تصویر ۴-۳ خوشه‌چه همراه با محور گل نر خرما، کشت بساک در محیط کشت مایع، قرار دادن پتری‌ها بر روی شیکر ۴۷
تصویر ۵-۳ خوشه‌چه‌های نر خرما، بساک گل نر، قرار دادن بساک‌ها در محیط کشت ۴۸
تصویر ۶-۳ تصویر مش، رسوب میکروسپورها در محیط کشت ایزولاسیون، تصویر لام هموسایترمری ۴۹
تصویر ۷-۳ گل آذین ماده، برش گل آذین به قطعاتی شامل ۲-۳ گلچه، کشت میوه‌های نارس در محیط کشت به ۴ صورت مختلف. ۵۰
تصویر ۸-۳ میوه نخل خرما، آندوسپرم جدا شده از پریکارپ، کشت آندوسپرم به همراه جنین و پریکارپ ۵۱
تصویر ۱-۴ تشکیل کالوس در لبه خارجی ریزنمونه‌ها، افزاش حجم کالوس در لبه خارجی ریزنمونه‌ها، تشکیل کالوس در کناره‌های رگبرگ مرکزی ریزنمونه‌ی برگی، کالوس‌زایی نسبتاً پایین در لبه‌های خارجی ریزنمونه‌ها ۵۵
تصویر ۲-۴ رنگ سبز متمایل به زرد برگ‌های قرار گرفته در تاریکی، قهوه‌ای شدن برگ‌های قرار گرفته در نور، تشکیل کالوس در لبه خرجی برگ‌ها، قهوه‌ای شدن کاوس‌های تولید شده در برگ‌های قرار گرفته در معرض نور ۵۸
تصویر ۳- ۴ نقاط سفید رنگ بر روی بساک، اندام‌زایی بر روی بساک، تولید کالوس در انتهای بساک‌ها ۵۹
تصویر ۴-۴ ظهورنقاط سفید رنگ برروی بساک، ظهور رنگ سفید گچی در بساک‌های کشت شده در روز پنج‌ام، ظهور نقاط برجسته و متورم در بساک‌ها، تغییر رنگ‌ محیط‌های کشت در بساک‌های کاشته شده در روز‌های متفاوت، انتقال بساک‌ها به محیط کشت نیمه جامد. ۶۰
تصویر ۵ -۴ کالوس تولید شده از بساک، جنین تولید شده از بساک. ۶۳
تصویر ۶-۴: تشکیل کالوس سفید رنگ در ترکیب تیماری ۲ (۵ میلی‌گرم در لیتر ۲,۴-Dو TDZ)، سفید شدن میوه‌ها، تشکیل جنین در ترکیب تیماری ۱ (۵ میلی‌گرم در لیتر TDZ)، افزایش حجم کالوس در ترکیب تیماری ۲ (۵ میلی‌گرم در لیتر ۲,۴-D و TDZ). 66
تصویر ۷–۴ تشکیل کالوس، تشکیل ریشه‌چه در ترکیب تیماری ۱۰ (۵ میلی‌گرم ۲,۴-D و۴ میلی‌گرم TDZ)، ج- تشکیل ساقه‌چه در ترکیب تیماری ۱۷ (۱۰ میلی‌گرم در لیتر ۲,۴-D، ۱ میلی‌گر‌م در لیتر BAP و ۴ میلی‌گرم در لیتر TDZ) 68
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۴ تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد مختلف ۲,۴-D، TDZ و BAP بر جنین‌زایی سوماتیکی از ریز نمونه برگ رقم خضراوی ۵۴
نمودار ۲-۴ مقایسه میانگین تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشدی ۲,۴-D،IAA ، IBA و NAA بر جنین‌زایی سوماتیکی بر روی ریز نمونه برگ رقم استعمران. ۵۷
نمودار ۳-۴ مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت‌های مختلف کلشی‌سین و مدت زمان تیمار با کلشی‌سین روی کالوس‌زایی بساک خرما ۶۳
نمودار شماره ۴-۴ مقایسه میانگین تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌ی رشد ۲,۴-D، TDZ و BAP بر روی کالوس‌زایی میوه نارس نخل خرما ۶۵
نمودار ۵-۴ مقایسه میانگین تأثیر تیمارهای تنظیم‌کننده‌ی رشد ۲,۴-D، TDZ و BAP بر روی کالوس‌زایی آندوسپرم خرما ۶۷
فهرست پیوست‌ها
عنوان صفحه
پیوست ۱ ترکیب محیط کشت پایه MS و محلول‌های ذخیره‌ای آن ۹۴
پیوست ۲ ترکیب محیط کشت پایه Y3 مایع و محلول‌های ذخیره آن ۹۵
فصل اول
