناى این که مى‏گوئیم توحید، یگانه اساس و پایه دین اسلام است همین است.
از این جا روشن مى‏گردد که حفظ کلمه توحید و تسلیم خدا شدن و رضاى خدا را در زندگى طلب کردن بر طبق جریان همه اسباب قدم برداشتن است و نیز دادن حق هر یک از آن سبب‏ها است. یک فرد مسلمان‏ با اعتقادش به توحید و لوازم آن، هم شرک نورزیده و هم نسبت به حق هیچ یک از اسباب مرتکب غفلت نشده است.
بنابراین، یک فرد مسلمان‏ هدف ها و اغراضى دنیایى و آخرتى دارد و یا به عبارت دیگر: هم مادیات هدف او است و هم معنویات و لیکن نسبت به هر یک از آن اهداف، آن مقدار اعتنا مى‏ورزد که باید بورزد (نه کمتر و نه بیشتر) و عینا به همین جهت است که مى‏بینیم که اسلام هم خلق را به توحید و انقطاع از هر چیز و اتصال به خداى تعالى و اخلاص براى او و اعراض از هر سببى غیر او دعوت مى‏کند، و هم در عین حال به مردم دستور مى‏دهد بر این که از نوامیس حیات پیروى کنند و مطابق مجراى طبیعت قدم بردارند، (بخورند، بنوشند، مداوا کنند، کشت و زرع نمایند، ازدواج کنند)[۱۶۹] و سایر امورات مادی را برای گذران زندگی خود انجام دهند و انجام هیچ یک از امور مادی را منع نکرده است، البته به شرط این که از حد تعادل خارج نشود.
بنابراین، روشن شد که هدف یک فرد مسلمان در زندگی هم مادیات است و هم معنویات. یعنی در عین این که از مزایای زندگی مادی برخوردار می شود، به معنویات هم توجه دارد و استفاده کردنش از امکانات مادی نیز در راستای رسیدن به پاداش های اخروی است.

 

۲-۵٫ غایت حیات انسان از نظر اسلام

چون هدف اسلام سر و سامان دادن به جمیع جهات زندگى انسانى است و هیچ یک از شؤون انسانیت نه کم و نه زیاد نه کوچک و نه بزرگ را از قلم نینداخته، از این جهت سر تا پاى زندگى را داراى ادب نموده و براى هر عملى از اعمال زندگى هیات زیبایى ترسیم کرده که از غایت حیات حکایت مى‏کند، پس از نظر دین اسلام، هیچ غایتى‏ براى‏ حیات جز توحید خداى سبحان در مرحله اعتقاد و عمل نیست، به این معنا که اسلام کمال انسانیت و غرض نهایى زندگیش را این مى‏داند که معتقد شود به این که براى او معبودى است که هر چیزى را او آفریده و برگشت هر چیزى به سوى اوست، و براى او اسماى حسنا و مثال هاى بلندى است، آن گاه بعد از تحصیل چنین اعتقادى در مجراى زندگى قدم نهاده، هر عملى را که انجام مى‏دهد یک یک، حکایت از عبودیت او و عبودیت هر چیزى نزد خداى سبحان مى‏نماید و به همین وسیله توحید پروردگار در ظاهر و باطنش سرایت نموده و خلوص در بندگى و عبودیتش از اقوال و افعال و سایر جهات وجودیش ظاهر مى‏گردد، ظهورى که هیچ پرده‏اى نتواند آن را بپوشاند، خلاصه ادب الهى و یا ادب نبوت همانا عمل را بر هیأت توحید انجام دادن است.[۱۷۰]
بنابراین، جوامع متمدن را یک هدف وحدت مى‏بخشد و آن بهره‏بردارى از مزایاى زندگى دنیاست که به عقیده آنان سعادت همین است، ولى اسلام، مدار زندگى‏ انسان را وسیع‏تر از زندگى مادى دنیا مى‏داند. از نظر اسلام زندگى اخروى که حیات واقعى است، مدار زندگى‏ انسان مى‏باشد؛ نظر اسلام این است که در این زندگى جز معارف الهى که همه آن ها در توحید خلاصه مى‏شود چیز دیگرى به سود بشر نیست و این معارف جز با مکارم اخلاقى و پاکیزه کردن نفس از هرگونه رذیله اخلاقى محفوظ نمى‏ماند. در نظر اسلام، «اخلاق» تمام نخواهد شد و به کمال نخواهد رسید، جز با یک زندگى اجتماعى صالح که متکى بر عبادت خداوند باشد؛ زندگى‏ که در برابر ربوبیت پروردگار خاضع و خاشع بوده و با مردم بر اساس عدالت اجتماعى رفتار کند.
روى این اصول و مبانى است که، اسلام براى مردم هدف معین مى‏کند. هدفى که از نظر اسلام، جامعه بشرى بر مبناى آن به وجود مى‏آید و وحدت پیدا مى‏کند، دین توحید و یکتاپرستى است. اسلام همه قوانین خود را بر همین پایه وضع مى‏کند و در این کار فقط به تعدیل اراده و کار مردم اکتفا نکرده، بلکه قانون را با اعمال عبادى، تکمیل و معارف حقه و اخلاق فاضله را بدان مى‏افزاید و آن‏گاه ضمانت اجرایى قوانین خود را اولا بر عهده ی حکومت اسلامى و ثانیاً به‏ عهده ی جامعه مى‏گذارد و این را با تعلیم و تربیت شایسته علمى و عملى و امر به معروف و نهى از منکر تضمین مى‏کند.
یکى از مهم‏ ترین چیزهایى که در این دین مشاهده مى‏شود آن است که اجزاى آن، چنان به هم تنیده‏اند که وحدت تام و کاملى بینشان به وجود مى‏آید؛ به این معنا که روح «توحید» در «اخلاق» کریمه‏اى که این دین دعوت بدان کرده، سارى و جارى است و روح «اخلاق» نیز در «اعمالى» که افراد مجتمع مکلّف به انجام آن هستند منتشر است.
پس همه اجزاى دین اسلام اگر خوب تجزیه و تحلیل شود، به توحید برمى‏گردد و توحید اگر به حال ترکیب درآید به‏صورت اخلاق و اعمال درمى‏آید. اگر توحید از مقام عالى اعتقادى فرود آید، اخلاق و اعمال مى‏شود و اگر اخلاق و اعمال از درجه نازل خود بالاتر روند، توحید خواهند بود.[۱۷۱]

 

