جدول ۴-۸ فراوانی،درصدومیانگین سوالات مربوط به مولفه های توجه به نوآوریها وایده های منبعث……۱۲۰
جدول ۴-۹فراوانی،درصد و میانگین سوالات مربوط به مولفه های اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان…..۱۲۱
جدول ۴-۱۰ فراوانی،درصدومیانگین سوالات مربوط به مولفه های توجه به نوآوریها وایده های منبعث…..۱۲۲
جدول ۴-۱۱ فراوانی،میانگین؛ دامنه ؛ انحراف معیار و واریانس سوالات پرسشنامه………………………………۱۲۳
جدول ۴-۱۲:آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر مهارتهای رفتاری و فنی کارکنان…………۱۲۵

جدول ۴-۱۳ : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر یکپارچه سازی عملیات وفرآیندها…..۱۲۶
جدول ۴-۱۴ : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر توجه به نوآوریها وایده ها……………….۱۲۷
جدول ۴-۱۵ : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان….۱۲۹
جدول ۴-۱۶ : آزمون تی تک نمونه ای برای بررسی میانگین متغیر ایجاد امنیت خاطرواعتمادسازی……….۱۳۰
جدول ۴-۱۷رتبه بندی متغیرها بر اساس آزمون فریدمن……………………………………………………………..۱۳۱
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی به تفکیک جنس………………………………………………………………………….۱۱۲
نمودار ۴-۲: توزیع فراوانی به تفکیک گروه های سنی………………………………………………………………۱۱۳
نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی به تفکیک مقطع تحصیلی……………………………………………………………..۱۱۴
نمودار ۴-۴: توزیع فراوانی به تفکیک پست سازمانی……………………………………………………………..۱۱۵
نمودار ۴-۵: توزیع فراوانی به تفکیک پست سازمانی……………………………………………………………..۱۱۶
چکیده:
با توجه به رویکرد رقابتی بانکها می بایست به سمتی حرکت کنند که نسبت به خدمات سنتی ارزش افزوده بیشتری را ایجاد و نیز تقاضای روزافزون مشتریان را در برآورده کردن نیازهای متنوع و جدیدشان پاسخگو باشند.هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه بانکداری الکترونیک(مطالعه موردی:شعب بانک سپه شهر بوشهر) است.این تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی می باشد.نمونه آماری پژوهش ۱۴۴ نفر از مدیران وکارکنان بانک سپه درسطح شهر بوشهر طی شش ماهه اول سال ۹۳می باشند. در تجزیه و تحلیل داده ‏ها به منظور تجزیه و تحلیل هر مولفه و شاخصهای مربوط به آن از پرسشنامه استاندارد برگرقته از مقالات ملک اخلاق و همکاران(۱۳۹۱)؛صالحی صدقیانی و فروغی(۱۳۸۶) و کوشکی(۱۳۸۸) بهره برداری گردید در بخش آمار توصیفی و بررسی سؤال­های جمعیت شناختی از تکنیک­هایی نظیر مد؛ میانه؛ میانگین، انحراف معیار، محاسبه فراوانی و .. در بخش استنباطی جهت تعیین ارتباط بین متغیرهای فرضیات این پژوهش از آزمون t تک نمونه ای و آزمون فریدمن جهت رتبه بندی متغیرها استفاده شد.در نهایت بر اساس تحلیل نرم افزار SPSS نتایج حاکی از تایید تمام فرضیات بود.
کلمات کلیدی: بانکداری الکترونیک، توسعه ، بانک سپه،شهر بوشهر
فصل اول
کلیات
۱-۱مقدمه
همگام با گسترش حجم تجارت الکترونیکی جهانی، نهادهای پولی و مالی نیز به منظور پشتیبانی و تسهیل تجارت الکترونیک، به طور گسترده ای به استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات روی آورده اند. در نتیجه طی چند دهه ی اخیر سیستمهای پرداخت الکترونیکی به تدریج در حال جایگزینی با سیستم سنتی می باشند. در این میان بانکها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیک و عرضه ی خدمات مالی جدید، نقش قابل توجهی در افزایش حجم تجارت الکترونیکی داشته اند(کهزادی به نقل از رحیمی؛۱۳۹۴) .
با نزدیک شدن تعداد کاربران ایرانی اینترنت به بیش از ۳۳ ملیون نفر ؛ مجرای کسب و کار در ایران از شیوه های سنتی به شیوه های الکترونیکی در حال تغییر است. بانکها بعنوان یکی از ۳ حلقه زنجیره تجارت ؛ یعنی سفارش ؛پرداخت و تحویل نیز از این قاعده مستثنی نیستند.در حال حاضر بانکها با یک محیط کاملا پویا روبرو هستند و همه بانکها فارغ از اندازه ؛با توجه به تغییرات برق آسا در موقعیتهای رقابتی و شرایط حاکم بر بازار؛جذب و حفظ مشتریان را سرلوحه برنامه های خویش قرار دهند.در صنعت تبلیغات؛تبلیغات اینترنتی بسرعت درحال رشد است.(حنفی زاده و همکاران؛۱۳۸۷)
محقق در این تحقیق پس از ارائه کلیات تحقیق(بیان مساله؛اهمیت؛هدف وفرضیات و..)به بحث پیرامون مبانی نظری تحقیق در فصل دوم می پردازد.درفصل سوم به بحث و بررسی پیرامون روش تحقیق(جامعه آماری؛پایایی وروایی وآزمونهای آماری) ودرفصل چهارم داده های خام حاصل ازپرسشنامه توسط آزمونهای آماری تحلیل ونتایج و پیشنهادات حاصل از این آزمون در فصل ۵ ارائه خواهد شد .
۱-۲بیان مسأله
امروزه بانکها درکشورهای پیشرفته به عنوان رهگشا،مشاور حرفه ای،متخصص در افزایش منابع مالی شرکتها وجمع آوری و تبادل اطلاعات لازم برای مشتریان خود عمل می کنند و یکی از موتورهای محرک اقتصادی هرکشور محسوب می شوند. این امر سبب شده است تا فضای رقابتی تنگاتنگی میان آنها برقرار شود.با توسعه روزافزون تکنولوژی و صنعتی شدن کشورها، مدیران بانکها سعی بر افزایش خدمات نوین بانکداری دارند که نتیجه آن متمایز بودن آنها نسبت به خدمات سایررقبا وسودآوری بیشتر ایشان ورشد جذب سپرده های مشتریان است.(جکسون^[۱]؛۲۰۰۵)با توجه به رویکرد رقابتی؛ بانکهامی بایست به سمتی حرکت کنندکه نسبت به خدمات سنتی ارزش افزوده بیشتری راایجاد کنند و نیز تقاضای روزافزون مشتریان را در برآورده کردن نیازهای متنوع و جدیدشان پاسخگو باشند .دراین بین به کارگیری سیاستهای افزایش کیفیت خدمات ؛برنامه های بازاریابی برای جلب رضایت مشتریان و استفاده ازسیاستهای ارتقاء کیفیت خدمات به منظور افزایش بهره وری فعالیتهای بانکی ورشداین بنگاهها درمحیط رقابتی همواره مورد توجه مدیران تراز اول بانک ها قرار گرفته است(سیدجوادین وکیماسی؛۱۳۸۴).یکی از مهمترین پدیده های ناشی از انقلاب اطلاعات،تحول در شیوه های سنتی تجارت و جایگزینی آن با تجارت الکترونیک است.از این رو بواسطه نقش پول و بانکداری در تجارت، بانکداری الکترونیک اصلی ترین زیربنای تجارت الکترونیک محسوب می شود.طبیعتا در این میان،نقش بانکها وموسسات اقتصادی درنقل وانتقال پول بسیارحیاتی است.هنگامی که درسال۱۹۹۴ اینترنت قابلیت‌های تجاری خودراعلاوه برجنبه های علمی وتحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی بشمار می رود. بانکداری الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی ودر عین حال بسیار پیچیده تبدیل شده است وتطبیق آن باسیاستهای تجاری اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد (میرزابی؛۱۳۸۴)
بیشتر فعالان صنعت بانکداری امروزه بر این واقعیت تاکید دارند که بانکهاخدماتی یکسان ارائه می دهند وهیچکدام وجه تمایز بارزی در مقایسه با دیگران را به نمایش نمی گذارند.واقعیت آن است که هیچ بانکی بدون بهبود و ارائه خدمات جدید نمی تواندرشد پایدار و مطلوبی را تجربه کند .توسعه خدمات بانکی درهرشکلی با چهارهدف دنبال می شود.جذب مشتریان جدید،حفظ مشتریان فعلی،سودآوری ونهایتاتوسعه بازارهای هدف(سیدجوادین وکیماسی؛۱۳۸۴).تجارت الکترونیک کاربردفناوریهای ارتباطات واطلاعات در عرصه ی اقتصاد و بازرگانی است.فناوری کسب وکار الکترونیکی کلیه ی تعاملات درون سازمانی وبین سازمانی رابا یک اثربخشی هزینه ای بسیار بالاتسهیل می کند.اثربخشی هزینه ای کسب وکار الکترونیکی ، بنگاههای اقتصادی کوچک را قادر می سازدتا با بنگاههای اقتصادی بزرگ رقابت کنند (عبدالباقی و اخوان صراف؛۱۳۸۴).
یکی از راهکارهای قابل اطمینان و مورد استفاده برای توسعه خدمات بانکی بهبود فرآیندهای تحویل وتغییرمهارتهای فنی و رفتاری کارکنان بانکی است.موضوع دیگر یکپارچه سازی عملیات و فرآیندهای فعلی و جدید است.این بدان معنی است که در زمانیکه کارکنان صف متوجه و درگیر کسب رضایت مشتریان خود هستند،کارکنان ستادی برراهکارهای توسعه کارآیی عملیاتی متمرکز هستند. توسعه خدمات دردو بعد ظهور و نمود می یابد؛درفرآیندها و درایده ها و این بدان معناست که توسعه به جای آنکه در مدیریت تحقیق و توسعه بانک طراحی و پیاده شود حول محورکشش و خواست مشتری پدیدارمی شود. نباید فراموش کرد که اطلاعات مربوط به نیاز و خواسته در نزد مشتری است و توسعه خدمات جدید هم حول این محور تکوین و تکامل می یابد. فرایند توسعه معیارهایی را برای سنجش موفقیت تدوین ومورد سنجش قرارمی دهدکه بسته به نوع سازمان و ماهیت خدمت، تشابهات وتفاوتهایی را شامل می شود.(عمادزاده و همکاران؛۱۳۸۴)
درخدمات بانکی درکنار خدمات نو باید به نحوه ارائه و رفتار و مهارت کارکنان توجه ویژه مبذول داشت؛یعنی برای خلق تجربه ای منحصر به جز"چه ها"به “چگونه ها"هم پرداخته شود.برهمین مبنامدیران بانکی بایدتلاش کنندتاتجربه حضور مشتری رادربانک راحت تر؛متمایزتر؛لذت بخشتر و به یادماندنی ترکنند. به تعبیردیگر؛عامل موفقیت درتوسعه خدمات بانکی الکترونیکی تجربه بهتر است تامزیت خدمت. این تجربه در بر دارنده کیفیت فنی خدمت،طراحی و نحوه ی ارائه آن ورفتار ومهارت انسانی است.فرایند توسعه خدمات یک فرایند دائمی وغیررسمی است که دربرابردرخواست مشتری و فشار رقابت پدید می آید. بنابراین فهم و پاسخ به نیازهای مشتری است که توسعه یک خدمت جدید را تضمین می کند. خدمات جدید زمانی موفق از آب در می آیند که راه حلهای بهتر و واضح تری برای مسائل مهم مشتری فراهم آورند و مشتری نیز از عهده تامین هزینه های این راه حلها برآیند.بدیهی است هرچه خدمت مهم تر وشخیص تر باشد وتقابل میان کارکنان و مشتری را مدنظر داشته باشد، می تواند رضایت وانگیزه بیشتری برای استفاده را فراهم آورد.نباید از نظردور داشت که کارکنان بانک قلب فرآیندهای توسعه خدمات محصولندکه باید در کنار نحوه ارائه خدمت بدان توجه داشت . بانکها امروزه در تکاپو و تلاش برای توسعه خدمات خود هستند. برای این امر باید این فرایند را به خوبی بشناسند و آن را به صورت دائمی به کار بندند. شناخت،تدوین معیارهای موفقیت و ارزیابی دائمی آن رمزموفقیت در توسعه خدمات بانکی است .مفهوم اصلی در این فرایند توجه به نوآوریها و ایده های منبعث از مشتری و تلاش برای خلق تجربه هایی است که به طور دائمی و منحصر به فرد تکرار و توسعه می یابند (سیدجوادین وکیماسی؛۱۳۸۴).
بانکها به عنوان بنگاههای اقتصادی که وظیفه ارائه خدمات پولی و مالی را دارند با بهره گیری از فناوری اطلاعات از سویی می توانند هزینه های خود را کاهش داده و موجبات سوددهی خود و ذینفعانشان را فراهم کنند و از سوی دیگر موجب رضایتمندی مشتریان خود شوند. در این خصوص با وجود پیشرفتهای خدمات پول الکترونیکی و ابزارهای پرداخت در کشور، در استفاده از سامانه های یکپارچه اطلاعاتی برای الکترونیکی کردن تعاملات درون بانکی و بین بانکی و اتصال بر خط مشتریان به بانک در آغاز راه هستیم . به همین دلیل فناوری اطلاعات نتوانسته باعث کاهش هزینه ها و ارزانتر شدن خدمات بانکی و نیز حذف رویه های سنتی نظیر توسعه شعب فیزیکی بانکها و اسکناس شود. (قلی پور؛۱۳۸۸)
لذا خلاشناسایی و رتبه بندی شاخصهای تاثیرگذار درتوسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهرتوسط محقق در این تحقیق؛درقالب مهارتهای رفتاری وفنی کارکنان؛ یکپارچه سازی عملیات و فرآیندهای فعلی وجدیدبانک؛ توجه به نوآوریها و ایده های منبعث از مشتری؛ اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان پیرامون بهره برداری از خدمات الکترونیکی؛ایجاد امنیت خاطرواعتمادسازی در مشتریان درتوسعه بانکداری الکترونیک درشهر بوشهر احساس گردیده است. لذامحقق در صدد است به این سوالات پاسخ دهد که آیا مولفه های موردنظر با توسعه بانکداری الکترونیک در شهر بوشهرارتباطی داردیاخیر؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
در کشورهای پیشرفته بیش از ۷۰درصد امور بانکی استفاده کنندگان از خدمات بانکی بدون حضور در محل شعب بانکها و با بهره گرفتن از سیستمهای الکترونیکی صورت می پذیرد، لذا بانکها با بکارگیری فنآوری مدرن صنعت بانکداری واجرایی نمودن طرح مشتری محوری، سعی بر کاهش ضرورت مراجعه مشتریان به محل شعبه را دارند تا مشتریان بتوانند درمحل کار ویااقامت خو عمده اموربانکی رااز این طریق انجام دهند.(جکسون^[۲]؛۲۰۰۵)هنگامی که درسال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیت‌های تجاری خود را علاوه برجنبه های علمی وتحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها درکشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند که تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهای بانکداری و اقتصادی به شمار می رود. بانکداری الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و درعین حال بسیار پیچیده تبدیل شده است وتطبیق آن باسیاستهای تجاری اقتصادی کشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. (میرزایی؛۱۳۸۸)
بانکها و مؤسسات مالی خدمات خود رابه منظور دستیابی به منابع تجاری گسترده ترتوسعه می دهند .این منابع نظیر افزایش سودآوری خدمات،جذب مشتریان جدید،بهبود وفاداری مشتریان ؛ایجاد چارچوبی برای محصولات خدماتی جدید در آینده باگشایش بازارهای جدیدوافزایش شهرت و وجهه بانک ارتباط دارد .رویکردهای توسعه ی بانکداری الکترونیک ازراهبردهای تهاجمی وتدافعی بهره می جویند . برهان راهبردی توسعه بانکداری الکترونیک را می توان حفظ موقعیت و شهرت ؛ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان و بانک ؛جذب مشتریان بیشتر ،پاسخ به خواسته های فعلی مشتریان ؛رقابت ؛کارایی ؛توسعه ی بازار و بهبود وفاداری مشتریان دانست (العدوانی^[۳]؛۲۰۰۱) .امروزه بانکداری الکترونیک به دلیل سرعت،کارآیی، کاهش هزینه ها و بهره برداری از فرصتهای زودگذر عرصه جدیدی رادر رقابت گشوده است. بدیهی است کاربرد بانکداری الکترونیک در صنعت بانکداری هنگامی مفید ارزیابی می شود که سرمایه گذاریهای انجام شده از جانب بانکها در این زمینه، سودآوری آنها را افزایش دهد. (خضرا؛۱۳۸۵)برداشت مشتری ازکیفیت درخدمات چالشی است که برفرآیندهای توسعه خدمات الکترونیک بانک اثرمی گذارد.ازسوی دیگردرخدمات تنها خروجی ها نیستندکه مورد ارزیابی قرارمی گیرند بلکه فرآیندهای مربوط به ارائه خدمت نیز بخش قابل توجهی ازرضایت مشتری راشامل می شودکه بایدبه دقت به آنها پرداخته شود.درنهایت مشارکت مشتری درخلق وارائه خدمت موضوعی است که دراستراتژیهای توسعه محصول ازاهمیت بسزایی برخوردار است(سیدجوادین وکیماسی؛۱۳۸۴).
تجارت الکترونیکی مزایایی به این شرح به وجود آورده است:جهانی سازی تجارت؛ حذف محدودیت های زمانی و مکانی معاملات و تبلیغات؛ کمک به شکست انحصار؛کاهش قیمت؛افزایش فروش؛افزایش رفاه اجتماعی؛دسترسی آسان به اطلاعات لازم؛کاهش بارز هزینه های مبادلاتی، اطلاعاتی ،تبلیغاتی وحمل و نقل؛سرعت بخشیدن به انجام معاملات؛تقویت موضع رقابتی میان کشورهای جهان؛بهره گیری از فرصتهای زودگذر درعرصه ی صادرات؛حذف هزینه های کاغذ بازی؛حذف واسطه ها؛ افزایش فرصتهای جدید شغلی؛ امکان ارائه ی خدمات و محصولات درسطح جهانی؛ کاهش هزینه های اجتماعی ناشی از آلودگیهای زیست محیطی تولید؛کاهش تردد وسایل نقلیه برای انجام معاملات حضوری و مانند اینها (عمادزاده وهمکاران، ۱۳۸۴).
ولی آنچه که بیشتر ازهمه لازم و ضروری جلوه می کند بهبود و توسعه خدمات بانکداری الکترونیک با هدف افزایش سودآوری بانکها باتوجه به محیطهای پرتلاطم اقتصادی وعوامل تاثیرگذار بر نهادهادی مالی جهان حاضراست. منشااین نوسانات رقابت روزافزون بین موسسات مالی و اعتباری و بانکهای داخلی درپیشقدم شدن در انتقال خدمات مالی بهتر؛حفظ و جذب بیشتر مشتریان؛تلاش برای وفادارکردن ارباب رجوع؛رشدسپرده های مشتریان؛افزایش حقوق صاحبان سهام(سودآوری ورشد منافع ذینفعان و سهامداران بانک) می باشد.در واقع نهادهای مالی جهت تسهیل در پیشرفتهای دیگر نهادهای اقتصادی شکل گرفته اند و لذا می توان عنوان نمود وجود نهادها و بازارهای مالی پیشرفته همراه با به کارگیری روش های نوین، با درجه توسعه یافتگی یک کشور ارتباط مستقیم دارد.(رازانی؛۱۳۸۲)
نهایتا محقق در تلاش است از مجرای این تحقیق به تحلیل تاثیرهمه مولفه های ذکر شده در بیان مساله در توسعه بانکداری الکترونیک شهربوشهر پرداخته و راهکارهایی جهت ارتقاء سودآوری این بانک بواسطه بهره برداری از بانکداری الکترونیکی از مجرای تقویت نقاط قوت و پوشش نقاط ضعف حاصل از این تحقیق ارائه نماید .
۱-۴ اهداف تحقیق
الف)هدف اصلی تحقیق
شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر توسعه بانکداری الکترونیک(مطالعه موردی:شعب بانک سپه شهر بوشهر)
ب)اهداف فرعی تحقیق:
۱)بررسی تاثیرنقش تغییر مهارتهای رفتاری وفنی کارکنان در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهربوشهر.
۲) بررسی تاثیرنقش یکپارچه سازی عملیات و فرآیندهای فعلی وجدید در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهر.
۳) بررسی تاثیر نقش توجه به نوآوریها و ایده های منبعث از مشتری در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهر.
۴) بررسی تاثیر نقش اطلاع رسانی (آموزش) به مشتریان پیرامون بهره برداری از خدمات الکترونیکی در توسعه بانکداری الکترونیک شعب بانک سپه شهر بوشهر.

