معاشرت با دوستان قلیانی
۲-۱۳ سوالات یا فرضیه تحقیق .
ـ به نظر می رسد بین وضعیت تأهل و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین سن وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نطر می رسد بین جنس و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین میزان سواد و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین وضعیت اشتغال وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
– به نظر می رسد بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد

ـ به نظر می رسد بین تعلق خاطر نسبت به کشور وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین تعهد نسبت به خانواده و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد
ـ به نطر می رسد بین قانونی بودن مصرف قلیان و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین معاشرت با دوستان قلیانی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین احساس محرومیت نسبی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین سلیقه مصرف و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین نحوه گذراندن اوقات فراغت و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد. .
ـ به نظر می رسد بین ارزان بودن و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین دسترسی آسان و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین درونی کردن هنجارها وگرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
ـ به نظر می رسد بین مصرف فرهنگی و گرایش به مصرف تنباکو رابطه معنی داری وجود دارد.
فصل سوم
روش شناسی
پژوهش
مقدمه
همانگونه که گذشت در فصل پیشین به بررسی نظریه ها و متغیرها مرتبط با گرایش به مصرف تنباکو پرداخته شد. و کارهای انجام شده در این زمینه به صورت خلاصه تدوین گردید و در نهایت مدل و فرضیات پژوهش اخذ گردید. در این فصل نیاز است برای سنجش فرضیه ها، آنها را از حالت انتزاعی به صورت عینی در آورده همچنین برای سنجش آنها از روش خاصی استفاده شود.
هر گونه فعالیت منظم (سیستماتیک) جهت مطالعه مسئله ای به خاطر رسیدن به اصول کلی، تحقیق نامیده می شود. هر تحقیقی از اطلاعات جمع آوری شده قبلی استفاده می کند و با هدف افزودن میزان شناخت در آن زمینه حاضر می شود(طالقانی، ۱۳۷۰:۱۹۷). در حقیقت یکی از بخش های مهم هر پژوهش علمی، روش شناسی است. محقق با بیان ابزار و وسیله اندازه گیری تحقیق خود و نیز توضیح تکنیک های مورد استفاده و سایر زیر مجموعه های این بخش، صرف نظر از نوع و جهت گیری یافته ها، امکانی فراهم می سازد تا دیگران، فعالیت علمی او را بر اساس معیار های علمی داوری نمایند.
در این فصل، ابتدا روش پژوهش توضیح داده می شود، سپس مفاهیم مورد استفاده به صورت مفهومی و عملیاتی تعریف می شود. بعد از آن پایایی و اعتبار ابزار جمع آوری داده ها توصیف می شود و در نهایت جامعه آماری و حجم نمونه و شیوه های نمونه گیری بیان شده و در نهایت به آماره های مورد استفاده در تحقیق اشاره می شود.
۱-۳- روش پژوهش
تحقیق حاضر از نوع کمی و مبتنی بر تکنیک پیمایش می باشد. در حقیقت پیمایش با هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی پژوهشهای کمی سازگار می باشد. رویکرد کمی ریشه در پارادایم اثباتی دارد. بر اساس هستی شناسی پارادایم اثباتی، دنیای اجتماعی شبیه دنیای طبیعی است و به همان روش باید مطالعه شود و رفتار انسان بر اساس روابط نهادی شکل می گیرد. معرفت شناسی این پارادایم بر این اصل استوار است که وظیفه علم نمایش روابط علی است و همچنین کشف راوابط علی بین پدیده های قابل مشاهده می باشد. از نظر روش شناسی، مدل اساسی تحقیق، مدل فرضیه ای ـ قیاسی است که بر اساس این مدل، معرفت معتبر و پایا از طریق توسعه فرضیاتی که با مشاهدات تجربی آزمون شوند، حاصل