۲-۳-۵٫ غایت حقیقی حیات انسان

علامه این بحث را با طرح یک سؤال و جواب بیان می کند به این صورت که می فرماید:
هدف از حیات چیست؟ اگر تکامل است آیا این تکامل متوقف مى‏شود یا در بى‏نهایت به خدا تبدیل مى‏شود؟ و اگر متوقف مى‏شود مگر نه زندگى یک نواخت غیرقابل تحمل است پس چگونه انسان تا ابد به صورت یک نواخت در بهشت زندگى مى‏کند؟ ضمن همین موضوع متوجه افراد واقع در جهنم نیز مى‏شود چون سرانجام بر اثر عادت رنج عذاب را درک نمى‏کنند. ضمناً منظور از تکامل چیست؟ این تکامل چه فایده‏اى براى خدا دارد؟ اگر فایده‏اى ندارد، چرا خداوند کارى بیهوده انجام مى‏دهد؟
جواب: هدف وجود، آخرین‏ کمالى‏ است که موجود به آن مى ‏رسد و این تکامل و استکمال به نظر فیلسوف متوقف مى‏شود و الّا از حدود امکان بیرون نمى‏رود و اما این‏که در این صورت زندگى جاوید اهل بهشت به صورت یک نواخت مى‏افتد و زندگى یک نواخت قابل تحمل نیست، سخنى است بى‏دلیل، زیرا دلیلى نداریم بر این‏که نظام نشئه آخرت همان نظامى است که در نشئه دنیا مى‏بینیم. زندگى انسان در این نشئه، هزارگونه عوارض از مرگ و میر و صحت و مرض و جوانى و پیرى و گرسنگى و تشنگى و غیر این ها را دارد که هیچ ‏یک از آن ها در زندگى بهشتى نیست و نظیر این سخن را در زندگى جهنمى و عادت کردنش به رنج و عذاب مى‏توان گفت.
از نظر فلسفی، فعل بى‏غایت و کار بى‏هدف محال است و چون خداوند کمال مطلق است هدف خارج از ذات که ممکن او باشد، ندارد. هدف او در فعلش، ذات مقدس او مى‏باشد چون ذات فیاضى است فیض مى‏دهد. آرى فعل او غایت دارد و آن کمالى است که فعل را به آن مى‏رساند.[۱۷۲]
آدمى‏ هدف‏ و مقصودى جز سعادت و به نتیجه رسیدن زندگیش ندارد، و علاقه‏اش به این هدف، فطرى او است، آن چه که قرآن کریم در امر زندگى، اثباتش مى‏کند این است که زندگى آدمى دائمى و زوال ناپذیر است، و این طور که بعضى فکر مى‏کنند که با مرگ پایان مى‏پذیرد نیست، و قهرا با در نظر گرفتن مرگ، به دو زندگى تقسیم مى‏شود یکى زندگى موقت قبل از مرگ، و دیگرى زندگى دائمى بعد از آن، که نیک بختى انسان و بدبختیش در آن زندگى، نتیجه زندگى دنیا و ملکاتى است که از ناحیه اعمالش تحصیل نموده، حال چه خوب و چه بد، و پر واضح است که انسان بدون عمل هم فرض نمى‏شود، زیرا بشر فطرتا دوست دار زندگى خویش است، و زندگى خالى از عمل هم غیر قابل فرض است.
و این اعمال، یعنى سنت هایى که انسان در زندگى خود باب نموده و الگو قرار داده است و به وسیله ی آن ها تقوى و یا فجور، حسنه و یا سیئه کسب کرده است، قرآن کریم آن را دین و سبیل نامیده، و بر این حساب است که مى‏توان گفت هیچ فردى، مفر و گریزى از سنت نیکو و یا سنت بد ندارد، و احدى نیست که از دین حق یا دین باطل هیچ یک را نداشته باشد.
و از آن جایى که هیچ انسانى بدون عمل، و در نتیجه بدون سنت حسنه و سیئه یافت نمى‏شود، و نیز از آن جایى که خداى سبحان هر نوعى از انواع موجودات را به سعادت مخصوص خودش راهنمایى مى‏کند، و چون سعادت بشر در این است که اجتماعى زندگى کند، و خواه ناخواه، زیر بار قوانین برود، لذا خداى سبحان برایش قانونى درست کرده به نام دین، که تمامى احکامش از سرچشمه ی فطرت مایه گرفته؛ همان فطرتى که خداوند خود، انسان را بر آن فطرت آفریده، فطرتى که در حقیقت راه خدا و دین خداست، حال اگر بر طبق آن سلوک نموده و راهى را که آفریدگارش برایش باز نموده و فطرتش هم بدان راهنمایى مى‏کند بپیماید، راه خدا را پیموده و درست هم پیموده است و اگر پیروى هواى نفس بکند و راه خدا را بر خود ببندد، و به چیزهایى که شیطان در نظرش جلوه مى‏دهد مشغول شود، در حقیقت راه خدا را کج و معوج خواسته و پذیرفته است.
اما این که گفتیم:” انسان راه خدا را خواسته”، براى این که این خدا بود که او را بر فطرت جویایى و طلب راه، خلق کرد و معلوم است که او را جز به راهى که مرضى خویش و راه خودش است هدایت نمى‏کند.
و اما این که گفتیم:” راه خدا را به طور کج و معوج خواسته و پذیرفته است” جهتش این است که شیطان به سوى حق راهنمایى نمى‏کند و بعد از حق هم راه سومى نیست، پس ناگزیر هدایتش به سوى باطل است، پس چنین کسى راه فطرى خدایى را کج و معوج گرفته است، و آیات قرآنى هم براى افاده این معانى بسیار است که حاجتى به ایراد آن ها نیست.
درجای دیگر علامه برای بیان سعادت حقیقی انسان به یکی دیگر از آیات قرآن استناد می کند. آن جا که می فرماید:
«یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلى‏ رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقِیهِ»[۱۷۳]
اى انسان به درستى که تو در راه پروردگارت تلاش مى‏کنى و بالاخره او را دیدار خواهى کرد.
علامه در تفسیر این آیه بیان می کند که هدف‏ نهایى‏ سیر و سعى و تلاش انسان، خداى سبحان است، یعنى انسان به جهت آن که عبدی است مربوب و مملوک که هیچ مالکیتى نسبت به نفس خود و اعمال و آثارش ندارد، جز آن که مولایش اراده کند، دائما در حال سعى و تلاش و شتافتن به سوى خداى تعالی است که ربّ و مالک و مدبّر امور اوست، لذا انسان در اراده و عملش مسئول است و این امر خود حجّتى براى معاد است، چون ربوبیّت الهى تمام نمى‏شود، مگر با عبودیّت بندگان و عبودیّت هم فقط با بودن تکلیف و مسئولیّت تصوّر مى‏شود و مسئولیّت هم فقط با بازگشت به سوى خدا و حساب و جزا تمام مى‏شود، پس انسان قطعا در مسیر وجودى خود به ملاقات پروردگارش مى‏شتابد و به سوى او باز مى‏گردد[۱۷۴]، چون در زندگى‏ سعیده‏ هیچ آرزو و هدفى جز رضوان خدا، و هیچ سعادتى پرمحتواتر از قرب به خدا نیست‏[۱۷۵].
در جای دیگر علامه می فرماید: «بى‏شک خو گرفتن‏ با آداب پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و آراستگى به اخلاق و سنن ظاهرى و باطنى آن حضرت، کمال نهایى و آخرین هدف زندگى است و سعادت دنیا و آخرت را به همراه دارد.»[۱۷۶]

 