در این تحقیق فرضیه ششم رابطه بین کاربر پسندی بانکداری اینترنتی ومیزان اعتماد به بانکداری اینترنتی را می سنجد.

۱-۹) قلمرو تحقیق

اززمینه های مهمی که درهرتحقیق مورد بحث قرار میگیرد روشن بودن محدوده دقیق تحقیق است. یک تحقیق علمی باید دارای حدود مشخص باشد.ازطرف دیگر به لحاظ جلوگیری از اتلاف زمان ،نیروی انسانی ،وهزینه های مرتبط مشخص شده محدوده دقیق تحقیق ضروری به نظر می رسد.

۱-۹-۱) قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی پایان نامه علم مدیریت ،مدیریت بازرگانی ،حوزه ترفیع است که باتوجه به گستردگی وپیچیدگی موضوع تحقیق وهمچنین به منظور استفاده بیشترازمنابع وبررسی دقیقتر،موضوع محدود به شناسایی ، بررسی ورتبه بندی عوامل موثربراعتماد مشتریان به خدمات بانکداری اینترنتی می باشد.
۱-۹-۲ )قلمرو زمانی :برای گردآوری داده ها درمورد متغیرهای پژوهش از داده های آماری که از طریق نظرسنجی توسط پرسشنامه که درنیمه اول سال ۱۳۹۲ جمع آوری شده است.