می گردد. در نهایت روش اصلی مورد استفاده در این پارادایم برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه و مصاحبه های ساخت بندی شده است(ایمان، ۱۳۸۸: ۵۶ـ۵۱). می توان از پیمایش برای هدفهای توصیفی،تبیینی و اکتشافی استفاده کرد. از تحقیق پیمایشی عمدتا در مطالعاتی استفاده می شود که در آنها فرد، واحد تحلیل در نظر گرفته می شود. تحقیق پیمایشی احتمالا بهترین روش موجود برای آن دسته از پژوهندگان اجتماعی است که علاقمند به جمع آوری داده های اصلی برای توصیف جمعیت های بسیار بزرگی هستندکه نمی توان به طور مستقیم آنها را مشاهده کرد و همچنین پیمایشها وسیله ی بسیار خوبی برای سنجش نگرشها و جهت گیریها در جمعیتهای بزرگ هستند(فاضل،۱۳۸۸: ۵۳۰). از آنجا که معمولا هدف از سنجش یک مفهوم در یک جمعیت معین، به دست آوردن یک تصویر کلی از یک جامعه در ارتباط با مفهوم مورد بررسی است، روش مورد مطالعه در چنین مواردی نیز باید به گونه ای انتخاب شود که نتایج آن تا حد امکان قابل تعمیم به کل جامعه باشد. از این رو، روش های کمی و ابزار های مناسب با آن به ویژه پرسش نامه، مناسب ترین روش و ابزار سنجش در چنین مواردی به شمار می آید. بنابراین برای سنجش مفاهیم این پژوهش از روش کمی و پیمایش استفاده شده است. تحقیق پیمایشی روشی است برای گردآوری داده ها که در آن از گروه معینی از افراد خواسته می شود. به تعدادی پرسش مشخص (که برای همه افراد یکسان است) پاسخ دهند. این پاسخ ها مجموعه اطلاعات تحقیق را تشکیل می دهند(بیکر،۱۳۸۸: ۱۹۶). بعد از این که روش پژوهش، مشخص شد می بایست مفاهیم مورد استفاده در پژوهش را تعریف کرد، چرا که هر تحقیقی مفاهیم خاص خودش را فراهم می سازدو در نهایت زبانی خاص پدید می آورد.

۲-۳- تعریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم ومتغیرها
۱-۲-۳- تعریف مفاهیم
جاناتان ترنر مفاهیم را مصالح اساسی برای ساختمان نظریه می نامد. مفاهیم عنصرهای مجردی هستند که نماینده ی انواع پدیده های درون حوزه ی مطالعه اند(ببی،۱۳۸۸: ۱۲۰). مفاهیم صرفا ابزارهایی هستند که کارکرد مختصر و سودمندی دارند: آنها تلخیص انتزاعی مجموعه ی کاملی از رفتارها، نگرش ها و خصیصه هایی هستند که از نظر ما وجه مشترکی دارند.آنها معنای ثابتی ندارند. مفاهیم اصطلاحاتی هستند که مردم به منظور ارتباط و کارآیی خلق کرده اند(دواس،۱۳۸۷:۵۶).
متغیر: هر متعیر از مجموعه ای از صفات تشکیل شده است(ببی،۱۳۸۸: ۱۲۰). متغیرها گروهبندی منطقی صفاتند(ببی،۱۳۸۸: ۷۲). هر صفت، ویژگی یا عنصر کمی و یا کیفی که در یک تحقیق تغییر کند(ساروخانی، ۱۳۸۸: ۱۲۳).
۱-۱-۲-۳- متغیر وابسته[۱۱] (گرایش نسبت به مصرف تنباکو)
متغیر وابسته به متغیری گفته می شود که تغییرات آن وابسته به متغیر مستقل است. به عبارت ساده تر، متغیر وابسته پدیده ای است که به عنوان معلول یا نتیجه مورد بررسی قرار می گیرد(عضدانلو،۱۳۸۴: ۵۴۰).
۱-۱-۱-۲-۳- گرایش : ارزیابی احساسی واکنش می باشد. (این مفهوم که توسط لوئس تورستن و برخی دیگر از متخصصان رفتاری ارائه شده ) مبین آن است که گرایش نوعی احساس مطلوب یا نامطلوب نسبت به امور یا پدیده های مختلف است. گوردون آلپورت گرایش را به عنوان تمایل واکنش به موضوع یا پدیده های خاص تلقی می کنند. در نهایت رهیافت های نظری روانشناسی اجتماعی در دهه ۱۹۵۰ـ۱۹۶۰ گرایش را به عنوان صور شناختی، عاطفی و مرکب از عناصر قالبی تعریف می کنند. که انسان ها را در زمینه شناسائی و آمادگی برای کنش و واکنش نسبت به چیزها و جریان های معین یاری می نمایند. گرایش را به منزله نوعی احساس مثبت یا منفی نسبت به چیزها و حوادث معین تعریف کرد که در بر گیرنده ارزیابی مطلوب یا نا مطلوب از آنها نیز می باشد. (برکوویتز، ۱۳۷۲: ۲۳۹) دوست داشتن یا دوست نداشتنی است که بر رفتار ما نسبت به کسی یا چیزی تأثیر می گذارد(کالات، ۱۳۸۶ :۲۷۲ ).