۳٫ تطبیق نظر فارابی و علامه طباطبایی

در این جا تطبیقی صورت می گیرد بین نظرات دو فیلسوف بزرگوار، فارابی و علامه طباطبایی در مورد مباحثی که مطرح شد.
در بحث غایت دار بودن آفرینش جهان و به تبع آن آفرینش انسان، می توان گفت که هر دو فیلسوف در این مورد نظر مشترکی دارند؛ چون هر دو جزء فیلسوفان مکتب الهی هستند که قائل به غایت دار بودن جهان آفرینش می باشند و هر دو غایت نهایی آفرینش را در رسیدن به سعادت می دانند.
چنان که فارابی به علت این که فیلسوفی غایت گراست و به غایت توجه زیادی دارد، معتقد است که در نظام هستی همه چیز هدف مند است و به سوی غایتی در حرکت است و این که هیچ چیز در این جهان بیهوده آفریده نشده و همه چیز به صورت فطری یا ارادی، با شوق و رغبت به سوی کمال شایسته ی خود در حرکت است و بر اساس این جهت گیری فکری است که معتقد است هدف از آفرینش وجود انسان این است که به سعادت نهایی برسد.
این توجه به غایت تا جایی است که حتی فارابی غایت نهایی عقل فعال که مؤثر در عالم طبیعت می باشد و هم چنین غایت تعقلات و فعالیت های ارادی انسان را در رسیدن به سعادت می داند که مطابق با هدف آفرینش انسان می باشد.
از دید علامه نیز جهان آفرینش غایت دار است و بیهوده آفریده نشده، بلکه تمامی اجزاء و عناصر تشکیل دهنده ی آن، برای هدف و غرض مشخصی خلق شده اند و آفرینش انسان نیز که یکی از اجزاء این نظام هستی است، بر اساس هدف مشخصی بوده که بر طبق قرآن، علامه هدف از آفرینش او را عبادت می داند و بر این اعتقاد است که عبادت هدف اصلی و نهایی نیست بلکه انسان به این هدف می خواهد به هدف متعالی تری برسد که همان قرب به خدا و سعادت نهایی است.
بنابراین، هر دو فیلسوف قائل به غایت دار بودن جهان آفرینش و غایت دار بودن تمامی اجزاء و عناصر آن می باشند و غایت نهایی را در رسیدن به سعادت می دانند.
در بحث غایت حیات انسان، هر دو از جمله فیلسوفانی هستند که اولا برای خود انسان ارزش و اهمیت خاصی قائلند و انسان را منحصر به جسم نمی دانند بلکه او رادارای روح مجردی می دانند که به واسطه ی آن می تواند به جایی برسد که از ماده بی نیاز گردد و به مدارج عالی انسانی صعود کند و ثانیا به تبع ارزشی که برای خود انسان قائلند، برای زندگی او نیز ارزش و احترام خاصی قائلند و هر دو غایت نهایی را که انسان باید در زندگی داشته باشد و به دنبال آن حرکت کند، همان رسیدن به سعادت می دانند.
اما هر دو فیلسوف برای بیان غایت حیات انسان، اهدافی که در جوامع مختلف وجود دارد رابیان می کنند. از جمله این که فارابی اجتماعات را به دو دسته ی کلی تقسیم می کند: فاضله و غیر فاضله و معتقد است اهدافی که در جوامع غیر فاضله وجود دارد، مثل: ثروت و مکنت، جاه و مقام، لذت و خوش گذرانی، احترام و ارزش بین مردم و تمام اهداف مادی که در این جوامع وجود دارد، هیچ کدام شایستگی و توانایی رساندن انسان به سعادت را ندارند؛ چون اهدافی که این جوامع دنبال می کنند هیچ کدام در راستای هدف خلقت و آفرینش نیست و بر طبق نظر فارابی تنها مدینه ی فاضله است که مردم آن می توانند به سعادت برسند.
علامه هم برای بیان غایت حیات انسان، ابتدا غایت حیات در جوامع غیر دینی و جوامع متمدن امروزی را بیان می کند که با مقایسه ای که بین این دو دیدگاه صورت گرفته مشخص می شود، اهدافی که در این جوامع وجود دارد نیز عینا همان اهدافی است که در جوامع غیر فاضله ی مورد نظر فارابی وجود داشت؛ یعنی در جوامع متمدن و جوامع غیر دینی هم اهدافی که در زندگی افراد وجود دارد فقط اهداف مادی و بهره مند شدن از لذایذ دنیوی است که فرقی با جوامع غیر فاضله ی فارابی ندارد.
بنابراین، می توان گفت هیچ کدام از این جوامع نمی توانند انسان را به سعادت برسانند؛ چون پایه های اساسی این جوامع بر اساس اعتقادات مذهبی بنا نشده و قوانین اسلام در این جوامع پیاده نمی شود. اما علامه هدف اسلام و قرآن را که هر فرد مسلمانی باید در زندگی خود داشته باشد و به دنبال آن حرکت کند، مادی و معنوی هر دو می داند؛ یعنی انسان باید در زندگی در عین برخوردار شدن و استفاده کردن از نعمت های مادی که خدا در اختیارش قرار داده، اهداف معنوی هم در زندگی داشته باشد و حتی استفاده کردنش از امکانات مادی نیز در راستای رسیدن به قرب الهی و سعادت باشد.
به عبارت دیگر می توان گفت مدینه ی فاضله ای که مورد نظر فارابی است، در صورتی تحقق پیدا می کند که تمام قوانین آن بر اساس دستورات اسلام و قرآن باشد و کوچک ترین عملی بر خلاف مقررات اسلام انجام نشود و در این صورت است که زندگی در چنین جامعه ای می تواند انسان را به سعادت برساند.
پس، می توان گفت که هر دو فیلسوف در این که غایت حیات انسان رسیدن به سعادت می باشد، نظر مشترکی دارند و جوامع غیر دینی و متمدن یا به تعبیر فارابی، جوامع غیر فاضله نمی توانند انسان را به سعادت برسانند و تنها، جامعه ای که بر طبق دستورات اسلام و قرآن بنا شده یا به تعبیر فارابی، مدینه ی فاضله می تواند انسان را به سعادت برساند.

 

فصل چهارم

شیوه اجرای پژوهش:
جهت انجام پژوهش حاضر ، بامراجعه به بیمارستان شهدا شهر تهران، لیست کلیه زنان شاغل در بخش اورژانس(پرستاران،پزشکان،خدمه و…) دریافت گردید؛ آنگاه بصورت تصادفی، از میان مراجعان که تعداد آنها 125 نفر بود ، پرسشنامه ­های سبک نشخوار فکری،افسردگی بک وپرسشنامه نگرانی پن داده ­شد(پیش­آزمون) و در ادامه مراجعانی که نمره افسردگی ،نگرانی و نشخوار فکری بالایی داشتند(تعداد 30 نفر به صورت تصادفی انتخاب و سپس در گروه آزمایش و کنترل به صورت تصادفی جایگزین شدند(هر گروه 15 نفر). سپس گروه آزمایش8 جلسه 90 دقیقه ای آموزش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی را به صورت گروهی دریافت کردند و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند ؛ بعد از آموزش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی ، مجدداً افسردگی ،نگرانی و نشخوار فکری، گروه آزمایش و کنترل اندازه ­گیری(پس­آزمون) شد و سپس داده ­ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی

برنامه آموزشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی ارائه شده در گروه آزمایشی:
جلسه ی 1
در جلسه ی اول ابتدا برخی اصول کلی و عمومی که در تمام برنامه های گروهی وجود دارد ، از قبیل ،آشنا کردن افراد با برنامه ی کلاس ، معرفی و آشنایی اعضا با یکدیگر ، وضع قوانین و مقررات گروهی اجرا می گردد. پس از آن برای آشناسازی عملی زنان بخش اورژانس با مفهوم ذهن آگاهی و درک چگونگی کارکرد آن ، از یک تمرین ساده تحت عنوان ” تمرین خوردن کشمش” استفاده می شود .و پس از آن تجربیات بیماران در آن تمرین مورد بحث قرار میگیرد تا مفهوم بودن در لحظه ی حال و تمرکز و توجه به فعالیتی که هم اکنون در حال انجام است برای افراد بطور ملموس قابل درک و تجربه شود.پس از آن نیز تمرین وارسی بدنی انجام میشود . در انتهای جلسه نیز راجع به تکالیف هفته ی پیش رو بحث می شود و تکالیف با ذکر مثال آموزش داده می شود . در انتها نیز جلسه با یک تمرین تمرکز بر تنفس که از تکنیک های اولیه ی روش درمانی است به پایان می رسد . همچنین جزوه ی تهیه شده توسط پژوهشگر با موضوع ذهن آگاهی به شرکت کنندگان داده شد.
جلسه ی 2 :
جلسه ی دوم شامل آموزش تکنیک وارسی بدنی و تمرین کردن آن ، مرور تکالیف خانگی جلسه ی قبل ،شناساندن افکار و احساسات و ارتباط بین آن دو به زنان بخش اورژانس و آموزش ثبت رخدادهای مطلوب زندگی روزمره است .همچنین ارائه ی تکالیف خانگی جلسه بعد با تمرکز بر تمرین تنفس و وارسی بدنی و تعمیم ذهن آگاهی فراگرفته شده به فعالیت های معمول روزمره را نیز شامل می شود.
جلسه ی 3:
این جلسه شامل تمرین تکنیک “دیدن ” و ” شنیدن ” و نیز نشستن به حالت مراقبه و آگاهی از بدن و تنفس و نیز احساسات بدنی قوی ، و تمرین این مهارتهای آموزش داده شده است .مرور تکالیف خانگی جلسه ی قبل و نیز تمرین تنفس نیز از اجزای این جلسه است. بعلاوه آموزش توجه به حرکات بدنی بصورت ذهن آگاهانه ، راه رفتن ذهن آگاهانه و تهیه ی جدول رخدادهای نامطلوب و ارائه ی تکالیف خانگی جدید نیز از دیگر بخش های این جلسه بود.
جلسه ی 4 :
این جلسه در اجزایی مانند تمرین “دیدن ” و “شنیدن” و نشستن به حالت مراقبه برای ذهن آگاهی به صداها و افکار ،مشابه جلسه ی سوم است ، علاوه بر آن شناساندن قلمرو افسردگی،نگرانی ونشخوار فکری به آزمودنی ها از دیگر مباحث این جلسه است. تمرین تنفس نیز در انتهای جلسه انجام میگردد.همچنین جزوه ی تهیه شده توسط پژوهشگر در مورد متغیرهای فوق به شرکت کنندگان داده میشود.
بطور کلی می توان اهداف کلی 4جلسه ی اول را در قالب موارد زیر خلاصه کرد :
-توضیح درباره ی اهمیت حضور در لحظه ی حال و بودن در اینجا و اکنون ، و باز کردن مفهوم ذهن آگاهی برای اعضا با بهره گرفتن از چند فن ، و یادگیری انجام امور روزمره با توجه کردن به آنها.
– پی بردن به ذهن سرگردان و تمرین توجه به بدن ، احساس جسمی و فیزیکی و توجه به تنفس
– آرام گرفتن ذهن سرگردان و یاد گرفتن اینکه بدون فرار و دوری از افکار و دوری کردن از افکار ،در
لحظه ی حاضر بمانیم و تلاطم افکار را ملاحظه کنیم .
جلسه ی 5 :
در این جلسه موارد زیر انجام می شود : نشستن به حالت مراقبه و آگاهی به بدن ، صداها و افکار و توجه به این نکته که ما چگونه با تجربیاتمان از طریق عکس العمل به افکار ، احساسات و حواس بدنی مان ارتباط برقرار می کنیم و این سبک برخورد با تجربیات چه دشواری هایی را برای ما به ارمغان می آورد و چه اثری بر بدن دارد .بعلاوه تمرین تنفس ، مرور تکالیف قبلی و خواندن اشعاری با محتوی ذهن آگاهی نیز از دیگر بخش های این جلسه است که در مورد فرهنگ ایرانی می توان از ادبیات غنی اشعار فارسی استفاده کرد.
جلسه ی 6 :
در این جلسه علاوه بر مراقبه ی به حالت نشسته که هدف آن برخورد با افکار صرفا به عنوان فکر و نه واقعیت است ، تمرین هایی برای تغییر در افکار و حالات خلقی ،برای باطل کردن حلقه ی معیوب خلق و فکرو یافتن راهی متفاوت برای ارتباط برقرار کردن با افکار و نه صرفا پاسخگویی مستقیم به آنها آموزش داده می شود.
جلسه ی 7 :
مراقبه ی نشسته و مرور تمرین های قبل ،تمرین هایی برای کشف ارتباط بین فعالیت و خلق ،تدوین فهرستی از فعالیت های لذت بخش و فعالیتهایی که به فرد احساس تسلط میدهند و چگونگی گنجاندن این فعالیت ها در برنامه ی روزانه از رئوس این جلسه است .<