۱-۹-۳ ) قلمرو مکانی: باتوجه به بانکهای مختلفی که خدمات بانکی راارائه می دهند بانک ملت گیلان باتوجه به سابقه دیرینه درکشوربرای این موضوع انتخاب شد.موضوع تحقیق جز اولویت های پژوهشی بانک ملت می باشد از طرفی بانک ملت تنها بانکی است که کارایی شعبات خودرابر اساس کارت امتیازی متوازن وبرنامه عملیاتی طراحی شده می سنجد ویکی اط شاخصهای برنامه عملیاتی بانک ملت تعداد مشتریان فعال بانکداری اینترنتی می باشد واین مطلب بهانه ای برای تحقیق موضوع در بانک ملت شد.
۱-۹-۴) قلمرو جامعه اماری ما مشتریانی است که دربانک ملت حساب دارند واز خدمات بانکداری اینترنتی بانک ملت استفاده می نمایند.
فصل دوم
مرور منابع
ادبیات تحقیق
پیشینه تحقیق

مقدمه

امروزه دراکثر کشورها بانکداری الکترونیک جایگاه ویژه ای یافته است وهرروزه به تعداد کسانی که عملیات بانکی ،مالی وحتی خرید وفروش خودرا به صورت الکترونیکی انجام می دهند افزوده می شود.یکی از واضحترین موارد کاربردی این تحقیق آن است که بانکها وموسسات مالی به درک تازه ای از برخی عوامل موثر براعتماد مشتریان به خدمات بانکداری اینترنتی برسندتا با ایجاد تقویت ویژگیها ،تمایل به استفاده از بانکداری اینترنتی رادر مشتریان به جای استفاده از روش سنتی افزایش دهند.درواقع بانکها با سرمایه گذاری زیادی که در بخش الکترونیک وبانکداری اینترنتی انجام داده اند به دنبال تمایل مشتریان به استفاده از این خدمات وکسب بازدهی وسود آوری از طریق ارائه خدمات غیر حضوری به مشتریان هستند. وظهور بازار های الکترونیک وسایر انواع اجتماعات اینترنتی شبکه ای ،قواعد تجارت رااز جنبه های مختلفی تحت تاثیر قرار داده است.بازار های اینترنتی از طریق جمع کردن گروه عظیمی از مشتریان خدمات بانکی والکترونیکی ومصرف کنندگان ودرنتیجه آن، کاهش هزینه های مبادلات وجستجو ،بهره وری وکارایی برای موسسات به ارمغان آورده اند اما درعمل هیچ یک از این مزایا بدست نخواهد آمد مگر اینکه مدیران راه های اثر بخش برای ایجاد اعتماد درفضای بانکداری اینترنتی ومیان اعضا بازارهای الکترونیک بیابند..ما دراین تحقیق به دنبال بررسی عوامل ایجاد اعتماد مشتریان هستیم.

۲-۱)مفاهیم اعتماد در سازمان

در سالهای اخیر، استفاده از مفهوم اعتماد، افزایش قابل ملاحظه ای در ادبیات مدیریت داشته است. در اکثر تعاریف اعتماد، به یک کارکرد کلیدی اشاره میشود که عبارت است ازمدیریت ریسک و عدم اطمینان و آسیب پذیری که در تبادلات وجود دارد.
در واقع اعتماد،شکل متفاوتی از اطمینان یک نوع ارتباط است زیرا قضاوتهای مبتنی براعتماد در سطحی از عدم اطمینان نسبت به انگیزشهای دیگران به وجود میآیند کاستالدو^[۶] (۲۰۰۷) هفتاد ودو تعریف انجام شده از سال۱۹۶۰میلادی را گردآوری نموده است که بیشتر صاحب نظران براین باورند که اعتماد در برگیرنده انتظارات مثبت در خصوص رفتارهای دیگران می باشد که البته بااقدامات دیگران نیز ممکن است مورد آسیب قرار گرفته وبه آن خدشه وارد شود.
تعریفی از اعتماد که از عمومیت وپذیرش بیشتری برخوردار است توسط «مایر^[۷]» وهمکارانش (۱۹۹۵میلادی) ارائه شده است که عبارت است از :
“میزان آسیب پذیری تمایلات واشتیاق یک طرف تعامل به اقدامات طرف مقابل (باتوجه به انتظاری که از عملکرد طرف مقابل در انجام رفتاری خاص دارد ،که برای اعتمادکننده دارای اهمیت است)بدون در نظر گرفتن توانایی کنترل و نظارتی که فرد بر طرف مقابل اعتماد گفته می شود .”
«انتظارات» نوعا به باور در توانایی ،خیرخواهی وصداقت اعتمادشونده در انجام تعهداتی که به اعتمادکننده دارد ،اشاره دارد. «اهمیت تمایلاتی که آسیب پذیراست»نیز بیانگر این موضوع است که اعتماد با اعمال ریسک مرتبط است به گونه ای که اشتیاق به طرف مقابل را پایین آورد.
اگر اقدامات با اطمینان کامل وبدون ریسک همراه باشد ،نیازی به اعتماد نخواهد بود.اعتماد زمانی مورد نیاز است که بین عوامل ،ارتباط متقابل وجودداشته باشد،بطوری که منافع یک طرف بدون اعتماد و اتکا به طرف مقابل قابل تحقق نباشد.(jagd,z15,p.260)

۲-۱-۱)سطح اعتماد

اعتماد به فرد ،گروه وسازمان جز سطوح اعتماد است.تحقیقات نشان می‌دهند که عدم اعتماد به یک کمپانی از عمده‌ترین دلایل خریدنکردن مشتریان می‌باشد. پر مخاطره بودن محیط اینترنت و ترس از کلاهبرداری‌ها و سوء‌استفاده از کارت‌های اعتباری از جمله دلایل عدم اعتماد مشتریان می‌باشد.در نتیجه عدم اعتماد منجر به عدم وفاداری مشتری می‌شود. عواملی چون حفظ حریم خصوصی و امنیت، مارک معتبر، تائید شخص ثالث،شرایط و ضوابط استاندارد، قابلیت اطمینان، ارتباطات و تعاملات در رفع نگرانی مشتریان و افزایش اعتماد آنها موثر است.
۲-۱-۲) ابعاد اعتماد:
ابعادکلیدی پنهان درمفهوم اعتمادکدامند؟مدارک وشواهدتازه پنج بعدراشناسایی کرده است:
صداقت،شایستگی،ثبات،وفاداری،رکوراست بودن. (شکل شماره۲-۱)

شکل ۲-۱ ابعاد اعتمادطبق نظررابینز
۱)صداقت: صداقت بردرستی وشرافت دلالت دارد.به نظر می رسد که به هنگام ارزیابی میطان قابل اعتمادبودن دیگری این بعدبا اهمیت از بقیه باشد.(بدو درک ویژگی اخلاقی وصداقت اولیه دیگران ،دیگر ابعاد اعتماد معنی نخواهد داشت)(Robbins ,2003:145)[21]
۲)شایستگی :شایستگی دانش ومهارت های میان افراد و دانش ومهارت های فنی رادربرمی گیرد.ایا شخص می داند راجع به چه چیزی سخن می گوید؟احتمال قریب به یقین این است که وقتی به توانایی های کسی احترام نمی گذاریم ، به سخنانش گوش نمی دهیم .باید این باورراداشته باشیم که شخص مورد نظربرای اجرای انچه به انجام ان قول می دهد مهارت ها وتوانایی های لازم رادارد.
۳)ثبات:ثبات به پایایی ،پیش بینی پذیری وقضاوت مناسب در برخورد با وضعیت ها دلالت دارد.نداشتن ثبات در گفتار وعمل از اعتماد می کاهد.این بعد برای مدیران بسیار مناسب است.هیچ چیززودتر از ناهماهنگی میان آنچه مدیران اجرایی موعظه می کنند وآنچه انتظاردارند همکارانش به آن عمل کنند مورد توجه قرار نمی گیرد.
۴)وفاداری:وفاداری یعنی میل به حفظ آبروی دیگری داشتن .لازمه اعتماد آن است که انسان بتواند به اشخاص اتکا کند تا فرصت طلبانه عمل نکنند.
۵)رک وراست بودن:آیا می شود به افراد برای باز گو کردن همه حقیقت اعتماد کرد؟چنین می نماید که اعتماد صفت اولیه ملازم رهبری است.جزئی از وظیفه رهبر ،کارکردن با افراد برای یافتن وحل مشکلات بوده وخواهدبود،ولی اینکه آیارهبران به آگاهی وتفکر خلاق لازم برای حل مشکلات می رسند یاخیر به این بستگی دارد که افراد تا چه حد به آنان اعتماد دارند.اعتماد و قابلیت اعتماد داشتن به دیگران ،دسترسی رهبررابه آگاهی وهمکاری تعدیل می کند.
۲-۱-۳ تعریف اعتماد :
اعتماد در قلب تمام روابط است (مورگان^[۸] وهانت^[۹] ،۱۹۹۴) تعاریف زیادی از اعتماد در رشته های علمی گوناگون ارائه گردیده است به طوری که روانشناسان اعتماد رابه عنوان یک صفت شخصی ،جامعه شناسان به عنوان یک ساخت اجتماعی واقتصاد دانان اعتماد را به عنوان یک مکا نیزم انتخاب های اقتصادی تعریف می کنند(مک نایت^[۱۰] ،۲۰۰۲)
در قلمرو روانشناسی اجتماعی ،روسو وهمکاران (۱۹۹۸ ،ص۳۹۴) اعتمادرا به عنوان “ادراکاتی در مورد ویژگی های دیگران و یک تمایل مربوط شده به آسیب پذیری دیگران “را بیان می کنند.
دراین مفهوم ،مصرف کنندگان ممکن است از تجارت الکترونیک استفاده نکنندچراکه آنها فاقد اعتماد در کسب وکار اینترنتی هستند (گرووال وهمکاران ،۲۰۰۴)
بااعتماد بیشتر ،مردم می توانند عدم قطعیت خودرا در مورد انگیزه ها ،نیات و اقدامات آینده نگر که به دیگران بستگی دارد را حل نمایند (کرامر ،۱۹۹۹) وهمچنین می توانند در پول ومیزان تلاش صرفه جویی نمایند زیرا که اعتماد باعث می شود سطح نظارت و به تبع آن هزینه ها وتلاش های نظارت کم شود (فورتین^[۱۱] وهمکاران ،۲۰۰۲) به این ترتیب عدم اعتماد در معاملات اینترنتی وب سایت فروشندگان نشان دهنده یک مانع مهم برای نفوذ در بازار از این کانال می باشد.
تحقیقات دیگری نشان می دهد که اعتماد تاثیری مهم و حساس بر تمایل کاربران به شرکت در مبادلات اینترنتی از پول و اطلاعات حساس شخصی دارد. (فریدمن^[۱۲] وهمکاران ،۲۰۰۰).
در مطالعات متعددی سازه اعتماد به مدلهای پذیرش فناوری اضافه شده و رابطه آن با قصد استفاده مورد بررسی قرار گرفته است. مییر و دیگران ( ۱۹۹۵ ) در مطالعه پذیرش بانکداری اینترنتی با بهره گرفتن از مدلهای پذیرش دریافتند که اعتماد با قصد استفاده از سیستم بانکداری اینترنتی رابطه معنادار دارد و اضافه شدن سازه اعتماد به سازه های موجود در مدلهای پذیرش فناوری، موجب افزایش تبیین قصد رفتاری شده است. افزایش تبیین قصد رفتاری در نتیجه ی وارد کردن سازه ی اعتماد به مدلهای پذیرش فناوری در تحقیقات مربوط به تجارت الکترونیک نیز تأیید شده است .
۲-۱-۴ شیوه های اعتمادسازی
۱-اعتمادمبتنی بر خصیصه های شخصی
۲-اعتمادمبتنی بر فرایند
۳-اعتماد نهادی
اعتمادمبتنی بر خصیصه ها ی شخصی از راه ویژگیهای شخصی مانند نژاد وجنسیت و پیشینه خانوادگی ایجاد می شود.
اعتماد مبتنی بر فرایند به جای خصیصه های اسنادی از طریق مبادله های مکرر ایجاد می شود و، بدین ترتیب، در گذر زمان ظهور می کند.
اعتماد نهادی از راه نهادهایی ایجاد می شود که به عنوان واقعیتهای اجتماعی پذیرفته شده اند، و بنابراین بندرت زیر سؤال می روند (الوانی ،۱۳۸۰ :۱۰)

۲-۱-۵ براستی چطور می توان اعتماد به وجود آورد؟

• فعلی و همکاران [۵۲] به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم پرداخته­اند.

• نتایج آزمون­های آماری در پژوهش اعظمی [۴۰] در زمینه وجود رابطه بین تعداد مقاله‌های منتشر شده اعضای هیئت علمی با سطح زبان انگلیسی، روش تحقیق، آمار و بانک‌های اطلاعاتی نشان داد بین تعداد مقاله‌های منتشر شده و میزان آشنایی با زبان انگلیسی و روش تحقیق، رابطه معنادار وجود دارد، در حالی که وجود این رابطه در مورد آمار و بانک­های اطلاعاتی، تأیید نمی‌شود.