۲-۱-۱-۲-۳- ابعاد گرایش
از نظر روزنبرگ و هاولند گرایش با سه بعد مشخص می گردد:
۱ـ بعد شناختی
باور یا شناخت هایی که فرد در مورد موضوع دارد(آلافیلیپ و همکاران،۱۳۸۲: ۳۴). عنصر شناختی شامل اعتقادات و باورهای شخص در باره ی یک شیء یا اندیشه است(کریمی۱۳۸۷: ۲۲۴).
۲ـ بعد عاطفی
آمادگی قبلی برای ارزش گذاری مثبت یا منفی یک موضوع معین (آلافیلیپ و همکاران،۱۳۸۲: ۳۴). نگرشی که مبنای آن عواطف باشد و نه ارزیابی ارزش های مثبت و منفی، آن را نگرش مبتنی بر عواطف می گویند. برای مثال ما نوع خاصی اتومبیل را دوست داریم بدون توجه به مصرف بنزین و یا دیگر صفات مثبت و منفی آن( آرونسون و همکاران،۱۳۸۴: ۱۵۸).
۳ـ بعد رفتاری
نحوه ای که فرد نسبت به موضوع رفتار می کند(آلافیلیپ و همکاران،۱۳۸۲: ۳۴). به آمادگی برای پاسخگویی به شیوه ای خاص اطلاق می شود(کریمی۱۳۸۷: ۲۲۵). مشاهده ی چگونگی رفتار فرد نسبت به موضوع نگرش( آرونسون و همکاران،۱۳۸۴: ۱۵۹).
۳-۱-۱-۲-۳- تعریف عملیاتی
گرایش نسبت به مصرف تنباکو در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری توسط محقق عملیاتی شده است. این متغیر در سطح مقیاس فاصله ای سنجیده شده است. ارزیابی فرد از گرایش به مصرف تنباکو در قالب طیف لیکرت پنج گزینه ای اندازه گیری می شود. بعد شناختی عبارت است از؛ جنبه های شناختی( اطلاعات و آگاهی پاسخگو نسبت به مضرات تنباکو از جمله سرطان دهان، معده، مری، ریه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسی، وکاهش باروری)، بعد عاطفی(حالت احساسی پاسخگو نسبت به مصرف تنباکو و اینکه فرد نسبت به قلیان کشیدن وسوسه می شود، قلیان کشیدن باعث آرامش می شود، برطرف شدن احساس افسردگی، بر طرف شدن عصبانیت، برطرف شدن استرس، حل مشکلات شخصی، اگر کسی کنارم قلیان بکشد اورا تحمل می کنم، اگر کسی کنارم قلیان بکشد من هم با او می کشم، لذت کشیدن قلیان را بر ضررش ترجیح می دهم )و تمایل به رفتار( آمادگی پاسخگو برای مصرف تنباکو و همچنین میزان تمایل به مصرف و مصرف آن) است.

۱-۱-۲-۳- متغیر مستقل[۱۲]
متغیر مستقل متغیری است که علت تغییر متغیر دیگر( متغیر وابسته) است. به عبارت دیگر، این متغیر به عنوان عاملی مورد بررسی قرار می گیرد که ظرفیت تغییر عوامل دیگر را دارد(عضدانلو،۱۳۸۴: ۵۴۰).
۱-۱-۱-۲-۳- پایگاه اجتماعی ـ ا قتصادی
مارکس بر این باور بود که قدرت و اعتبار اجتماعی افراد نشات گرفته از موقعیت اقتصادی آنهاست از این رو دلیلی نمی دید که آنها را به عنوان علل و ابعاد جداگانه نابرابری اجتماعی مورد مطالعه قرار دهد. بر خلاف مارکس که نابرابری را بر حسب دو طبقه اجتماعی کاملا روشن و تعریف شده تجزیه و تحلیل می کند، وبر به نکته ظریف و نامحسوسی اشاره دارد که در قشربندی جوامع صنعتی نقش مهمی ایفا می کند. خدمت کلیدی ماکس وبر به این حوزه ی جامعه شناسی این است که او هویت ذات چند بعدی رده بندی اجتماعی را تشخیص داده و به ما معرفی می کند. جامعه شناسان اغلب مفهوم پایگاه اقتصادی اجتماعی را برای اشاره به ترکیبی از رده بندی های اجتماعی به کار می برند که اساس آن بر ابعاد متعدد نابرابری اجتماعی بنا شده است (عضدانلو،۱۳۸۴: ۱۴۹ـ ۱۴۸).