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.
/strong>
جلسه ی 8 :
در جلسه ی آخر ، ابتدا تمرین وارسی بدنی انجام می گیرد. سپس مروری بر کل دوره انجام می شود و دست آوردهای گروه و آنچه یادگرفته شده به بحث گذاشته می شود و نیز پیرامون روش هایی که می توان بوسیله ی آنها این دست آوردها را به بهتربن وجه حفظ کرد و بسط آنچه که در طول 7هفته ی گذشته آموخته شده ، در قالب تمرین های رسمی و غیر رسمی بحث می شود.و دلایل مثبت منطقی برای ادامه ی تمرین ها پس از جلسات نیز مطرح می شود.
بطور کلی اهداف کلی جلسات 8-5 به شرح زیر است :
– آگاهی کامل از افکار و احساسات و پذیرفتن آنها بدون قضاوت و دخالت مستقیم
– تغییر خلق و افکار از طریق تلقی افکار صرفا بعنوان فکر و نه واقعیت
– هشیاری نسبت به نشانه های سلامت روان و تنظیم برنامه برای روبرو شدن احتمالی با این نشانه ها

– برنامه ریزی برای آینده و استفاده از فنون حضور در حال برای ادامه ی زندگی و تعمیم آنها مورد تحلیل قرار گرفت .

تجزیه و تحلیل داده‏ها:
تجزیه وتحلیل یافته ها دراین پژوهش در دو بخش انجام شده است. در تحلیل آمارتوصیفی از میانگین و انحراف استاندارد استفاده شده است. بخش دوم تجزیه و تحلیل داده ها مبتنی بر استنباط آماری صورت گرفته است. در این پژوهش پس از بررسی مفروضه های آماری تحلیل کواریانس شامل همگنی شیبهای رگرسیون، وجود رابطه خطی بین متغیرهای کوواریت و وابسته، عدم همخطی و نرمال بودن توزیع داده ها؛ از تحلیل کواریانس استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل یافته‌ها
مقدمه
در این فصل ابتدا یافته های توصیفی مربوط سن آزمودنی ها اشاره شده و در ادامه یافته­ های استنباطی پژوهش آورده شده است.
4-1- یافته های توصیفی
شرکت کنندگان پژوهش حاضر شامل زنان شاغل در بخش اورژانس بیمارستان شهدا شهر تهران می­باشند، که یافته های توصیفی مربوط به سن آن هادر جدول 4-1 آمده است .
جدول 4-1: یافته های توصیفی مربوط به میانگین و انحراف سنی شرکت کنندگان پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

در شکل۲- ۱۳، خدمات ملموس اشاره به عوامل محسوس و دارایی­ های فیزیکی شرکت دارد. این عوامل در طول پرواز شامل خدماتی نظیر کیفیت غذا، تهویه مناسب، سرویس­های بهداشتی، صندلی­های راحت و… داشته و در فرودگاه به امکاناتی نظیر پارکینگ و چرخ­های حمل بار دستی، تعداد مغازه­ها و… دارد. همان‌گونه که در شکل۲- ۱۳ نشان داده شده است، عامل “همدلی” بیشترین تأثیر را بر رضایت مسافران دارد. عامل “همدلی” اشاره به حس ایجاد حس باارزش و ویژه بودن در مشتریان دارد[۵۴]. هر چه این حس در مشتریان بیشتر تقویت شود، مشتری احساس بهتری از تعامل با شرکت داشته و رضایت وی بیشتر می­ شود. رفتار کارکنان شرکت تأثیر بسزایی در ایجاد حس باارزش بودن در مسافران دارد.
در عصر فعلی که دوران جدیدی در بازاریابی می­باشد، کماکان جنسیت مشتریان یکی از عوامل مؤثر در تقسیم ­بندی و نحوه ارتباط با آن­هاست. تحقیقات پیشین نشان می­دهد که جنسیت مشتریان بر نگرش و رفتار آن‌ ها در فضای مجازی تأثیر دارد[۵۵]. بر اساس گزارش سازمان ملل، تا سال ۲۰۱۳، ۲٫۸ میلیارد کاربر اینترنتی در جهان وجود دارد که ۵۳٫۵% آن‌ ها مرد(معادل ۱٫۵ میلیارد نفر) و ۴۲٫۵% از کاربران(معادل ۱٫۳ میلیارد نفر) زن هستند[۵۶]. در سال ۲۰۰۷، کیم[۶۴] و همکاران [۵۵]، به بررسی تأثیر جنسیت مشتریان وب­سایت­های توریسمی بر نگرش و تصمیم­ گیری­ های آن‌ ها پرداختند. این تحقیق بر روی ۱۳۳۴ مشتری کانادایی انجام شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می­دهد که جنسیت تأثیر بسزایی در تصمیم­ گیری­ های و فعالیت افراد دارد. به‌عنوان‌مثال زنان در انتخاب مقصد و خرید بلیت، جستجوهای جامع­تری انجام می­دهند. آن‌ ها وب­سایت­های بیشتری را ملاقات کرده و تعداد مراجعه به هر سایت نیز برای آن‌ ها، بیشتر از مردان است. بنابراین می­توان بیان داشت که طراحی کاربرپسندتر وب­سایت­ها و ارائه اطلاعات جامع­تر توسط آژانس­های گردشگری، می ­تواند تأثیر بسزایی بر رضایت مشتریان زن داشته و پیشرفت شرکت را بدنبال داشته باشد. کیم و همکاران [۵۵]، پیشنهاد می­ کنند که آژانس­های گردشگری با توجه به جنسیت مشتری، به آن‌ ها اطلاعات و خدمات ارائه کنند، به‌عنوان‌مثال برای مشتریان مرد بهتر است ویژگی­های منحصربه‌فرد آژانس بیشتر از سایر ویژگی­ها تبلیغ شوند ولی برای مشتریان زن، تمامی فعالیت­های آژانس تبلیغ گردد.
تصویر درباره گردشگری
فعالیت شرکت­ها و کمپانی­ها مختلف در سرتاسر جهان، می ­تواند تأثیرات غیرقابل جبرانی بر زندگی مردم داشته باشد. ازاین‌رو برای کنترل این فعالیت­ها و جلوگیری از مختل شدن زندگی مردم، قوانینی وضع‌شده که شرکت­ها ملزم به تبعیت از آن هستند و سرپیچی از آن‌ ها می ­تواند منجر به نابودی شرکت شود. به مجموعه این قوانین، مسئولیت اجتماعی شرکت­(CSR[65]) گفته می­ شود. شرکت­ها به‌منظور رعایت این قوانین، بایستی مدل کسب­وکار خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که ضمن رعایت حقوق افراد جامعه، بتوانند بهترین کارایی را برای مشتریان و سهامداران خود به همراه داشته باشند. صنعت هواپیمایی نیز، با توجه به شرایط ویژه­ای که دارد، دارای تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی بسیاری بوده که می ­تواند بر کارایی آن اثرات قابل توجهی داشته باشد. آلودگی محیط‌زیست، پروازهای نافرجام و… ازجمله عوامل تأثیرگذار بر کارایی شرکت­های هوایی هستند. در سال ۲۰۱۲ در [۵۷]، به بررسی مسئولیت اجتماعی شرکت­های هواپیمایی و تأثیر آن بر وفاداری مشتریان پرداخته شد. در این مقاله از یک پرسشنامه برای بررسی رابطه CSR و وفاداری مشتری استفاده گردید که در آن ۱۲ مسئولیت مناسب برای بازار هوایی در قالب ۴ بُعد ایمنی، حفاظت از محیط‌زیست، مشارکت اجتماعی و حقوق مصرف ­کننده گنجانده شده بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که توجه بیشتر شرکت­های هوایی به مسئولیت­های اجتماعی خود باعث افزایش رضایت مسافران و در نتیجه افزایش وفاداری آن‌ ها خواهد شد.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
در مطالعات مختلف صورت گرفته در سالیان اخیر, عوامل تأثیرگذار مختلفی بر وفاداری مسافران در صنعت حمل­ونقل معرفی شده که در جدول۲- ۶ تعدادی از آن‌ ها آورده شده است.
جدول۲- ۶ عوامل مؤثر بر وفاداری