• نوروزی چالکی و دیانی [۵۳] عوامل موثر بر موفقیت مدیران در سازمان را شامل ثبات مدیریت، فاصله فیزیکی سازمان از مرکز، استقلال سازمانی مدیر، ارتباط تخصص مدیر با اهداف سازمان، استفاده از فناوری در امور آموزش کارکنان (تأثیر فناوری) می­دانند.

• کورکی و همکاران [۳۹] در پژوهش دیگری به بررسی عوامل موثر بر عدم گرایش به نگارش مقالات علمی اعضای هیأت علمی پرداخته­اند. آنان عوامل خود را در سه محور مشکلات سازمانی، مشکلات شخصی و سازمانی و مشکلات شخصی قرار دادند. عوامل مشغله زیاد در امور آموزشی و تدریس، آشنا نبودن به ضوابط پذیرش و مقررات چاپ مقالات در مجلات علمی فارسی، دست و پا گیر بودن ضوابط پذیرش و مقررات چاپ مقالات در مجلات علمی فارسی، طولانی بودن زمان ارائه تا چاپ مقالات فارسی، آشنا نبودن به ضوابط پذیرش و مقررات چاپ مقالات در مجلات علمی لاتین، دست و پا گیر بودن ضوابط و مقررات چاپ مقالات در مجلات علمی لاتین، طولانی بودن زمان ارائه تا چاپ مقالات لاتین، نداشتن تسلط کافی به زبان انگلیسی، آشنا نبودن اعضای به اصول و متدلوژی مقاله نویسی، کافی نبودن دانش و سطح علمی اعضای هیأت علمی در نگارش مقالات، دسترسی محدود به منابع و اطلاعات زمینه­ای و ابزاری، کافی نبودن ابزار تشویقی و پایین بودن امتیاز تخصیصی به هر مقاله در ارتقاء اعضای هیأت علمی جزء عوامل اولیه موثر بر عدم گرایش به نگارش مقالات علمی شناسایی شدند.

• • زینالو و همکاران [۵۴] گزارش کردند که هیأت علمی معتقدند بیشترین مشکلات موجود در انجام پژوهش به ترتیب موانع مالی، موانع اداری، امکانات کم و نامطلوب، میزان اطلاع رسانی در پژوهش­ها، ضعیف بودن انگیزه استادان برای انجام پژوهش و نیز عملکرد ضعیف استادان برای انجام پژوهش می­باشد.

• به نظر دارابی و همکارانش [۵۵]، مقررات اداری، کمبود بودجه تحقیقاتی، حجم کار زیاد، عدم وجود انگیزه و مهارت­ های فردی از جمله عواملی هستند که مانع از انجام فعالیت­های پژوهشی می­گردند، ولی نتایج مطالعه آنان نشان داد که با اصلاح شیوه ­های اداری و مدیریتی و برنامه­ ریزی متناسب با مشکلات موجود، می­توان موانع را بر طرف و از شدت مشکلات کاست.

• مهم‌ترین موانع و عوامل پژوهش و نوآوری از دیدگاه مهدی و همکاران [۱۷] عبارتست از مدیریت، سیاست­گذاری و نظام پژوهشی، فرهنگ پژوهش، پژوهشگران، فضای استاندارد علمی و پژوهشی، قوانین و مقررات پژوهشی، بودجه و امکانات پژوهشی، کاربرد نتایج پژوهش.

• تصدیقی و تصدیقی [۵۶] با بررسی نظام­های آموزشی سایر کشورها، راهکارهایی را برای برطرف کردن موانع پژوهش به صورت زیر ارائه داده­اند: اصلاح قوانین ارتقا به نفع پژوهش، موظف شدن اساتید، مدیران و متخصصان به امر پژوهش، ارتباط بین پژوهشگران و مدیران، کاهش موانع مالی و اداری تحقیق، حذف ساختار نامناسب بوروکراسی، انعطاف­پذیری مقررات، کاهش مقررات دست و پا گیر اداری، ایجاد ثبات در مدیریت، ایجاد جو اعتماد جهت تقویت مدیریت پژوهشی، توجه به تحقیقات مشارکتی، قدردانی مناسب از اساتید و دانشجویان پژوهشگر، تاسیس سازمان متمرکز و مستقل جهت نظم بخشیدن به تحقیقات، جلوگیری از دوباره کاری، نظارت بر همه تحقیقات و ایجاد بانک پژوهش و تحقیق.

• پژوهش­های دیگری[۵۵و۵۶و۵۷و۵۸] مبنی بر یافتن موانع و مشکلات پژوهش و آسیب­شناسی آن در دانشگاه­ها انجام شده است.

۲-۶- روش­های به‌کارگیری و تحلیل عوامل حیاتی موفقیت
۲-۶-۱- زنجیره حیاتی موفقیت
زنجیره حیاتی موفقیت^[۱۲] یک ابزار برای طراحی عوامل موفقیت در پروژه­ های فناوری اطلاعات و یک روش برای تولید ایده راهبردی پروژه فناوری اطلاعات به شمار می­رود. زنجیره حیاتی موفقیت بر پایه تئوری ترکیبات انفرادی^[۱۳] که توسط کلی^[۱۴] در دهه ۱۹۵۰ توسعه یافت، استوار است. این زنجیره روابط مهم بین مشخصه­های عوامل حیاتی موفقیت و اهداف سازمان را مورد بررسی قرار می­دهد. روش­شناسی زنجیره حیاتی موفقیت شامل چهار مرحله است. این چهار مرحله عبارتند از: آمادگی قبل از بررسی، مصاحبه­ ها، تجزیه و تحلیل و جمع­بندی، و کارگاه­های عقیده سنجی [۵۹].
زنجیره حیاتی موفقیت را الیاهو گلدرات در سال ۱۹۹۷ در کتابی با همین عنوان معرفی کرد. کتاب گلدرات چالشی در جامعه مدیریت پروژه پدید آورد. برخی آن را شیوه­ای نوین و انقلابی در مدیریت پروژه می­دانند چون معتقدند با کوتاه­سازی مدیریت پروژه و افزایش توان ادای تعهدات هزینه و زمان، بازدهی را بالا می­برد. برخی دیگر آن‌را گزافه­گویی دانسته می­گویند مدیران با تجربه سال‌هاست با این روش کار می­ کنند و یکتایی این روش تنها در نام­گذاری آن است نه در نهاد آن. پفرز، گنگلر و تانانن^[۱۵] (۲۰۰۳) با توسعه متدلوژی عوامل حیاتی موفقیت متدلوژی “زنجیره­های حیاتی موفقیت” را به دست آورده­اند که روابط بین مشخصات سیستم­های اطلاعاتی، عوامل حیاتی موفقیت و اهداف سازمانی را به طور روشن مدل بندی می­ کند [۵۹].
از نقاط ضعف و محدودیت‌های زنجیره حیاتی موفقیت این است که اگر اطلاعات کافی در دسترس نباشد، زنجیره حیاتی موفقیت باید به وسیله روش­های دیگر برای برنامه­ ریزی سیستم­های اطلاعاتی کامل شود و در ارائه پیشنهادهایی برای پروژه­ های راهبردی، کارآمدتر بودن زنجیره حیاتی موفقیت از سایر تکنیک­های ممکن برای تولید ایده­ ها، هنوز ثابت نشده است [۶۰].
۲-۶-۲- فرایند تحلیل سلسله مراتبی
فرایند تحلیل سلسله مراتبی^[۱۶]، یکی از کارامدترین روش­های تصمیم ­گیری است و در حوزه تعیین عوامل حیاتی موفقیت استفاده شده است[۶۱]. این روش بر اساس تحلیل مغز انسان برای مسائل پیچیده و فازی پیشنهاد گردیده است. هدف به دست آوردن و رده­بندی نظرات کاربران درباره اهمیت عوامل حیاتی موفقیت معین است. متدلوژی تحلیل سلسله مراتبی، توسط ساعتی در دهه ۱۹۷۰ ارائه شده است به طوری که کاربردهای متعددی از آن زمان تا کنون برای این روش مورد بحث قرار گرفته‌اند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی و کاربرد آن بر سه اصل زیرین استوار است [۶۲]:
الف – بر پایی یک ساختار و قالب رده­ای برای مسئله.
ب – برقراری ترجیح‌ها از طریق مقایسات زوجی (به صورت نرخ نهایی جانشینی).
ج – برقراری سازگاری منطقی از اندازه ­گیری­ها.
این متدلوژی یک ساختار سلسله مراتبی را برای نمایش یک مسئله چند تصمیمی به کار می‌برد که برای این کار مسئله را به چندین زیرمسئله تجزیه می­ کند. تحلیل سلسله مراتبی به طور گسترده برای انعکاس اهمیت یا وزن فاکتورهای مرتبط با اولویت­ها مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین وزن یا اهمیت داده بر هر ملاک (معیار)، برای هر واحد متفاوت است. وزن داده شده به هر یک از معیارها ممکن است هر مقداری را بگیرد و هیچ یک از آنها نمی­تواند مهم‌تر از مابقی تلقی شود. هرچند، این مسئله وقتی مناسب­تر است که تصمیم گیرنده هیچ گونه تقدمی برای خصوصیات متفاوت قائل نشود [۵۹].
فرایند تحلیل سلسله مراتبی، به پاسخ دهندگان اجازه می­دهد تا علاقه شخصی خود را بیان کنند، بنا بر این هر مسئله می ­تواند با بهره گرفتن از این مجموع علایق ارزیابی شود، به طوری که یک رده­بندی ویژه، برای هر تصمیم گیرنده فراهم می­ شود. در این صورت چند روش برای به دست آوردن مجموعه‌ای از علایق کلی وجود دارد که یا به سادگی میانگین امتیازات انفرادی را در نظر می­گیرد یا با ایجاد یک وزن، با توجه به اهمیت مورد نظر تصمیم گیرنده، این کار را صورت می­دهد. از نقاط ضعف و محدودیت­های فرایند تحلیل سلسله مراتبی می­توان موارد زیر را نام برد [۶۳] :

• در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی به دلیل مقایسات دودویی عوامل حیاتی موفقیت در صورت زیاد بودن تعداد عوامل تعداد محاسبات خیلی زیاد خواهد شد که در نهایت به رتبه ­بندی عوامل حیاتی موفقیت منجر خواهد شد.

• تناقض­های ممکن در جواب­های افراد مصاحبه شده، ممکن است به محاسبه­ی غلط وزن­های عوامل حیاتی موفقیت منتهی شوند.

۲-۶-۳- پویایی­های سیستم
پویایی‌های سیستم^[۱۷] روش­شناسی مطالعه و مدیریت سیستم‌های بازخوری پیچیده مانند سیستم‌های موجود در حوزه کسب‌و‌کار و سایر سیستم‌های اجتماعی است. در واقع می‌توان گفت از این روش­شناسی برای بررسی و مطالعه تمامی انواع سیستم‌های بازخوری استفاده شده است. اگر چه واژه «سیستم» در مورد بسیاری از وضعیت‌ها به کار رفته است اما «بازخور» در این زمینه،‌ صفتی مشخصه محسوب می‌شود. مسائل موجود در سیستم از دو ویژگی (۱) پویایی و (۲) ساختار بازخوردی برخوردارند. رویکرد پویایی­های سیستم ]۶۴[ :

• ابتدا مسأله‌ای را شناسایی می‌کند.

• فرضیه‌ای پویا که علت وقوع مسأله را تشریح می‌کند، شکل می‌دهد.

• یک مدل شبیه‌سازی رایانه‌ای از سیستم نهفته در ریشه مسأله ایجاد می‌کند.

• مدل را به منظور حصول اطمینان از باز تولید رفتار مشاهده شده در دنیای واقعی مورد بررسی و آزمایش قرار می‌دهد.