۲-۱-۱-۲-۳- کنترل اجتماعی
این مفهوم به معنی ابزارهایی اجتماعی و فرهنگی به کار می رودکه توسط آنها اعمال و رفتار فرد با محدودیت های سیستماتیک و نسبتا با ثباتی روبه رو و این محدودیت ها به او تحمیل می شود. کنترل اجتماعی مردم را بر می انگیزاند تا به سنت ها و الگوهای رفتاری، که برای کارکرد آرام گروه و جامعه اهمیت دارند، وفادار بمانند. (عضدانلو،۱۳۸۴: ۵۰۶).
۳-۱-۱-۲-۳- محرومیت نسبی
این مفهوم تاکید زیادی بر نیاز به مشارکت در عادت روزانه، چگونگی گذارندن اوقات فراغت و فرهنگ سیاسی زندگی مردم دارد. اگر مقتضیات زندگی مردم با چنین مشارکتی ناهمساز و رویارو باشد این گونه افراد دچار محرومیت نسبی شده اند(ازکیا، ۱۳۷۹: ۳۰). احساس محرومیت نسبی بستگی به این دارد که مردم خود را با کدام یک از گروه های اجتماعی مقایسه می کنند. به عبارت دیگر، محرومیت امر نسبی است. (عضدانلو،۱۳۸۴: ۵۵۲).
۴-۱-۱-۲-۳- سبک زندگی
سبک های زندگی کردارهایی هستند که به جریان عادی زندگی روزمره تبدیل شده اند، جریان هایی که در لباس پوشیدن، غذاخوردن، شیوه های کنش ومحیط دلخواه برای ملاقات کردن دیگران جلوه می کنند.که چنین رفتارهایی بازتاب کننده هویت های شخصی، گروهی واجتماعی اند(فاضلی،۱۳۸۲: ۶۹).
۵-۱-۱-۲-۳- نحوه گذران اوقات فراغت
فراغت در زبان انگلیسی از edsse, liceere, leisure به معنای سهولت، آسانی، راحت، فراغت و آسایش گرفته شده است. در فرهنگ لاروس اوقات فراغت چنین تعریف شده است: سرگرمی ها، تفریحات و فعالیت هایی که افراد به هنگام آسودگی از کار عادی با شوق و رغبت به آنها می پردازد(جلالی فراهانی،۱۳۹۰: ۴-۳). انسان در اوقات فراغت به فعالیت هایی می پردازد که به طور معمول اختیاری و داوطلبانه است و به دلیل خشنودی و لذتی که به دنبال دارند، یا به منظور برخی از ارزش های شخصی و اجتماعی که از آنها استنباط می شود، انتخاب می گردد. سرگرمی ها، تفریحات و فعالیت هایی که افراد به هنگام آسودگی از کار عادی با شوق و رغبت به آن می پردازد.اوقات فراغت مجموعه ای از اشتغالات فرد است که تا حد زیادی به رضایت خاطر خود یا برای استراحت یا برای تفریح یا به منظور توسعه اطلاعات یا آموزش غیر انتفاعی، مشارکت اجتماعی یا داوطلبانه، بعد از آزاد شدن از التزامات شغلی، خانوادگی و اجتماعی به کار می رود(گروه اجتماعی ـ فرهنگی، ۱۳۸۴: ۳۳-۳۲).
۶-۱-۱-۲-۳- سلیقه
سلیقه، یعنی گرایش و توانایی تصرف (مادی و نمادین) مقوله ی معینی از ابژه ها یا اعمال طبقه بندی شده و طبقه بندی کننده، ضابطه ی زاینده ی سبک زندگی است. مجموعه ی متحدی از ترجیحات تمایز بخش که قصد ابرازگری واحدی را در منطق خاص هر خرده فضای نمادینی به نمایش می گذارد. نظام ویژگی و دارایی های هم سنخ، که شامل اشخاص هم می شود ـ برای مثال دوستانی که معتقدند سلیقه های مشابهی دارند ـ بر اساس سلیقه سروسامان می یابد(بوردیو،۱۳۹۱: ۲۴۳).
۷-۱-۱-۲-۳- مصرف
اقتصاد جدید طالب دنیای اجتماعی است که در آن مردم به همان اندازه که براساس ظرفیتشان در تولید ارزیابی می شوند، برحسب ظرفیتشان در مصرف نیز ارزیابی خواهند شد، و اقتصاد نوین، اخلاق زاهدانه تولید و انباشت را به نفع اخلاق لذت جویانه مصرف نفی می کند، مصرف اصلی ترین عنصر دنیای اجتماعی مدرن است و وابسته به عوامل اقتصادی است (bourdieu,1984:95 ).