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عوامل مؤثر بر وفاداری منبع
زمان دسترسی، زمان پرواز، قیمت بلیت
(برای مسافران تجاری، عامل زمان دسترسی مهم‌ترین است اما برای مسافران تفریحی قیمت مهم‌ترین عامل است) [۵۸]
قیمت، جریمه تغییر بلیت، غذای رایگان، راحتی، فرکانس و قابلیت اطمینان [۵۹]
برای مسافران تفریحی: قیمت بلیت و امکان گرفتن تخفیف
برای مسافران تجاری: زمان رسیدن و پرواز یک سره [۶۰]
تعداد پروازهای مستقیم و زمان کلی پرواز به سمت مقصد [۶۱]
برند شرکت­های هواپیمایی [۵۰]

همان‌گونه که رضایت مشتری می ­تواند بر نیات رفتاری وی تأثیر داشته باشد و باعث وفاداری مشتری گردد، نارضایتی مشتری نیز می ­تواند تبعاتی نظیر رویگردانی مشتری و تبلیغات منفی وی داشته باشد؛ در ادامه و در بخش ‏۲-۳-۳ در مورد مفهوم رویگردانی بحث شده است.

 

رویگردانی مشتری

حفظ مشتریان فعلی، هنوز هم یکی از اصلی­ترین اهداف CRM است. اینکه مشتری در آینده نیز تصمیم به ماندن دارد و یا می­خواهد رویگردان شود، موضوعی است که می ­تواند تأثیر بسزایی در فعالیت­های سازمان داشته باشد[۶]. این موضوع بخصوص زمانی اهمیت می­یابد که نتایج حاصل از بسیاری از تحقیقات نشان‌دهنده آنست که حفظ مشتریان موجود بسیار کم‌هزینه­تر از جذب مشتریان جدید است؛ ازاین‌رو بسیاری از شرکت­ها با طراحی استراتژی­ های گوناگون سعی در حفظ مشتریان، حتی مشتریان کم‌ارزش، و ارتقاء آن‌ ها به مشتریان باارزش­تر دارند. گوپتا و همکاران معتقدند که افزایش یک درصدی حفظ مشتریان، باعث افزایش پنج درصدی سود شرکت می­ شود[۲۲].
رویگردانی در بسیاری از تحقیقات به‌عنوان تمایل مشتریان برای توقف کسب­وکار با شرکت در یک دوره زمانی خاص تعریف شده است[۶۲]. اگرچه این تعریف در بسیاری از تحقیقات ارائه‌شده است، اما کامل نبوده و تمامی جنبه­ های رویگردانی مشتریان را در نظر نمی­گیرد. در [۶۳] انواع رویگردانی مشتریان در سه حالت “رویگردانی داوطلبانه”، “رویگردانی غیر داوطلبانه” و “رویگردانی اجتناب­ناپذیر” دسته­بندی شده است. رویگردانی داوطلبانه همان رویگردانی است که مشتری تصمیم به توقف ارتباط خود با شرکت می­گیرد؛ این تصمیم، معمولاً، تحت تأثیر عدم برآورده شدن انتظارات مشتری گرفته می­ شود. اما برخلاف رویگردانی داوطلبانه، در رویگردانی غیر داوطلبانه، شرکت تصمیم به قطع شدن ارائه خدمات به مشتری می­نماید؛ این تصمیم می ­تواند علل گوناگونی نظیر سودآور نبودن مشتری برای شرکت داشته باشد. البته احتمال وقوع این نوع رویگردانی بسیار ناچیز است، چراکه تحقیقات مختلف نشان داده که حفظ مشتریان موجود بسیار کم‌هزینه­تر از جذب مشتریان جدید است. نوع سوم رویگردانی، به‌گونه‌ای اجباری بوده و تحت کنترل هیچ‌یک از طرفین نمی ­باشد. رویگردانی اجتناب­ناپذیر زمانی رخ می­دهد که در شرایط مشتری تغییر ایجاد شود، به‌عنوان‌مثال تغییر در شرایط مالی و جغرافیایی مشتری.
رویگردانی یک مسافر به‌منزله از دست دادن یک جریان درآمدی است که شرکت می­توانسته در طول سالیان آینده از آن بهره­مند گردد. اگرچه بحث رویگردانی یکی از جذاب­ترین مباحث در رویکرد مدیریت ارتباط با مشتری است، اما در صنعت حمل­ونقل کمتر مورد توجه قرار گرفته است. شاید بتوان یکی از دلایل این کم اقبالی را در مفهوم رویگردانی جست­وجو کرد، چراکه موضوع رویگردانی مشتری معمولاً در صنایعی رخ می­دهد که در آن‌ ها تغییرات پیوسته و سریع رخ می­باشد، مانند صنعت بانکداری و مخابرات؛ اما ازآنجاکه سفر یک پدیده دائمی نبوده و بسیاری از مسافران تعداد معدودی سفر را در طول یک دوره زمانی خاص انجام می­دهند، بنابراین تعیین مشتریان رویگردان و احتمال رویگردانی آن‌ ها چندان راحت به نظر نمی­رسد.
در سال ۲۰۱۲، نیک­بین و همکاران [۶۴]، به بررسی مشکلات موجود در صنعت هواپیمایی و تأثیر آن‌ ها بر رضایت مشتریان پرداختند. مشکلات زیادی ممکن است در هر شرکت هواپیمایی وجود داشته باشد که ازجمله آن‌ ها می­توان به تأخیر در پرواز، مشکلات سخت­افزاری، مشکلات در طول پرواز و… اشاره کرد. بوجود آمدن این نارسایی­ها برای مشتریان، موجب نارضایتی آن‌ ها می­ شود[۶۴]. این نارضایتی زمانی بیشتر می­ شود که مشتریان متوجه شوند که این نارسایی­ها دائماً در حال اتفاق افتادن است و شرکت کنترلی بر آن‌ ها ندارد[۶۵].
نارضایتی مشتری نه‌تنها باعث رویگردانی وی خواهد شد بلکه، تبلیغات منفی وی و به اشتراک‌گذاری تجربیاتش در شبکه­ های اجتماعی باعث دل‌زدگی سایر مشتریان نیز خواهد شد[۶۴].
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
نتایج تحقیقات نیک بین و دوستان [۶۴]، نشان می­دهد که هرچه میزان ثبات در بروز مشکلات بیشتر باشد و شرکت در کنترل مشکلات ناتوان­تر، رضایت مشتریان کاهش‌یافته و احتمال رویگردانی آن‌ ها افزایش.
در مطالعه­ ای که در سال ۲۰۱۴ توسط وینگ[۶۶] [۶۶]، انجام شد، رابطه بین کیفیت خدمات و شکایات مطرح شده توسط مشتریان مورد بررسی قرار گرفت. وینگ در این مطالعه با جمع­آوری شکایات مطرح شده توسط مسافران از شرکت­های مختلف فعال در زمینه حمل­ونقل هوایی در چین، عنوان کرد که مشکلات مربوط به زمان(تأخیر و لغو) و مشکلات مربوط به جابجایی بار اصلی­ترین مشکلات مسافران بوده که ۶۰ درصد از کل شکایات مطرح شده را شامل می­شوند.
در سال ۲۰۱۴، کو[۶۷] و همکارش [۶۷]، به بررسی مفهوم رضایت در صنعت حمل­ونقل هوایی پرداختند و یک چارچوب نامتقارن برای بررسی کیفیت خدمات ارائه کردند. هدف آن‌ ها بررسی کیفیت خدمات مثبت و منفی بر رضایت مسافران بود. منظور از خدمات منفی[۶۸] خدماتی است که بر طبق نظر مسافر نبوده و موجب کاهش رضایت وی می­ شود و خدمات مثبت[۶۹] خدمات مورد انتظار مشتری است. “تأخیر”، “غذای بی­کیفیت” و… ازجمله خدمات منفی هستند. آن‌ ها برای بررسی رابطه این خدمـات وی تأثیر آن‌ ها بر وفاداری مشتریان، مدل ارائه‌شده در شکل۲- ۱۴ را ارائه کرده و با استفاده پرسشنامه اقدام به بررسی و تعیین این روابط کردند.