• سیاست‌های بدیل مختلف که می‌توانند مسأله را بهبود دهند، طراحی و آزمایش می‌کند.

• و در نهایت راه‌حل برگزیده را به اجرا می‌گذارد.

این روش­شناسی نخستین بار توسط فارستر^[۱۸] ابتدا در دهه­های۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ مطرح و بررسی­هایی بر روی آن انجام شد. نخستین حوزه کاربرد پویایی‌های سیستم، مدیریت راهبردی مسائل صنعتی بود. نتیجه اصلی این پژوهش، انتشار کتاب پیشگامانه «پویایی‌های صنعتی» در سال ۱۹۶۱ بود که متدلوژی جدیدی را در حوزه مسائل صنعتی/ کسب‌وکار معرفی می‌کرد و به تصویر می‌کشید. از زمان انتشار این کتاب دامنه کاربردهای این روش­شناسی به شدت توسعه یافته و در حال حاضر حوزه‌های زیادی را تحت پوشش قرار می‌دهد [۶۵].
۲-۷- منطق و تفکر فازی
در زندگی روزانه ما کلمات و مفاهیمی به کار می‌روند که مراتب و درجات دارند و نسبی هستند و نمی‌توان به صورت منطق دو ارزشی^[۱۹] که فقط حکم “هست و نیست” را صادر می‌کند، با آن‌ ها رفتار کرد. مثالی که تبدیل به مبنای ادراکی برای این بحث شده است، مثال رنگ خاکستری است. رنگ خاکستری، سفید است یا سیاه؟ رنگ خاکستری، تا حدودی سفید است و تا حدودی سیاه و هر چه میزان سفیدی آن افزایش یابد خاکستری کم رنگ‌تر به دست می ­آید و هر چه میزان سیاهی افزایش یابد خاکستری پررنگ‌تر حاصل می‌شود. برای قضاوت درباره رنگ خاکستری در فضای سیاه و سفید، باید از درصد استفاده کرد مثلاً: ۲۰% سفید و ۸۰% سیاه. [۵] فرض کنید از تعدادی دانشجویان سئوال شده است دانشگاه چگونه مکانی است؟ و پاسخ­های زیر داده شده است:
۱) عالی است. ۲) خوب است. ۳) تقریباً خوب است. ۴) بد نیست. ۵) بد است.
بدیهی است که نمی‌توان گروه سئوال شدگان را به دو دسته تقسیم کرد. افرادی که گفته‌اند خوب است و افرادی که گفته‌اند بد است (منطق بولی) بلکه شامل ۵ رده هستیم یعنی چنانچه پاسخ عالی است (متغیر لفظی) دارای ارزش ۱ (مقدار عددی) و پاسخ بد است دارای ارزش ۰ باشد آنگاه ۳ گزاره خوب است، تقریباً خوب است و بد نیست نیز دارای ارزش‌اند که مقداری بین ۰ و ۱ خواهد بود (عدد حقیقی). این گونه بیان­ها در زبان محاوره‌ای است که فلاسفه از دیرباز به نقص منطق دو ارزشی پی برده بودند و هم اکنون منطق فازی^[۲۰] است که برای فرموله کردن اینگونه بیان­ها و تعیین ارزش برای هر گزاره ادعاهایی دارد. بنابراین اگر به جای مجموعه دو عضوی از بازه یعنی استفاده کنیم توسعه منطق بولی به منطق فازی را انجام داده‌ایم اینجاست که گوییم منطق بولی زیرمجموعه‌ای از منطق فازی است و یا منطق فازی ابر مجموعه منطق بولی (دودویی ـ دو ارزشی) است. منطق فازی فناوری جدیدی است که شیوه‌هایی را که برای طراحی و مدل­سازی یک سیستم نیازمند ریاضیات پیچیده و پیشرفته است، با بهره گرفتن از مقادیر زبانی و دانش فرد خبره جایگزین می‌‌سازد.
تلاش برای تبیین دقیق موقعیت‌های موجود در دنیای واقعی که به دلیل تشکیکی بودن، دارای مراتب و درجات هستند و منحصر به دو حالت بود و نبود نیستند، سبب تولد منطق و تفکری به نام “فازی” شد. تفکر فازی، به دنبال توصیف مجموعه‌ها و پدیده‌های غیرقطعی و نامشخص و طیف‌دار هستند. منطق فازی با متغیرهای زبانی^[۲۱] سروکار دارد. علم بشری نیاز به شیوه‌ای از تفکر دارد که بتواند به شکل سیستماتیک و دقیق، پدیده‌های غیر دقیق را فرموله کند تا به درستی آن‌ ها را بشناسد و به درستی از آن‌ ها استفاده نماید. “درجات و مراتب"، کلمات حیاتی تفکر فازی هستند [۵]. منطق فازی روشی است که ظرفیت و تفکر انسان­ها را جهت استدلال نادقیق و تقریبی مدل می­ کند. مفهوم منطق فازی توسط پروفسور لطفی عسگرزاده ارائه گردید. ‌زاده معتقد است که باید به دنبال ساختن مدل‌هایی بود که ابهام را به عنوان بخشی از سیستم مدل کند. استفاده از نظریه فازی می‌تواند اطلاعات نادقیق و مبهم تصمیم‌گیران را وارد مدل کند. منطق فازی طیف وسیعی از تئوری‌ها و تکنیک‌ها را شامل می‌شود که اساساً بر پایه ۴ مفهوم بنا شده است [۶۶]: مجموعه‌های فازی، متغیرهای کلامی، توزیع احتمال فازی (تابع عضویت) و قوانین اگر - آنگاه فازی.
۲-۷-۱- پیشینه منطق فازی
تاریخچه کاربرد فازی اولین مرتبه به سال ۱۹۲۶ توسط یکی از فلاسفه بنام کریستین اسمالز^[۲۲] برمی­گردد که در کتاب فلسفه کلیت و فرضیه، مسیر تکامل را در رابطه با مفاهیم مبهم و غیر دقیق ارائه نموده است. پس از آن در سال ۱۹۳۷ توسط ماکس بلک^[۲۳] فیلسوف کوانتوم مقاله­ای تحت عنوان ابهام منتشر گردید که برای اولین بار منجر به تعریف منحنی عضویت شد. در سال ۱۹۶۵پرفسور لطفی عسگرزاده استاد ایرانی­الاصل دانشگاه برکلی کالیفرنیا اولین مقاله خود را تحت عنوان “مجموعه‌های فازی، اطلاعات و کنترل” منتشر کرد. هدف اولیه او در آن زمان، توسعه مدلی کارآمدتر برای توصیف فرایند پردازش زبان‌های طبیعی بود. او مفاهیم و اصطلاحاتی همچون مجموعه‌های فازی، رویدادهای فازی، اعداد فازی و فازی‌سازی را وارد علوم ریاضیات و مهندسی نمود. ایده نظریه مجموعه فازی با این عبارت توسط پرفسور لطفی­زاده مطرح شد: “ما نیازمند یک نوع دیگری از ریاضیات هستیم تا بتوانیم ابهامات و عدم دقت رویدادها را مدل­سازی نماییم، مدلی که متفاوت از نظریه احتمالات است” [۵].
نظریه منطق فازی پیشرفت قابل توجهی داشته‌ و در حوزه ­های بسیاری از جمله سیستم‌های خبره و تصمیم ­گیری، مهندسی کنترل و غیره مورد استفاده بوده است [۱۰]. مجموعه­های فازی به دلیل انعطاف­پذیری، شبیه­سازی استدلال انسان را در قالبی که روی رایانه­های رقمی قابل اجراست، میسر می­سازند. منطق فازی استفاده از متغیرهای لغوی را در الگوریتم­ها و برنامه­ ها ممکن می­سازد. مثلاً برنامه ­نویس می ­تواند صفات کمی نا دقیقی چون بسیار یا کم را در برنامه رایانه­ای به کار برد. چنین امکانی، به ویژه در کاربردهای هوش مصنوعی و برنامه ­های کنترل (تنظیم و نظارت­ بر) فرآیندها، از اهمیت خاصی برخوردار است. انجام این کار با بهره گرفتن از منطق فازی آسان است. حال آنکه بیان این قواعد با روابط دقیقی ریاضی مانند معادلات دیفرانسیل (به دلیلی حجم فوق­العاده زیاد آنها) کاری دشوار و گاه ناممکن است.
۲-۷-۲- منطق فازی و روابط علی
کریستین اسماتز در ۱۹۲۶ می­گوید: علم در قرن ۱۹ همانند فلسفه و اخلاق و تمدن آن قرن به وسیله حدود مشخصی، شاخص­ های معین و محدوده­ای دقیق، مرزبندی شده است. جنبه­ های مختلف یک موضوع که شامل اجزای دقیق از یک سو و غیر دقیق از سوی دیگر است به طور کامل مورد بحث قرار نمی­گرفت و صرفاً تجزیه و تحلیل درباره نقاط واضح، برجسته و درخشان انجام می­شد [۵].
همچنین در بررسی روابط علت و معلولی، تمامی شاخص­ های آن‌ ها مورد توجه قرار نمی­گرفت. یعنی “علت” هرگز به عنوان یک حالت جامع که در مرحله­ ای مشخص با حالت جامع دیگری به نام معلول مرتبط می­ شود، تحلیل نمی­ شود، بلکه برجسته­ترین و مهم‌ترین مشخصه حالت اول از آن مجزا و مجرد می­شد و به عنوان “علت” نامیده می­شد. همچنین برجسته­ترین مشخصه حالت دوم به عنوان “معلول” شناخته می­شد و روابط علت و معلولی تنها بین این برجسته­ترین­ مشخصه­های دو حالت بیان می­شد. هر چیزی که بین این علت و معلول قرار داشت به دور افکنده می­شد. به این ترتیب، “علت” عبارت بود از مشخصه­های بارز یک خالت و “معلول” عبارت بود از مشخصه بارز حالت دیگر و تنها همین مشخصه­های برجسته به عنوان علت و معلول در کلیه شرایط در مقابل هم قرار می­گرفتند. در چنین منطقی قسمت اعظم شرایط علت و معلولی نادیده گرفته می­شد و درک چگونگی عبور از یک حالت به حالت دیگر در شرایط واقعی علت و معلولی ناممکن می­شد [۵].
۲-۷-۵- سیستم‌های فازی
سیستم‌های فازی، مدل‌سازی در قالب کلمات را ممکن می‌سازند. سیستم‌های فازی بر انگیزاننده­ی قوانین و معادلات هستند اما هر یک از تا حدودی، و در نهایت میانگین آن‌ ها خروجی سیستم خواهد بود. سیستم‌های فازی، سیستم‌های مبتنی بر قاعده “اگر- آنگاه” فازی هستند. مثلاً اگر سرعت ماشین بالا برود، آنگاه نیروی کمتری به پدال گاز وارد کنید. اگر سرعت متوسط است نیروی متعادلی وارد کنید و اگر سرعت کم است نیروی بیشتری وارد کنید. کلمات کم، زیاد، متوسط، متعادل به صورت یک طیف تعریف می‌شوند مثلاً کم یعنی از صفر تا بیست، زیاد یعنی از هفتاد تا صد و متوسط یعنی از سی تا هفتاد که نقطه ثقل آن پنجاه است. به عبارت دیگر سیستم‌های فازی امکان تحلیل “چه می‌شود اگر این‌گونه بشود؟” را مشخص‌تر و دقیق‌تر می‌دهند. سیستم‌های فازی بر اساس تعیین موقعیت‌هایی که در نوسان هستند و درجات و مراتب دارند، استراتژی مناسبی را برای عملکردِ سیستم انتخاب می‌کنند. در سیستم‌های فازی، طیفی از استراتژی‌ها باید تعریف و تعیین شوند که هر کدام برای تأثیرگذاری در محدوده‌ای خاص مناسب می‌باشند. بر اساس ادراک فازی، تصویر از پدیده‌ها ترسیم می‌شود که حقایق، اشیاء و فرآیندها را به ارزش‌ها، سیاست‌ها و اهداف ارتباط می‌دهد و به‌ شما اجازه می‌دهد تا چگونگی اعمال متقابل و نحوه عملکرد حوادث پیچیده را پیش‌بینی کنید [۵].
منطق فازی را از طریق قوانینی که عملگرهای فازی نامیده می‌شوند، می‌توان به‌کار گرفت. این قوانین معمولاً بر اساس مدل زیر تعریف می‌شوند:
IF variable IS set THEN action
پارادایم حاکم بر یک کنترلر فازی به این ترتیب است که متغیرهای دنیای واقعی به عنوان ورودی دریافت می‌شوند. قوانین فازی آن‌ ها را به متغیرهای معنایی تبدیل می‌کند. فرایند فازی این ورودی را می‌گیرد و خروجی معنایی تولید می‌کند و سرانجام خروجی‌ها به زبان دنیای واقعی ترجمه می‌شوند. یک سیستم استنتاج فازی شامل چهار مرحله به صورت زیر است [۶۷] :