مقدمه و اهداف
فصل اول مقدمه و اهداف
۱-۱ مقدمه
نخل خرما^[۱] (Phoenix dactylifera L.) گیاهی دیپلوئید (۲n = 36)، چند ساله^[۲]، تک‌لپه^[۳]، دو‌پایه^[۴]، دگرگشن^[۵] و همیشه سبز^[۶] بلند است که متعلق به خانواده آراکاسه^[۷] می‌باشد (اسلام و همکاران^[۸]، ۲۰۱۱). این خانواده ۲۰۰ جنس و ۲۵۰۰ گونه دارد (فاو^[۹]، ۲۰۰۸). نخل خرما به دلیل سازگاری و تحمل طبیعی بالا با شرایط نامساعد محیطی از قبیل خشکی، شوری و درجه حرارت بالا نقش اقتصادی و اجتماعی مهمی در مناطق بیابانی خاور‌میانه و شمال آفریقا را داراست (باکیت و همکاران^[۱۰]، ۲۰۰۸). به طوری که تقریباً ۹۵ درصد از خرمای تولیدی کل جهان در خاور‌میانه تولید می‌شود (اسلام و همکاران، ۲۰۱۱).
براساس شواهد باستان شناسی قدمت کشت نخل خرما در ایران بیش از هفت هزار سال پیش می‌رسد که از بین‌النهرین منشاء گرفته است (وریگلی^[۱۱]، ۱۹۹۵). تعداد کل درختان نخل در جهان ۱۰۵ میلیون و مساحتی حدود ۸۰۰ هزار هکتار را می‌پوشاند (جین^[۱۲]، ۲۰۰۷). در حال حاضر خرما در پنج قاره دنیا و در بیش از ۳۴ کشور کشت و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. بیش از نیمی از خاک کشور ایران مستعد کشت و پرورش خرما می‌باشد. در حال حاضر، ۲۱ درصد خرمای جهان از ایران تأمین می‌شود. در سال ۱۳۸۸، ایران با حدود ۲۵۳ هزار هکتار سطح زیر کشت و با تولیدی بالغ بر ۱۰۵۴۰۰ تن، از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان خرما در دنیا بوده است و از نظر سطح زیر کشت بعد از امارات متحده عربی و از نظر تولید بعد از کشور مصر در رتبه دوم جهانی قرار داشت (فاو، ۲۰۰۹) که از این سطح ۸۴ درصد را درختان بارور و ۱۶ درصد را درختان غیر بارور یا نهال تشکیل می‌دهند.
۲-۱ بیان مسأله
خرما گیاهیست دو‌پایه که پایه‌های نر و ماده آن به صورت مجزا هستند. اما تا زمان گلدهی از همدیگر قابل تفکیک نیستند. نخل خرمای ماده پس از ۵-۳ سال به ثمر می‌نشیند و به طور کامل در ۱۲ سالگی بالغ می‌شوند (جین، ۲۰۰۶). تکثیر خرما از طریق جنسی^[۱۳] و رویشی^[۱۴] است که تکثیر رویشی از طریق پاجوش^[۱۵] و تکثیر جنسی آن از طریق بذر صورت می‌گیرد. در گیاهان تکثیر شده از طریق رویشی بیماری‌های متعددی از قبیل بیماری‌های باکتریایی، قارچی، ویروسی و مایکوپلاسمایی تجمع‌ یافته که باعث کاهش بهره‌وری می‌گردد. معمولاً برای تکثیر خرما پا‌جوش‌های ریشه‌دار شده ترجیح داده می‌شوند زیرا آنها تولید درختان با کیفیت مشابه با درختان مادری خود می‌کنند (الخیری^[۱۶]، ۲۰۰۱). به این که هر درخت تعداد بسیار کمی پا‌جوش در طول زندگی خود تولید می کند (۳-۸ عدد) و برخی از ژنوتیپ‌ها پاجوش تولید نکرده و پا‌جوش‌ها مشکلاتی از قبیل عدم وجود ریشه را خواهند داشت (پوپنو^[۱۷]، ۱۹۷۳)، تولید از طریق پاجوش محدود بوده و مقرون به‌صرفه نمی‌باشد. تکثیر از طریق بذر نیز دارای محدودیت‌هایی از قبیل سرعت کم جوانه‌زنی، تنوع در نتاج تولیدی و نیاز به چندین سال برای رسیدن به مرحله‌ی باردهی و عدم تمایز درختان نر و ماده از هم تقریباً تا ۵ سال بعد از کشت می‌باشد (چند و همکاران^[۱۸]، ۲۰۰۴).