 

 

 

 

 

شکل۲- ۱۴ چارچوب کیفیت خدمات نامتقارن(منبع: [۶۷])

کو و همکارش [۶۷]، با بررسی نظرات مسافران در پرواز مستقیم تایوان-شانگهای به این نتیجه رسیدند که عکس­العمل مشتریان نسبت به ضرر و زیان و خدمات بی­کیفیت به‌مراتب بالاتر از عکس­العمل آن‌ ها نسبت به دستاوردهای مثبت است. بر طبق این نتیجه ­گیری می­توان عنوان کرد که کاهش SQLoss تأثیر بیشتری در افزایش وفاداری مسافران دارد.
همان‌گونه که بیان شد، در مفاهیمی نظیر رویگردانی غیر داوطلبانه، جذب مشتری، حفظ مشتری، توسعه مشتری و… مفهوم ارزش مشتری نقشی حیاتی ایفا کرده و بسیار مورد توجه می­باشد؛ لذا در بخش‏۲-۳-۴ مفهوم ارزش مشتری مورد بررسی قرار گرفته است.

 

ارزش مشتری

یکی از اهداف اساسی e-CRM بهره­ گیری از فناوری اطلاعات با هدف به حداکثر رساندن ارزش مشتری در طولانی‌مدت، با تمرکز بر فرایندهای کسب­وکار، بازاریابی، ارائه خدمات مناسب به مشتریان و حفظ و نگهـداری آن‌ ها می­باشد[۶۸]. سوالی که در اینجا مطرح می­ شود اینست که ارزش مشتری چیست و چرا اهمیت دارد؟
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
در اکثر سازمان­های ارائه­دهنده خدمـات و محصولـات، همواره محدودیت منـابع یکی از مشکلـات عمـده در بـرنامه­ریزی آینده سازمان به شمار می­رود. با توجه به محدودیت منابع و متنوع بودن مقدار سود حاصل از مشتریان، روشی که منطقی به نظر می­رسد، صرف منابع برای مشتریان سودآورتر است. لذا یکی از سؤالات مهمی که معمولاً مدیران ارشد هر سازمان با آن روبرو هستند اینست که، کدامیک از مشتریان، سودآوری بهتری دارند؟ پاسخگویی به این سؤال می ­تواند کمک شایانی به تصمیم­گیرندگان کند تا بتوانند برنامه ­ریزی بهتری برای توزیع منابع سازمان داشته باشند. پاسخگویی به این سؤال و سایر سؤالات مشابه درگرو تعیین ارزش مشتریان است[۶۹]. مشتریان باارزش، مشتریانی هستند که سهم بسزایی در دستیابی شرکت به اهدافش داشته باشند. از میان مشتریانی که سازمان­ها با آن‌ ها مبادله تجاری دارند، عده­ کمی را می­توان به‌عنوان مشتری باارزش معرفی کرد. این دسته همان مشتریانی هستند که سازمان تلاش می­ کند روابط خود را با آنان تداوم ببخشد و آن‌ ها را حفظ کند. طبق اصل پارتو، %۸۰ از سود یک شرکت را ۲۰% از مشتریان آن شرکت تولید می­ کنند؛ لذا امروزه در فضای کسب­وکار، سازمان­ها تلاش عمده خود را بر حفظ روابط سودآور و طولانی مدت با مشتریان باارزش خود متمرکز نموده ­اند.
با توجه به اهمیت موضوع، بسیاری از پژوهشگران به بررسی مفهوم ارزش مشتری و تعیین روش­های مختلف در تعیین ارزش مشتریان پرداخته­اند. عده­ای از پژوهشگران، ارزش مشتری را، ارزش حاصل از فعالیت­های گذشته مشتریان معرفی می­ کنند و عده­ای دیگر آینده مشتری را در تعیین ارزش وی در نظر می­گیرند. اگرچه در ادبیات موضوع، تعریف واحدی در مورد ارزش مشتری وجود ندارد، اما در یک تعریف کلی می­توان بیان داشت، ارزش طول عمر مشتری، ارزشی است که مشتری در طول مدت ارتباطش(گذشته، حال و آینده) با سازمان ایجاد می­ کند. این مفهوم، علاوه بر ارزش فعلی مشتریان، به ارزش بالقوه و آتی آن‌ ها برای شرکت نیز اشاره دارد و هدف اصلی از محاسبه آن، تعیین میزان اهمیت هر یک از مشتریان به‌منظور تخصیص بهینه منابع به آن‌ ها می­باشد. پژوهشگران دیگر نیز تعاریف مختلفی برای مفهوم ارزش مشتری ارائه کردند که تعدادی از این تعاریف در جدول۲- ۷ آمده است.
جدول۲- ۷ تعاریف ارزش مشتریان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق مح

 

برنامه های طراحی شده برای بهبود عملکرد در سطح فرد، گروه و سطح سازمانی.

 

 

اکتساب سیستماتیک مهارت ها، قوائد، مفاهیم و یا نگرش هایی که به عملکرد بهبود یافته در یک محیط کاری منجر شود(منفرد و زمانی، ۱۳۸۴).