۳-۲-۶-۱ استوک اکسی تترا سایکلین: ﻣﺤﻠﻮل اﺳﺘﻮک اوﻟﻴﻪ از داروی اکسی تترا سایکلین ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ ppm 100 از حل شدن ۱/. گرم داروی اکسی تتراسایکلین در حجم ۵۰۰ سی سی آب مقطر تهیه شد.
۳-۲-۶-۲ بافرها:بافر ها در دامنه ی ۹-۲ pH= در جهت بهینه سازی محیط به منظور جذب دارو ﺗﻮﺳﻂ اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ ﻋﺎﻣﻞ دار ﺷﺪه تهیه شد.برای تهیه ی بافر اسیدی با ۳/۲ pH= از HCl استفاده شد.روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮها ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت بود:

• • ﺑﺎﻓﺮﻫﺎی HCl ﺑﺎ ۳/۲ pH= :

ﻣﺤﻠﻮل ۰٫۰۱ ﻣﻮﻻر HCl ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ . ﺑﺎﻗﺮار دادن ﻳﻚ pH ﻣﺘﺮ داﺧﻞ ﻳﻚ ﻇﺮف ﺣﺎوی آب ﻣﻘﻄﺮ و اﻓﺰودن اﺳﻴﺪ ﺑﻪ آن ﺑﺎﻓﺮ pH دﻟﺨﻮاه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ.

• • بافر استاتی ۷-۴=pH:

در ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮ از اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ CH₃COOH با ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ۰۵/۶۰ و اﺳﺘﺎت ﺳﺪﻳﻢ CH₃COONa ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ۰۳/۸۰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ .روش ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮ :
ﻣﺤﻠﻮل ۰۱/۰ ﻣﻮﻻر اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ و داﺧﻞ ﺑﺸﺮ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ.pH ﻣﺘﺮ و ﻫﻤﺰن داﺧﻞ ﺑﺸﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻠﻮل ۰۱/۰ مولار اﺳﺘﺎت ﺳﺪﻳﻢ ﺑﻪ آراﻣﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ و pH دﻟﺨﻮاه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ.

• • ﺑﺎﻓﺮ ﻓﺴﻔﺎﺗﻲ۹-۷ pH=:

ﺑﺮای ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﻓﺮ ﻣﺤﻠﻮل۰٫۰۱ ﻣﻮﻻر ﺳﺪﻳﻢ دی ﻫﻴﺪروژن ﻓﺴﻔﺎت NaH₂ PO₄ ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ۹۷/۱۱۹ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ و داﺧﻞ ﺑﺸﺮ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪو بعد از قرار دادن pH ﻣﺘﺮ و ﻫﻤﺰن داﺧﻞ ﺑﺸﺮ ﻛﻢ ﻛﻢ ﻣﺤﻠﻮل دی ﺳﺪﻳﻢ ﻫﻴﺪروژن ﻓﺴﻔﺎتHPO₄ Na₂ ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ۹۵/۱۱۴ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪتا به pH دﻟﺨﻮاه رﺳﻴﺪﻳﻢ.
۳-۳ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻨﺘﺰ اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ:
ﺳﻨﺘﺰ اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی روش ﻫﺎﻣﺮز اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ .اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ دارای ﮔﺮوﻫﻬﺎی ﻋﺎﻣﻠﻲ OH و COOH و –C-O-C- می باشد.جهت سنتز اکسید گرافن ابتدا ۱۸۰ سی سی اسید سولفوریک و ۲۰ سی سی اسید فسفریک را به نسبت ۹ به ۱ داخل یک بشر ۱۰۰۰ مخلوط کردیم.سپس ۳ گرمﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط اﺿﺎﻓﻪ کردیم. ۹ﮔﺮم ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت ﻃﻲ ۹۰ تا۱۲۰ دقیقه ﺑﻪ آراﻣﻲ و ﻛﻢ ﻛﻢ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ اﺿﺎﻓﻪ کردیم. داﺧﻞ ﺑﺸﺮ ﻣﮕﻨﺖ ﻗﺮار داده و روی ﻫﻴﺘﺮ در دﻣﺎی ۵۰ درجه ی سانتیگراد ( ﺑﺎ دور rpm 100) به مدت ۱۲ ساعت قرار دادیم. ﭘﺲ از آن ﺑﺸﺮ را (ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﭘﺮﺗﺎب و ﺣﺘﻲ اﻧﻔﺠﺎر ﻣﻮاد ) داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﻳﺦ ﻗﺮار دادیم. ۳ ﺳﻲ ﺳﻲ آب اﻛﺴﻴﮋﻧﻪ ﺟﻬﺖ اﺣﻴﺎء ﭘﺮﻣﻨﮕﻨﺎت اﺿﺎﻓﻲ داﺧﻞ ﺑﺸﺮ رﻳﺨﺘم .ﺗﺮﻛﻴﺐ داﺧﻞ ﻇﺮف واﻛﻨﺶ درون ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻴﻮژ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ۴ ﺳﺎﻋﺖ داﺧﻞ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻴﻮژ ﺑﺎ دور rpm 500 .ﻗﺮار داده ﺷﺪ و رﺳﻮب از ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺪا ﺷﺪ.
شکل ۳-۱ دستگاه سانتریفیوژ مورد استفاده
شکل۳-۲:رسوب اکسید گرافن بعد از سانتریفیوژ
ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺪا ﺷﺪه از رﺳﻮﺑﻲ ﻛﻪ ﺗﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺳﺮ رﻳﺰ ﺷﺪ .رﺳﻮب ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻪ ﻟﻮﻟﻪ با ۱۵۰ سی سی آب دﻳﻮﻧﻴﺰه ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه و اﻳﻦ رﺳﻮب ﻣﺠﺪداً با ۱۰۰ سی سی HCl 20% شسته شد. رسوب باقیمانده مجددا با ۱۰۰ سی سی اتانول ﻣﻄﻠﻖ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه و در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮی ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻴﻮژ اﺗﺎﻧﻮل ﺟﺪا ﺷﺪه ﺳﺮرﻳﺰ ﺷﺪ،در نهایت رسوب باقیمانده با ۵۰ سی سی آب دیونیزه مخلوط و به مدت ۱ ساعت داخل اولتراسونیک قرار گرفت.
شکل ۴-۳ : دستگاه اولتراسونیک مورد استفاده
ﭘﺲ از ﭘﺨﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮاﻓﻦ در آب، ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ۴ ﺳﺎعت داخل سانتریفیوژ با دور rpm 400 ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ رﺳﻮب ﻛﺎﻣﻼ از آب ﺟﺪا ﺷﺪ .آب روی رﺳﻮب ﺳﺮ رﻳﺰ ﺷﺪ ه و رﺳﻮب ﺗﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ،ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دی اﺗﻴﻞ اﺗﺮ درون ﺑﺎﻟﻮن روﺗﺎری ﺧﺎﻟﻲ شد.
ﺳﻨﺘﺰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴیک های FT-IRتایید شد.
شکل۴-۴ و شکل ۴-۵ دستگاه روتاری و بالون روتاری مورد استفاده
۳-۴ پیوند شیمیایی اکسید گرافن با اپی کلرو هیدرین:

• • اپی کلرو هیدرین:

این ماده شیمیایی از به صورت بیرنگ وبا قابلیت واکنش پذیری بسیار بالامی باشد که عموماً در تولید اپوکسی رزین ها ی مورد استفاده در صنایع رنگ سازی مورد استفاده قرار می گیرد. وزن مولوکولی این ترکیب ۵۳/۹۲ می باشد و فرمول مولکولی ان نیز به صورت C₃H₅CLO می باشد.

• • برقراری پیوند:

در اﺑﺘﺪا ۵/۲۱ سی سی ﺳﻮد دو مولار و ۰۷۵/۰ گرم ﺳﺪﻳﻢ ﺑﻮروﻫﻴﺪرﻳﺪ و ۴/۲ سی سی اپی کلروهیدرین را با هم مخلوط کردیم.سپس ۲ گرم اکسید گرافن را به مخلوط افزودیم و سه ساعت در دمای اتاق به هم زدیم پس از ان ۵/۳ سی سی سود دو مولار و ۲۵/۱ سی سی اپی کلروهیدرین را اضافه و در دمای ۵۰ درجه ی سانتیگراد به مدت یک روز بر روی شیکر قرار دادیم.سپس رﺳﻮب ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﻏﺬ ﺻﺎﻓﻲ ﺻﺎف ﺷﺪه و ﺑﺎ ۳۰ ﺳﻲ ﺳﻲ اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ۰۱/۰ مولار و ۳۰ سی سی سدیم بیکربنات ۲/۰ مولار شستیم.
۳-۵ کوپل اکسید گرافن پیوند داده شده با سیباکرون بلو:

• • سیباکرون بلو:

ﻓﺮﻣﻮل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻴﺒﺎﻛﺮون ﺑﻠﻮ C₂₉H₂₀ClN₇O₁₁S₃ و وزن مولوکولی ان ۱۶/۷۷۴ می باشد.
شکل ۳-۶ ساختار سیبا کرون بلو

• • برقراری پیوند:

۵/۱۲ سی سی سدیم بیکربنات ۲/۰ مولار با ۲/۰ گرم سیباکرون بلوو ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻠﻲ (اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ ﻋﺎﻣﻞ دار ﺷﺪه ﺑﺎ اپی کلرو هیدرین) ترکیب و به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۵۰ درجه ی ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻫﻢ زده ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ از ﺻﺎف ﻛﺮدن رﺳﻮب ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ۵۰ ﺳﻲ ﺳﻲ آب دﻳﻮﻧﻴﺰه و ۵۰ سی سی اﺳﺘﻴﻚ اﺳﻴﺪ ۰۱/۰ ﻣﻮﻻر ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم با ۵۰ سی سی آب دیونیزه رﺳﻮب ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ رﻧﮓ آن ﻛﺎﻣﻼ ﺷﺴﺘﻪ و از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ .
۳-۶ جذب داروی اکسی تترا سایکلین به وسیله ی اکسید گرافن عامل دار شده:
۳-۶-۱ مطاله و بررسی اثر pHبر جذب داروی اکسی تتراسایکلین:
هدف اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ تعیین pH بهینه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن بالاترین و ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺟﺬب دارو، ﺗﻮﺳﻂ اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ ﺳﻨﺘﺰ ﺷﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻓﺮﻫﺎﻳﻲ از pH 2 تا ۹ و ﺳﭙﺲ محلول استوک داروی اکسی تتراسایکلین ppm 100نیز ساخته شد.۵۰ سی سی محلول ppm 20 در pH های مختلف (۵ سی سی بافر+۱۰ سی سی دارو+الباقی آب دیونیزه)تهیه شد که از هرکدام ۳۰ سی سی به عنوان استاندارد UV جدا شد و در ۲۰ سی سی باقیمانده ۰۱/۰ گرم جاذب ریخته شد و به مدت ۴ ساعت در دمای اتاق بر روی شیکر قرار گرفت و هم خورد.بعد از ان محلول از صافی و فیلتر سر سرنگی عبور داده شد و از محلول زیر صافی و محلول استاندارد UV گرفته شد.میزان جذب انجام شده از روی جاذب محاسبه شد.بلانک مورد استفاده برای هر pH 5 سی سی از بافر همان pH بود.در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺎذب، ﺟﺬب ﺷﻮﻧﺪه، زﻣﺎن و دور ﻫﻢ زن ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد .ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎ ﺑﺮای ﻳﺎﻓﺘﻦ pH ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺟﺬب اﻧﺠﺎم ﺷﺪ.
۳-۶-۲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺟﺬب دارو ﺑﺮ روی اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ:
بعد از انتخاب ۳pH = به عنوان pH بهینه چهار محلول ppm ۳۰-۴۰-۵۰ ساخته شد. pH تمام محلول ها ۳ و ۰۱/۰ گرم جاذب به تمام محلول ها اضافه شد،سپس چهار ساعت باسرعت rpm 300 بر روی شیکر هم خورده شد.رسوب ها صاف و از محلول زیر صافی UV گرفته شد.سپس بیشترین جذب انتخاب شد.
شکل ۳-۷ نمونه های آزمایش شده
۳-۷ ﺑﺮرﺳﻲ رهایش داروی اکسی تترا سایکلین از روی اﻛﺴﻴﺪ ﮔﺮاﻓﻦ در ﻣﺤﻴﻂ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزی ﺷﺪه معده سگ:
۱۰۰ سی سی محلول ppm 100 از دارو با pH بهینه ی ۳ تهیه شد.۱/۰ گرم جاذب به آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و هم خورد و در نهایت صاف شد.۱۰۰ سی ی بافر HCL با ۳ pH= ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ معده سگ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ .رﺳﻮب ﺻﺎف ﺷﺪه ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ .روی ﻫﻴﺘﺮ ﺷﻴﻜﺮ در دﻣﺎی ۳۸ درجه ی سانتیگراد (دمای بدن سگ) ثابت شد و طی ۸ﺳﺎﻋﺖ ( مقدار زمانی که غذا در معده سگ باقی می ماند)ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از آن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ.سپس از تمام نمونه ها UV گرفته شد و اهنگ رهایش دارو بررسی شد.
شکل۳-۸ نمونه های گرفته شده از معده شبیه سازی سگ

از متداول ترین روش ها برای آنالیز ترکیبات فرار گیاهی، استفاده از کروماتوگرافی گازی (GC) است. در این کروماتوگرافی‌ نمونه تبخیر و به سر ستون کروماتوگرافی ترزیق می‌شود. شویش با جریانی از فاز متحرک گازی بی‌اثر انجام می‌شود. برعکس اکثر انواع دیگر کروماتوگرافی، فاز متحرک با مولکول‌های آنالیت برهم‌کنش ندارد و فقط به عنوان وسیله‌ای برای گذار مولکول‌ها از داخل ستون عمل می‌کند. کروماتوگرافی گاز- مایع کاربرد گسترده‌ای در تمام رشته‌های علوم دارد و معمولاً با نام مختصر کروماتوگرافی گازی نامیده می‌شود. این کروماتوگرافی بر پایه تقسیم آنالیت بین یک فاز متحرک گازی و یک فاز تثبیت شده بر سطح یک جامد بی‌اثر بنا شده است.

۱-۴-۱- اجزای اصلی دستگاه کروماتوگرافی گازی

۱-۴-۱-۱- مخزن گاز حامل

گازهای حامل که باید از نظر شیمیایی بی‌اثر باشند، عبارتند از هلیم، نیتروژن، و هیدروژن. انتخاب گاز معمولاً با توجه به آشکارساز به کار رفته انجام می‌شود. به همراه مخزن گاز، شیرهای تنظیم فشار، اندازه‌نماها و‌جریان‌سنج‌‌ها در دسترس قرار می‌گیرند.

۱-۴-۱-۲- سیستم تزریق نمونه

کارایی ستون به این نیاز دارد که اندازه نمونه مناسب باشد و به صورت توپی از بخار وارد شود؛ تزریق آهسته مقدار زیاد نمونه سبب پهن شدن نوار و کاهش تفکیک می‌شود. متداول‌ترین روش تزریق نمونه، استفاده از یک ریزسرنگ برای تزریق نمونه‌های مایع یا گازی از طریق یک درپوش غشایی خودبند یا دیافراگم لاستیکی سیلیکونی به درون دریچه تبخیرکننده آنی نمونه است که در سر ستون قرار دارد.

۱-۴-۱-۳- ستون ‌وآون‌ستون

در کروماتوگرافی گاز-مایع دو نوع ستون داریم؛ لوله‌پرشده و لوله‌باز یا مویین. طول ستون‌های کروماتوگرافی از کمتر از ۲ متر تا۵۰ متر یا بیشتر تغییر می‌کند. ستون‌ها از فولاد زنگ‌نزن، شیشه، سیلیس ‌جوش‌نخورده یا تفلون ساخته می‌شوند. برای جا دادن ستون‌ها در داخل آون‌های دماپای، معمولاً به شکل حلقه‌های با قطر ۱۰تا۳۰ سانتی‌متر ساخته می‌شوند.
دمای ستون متغیری مهم است که باید تا چند دهم درجه برای انجام کارهای دقیق کنترل شود و بنابراین ستون معمولاً در یک آون دماپا جا داده می‌شود. بهترین دما برای ستون به نقطه جوش نمونه و درجه جداسازی مورد نیاز بستگی دارد.تقریباً دمای معادل یا کمی بالاتر از متوسط نقطه جوش نمونه، به یک زمان شویش مناسب منجر می‌شود. برای نمونه‌های با گستره وسیع نقطه جوش، برنامه‌ریزی دما به کار گرفته می‌شود که در آن دمای ستون به طور پیوسته و یا مرحله‌ای افزایش می‌یابد، همچنان‌که جداسازی انجام می‌شود.

۱-۴-۱-۴- سامانه آشکارساز

طی توسعه کروماتوگرافی گازی، آشکارسازهای زیادی مورد بررسی قرار گرفته است؛ آشکارسازها نه تنها برای آشکارسازی حضور آنالیت‌ها در انتهای ستون به کار می‌روند بلکه همچنین اطلاعاتی در رابطه با تعیین هویت آنها در اختیار می‌گذارند.

آشکارساز یونش شعله^[۳۹] (FID)

از متداول‌ترین آشکارسازهای مورد استفاده که عموماً برای کروماتوگرافی گازی اعمال‌پذیر است. سیال خروجی از ستون با هیدروژن مخلوط و سپس به طور الکتریکی مشتعل می‌شود. اکثر ترکیبات آلی، موقعی که در دمای شعله هیدروژن/هوا تفکافت شوند، یون‌ها و الکترون‌هایی تولید می‌کنند که الکتریسیته را از درون شعله هدایت می‌کنند. پتانسیلی چند صد ولتی در عرض نوک مشعل و الکترود جمع کننده در بالای شعله اعمال می‌شود. سپس جریان الکتریکی حاصل برای اندازه‌گیری به تقویت‌کننده عملیاتی با آمپدانس بالا هدایت می‌شود. یونش ترکیبات کربن در شعله، فرایندی است که کاملاً درک نشده است. اگرچه مشاهده شده که تعداد یون‌های تولیدی تقریباً متناسب با تعداد اتم‌های کربن کاهیده شده در شعله است. از آنجایی‌که آشکارساز یونش شعله‌ای به تعداد اتم‌های کربن وارد شده به آشکارساز در واحد زمان جواب می‌دهد؛ وسیله‌ای حساس به جرم است تا حساس به غلظت.
آشکارساز یونش شعله‌ای حساسیت بالا، گستره جواب خطی وسیع و نوفه کم از خود نشان می‌دهد و عیبش این است که نمونه را تخریب می‌کند.

۱-۴-۲- کروماتوگرافی گازی/طیف‌سنج جرمی (GC-MS)

چند سازنده، دستگاه کروماتوگراف گازی عرضه می‌کنند که مستقیماً می‌تواند به انواع مختلف طیف‌سنج‌های جرمی با پویش سریع متصل ‌شود. سرعت جریان از ستون مویین عموماً به اندازه‌ای کم است که خروجی از ستون را می‌توان به طور مستقیم به محفظه یونش طیف‌سنج جرمی خوراند. اکثر طیف‌سنج‌های جرمی با قطاع مغناطیسی و چهارقطبی قابلیت اتصال به کروماتوگراف گازی را دارند.

۱-۴-۲-۱- طیف‌سنج جرمی چهارقطبی^[۴۰]

این طیف‌سنج جرمی معمولاً فشرده‌تر، ارزان‌تر ومحکم‌تر از مشابه‌های قطاع مغناطیسی خود هستند. از محاسن این دستگاه‌ها آن است که زمان‌های رانش پایینی دارند (ms100>) که این امر به‌ویژه برای پویش بی‌درنگ پیک‌های کروماتوگرافی مفید است.
قلب دستگاه چهار قطبی، چهار میله استوانه‌ای موازی است که به عنوان الکترود به کار می‌روند.میله‌های مقابل یکدیگر از نظر الکتریکی متصل شده‌اند؛ یک زوج به پایانه مثبت منبع dc^[41] متغیر و زوج دیگر به پایانه منفی متصل می‌شود. علاوه براین، پتانسیل‌های ^[۴۲]ac با فرکانس رادیویی که ۱۸۰درجه خارج از فازند، به هر زوج از میله‌ها اعمال می‌شوند. برای به ‌دست آوردن یک طیف جرمی با این وسیله، یون‌ها با پتانسیل ۵ تا ۱۰ ولت به درون فضای بین میله‌ها شتاب داده می‌شود. در این هنگام، ولتاژهای ac وdc روی میله‌ها هم‌زمان افزایش می‌یابند، درحالی که نسبت آنها ثابت باقی می‌ماند. در هر لحظه معین، تمام یون‌ها به آنهایی که مقدار مشخص m/z دارند، به میله‌ها برخورد می‌کنند و به مولکول‌های خنثی تبدیل می‌شوند. بنابراین یون‌ها با گستره محدودی از مقادیر m/z به ترانسدیوسر می‌رسند و به طور کلی دستگاه‌های چهارقطبی به سهولت یون‌هایی را تفکیک می‌کنند که جرم آنها با یک واحد متفاوت است [۳۲].