برای غلبه بر مشکلات تکثیری، حل مشکلات مربوط به هیبریداسیون و برای حفظ ژرم پلاسم، ریز‌ازدیادی در شرایط آزمایشگاهی^[۱۹] (جنین‌زایی سوماتیکی یا اندام‌زایی) یک روش موفقیت‌آمیز است که تکثیر سریع جهت تولید تجاری ارقام برگزیده، تکثیر گیاهان با کیفیت بالا و یکسان از لحاظ ژنتیکی، تکثیر در مقیاس وسیع، ذخیره سازی طولانی مدت (انجماد^[۲۰])، بسته‌بندی، صادرات آسان و سریع، دستکاری ژنتیکی، کاهش مدت زمان تولید نهال، تولید خارج از فصل و گیاهچه‌های عاری از آلودگی را فراهم می‌آورد (ایک و همکاران^[۲۱]، ۲۰۰۵). جنین‌های سوماتیکی می‌توانند به طور غیر‌مستقیم از طریق کالوس یا به طور مستقیم و بدون دخالت کالوس تشکیل ‌شوند. گیاهچه‌های حاصل از کالوس گاهی اوقات تفاوت‌های ژنتیکی یا اپی‌ژنتیکی مختلف نسبت به کلون والدینی خود نشان می‌دهند به‌ویژه زمانی که دوره واکشت طولانی گردد در نتیجه کالوس غیر‌یکنواخت حاصل می‌گردد (کنی‌تا و کوثری^[۲۲]، ۲۰۰۲). همچنین برخی از هورمون‌ها در محیط کشت مانند ۲,۴-D ماهیتاً جهش‌زا هستند (حمید و همکاران^[۲۳]، ۲۰۰۹). جهش رخ داده در طی کالوس‌زایی که سبب ایجاد تنوع سوماتیکی در گیاهچه‌ها گردیده به‌ویژه زمانی که تنوع ایجاد شده سبب ایجاد صفاتی مانند تحمل به تنش‌های زنده و غیر زنده، کیفیت بالاتر از کلون‌های مادری و دیگر صفات زراعی باشد، می‌تواند مفید واقع ‌گردد (ال‌حفرمی^[۲۴]، ۲۰۰۹)، همچنین زمانی که تولید زیاد گیاهچه مد نظر است جنین‌زایی غیر‌مستقیم کاربرد دارد. جنین‌زایی سوماتیکی به واسطه‌ی مرحله کالوس‌زایی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی بسیار کار‌آمد و محبوب است.زیرا گیاهچه‌های کشت بافتی که از طریق کالوس تولید می‌شود پتانسیل جنین‌زایی نابجا را دارا هستند. این جنین‌های سوماتیکی را می‌توان با پوشش مناسب به عنوان بذور مصنوعی به‌‌کار برد (بابخیت، ۲۰۰۵). تکنیک‌های موجود تکثیر سریع خرما به افزایش تقاضا برای میوه خرما در سراسر جهان کمک کرده است (جین، ۲۰۱۱).
۳-۱ ضرورت و اهمیت موضوع
در جنین‌زایی سوماتیکی انتخاب منبع ریز‌نمونه حساس‌ترین تصمیم بوده است، لذا از منابع مختلف گزارش‌های متعددی منتشر شده است. تلاش‌های اولیه از طریق رویان‌های تخم (شروئیدر^[۲۵]، ۱۹۷۰) بوده و بعد‌ها ریزنمونه‌هایی از قبیل رأس ساقه، برگ‌های اولیه‌، جوانه‌ی‌ جانبی، برگ‌های جوان و گل آذین مورد بررسی قرار گرفته است. در بسیاری از آزمایشگاه‌های تجاری، نخل خرما با جنین‌زایی از ریز‌نمونه رأس ساقه تولید می‌گردد که استفاده از این ریزنمونه‌ و استفاده از محیط‌های با اکسین بالا باعث بسیاری از مشکلات تکنیکی از جمله آلودگی‌های درون‌زای باکتریایی، قهوه‌ای شدن، تنوع سوماکلونال و مدت زمان طولانی جهت تولید (حدود ۳ سال) شده است و این در صورتی انجام‌پذیر است که پروتکل شناخته شده‌ای وجود داشته باشد ( ابول ‌سعود^[۲۶] و همکاران، ۲۰۰۴). بنابراین ریزنمونه‌های جایگزین مناسب برای غلبه بر مشکلات ذکر شده در بالا مورد نیاز است. به عنوان مثال در آلودگی‌های باکتریایی میان‌بافتی می‌توان از ریز‌نمونه‌های جوان یا ریز‌نمونه‌های بافت آوندی نابالغ استفاده کرد (افکای^[۲۷]، ۲۰۰۵). همچنین استفاده از گل نر و بلاخص بساک‌ها به دلیل هاپلوئید بودن آنها و آلودگی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، نرزایی در گونه‌های چوبی^[۲۸] تنها در تعداد معدودی موفقیت‌آمیز بوده است (پیکسا و همکاران^[۲۹]، ۲۰۰۴). تاکنون نر‌زایی در نخل خرما گزارش نگردیده است و تنها مطالعات کمی بر روی کشت بساک نارگیل انجام گرفته است. از دیگر موارد، کشت جنین است که شامل برداشت جنین استریل از بذر و کاشت آن در یک محیط غذایی استریل است. کشت جنین برای نجات جنین‌ و یا رشد جنین از هیبریداسیون بین‌گونه‌ای^[۳۰] (جانستون و استرن^[۳۱]، ۱۹۵۷) و کاهش دوره خواب^[۳۲] طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرد (هودد^[۳۳]، ۱۹۷۷). رابشلت و گس^[۳۴]، ۱۹۷۴ ریزنمونه‌هایی از جنین خرما را در شرایط درون ‌شیشه‌ای کشت دادند، میوه سبز نخل خرما، دو تا سه ماه بعد از گرده افشانی برداشت شده و در یک محیط غنی شده با ۲,۴-D کاشته شد، و پس از آن کالوس گره‌دار کرم رنگ به‌دست آمد.