۸-۱-۱-۲-۳- جامعه پذیری[۱۳]
جامعه پذیری فرایند موجودیت انسان اجتماعی یا به عبارت دیگر فرایند انسانیت بشر است. جامعه پذیری فرایند کسب دائمی تجربیات اجتماعی است که افراد از طریق آن ظرفیت های انسانی خود را رشد می دهند و الگوها فرهنگی جامعه خود را می آموزند. به عبارت دیگر، ابزارهای اصلی که جامعه توسط آن فرهنگ خود را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند جامعه پذیری نام دارد. اکثر جامعه شناسان معتقدند که جامعه پذیری خود را در دو شکل اصلی متجلی می کند: ۱ـ جامعه پذیری نخستین: این جامعه پذیری در دوران کودکی آغاز می شود و مهمترین بخش جامعه پذیری فرد به شمار می آید. جامعه پذیری نخستین در خانواده آغاز می شود و در مهد کودک و مدرسه ادامه می یابد. عناصر اجتماعی عمده ی این نوع جامعه پذیری عبارتند از: خانواده، گروه همسالان، مدرسه و رسانه های همگانی.۲ـ جامعه پذیری دومین: جامعه پذیری دومین زمانی آغاز می شود که فرد بالغ آماده ی ایفای نقشی جدید باشد. این نوع جامعه پذیری به هر فرایندی اطلاق می شود که در آن فردی که قبلا جامعه پذیر شده است ایفای نقش اجتماعی جدیدی را به عهده می گیرد و یا پایگاه اجتماعی جدیدی را اشغال می کند(عضدانلو،۱۳۸۴: ۲۱۶ـ۲۱۴).
۹-۱-۱-۲-۳- فرایند روی آوری به سمت مصرف تنباکو ( نظام کنش متقابل)
جامعه‏شناسی فرایندی، شبکه‏های روابط متغیر انسانی در طول تاریخ را بررسی می‏کند. مفهوم فرایند ناظر بر شبکه‏های به هم پیوسته و متداخل است که کنش افراد را به یکدیگر متصل کرده، هم آن‏ها را به انجام کارهایی قادر می‏کند و هم از انجام کارهایی باز می‏دارد. به عبارت دیگر جامعه شناسی فرایندی چیزی جز نظام کنش متقابل نیست (Jarvie and Maguire 1994: 134).
۲-۲-۳ تعریف عملیاتی[۱۴]
برای آزمون هر فرضیه ای، باید معنای همه متغیرهایی را که در آن دخیلند مشخص کنیم. تعریف عملیاتی به معنای واقعی کلمه به عملیاتی گفته می شود که برای سنجش یک متغیر صورت می گیرد(ببی،۱۳۸۸: ۱۲۲). تعریف عملیاتی به معنی تعریف یک مفهوم انتزاعی، برحسب مشاهده پذیری و قابلیت اندازه گیری آن است. روند اندازه گیری شامل تعریف تمام و کمال و روش مشاهده ی پدیده ی مورد مطالعه است. (عضدانلو،۱۳۸۴: ۱۹۴).
۱-۲-۲-۳ ارزیابی از پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی
برای عملیاتی نمودن متغیر ارزیابی از پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی مجموعا ازده گویه استفاده شده است. این متغیر در سطح مقیاس فاصله ای سنجیده شده است شاخص های مربوط به آن ، شامل تحصیلات، نوع شغل، میزان درآمد و نوع مسکن می باشد. منظور از ارزیابی فرد از پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، ارزیابی پاسخگو از جایگاه خود در ساختار اجتماعی از دیدگاه خود اوست که می تواند به عنوان متغیر اثر گذار محسوب گردد. ارزیابی فرد از پایگاه اجتماعی ـ اقتصادی در قالب طیف لیکرت پنج گزینه ای اندازه گیری می شود. چنانچه پاسخگو تحت تکفل باشد، این پرسش شامل عهده دار تکفل و در غیر این صورت، متوجه خود اوست. گویه های این مقیاس به قرار زیر است:
۱ـ فکر می کنید مردم جامعه وضعیت تحصیلی شما (چه باسواد؛ چه بیسواد) را چگونه ارزیابی میکنند؟
۲ـ فکر می کنید مردم جامعه وضعیت شغلی شما (چه شاغل؛ چه بیکار) را چگونه ارزیابی میکنند؟

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.