 

 

 

۲-۲-۲) اهداف بهسازی
اجرای برنامه های آموزشی در سازمان های مختلف و در دوره های متفاوت ممکن است هدف های خاصی را دنبال نماید(مطلق و همکاران، ۱۳۹۰). بهسازی کارکنان به دلایل زیادی مورد نیاز سازمان ها بوده و ضرورت آن روز به روز بیشتر می شود. هدف عمده بهسازی، رفع نقایص عملکرد جاری و یا آینده است. آموزش و بهسازی باعث افزایش تعهد سازمانی و در نتیجه افزایش بهره وری کارکنان می شود(منفرد و زمانی، ۱۳۸۴).
میرکمالی اهداف آموزش و بهسازی نیروی انسانی را در ۱۴ مورد دسته بندی می نماید که از جمله آن می توان به: هماهنگی باتغییرات و پیشرفت های علمی و فناورانه جهان، هماهنگی با نیازهای جدید جامعه و مشتریان، کسب مهارت های ادراکی، روابط انسانی و فنی؛ کسب نگرش درست و آمادگی برای ایجاد تغییر در سازمان؛ افزایش انگیزش؛ رضایت شغلی و بهره وری را نام برد(میرکمالی، ۱۳۷۷).

بررسی اثر تبادل رهبر پیرو بر رضایت شغلی کارکنان از طریق نقش میانجی سرمایه روانشناختی

برخی از اهداف و نتایجی که در بهسازی دنبال می شود با توجه به مطالعات مختلف به صورت زیر است:
طرز تفکر صحیح نسبت به کار و سازمان؛ آمادگی مواجه شدن با تغییرات روزافزون محیطی؛ پاسخگویی به اهداف فردی و سازمانی؛ تقویت شایستگی های موجود کارکنان و کسب دانش، مهارت و توانایی جدید در جهت بهبود عملکرد شغلی؛ توجیه کارکنان؛ تسهیل یادگیری در سازمان؛ رشد و بقای سازمان و قابلیت سازگاری سازمان با تغییرات محیطی؛ بالا بردن آگاهی عمومی کارکنان سازمان نسبت به تحولات جامعه؛ آماده کردن افراد برای پذیرش مسئولیت های دشوار و سنگین؛ افزایش توانایی و رشد فردی کارکنان در جهت کارایی و بهره وری آنان؛ تضمین بقاء و ارتقاء سازمان(منفرد و زمانی، ۱۳۸۴).
۲-۳) بخش دوم: آموزش
هدف اساسی هر خط مشی آموزش است که افراد هر آنچه را که یاد می‌گیرند به کارهای جاری و آینده آنها مرتبط بوده و برطرف کننده نیازهای آنها می‌باشد. البته این تصور غلطی است که گفته شود تمام توانایی های تازه تحصیل شده به عملکرد تبدیل گردد یادگیری فقط توان تغییر و کار اثر بخش را ایجاد می‌کند. از طرفی یادگیری تحت تاثیر موقعیتی خواهد بود که فرد در آن قرار می‌گیرد. از اینرو نتایج حاصل از یادگیری که منجر به افزایش تواناییها می‌شود، منعکس کننده ماهیت، تنوع‌پذیری و گستره اطلاعاتی است که افراد جهت کار به آنها نیاز دارند.
۲-۳-۱) تعریف آموزش
اصولاً تعاریف آموزش را از سه دیدگاه زیر می‌توان مطرح نمود: عملیاتی، موضوعی و مبتنی بر هدف.
تعاریف عملیاتی:

 

 

 

 

توسعه‌ساز و ایجاد نگرشها، آگاهی ها، مهارتها، الگوهای رفتاری که فرد برای انجام درست وظیفه یا شغل خود باید داشته باشد.

 

 

فرایند ساز و کار تغییر رفتار کارکنان در جهت دستیابی هر چه بیشتر به اهداف سازمانی.

 

 

روشی از سازماندهی اطلاعات و تجارب به گونه‌ای که یک کارمند یا کارگر را قادر سازد به نحوی متفاوت به سوی خود و موسسه‌اش رفتار کند.

 

 

 

تعاریف موضوعی:

 

 

 

 

ایجاد یا توسعه مهارت یا رشته‌ای از مهارتهای ویژه، تعلیم یا راهنمایی در یک فن یا حرفه.

 

 

ایجاد محیط یا زمینه‌های لازم جهت فراگیری و کسب موثر آگاهی ها، تواناییها، مهارتها و سایر ویژگی‌های لازم توسط افراد.

 

 

 

تعاریف مبتنی بر هدف:

 

 

 

 

مجموعه کوششهایی که اهداف آنها تامین ارتقای بهره‌وری کارکنان به کمک افزایش سطوح توانایی های نیروی کار

 

 

هر گونه تلاش برای ارتقای عملکرد کارکنان مرتبط با شغل ایشان.

 

 

 