۴-۱ اهداف تحقیق
۱- تعیین تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی^[۳۵] مختلف بر جنین‌زایی سوماتیکی در خرما
۲- بررسی اثر نوع ریزنمونه بر جنین‌زایی سوماتیکی در خرما
۳- بررسی امکان نرزایی در نخل خرما
فصل دوم
مروری بر پیشینه موضوع
فصل دوم مروری بر پیشینه موضوع
۱-۲ منشأ و تاریخچه نخل خرما
نخل خرما با نام علمی (Phoenix dactylifera L.)، احتمالاً یک واژه فنیقی^[۳۶] است. واژه “Phoenix” از یک پرنده‌ی اسطوره‌ای یونان باستان به‌نام سیمرغ گرفته شده که زائیده‌ی آتش است و dactylifera از واژه‌ی یونانی “daktulos” به معنای یک انگشت است که بیانگر شکل میوه ‌خرماست (لینه^[۳۷]، ۱۷۳۴).
نخل خرما در لوح‌های آشوریان و بابلی‌ها به تصویر کشیده است، ازجمله لوح مشهور حمورابی، که شامل قوانین مربوط به کشت و فروش نخل خرماست. منابع مربوط به نخل خرما نیز در نوشته‌های مصر باستان، سوریه، لیبی و فلسطین یافت می‌شود (پوپنو، ۱۹۷۳). از آنجایی که سابقه‌ی طولانی مدت در کشت و توزیع گسترده و صادرات نخل خرما وجود دارد، منشاء دقیق نخل خرما ناشناخته است، اما به احتمال زیاد از منطقه بین‌النهرین و یا غرب هند سرچشمه گرفته است (وریگلی، ۱۹۹۵). مدارک بیشتر از قدمت زیاد درختان خرما در دره نیل مصر خبر می‌دهد که از آن به عنوان نمادی برای سال در هیروگلیف مصری و برگ ساقه آن به عنوان یک نماد برای ماه استفاده شده است (داوسن^[۳۸]، ۱۹۸۲).
۲-۲ گسترش جغرافیایی نخل خرما در جهان
نخل خرما متعلق به خانواده پالمئاسه^[۳۹] است که حدود ۲۰۰ جنس و ۲۵۰۰ گونه را داراست (داوسن، ۱۹۸۲). بر اساس گزارش درانسفیلد و اول^[۴۰] (۱۹۸۶) نخل خرما به شرح زیر طبقه‌بندی شده است: گروه: اسپادیسی‌فلورا^[۴۱]، راسته: پالمئا^[۴۲]، خانواده: پالمئاسه،^[۴۳]، زیر خانواده: کوری‌فوئیده^[۴۴]، قبیله: فونیسه^[۴۵]، جنس: فونیکس، گونه: داکتیلی‌فرا. فونیکس دارای ۱۲ گونه است که اکثراً به عنوان درخت زینتی شناخته شده و دارای ارزش تجاری بسیاری هستند از جمله P. canariensis Chabeaud که معمولاً به نام نخل جزیره قناری نامیده می‌شود. همچنین P. sylvestris Roxb به ‌طور گسترده‌ای در هند به عنوان یک منبع قندی استفاده می‌شود.
نخل خرما از دیگر گونه‌های نخل با داشتن چند ویژگی از جمله تولید پاجوش، دارا بودن تنه‌ی بلند استوانه‌ای و نسبتاً ضخیم، ارتفاع بیش از ۲۰ متر و داشتن برگ‌های سبز مات (به جای برگ‌های سبز براق در گونه‌های دیگر) قابل تشخیص است (بلاتر^[۴۶]، ۱۹۲۶).
به‌ طور کلی نخل خرما در دنیای قدیم (شرق، شمال آفریقا و اسپانیا) و دنیای جدید (استرالیا و قاره آمریکا) به صورت تجاری در مقیاس وسیع کشت می‌گردد (جانسون^[۴۷]، ۲۰۱۰). نخل خرما با توجه به طول و عرض جغرافیایی در نیمکره شمالی بین N°۱۰ و N°۳۹ و در نیمکره‌ی جنوبی بینS °۵ تا S°۳۳ توزیع یافته است (زهری هاف^[۴۸]، ۲۰۰۰) و از نظر ارتفاع از سطح دریا، نخل خرما در ۳۹۳ متر از زیر سطح دریا تا ۱۵۰۰ متر بالاتر از دریا رشد می‌یابد (ال- بکر^[۴۹]، ۱۹۷۲).
نخل خرما دارای ۳۶ کروموزوم (n=18) است (بیل^[۵۰]، ۱۹۳۷)، اما چندین مورد پلی‌پلوئیدی توسط ال‌صالح و ال‌جراح^[۵۱] (۱۹۸۷) در ارقام خرما عراقی (۲n = 64) گزارش شده است. آنها همچنین تفاوت‌های بین ارقام را گزارش دادند: سایر^[۵۲] به عنوان یک رقم زود‌رس (۲n = 32) و خساب^[۵۳] یک رقم دیر‌رس (۲n=36) گزارش گردیده است. علاوه بر این در هر دو رقم آنیو‌پلوئیدی و یوپلوئیدی مشاهده شده است (سایر: ۳۲، ۳۴، ۳۶ و ۶۴؛ خساب ۳۲ و ۳۶).
۳-۲ وضعیت تولید نخل خرما در جهان و ایران