۱-۴-۳- شاخص بازداری کواتس^[۴۳]

شاخص بازداری کواتس (I) اولین‌بار در سال ۱۹۵۸ توسط کواتس به عنوان یک پارامتر برای شناسایی مواد حل‌شده با بهره گرفتن از کروماتوگرام‌ها تعریف شد. شاخص بازداری هر ماده حل‌شده با بهره گرفتن از مخلوطی از اجسام حل‌شده را می‌توان با حداقل دو آلکان نرمال که زمان بازداری آنها در دو طرف زمان بازداری ماده حل‌شده قرار دارد؛ به‌دست آورد. آلکان‌های نرمال، استانداردهایی هستند که درجه‌بندی شاخص بازداری بر پایه آنها بنا شده است. بنا برتعریف شاخص بازداری یک آلکان نرمال برابر ۱۰۰ ضربدر تعداد کربن‌های موجود در ترکیب، بدون توجه به مواد پرکننده ستون، دما و سایر شرایط کروماتوگرافی درنظر گرفته شود. شاخص بازداری برای تمام ترکیبات علاوه بر آلکان نرمال، اغلب اوقات با متغیرهای ستون، چند صد واحد شاخص بازداری تغییر می‌کند.
از مدت‌ها قبل مشخص شده است که در بین یک سری ترکیبات همرده، نمودار لگاریتم زمان بازداری تنظیم شده بر حسب تعداد اتم‌های کربن، اگر پایین‌ترین عضو سری حذف شود، خطی است. معمولاً روش نموداری برای تعیین شاخص‌های بازداری لازم نیست. در مقابل، داده‌های زمان بازداری تعیین شده از درون‌یابی کروماتوگرام مخلوطی از ماده حل‌شده مورد نظر و دو یا چند استاندارد آلکان نرمال به دست می‌آید.
بازگویی این مطلب مهم است که شاخص بازداری برای یک آلکان نرمال مستقل از دما و مواد پرکننده ستون است. ولی شاخص بازداری تمام مواد حل‌شده دیگر، اغلب از ستونی به ستون دیگر تغییر می‌کند. سیستم شاخص بازداری، این امتیاز دارد که برپایه مواد مرجعی بنا شده است که به آسانی در دسترس قرار دارند. وگستره نقطه جوش وسیعی را می‌پوشانند علاوه براین، وابستگی شاخص بازداری آنهابه دما نسبتاً خیلی کم است [۳۲].کواتس رابطه لگاریتمی را برای محاسبه شاخص بازداری پیشنهاد کرد که برای آنالیز GC در دمای ثابت به کار می‌رود:
محققی دیگر رابطه فوق را برای آنالیز GC با برنامه‌ریزی دمایی به صورت زیر فرموله کرد [۳۲ و ۳۳]:

I : شاخص بازداری برای آنالیز GC در دمای ثابت

I^T : شاخص بازداری برای آنالیز GC با برنامه‌ریزی دمایی
: t́_Riزمان بازداری تصحیح شده برای پیک نمونه
t́_RZ : زمان بازداری تصحیح شده برای n-آلکان خروجی قبل از پیک نمونه
t́_{R (Z+1):} زمان بازداری تصحیح شده برای n-آلکان خروجی بعد از پیک نمونه
:Z تعداد کربن پیک –nآلکان خروجی قبل از پیک نمونه
t^T_Ri: زمان بازداری پیک نمونه
t^T_RZ: زمان بازداری برای n-آلکان خروجی قبل از پیک نمونه
t^T_{R (Z+1):} زمان بازداری برای n-آلکان خروجی بعد از پیک نمونه

۱-۵- ارزیابی سمیت سلولی^[۴۴]

سرطان به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مرگ و میر درجهان محسوب می شود و همه ساله منجر به مرگ بیش از ۶ میلیون نفر می شود. امروزه مبارزه با سرطان، به خصوص در مورد تومورهایی که رشد سریع دارند با توفیق نسبتاً خوبی همراه بوده است. درمان سرطان به دلیل محدودیت‌های بنیادی با مشکلات زیادی مواجه بوده است . به منظور دست‌یابی به ترکیبات دارای خاصیت ضدسرطان نیاز به یک سری آزمون های غربالگری است. از آنجایی که تحقیقات در زمینه دست‌یابی به ترکیبات ضد سرطان از منابع گیاهی هر روزه ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند؛ کشف داروهایی مانند آلکالوئیدهای حاصل از ‌گیاه پروانش^[۴۵] یا دی‌ترپن تاکسول از پوست درخت سرخدار^[۴۶] که در درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند؛ انگیزه مضاعفی را برای تحقیق در زمینه جستجوی داروهای ضدسرطان با منشأ گیاهی ایجاد کرده است. در این مطالعات آزمون های سمیت سلولی به دلیل سرعت بخشیدن به روال تحقیق و صرف هزینه های کمتر برای جستجوی ترکیبات سیتوتوکسیک استفاده می‌شود. یکی از معتبرترین این آزمون‌ها، آزمون سمیت میگوی آب شور یا سمیت لارو میگوی آب شور «آرتمیا سالینا^[۴۷]» می‌باشد که مورد تأیید موسسه ملی سرطان درآمریکا (NCI)^[48] است. این آزمون با بهره گرفتن از لارو میگوی‌آب شور، برای ارزیابی اولیه سمیت انواعی از عصاره‌های گیاهی، فلزات سنگین، حشره‌کش‌ها، افزودنی‌های مواد غذایی و یا ترکیبات دارویی به کار می‌رود [۳۴].
آرتمیا صدها میلیون سال است که بر روی کره زمین زیست می کند و در حال حاضر در ۵۰۰ دریاچه شور مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان یافت می‌شود. در شرایط طبیعی این موجودات تولید سیست می‌کنند. سیست‌های آنها دارای یک پوسته و پوشش غشایی در اطراف جنین است. این سیست‌ها به‌طور معمول دارای ۶ تا ۱۰ درصد رطوبت و دارای قابلیت بقا تا ۵۰ سال می‌باشند. سیست‌ها پس از قرار گرفتن در آب دریا برای ۱۵-۲۰ ساعت تولید موجوداتی به نام لارو یا ناپلی^[۴۹] می‌کنند که در حدود ۵/۲ میلی‌متر طول داشته و دارای یک جفت چشم می‌باشند. ۱۲ ساعت پس از تفرج، لارو وارد مرحله دوم میشود. در حدود دو هفته طول می‌کشدتا ناپلی‌ها بالغ گردند.
اگرچه آزمون آرتمیا سالینا برای تفسیر و توضیح مکانیسم‌های سمیت کافی نیست اما یک روش مفید در ارزیابی مقدماتی و تعیین سمیت ترکیبات مختلف آنها است. این روش نیازمند تجهیزات پیچیده و فن آسپتیک نیست. آزمون آرتمیا سالینا قابل اطمینان، سریع، ارزان و اقتصادی است . از این آزمون در تست‌های غربالگری و جداسازی ترکیبات سیتوتوکسیک فعال گیاهان و شناسایی بیشتر آنها استفاده می‌گردد [۳۵ و ۳۶].

۱-۶- فعالیت ضد میکروبی

یکی از مشکلات عمده ای که بشر از ابتدای خلقت با آن دست به گریبان بوده بیماری‌های عفونی است . با توجه به پدیده بروز مقاومت میکروبی در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها ضرورت دست‌یابی به ترکیبات طبیعی با فعالیت ضد میکروبی بیشتر احساس می‌گردد . از آنجایی که برخی عصاره‌های گیاهی و ترکیبات شیمیایی آنها دارای اثرات ضدمیکروبی بوده و برای درمان عفونت‌ها به کار می‌روند، بررسی گیاهان با این هدف ضروری به نظر می‌رسد. در ابتدا به معرفی کلی دو دسته از میکروارگانیسم‌‌ها (باکتری‌ها و قارچ‌ها) می‌پردازیم.

۱-۶-۱- میکروارگانیسم ‌ها

۱-۶-۱-۱- باکتری‌ها

باکتری‌ها به عنوان ارگانیسم‌های دارای ساختمان سلول‌های پروکاریوت تعریف می‌شوند. اینها شامل باکتری‌های حقیقی، سیانوباکتری‌ها (قبلاً جلبک‌های سبز آبی نامیده می‌شدند.) و آرکی‌باکتری‌ها (اخیراً تحت عنوان گروهی شناخته می‌شوند که شامل متانوژن و سایر ارگانیسم‌هایی هستند که به‌نظر می‌رسد از نظر سیر تکاملی از سایر باکتری‌ها مجزا می‌باشند) هستند.گروه‌های تاکسونومیک باکتری‌ها عمدتاً براساس ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی تشخیص داده می‌شوند. همچنین باکتری ها بر اساس توانایی افتراقی در رنگ آمیزی با کریستال ویوله- ید به دنبال افزودن حلال‌های آلی نظیر الکل یا استون به دو دسته گرم مثبت^[۵۰] و گرم منفی^[۵۱] تقسیم می شوند. واکنش مختلف این دو گروه نسبت به رنگ آمیزی گرم مربوط به تفاوت های اساسی در ساختار و ترکیب دیواره آنهاست. [۳۷].

۱-۶-۱-۲- قارچ‌ها

قارچ‌ها میکروارگانیسم‌های یوکاریوت هتروتروف می‌باشند. اینها بدون کلروفیل هستند. زندگی انگلی یا ساپروفیتی دارند. اینها می‌توانند تک‌سلولی باشند اما بیشتر ساختمان‌های رویشی رشته‌ای دارند که معمولاً به وسیله دیواره سلولی ساخته شده از کیتین یا سایر پلی‌ساکاریدها احاطه می‌شوند. تکثیر به‌وسیله اسپور انجام می‌شود و به‌ طور معمول قارچ‌ها دو نوع تکثیر جنسی و غیرجنسی را نشان می‌دهند. طبقه‌بندی قارچ‌ها بیشتر براساس تکثیر آنها استوار است که شامل ماهیت چرخه زندگی، ساختمان‌ها و اسپورهای تکثیر می‌باشد. به‌طور قراردادی مخمرها به‌عنوان اجزای جداگانه‌ای از قارچ‌ها شناخته نمی‌شوند و به همراه اشکال رشته‌ای مکملشان طبقه‌بندی می‌شوند. عمدتاً مخمرها به طور تیپیک از قارچ‌های رشته‌ای در سیستم طبقه‌بندی و سیستم شناسایی مجزا می‌باشند [۳۷].

۱-۶-۲- محیط‌های کشت میکروبی

محیط‌های کشت معمولاً با نام‌های غیرانتخابی، انتخابی، افتراقی‌ و انتخابی- ‌‌افتراقی تعریف می‌شوند.محیط‌های کشت غیرانتخابی از نظر مواد مغذی غنی و معمولاً برای شمارش مجموع کل یا برای انتقال و نگه‌داری میکروارگانیسم‌های خالص شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. یک محیط کشت انتخابی تنها به میکروارگانیسم‌های خاص (میکروارگانیسم‌های هدف) اجازه رشد داده و باعث مهار رشد میکروارگانیسم‌های رقیب می‌گردند.عوامل انتخابی مناسب (نظیر: کریستال ویوله که عامل انتخابی علیه باکتری‌های گرم مثبت است.) برای این نوع از محیط‌های کشت ضروری می‌باشد. محیط‌های کشت افتراقی معمولاً برای تمایز جمعیت‌های میکروبی موجود در نمونه ماده غذایی با خصوصیات بیوشیمیایی مشابه است. باکتری‌های پروتئولیتیک و غیرپروتئولیتیک، لیپولیتیک و غیرلیپولیتیک، تولیدکننده‌های اسید و غیرتولیدکننده‌ اسید توسط یک محیط افتراقی ساده و با بهره گرفتن از مواد افتراقی مناسب شناسایی و شمارش می‌شوند. یک محیط کشت حاوی هر دو عامل انتخابی و افتراقی باعث می‌گردد تا در محیط پیچیده میکروارگانیسم‌ها، میکروارگانیسم دلخواه و هدف انتخاب و تشخیص داده شود. محیط‌های کشت به صورت‌های مایع (براث)^[۵۲] و جامد (آگار)۲ براساس اهداف مورد آزمایش استفاده می‌گردند [۳۸].
تلقیح روی محیط‌های آگاردار شامل روش‌هایی نظیر کشت خطی، پورپلیت و کشت پر (منتشر) است. این امکان وجود دارد که روش‌های تلقیح روی تفسیر داده‌ها و نتایج تأثیر بگذارند. به‌عنوان مثال: با بهره گرفتن از روش کشت خطی تنها اطلاعات کیفی بدست می‌آید ولی با کشت پورپلیت و کشت پر، اطلاعات برای شمارش میکروارگانیسم‌ها به دست می‌آید (اطلاعات کمی). کشت پلیت به روش خطی شامل روش‌های معمول ذیل است.
۱-استریک ‌کردن‌ به ‌روشT
۲-استریک ‌کردن‌ به‌ روش ‌چهار قسمتی