تعاریف بالا به این نکته اشاره دارد که ابعاد و اهداف آموزش عمدتاً مرتبط با ارتقاء مهارت، توانایی و کیفت کاری افراد، متناسب با نیاز شغلی و هماهنگی در عملکرد سازمانی می‌باشد(شکوفیان، ۱۳۸۶).
۲-۳-۲) روشها و فنون آموزش کارکنان
عمده روش های معمول در آموزش کارکنان به شرح ذیل می‌باشد:
آموزش حین کار: از متداول‌ترین و ساده‌ترین روش های آموزش بوده که می‌توان در تمامی حالات آنرا انجام داد و نیازی به تهیه وسایل خاص و زمان و مکان معینی نیست. در این روش سرپرست نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند چرا که بایستی تجربیات خود را در کار به زیر دستان خود انتقال داده و آنها را در ایفای نقش خود هدایت نماید(اسداله، ۱۳۸۴).
آموزش استاد شاگردی: این روش روشی رایج بوده که در بسیاری از سازمانها از آن استفاده می‌کنند. کارکنان از ترکیبی از آموزشهای کلاسیک (کلاس درس) و آموزش در حین کار زیر نظر یک فرد بعنوان آموزش دهنده مهارتهای لازم را فرا می‌گیرند. چیزی که در این روش به آن توجه نگردیده است این است که افراد دارای توانمندیهای مختلف در زمینه یادگیری و بکارگیری مهارتهاری بدست آمده در انجام امور هستند ولی در این روش تمامی کارکنان در یک دوره زمانی خاص و تعیین شده تحت تعلیم قرار گرفته که بدلیل فوق ممکن است برای هیچ کدام از آنها مثمر ثمر نباشد(اسداله، ۱۳۸۴).
آموزش شبیه‌سازی شده: در این روش کارکنان در یک محیط شبیه‌سازی شده از محیط واقعی قرار گرفته و شرایط مختلف کاری را تجربه می‌کنند. این روش در شرایطی که هزینه آموزش در محیط واقعی مثل محول کردن امور مهم و حساس مانند استفاده از وسایل گران‌قیمت تولید که می‌تواند خطراتی را برای کارکنان و وسایل ببار آورد، استفاده می‌گردد(وایلز، ۱۳۸۴).
آموزشگاه های اختصاصی: مدارسی که تحت نظر برخی از شرکتها و موسات بزرگ بویژه تولیدی و صنعتی تشکیل شده و وظیفه تربیت نیروی انسای ماهر و کارآمد را بری این موسسات بر عهده دارند. (وایلز، ۱۳۸۴)
آموزش جواری: مراکزی که در جوار سازمانها بویژه سازمان های بزرگ تولیدی و صنعتی وجود دارند آموزش جواری یا مدارس جواری گویند. در این نوع سازمانها بدلیل کثرت کارکنان نیازمند آموزش، اقدام به تشکیل واحد آموزش کرده و محیط مناسبی را در کنار محل کارکنان در جهت کسب مهارت و دانش لازم کار برای آنها ایجاد می‌کنند. این واحدها عیناً شبیه محیط کاری آنهاست ولی صرفاً هدف آن آموزش است(ابطحی، ۱۳۷۷).
دوره‌های اختصاصی: دوره‌های اختصاصی ممکن است به دلیل حساسیت خاص برخی وظایف برای کارکنانی که این وظایف را بر عهده دارند بصورت انفرادی اجرا شود(ابطحی، ۱۳۷۷).
آموزش از راه دور: این روش یکی از روش های نوین آموزشی است که با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات و ابزار ارتباطات الکترونیکی مثلاً بصورت یک مرکز از راه دور برای کارکنانی که از نظر جغرافیایی پراکنده هستند بکار گرفته می‌شود(اسداله، ۱۳۸۴).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
روش علمی و منطقی: با توجه به پیشرفت روز افزون علوم و فنون و نیاز بازار کار به مهارتهای نیروی انسانی مطابق با فناوری روز، روش آموزشی باید پاسخگوئی نیازهای مربوطه باشد. روش علمی و منطقی در جهت اجرای آموزش بدلیل دارا بودن اصول متناسب با موارد مذکور قابل توجه است. این اصول مشتمل است به:
نیاز سنجی آموزش، مهارت‌یابی شغلی، برنامه‌ریزی متناسب آموزشی، استفاده از فنون مدرن آموزشی، وجود تجهیزات، امکانات و منابع مالی و انسانی مورد نیاز، فرایند کنترل و نظارت بر اجرای آموزشی، ارزیابی و ارزشیابی.
در این روش تمامی اصول قبل از پیاده‌سازی به طور علمی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به شرایط سازمانی و کارکنان آن، بطور دقیق و پیوسته مورد اجرا درمی‌آید. البته کمتر سازمانی است که از این روش استفاده نماید و اگر هم در سازمانی رش علمی و منطقی در آموزش کارکنان به کار گرفته شود تمامی اصول آن رعایت نمی‌گردد و برخی اصول به دلایل مختلف از قبیل کمبود زمان، بالا بودن هزینه‌های صرف شده، عدم آشنایی افرادی که فرایند آموزش و اجرای آنرا بر عهده دارند از روش های آموزش، عدم داشتن تجربه کاری در زمینه آموزش، عدم علاقمندی کارکنان نسبت به آموزش و انگیزه کم آنها…، نادیده گرفته شده و روش فوق ناقص اجرا می‌گردد و در نتیجه، تاثیر واقعی خود را در سازمان نخواهد داشت(شکوفیان، ۱۳۸۶).
۲-۳-۳) آموزش‌های ضمن خدمت
آموزش ضمن خدمت برای اولین بار در سطح صنایع متوسط کشور آمریکا در خلال جنگ جهانی دوم بوجود آمد، ضرورت شرایط جنگ و اهمیت زیادی که برای آن قائل بودند، آموزشهایی را در دل جنگ پیش‌بینی کرده و به اجرا درآوردند که به افزایش توانایی صنایع بویژه صنایع نظامی آمریکا انجامید. بطوریکه سهم بسزائی در پیروزی آنها داشت. ولی این شیوه پس از پایان جنگ به دست فراموشی سپرده شد و یافته‌های آن دیگر دنبال نشد. در این سوی دنیا ژاپنیها با الهام گرفتن از این شیوه که به درستی از آمریکا آموخته بودند آموزشهایی را در صنایع خود آغاز کردند که شامل سه دسته بود:
آموزشهای روش های انجام کار
آموزش دستورالعملهای شغلی
آموزش روابط شغل
ویژگی همه این آموزشها این است که اولاً آموزش در درون صنعت و بدن منفک شدن از کار انجام می‌گیرد ثانیاً آموزش توسط سرپرستان و مدیران میانی انجام می‌گیرد و ثالثا سرپرستان خود نیز می‌آموزند که چگونه دستورالعملهای کاری را تهیه کنند(پور خردمند، ۱۳۸۵). به این ترتیب گام بسیار بزرگی در زمینه آموزش و توانمند‌سازی کارکنان برداشته شد به طوری که آموزش به جزء اساسی‌ترین و نیز یکی از دغدغه‌های سیاستگذاران در سازمانها بویژه صنایع مبدل گردید.
۲-۳-۴) نیازسنجی آموزشی
اولین و اساسی‌ترین گام در تدوین و اجرای برنامه آموزشی، اجرای صحیح و مبتنی بر واقعیت فرایند نیازسنجی است. نیازسنجی در حقیقت سنگ زیرین ساختمان آموزش است و هر قدر این سنگ بنیانی‌تر و مستحکم‌تر باشد بنای روی آن محکم‌تر و آسیب ناپذیر خواهد بود. نیازسنجی در واقع فرایند جمع آوری و تحلیل اطلاعات است که براساس آن نیازهای افراد، گروه ها، سازمانها و جوامع مورد شناسایی قرار می‌گیرد.
هر برنامه آموزشی برای ایجاد تحول و تغییر در وضع موجود طراحی و اجرا می‌شود. از این رو شناسایی اهداف و نقاط و وضعیت مطلوب اولین گام در برنامه ریزی است. اهداف عموماً نیازها را نشان می‌دهد از اینرو در برنامه ریزیها نیازها باید دقیقاً شناسایی و سنجیده شود. آموزش گران است و فقط باید موقعی ارائه شود که اولاً پاسخی به یک نیاز شناخته شده باشد و ثانیاً بهترین راه حل برای مشکلاتی باشد که از آن طریق قابل حل‌اند. فعالیتهای آموزشی که بدون در نظر گرفتن این شرایط طراحی و اجرا می‌‌شوند درواقع نوعی از دست دادن منابع بسیار و مهم است(اسمعیلی، ۱۳۸۶).
۲-۳-۴-۱) مفهوم نیاز
برخی برداشتها و تعاریف ارائه شده از نیازهای آموزشی را می‌توان به صورت های زیر بیان کرد:

 

 

 

 

نیاز به موقعیتی دلالت دارد که در آن وضعیت موجود با وضعیت مطلوب فاصله دارد.

 

 

نیاز به عنوان خواسته‌ها یا نظرات افراد و گروه ها

 

 

نیاز به عنوان نبود دانش، مهارت و توانایی یا نگرش و یا ابزار وسایلی که منجر به ایجاد اشکال در عملکرد بهینه می‌شود.

 

 

ترکیبی از تعاریف فوق (سلطانی، ۱۳۸۴) .

 

 

 

۲-۳-۴-۲) اهداف نیازسنجی
فراهم سازی اطلاعات برای برنامه ریزی: اهداف و مقاصد برنامه‌، اقدامات ضروری برای اجرای برنامه‌ها، منابع مورد استفاده و نیز ماهیت و نوع برنامه‌ها (درازمدت یا کوتاه مدت) تعیین می‌گردد.
ارزیابی و سنجش: برای اجرای برنامه یا طرح، ابتدای زمینه ویژه برنامه مورد سنجش قرار گرفته و وضعیت نتایج در برنامه‌ها منعکس می‌گردد و سپس نتایج حاصل از اجرا با وضعیت اولیه مورد مقایسه قرار می‌گیرد.
پاسخگو کردن مؤسسات و نظامهای آموزشی: سازمان هایی که بر اقدامات و عملیات نظامهای آموزشی نظارت دارند از طریق نیازسنجی به تأثیر اقدامات و فعالیتهای آموزشی پی برده و نکات مثبت و منفی اقدامات را تعیین می‌کنند.
تشخیص یا شناسایی ضعفها وسائل و مشکلات اهالی سازمان یا نظام: براساس نتایج حاصل از نیازسنجی مدیران و برنامه ریزان نقاط بحرانی را شناسایی و تصمیمات مقتضی را برای رفع آنها اخذ می‌نمایند.
رشد و توسعه سازمان و کارکنان: دستیابی به هدف مذکور بستگی به شناسایی ایده‌های نوین، موانع موجود و یافتن بهترین طرق توسعه سازمان و کارکنان است.
استفاده بهینه از منابع و امکانات: امکانات و منابع مورد نیاز (انسانی، مالی، مادی، ابزار …) برای اجرای برنامه‌ها محدود می‌باشد از این رو مشخص کردن اهداف و نیازها و درجه اهمیت آنها برای تهیه برنامه‌های عملی از اهداف نیازسنجی است(باقری، ۱۳۸۴).
سازمانها فقط زمانی می‌توانند به تحقق اهداف ذکر شده امید داشته باشند که نیازسنجی آموزشی براساس روش های علمی و سنجیده عمل نمایند. در این فرایند گروهی که وظیفه نیازسنجی را در سازمان بر عهده دارد باید متشکل از افرادی با تخصصهای مختلف موجود در سازمان از واحدهای مختلف و آشنا به مسائل آموزشی باشد و تمامی مسائل مربوط به سازمان، کارکنان، مدیریت، منابع، …. از جنبه‌های مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در صورت انجام صحیح یک فرایند نیازسنجی در یک سازمان می توان انتظار داشت که یک فرایند آموزش اثربخش اجرا گردد.