• توسعه بهصورت افزایش تراکم

• بهبود عبور و مرور پیاده و دوچرخهسوار

۸-۲- سیاستهای عمدهی حمل و نقل پایدار

پس از بهدست آوردن دید کلی از اهداف و راهبردهای حملونقل پایدار، میتوان آن دسته از سیاستهایی را که مرتبط به بخش حملونقل هستند و میتوانند به تحقق این اهداف و راهبردها کمک کنند به شرح زیر ارائه میگردد. شایان ذکر است که مجامع حملونقل پایدار، فهرستهای گوناگونی را بهعنوان عمدهترین سیاستهای حملونقل پایدار ارائه نمودهاند که لیست زیر که توسط لیتمن ارائه شده است، یکی از معروفترین آنهاست که در سطح جهانی تقریباً مورد اجماع قرار گرفته است. این طبقهبندی عمدهترین سیاستهای حملونقل پایدار را در قالب تعدادی سیاست به شرح جدول ۵-۲ ارائه میکند .
جدول شماره ۵-۲: سیاستهای عمدهی حمل و نقل پایدار

سیاستهای عمدهی حمل و نقل پایدار

1. 1. افزایش استفاده از حمل و نقل همگانی

1. 1. انجام معاینات فنی و رفع نواقص جهت کاهش میزان آلایندگی خودروها و جایگزینی سوختهای فسیلی

1. 1. ایجاد تسهیلات و ترویج پیادهروی و دوچرخهسواری

1. 1. اجرای سیاستهای مدیریت الگوی کاربری زمین و پایبندی به طرحهای جامع و تفصیلی

1. 1. 1. اصلاح هندسی معابر برای ایمنسازی و افزایش قابلیت سرویسدهی

   

1. 1. ارزیابی اثرات زیستمحیطی ، اجتماعی و اقتصادی پروژه ها قبل از اجرا

1. 1. قیمتگذاری مناسب سوخت

1. 1. تلاش برای اصلاح رفتار ترافیکی و ارتقاء فرهنگ ترافیکی مردم

1. 1. مناسبسازی تسهیلات حمل و نقلی برای استفادهی معلولین و کمتوانان

1. 1. مدیریت تقاضای حمل و نقل با بهره گرفتن از روش های مختلف

1. 1. حذف وسایل نقلیهی فرسوده و کنترل خودروهای آلاینده

1. 1. بالا بردن ضریب ایمنی وسایل نقلیه

1. 1. اعمال دقیق قوانین و مقررات

1. 1. استفاده از سیستمهای هوشمند کنترل ترافیک

1. 1. متعادلسازی اثر تخریبی توسعهی حمل و نقل با ایجاد فضای سبز جدید

1. 1. ارائه تسهیلات برای افزایش امکان مشارکت بخش خصوصی در توسعهی حمل و نقل

1. 1. مدیریت جابجایی دانشآموزان بین مدرسه و خانه

1. 1. حذف رفت و آمدهای کاری که توسط اینترنت ، تلفن یا فکس قابل جایگزینی هستند

(منبع : تفضلی و دیگران ، ۱۳۹۰ :۵)

۹-۲- اصول برنامه ریزی و سیاستگذاری در دستیابی به حملونقل پایدار

برای تهیهی یک برنامه در زمینهی حملونقل پایدار نیاز است پس از شناسایی محورهای اصلی موضوع، اهداف، راهبردها و سیاستهای مرتبط برمبنای منابع علمی معتبر در سطح جهانی مطرح گرد . پس از بیان موارد فوق باید دید که برای عملی ساختن آنها چه اصول و سیاستها و راه حلهای کوتاه مدت و عملی ارائه شده است تا مباحث مطرح شده ملموستر و تا حدی اجراییتر گردد. درنتیجه در ادامه اصول برنامه ریزی و سیاستگذاریهای مربوطه که میتوانند بهعنوان پایهی بحث در بستر حملونقل پایدار مورد استفاده قرار گیرند، اشاره میگردد ( میرزائی، ۱۳۹۰: ۴۳-۴۹ به نقل از اسدی، ۱۳۷۹ ):

۱-۹-۲- محدودیت تردد وسایل نقلیه

بهطور کلی محدود ساختن تردد وسایل نقلیه در قسمت مشخصی از یک شهر، از جمله روش های سیستم مدیریت حملونقل^[۲۶] بوده که با اعمال محدودیت در استفاده از اتومبیل شخصی، یا انواع خاصی از وسایل نقلیه در مناطق ویژهای که اصطلاحاً محدوده طرح نامیده میشود، برای ساعات مشخصی از روز به مورد اجرا گذارده میشود. محدودهی طرح یکی از انواع محدودیتهای ترافیکی محسوب میشود که بهمنظور کاهش ترافیک وسایل نقلیه در مناطق پرتراکم، میتواند شامل تعدادی از موارد زیر یا تمامی آنها گردد:

• منطقهی مخصوص تردد عابرین پیاده ^[۲۷]

• مسیر ویژهی اتوبوس^[۲۸]

دردوران باستان، مردم برای امور پیشگویی به کاهنان مراجعه می­کردند. و بسیار افراد مورد احترام مردم بودند، به روحانی مصریان باستان، بابلیان و یهودیان، کاهن می­گفتند. آنها در فالگیری و غیبگویی مهارت داشتند. «بابلیها به قصدآن که برکات و انعام حیات بهرورگردند، به کاهنان و پیشوایان دینی خود متوسّل گشته ودر اموری چند، مانند قربانی ها و افسونها و نمازها و دعاها و مطالعه کواکب از آنها یاری می­جستند. دستگاه کاهنان بابل، بسیارمنظم و سازمان کهونت بسیار مرتب بوده ­اند وایشان خود مردمانی بسیار فعّال که برای اصحاب خود کارهای بسیار انجام می­داده­اند و تعالیم ایشان از ۳۲۰۰ ق.م شروع شده است و کارگاه ایشان را می­توان در واقع « مشاغل معبد » نام داد.( جان ناس ، ۱۳۵۴: ۵۱)

«غیب گوئی درواقع شغلی از مشاغل کاهن بوده است، جماعتی از ایشان در تعبیر رویا عالم بوده و یا حوادث طبیعی را پیش بینی می نموده ­اند، مخصوصاً فنی نزد ایشان معمول و رواج بسیار داشته است، که عبارت است از خواندن غیب از روی جگر گوسفند. زیرا چنین می­پنداشتند که مشیّت خدایان در روی خطوط و چینی های موجود برآن کبد منقوش است ودر درون جگر آن حیوان خواصی طبیعی نهفته است، که مغیبات را آشکار می­سازد، لکن مهمترین مطالعات ایشان از عالم غیب، در علم نجوم astrology ظاهر شده است که برای ما اهمّیّت بسیاردارد: ایشان معتقد بوده ­اند؛ که ارادۀ خدایان در اوضاع و احوال اجرام سماوی جلوه­گر است و اگر بوسیله سبک وروش علمی کواکب را مطالعه ورصد نمایند، هر آینه بحقایق غیبی آگاه توانند شد. ازاین سبب جدول هایی دقیق و مفصل ازحرکات سیّارات و ثواقب رسم می­کرده وآنهارا ضبط می­نموده اند، که همان مطالعات نجومی قدیم پایه و اساس علمی و هیئت جدید درزمان ما گردید. ایشان هر یک از صور منطقه البروج را مظهر خدائی و منزلگاه الهی دانسته و برای مساحت و سنجش فضای آسمان و سائل و اسبابی­ اجتماع کرده­بودند و طلوع و غروب و اوج و حضیض کواکب را بدقّت و صحت حیرت انگیز ی ثبت می نموده اند.» (همان ،۵۲)
چند نمونه از پیشگویی ادوار گذشته:
۲-۲- ۱- پیشگویی سیبولایی
در کتاب آیین شهریاری در شرق، به انواع پیشگویی، اشاره شده است، از جمله: پیشگویی سیبولایی است. پیشگویی­های سیبولاها در دنیای قدیم همه جا شایع، معروف و از لحاظ قدمت ودرستی مورد احترام بود. قدیمیترین نویسنده یونانی به نام«هراکلیتوس افسوسی» در اواخر قرن ششم قبل از مسیح، از سیبولاها نام برده­است. سیبولا، زنی بود مُلهِم از جانب خداوند، که وقایع و حوادث هولناک و بدبختی زا وحیرتبخش آینده را پیشگویی می­کرد. ( بویس ،۱۳۷۶ ،ج۱ : ۱۱ )
پیشگویی به وسیلۀ زنان، الهام یافته در شرق سابقۀ بسیار طولانی داشت، و کاملاً معمول و معروف بود. ساحرۀ اندور، که در عهد عتیق ذکرش آمده از این قبیل زنان بوده است .سترابون، از پیشگویان ایرانی که با آب پیشگویی می­کردند، و خوابگزاران، و مغان، که پیشگویی­هایشان کاملاً شیبه زنان غیبگوی آشوری بوده است. همچنین، شاهان آشور به پیشگویی اهمّیّت فراوان می دادند. کالیسنتس،که از بستگان ارسطو است، بعنوان مورخ لشکر کشی­های اسکندر، تا زمان مرگش در۳۳۰ قبل از میلاد همراه او بود، نوشته است، که آپولون دیدوما و سیبولای اروتریا، پادشاهی اسکندر را پیشگویی کرده بودند. (همان :۱۳-۱۲)
۲-۲-۲-پیشگویی هیستاسپ
«بذر ادبیات پیش گویانه زرتشتی، بیشتر در آن اوقاتی کاشته شده که کیش زرتشتی دچار ضعف و سستی می شده و پیروان آن نیاز داشته اندکه دل را، به امید پادرمیانی­های معجزه آسا، خوش کنند. به ویزه پس از پیروزی­های مقدونی­ها و عرب­ها، می­گویند، پیشگویی­های هیستاسب که تنها قطعاتی از آن در آثار نویسندگان کلاسیک به جامانده در اصل بخشی از ادبیّات پس از هجوم مقدونی­هاست.» (بویس ، ۱۳۷۶: ۳۹۷)
۲-۲-۳- پیشگویی گشتاسپ
گشتاسب، روحانی درباری و پیشگوی­حرفه­ای بوده ­است. پس از سه روز مناظره ومناقشه که با پیروزی زرتشت، در مقابل گشتاسب صورت می­گیرد. گشتاسب مورد بُهتان و افترا قرار می­گیرد، به زندان می افتد. اسب محبوب گشتاسب، درد مند می­ شود. زرتشت است که می تواند اسب اورا شفا دهد. از زندان رها شده و مورد عنایت قرار می­گیرد. در«دینکرد» به این افسانه مشهور اشاره شده­است، می­گویند گشتاسب برای آزمودن صدق ادعای نبوت زرتشت، از وی چهارچیز می­خواهد. جزئیات این چهار خواسته تنها در«زرتشت نامه» آمده است که: ­نخست می­خواهد بداند در جهان دیگر چگونه جایی به او خواهند داد؟ دوم، اینکه رویین تن شود.سوم، از نیک و بد گذشته و آینده با خبر شود.چهارم، اینکه تا روز رستاخیز از تنش جدا نشود. (همان ، ۳۸۵)
۲-۲-۴ - پیشگویی جاماسب
زرتشت برای اثبات صدق ادعای نبوت خویش، جامیس، وزیرگشتاسب، را با استنشاق عطر گل اورا از همه چیز آگاه می سازد.(همان، ۳۸۶) درحماسۀ پهلوی یادگارزریران، جاماسب وزیر گشتاسب به عنوان یک حکیم فرزانه و اخترشناسی که پیشگویی­هایش، مشهور بوده ­است، درتاریخ علم وادب وحکمت ایران باستان، فردی شناخته شده­است. پیش بینی­هایی، در بارۀ ایرانیان و تورانیان می­ کند، که در شاهنامه آمده­است. چند نمونه از پیشگویی­هادر شاهنامه :
در داستان رستم و اسفندیار، هنگامی که اسفندیار از پدر طلب تخت و تاج می­ کند، گشتاسب فالگویان را پیش می­خواند تا آیندۀ اسفندیار را پیشگویی کنند:
بـخوانـد آن زمـان شـاه ، جـامـاسـب را هـــمـان فــالـگویـــان لـــهـراسـب را
بـــرفـتـنـد بـــا زیـج هـــا بـرکـنــــار بـپــرسـیــد شــاه از گــو اســفنـدیـار
کـــه اورا بــود زنــدگـــــانـــــی دراز نـشیـنــد بــــه شــادی و آرام نـــــاز ؟
بـــه ســر نــهــد تـــاج شـــاهنشهـی بـــرو پـــــــای دارد بـــهی و مــهی ؟
( فردوسی، ۱۳۷۸ ، ج ۶ : ۳۰-۳۳)
پیشگویی کشته شدن رستم :
جاماسب، در زیج های کهن نگاه می­ کند و برای اسفندیار، آینده­ای پراز رنج و غم وشوربختی پیشگویی می کند و می­گوید که اودر زابلستان به دست رستم کشته خواهد شد. گشتاسب می­پرسد که اگر من تاج وتخت را به اسفندیار بدهم تا او به زابلستان نرود، آیا از گردش روزگار ایمن خواهد شد؟
و جاماسب چنین جواب می­دهد:
چـــنـیـن داد پــاسـخ ستـاره شـِــمُر کــــه بــرچــرخ گـردان نـیـابـد گـذر
از ایــن بـرشــده تـیـز چـنـگ اژدهـا بـه مــردی و دانـش کــه آمــد رهـا ؟
بـبـاشـد هـمـه بـودنـی بـی گـمــان نـجـست اسـت از او مـرد دانـــا زمــان
(همان ، ۵۴-۵۶)
۲-۲-۵- پیشگویی نوستراداموس
پیشگویی «میشل دو نوستراداموس» اختر شناس قرون وسطی یکی از شگفت انگیزترین چهره­ های تاریخ فرانسه در سده های اخیر به شمار می ­آید. او پیش بینی کرده بود، تغییرات گوناگون و اتفاقاتی که روی کره زمین روی می دهد، بر اثر فعل و انفعالات سیّارات دیگر است که روی زمین هم تاثیر می گذارد. برای نمونه: اوجنگی در سال ۱۹۹۱ در خاور میانه که همان جنگ ایران وعراق که از سوی مردی عرب ( که همان صدام حسین)بودراپیش­بینی­کردوجنگ­دریوگسلاوی­و…)راپیش­بینی­کردکه­رخ­داد.(لوریابام،۱۳۷۸:۵۲-۵۳)

۲-۳- پیشینۀ فال
درخصوص زادگاه اصلی فال اتفاق نظر خاصی نیست. شاید علت آن هم نابودی اقوام ملل مختلف دراثر بلایای طبیعی و نبودخط، مانع ماندگاری مستند، آن باشد. آنچه که باقی است؛ از کهن ترین نمونه های­ فال بینی از شهر «سیپار» می­توان نام برد، که درآنجا «شمش»را بسیار می­ستودند. وبه او افتخار می­کردند و می پنداشتندکه وی هنرغیب گویی وفال بینی رارونق بسیاربخشیده است.( قدیانی ،۱۳۸۷: ۵۲۹ )
فال گرفتن در زندگی آدمی سابقه ای کهن دارد چنان که «ابن ندیم »دانشمند نامدار عرب (در گذشته به سال ۳۸۵ه.ق)در اثر مشهور خویش «الفهرست »که بیش از هزار سال پیش تألیف شده است. نام کتاب هایی در باره فال راآورده که از آن جمله: کتاب الفال لاهل الفُرس، کتاب الفال الفلکی ،کتاب قرعه ابن المرتحل الکبیره وکتاب قرعه ابن المرتحل الصغیره (۵۲۶)است .( اهور ،۱۳۷۲ ،ج۳: ۱۷۴۷)
پدر تموز (Tammuz)، نینازو نام داشت و خداوندگار فال‌بینی به وسیله‌ی آب به شمار می‌رفت. همچنین فال گرفتن «گیلگمش» (Gilgamesh)را می توان ، نام برد.گیلگمش، مردی بزرگ در عرصۀ دانش وخرد که در بین النهرین جزو نیمه خدایان شمرده می شد. کسی که اطلاعات مربوط به پیش ازروزهای طوفان را باز آورد وکسی که درراه سفری طولانی به جستجوی جاودانگی پای نهاد. ( ژیران، ۱۳۷۵: ۶۷)در زندگی اجتماعی و سیاسی یونانیان پیش‌گویی و تفأل نقش مؤثّری داشته است. یونانیان درباره‌ی هر چیزی می‌خواستند اراده‌ی خدایان را بدانند و می‌پنداشتند اراده‌ی خدا با علایم مختلفی که تفأل نامیده می‌شود، ظهور می‌کند. غرّش رعد، پرواز پرندگان، صدا کردن گوش و عطسه از وسایل تفأل بود. (همان، ۱۰۶)
علم فال :برخی هنوز فال و استخاره را قبول ندارند و آنرا جزء خرافات می­پندارند، در مقابل آنها هم هستند که فال را بعنوان علم ودانش یاد می­ کنند.علامه دهخدا در فرهنگ لغت خویش از فال بعنوان «علم فال» یاد نموده است:«علم فال علمی است که بوسیله آن برخی از حوادث آینده دانسته می­ شود و این کار بوسیله کلام مسموع یا گشودن قرآن یا کتب بزرگان مثل دیوان حافظ و مثنوی و نظایر آن که به تفأل شهرت دارد انجام
می پذیرد. برخی از علمای دین تفأل با قرآن را مجاز شمرده و به گفته بعضی صحابه استناد کرده ­اند پیامبر اکرم(ص) تفأل را دوست­ می داشت و از تطیّر منع می فرمود.»( دهخدا ذیل واژه ی فال )
دراشعار شاهنامه، بوسیله علم ستاره شناسی حوادث آینده دور و نزدیک رقم می خوردو بعنوان دانش یاد شده است .توجه و تحقیق در ستارگان و ارتباط آن با حالات و روحیات انسان از تجلّیات جان گرایی است. و مقدمۀ پیشرفت تحقیقات فضائی است. ایرانیان مانند کلیه اقوام نخستین به ستارگان توجه داشتند و کارهای خود را براساس وضعیت ستاره­ها قرار می­دادند.که می­توان به داستان گشتاسب اشاره­کرد،که او از جاماسب می خواهد که نتیجۀ جنگ را از روی شمارۀ­ستارها تعیین کند و ستاره شناسی را بعنوان دانش­گران­پایه می­داند وبه جاماسب می گویدکه این دانش راخداوند به تو عطا کرده است .
بـخوانـد آن زمــان شـاه جاماسب را کـجـا رهـنـمـون بـود گـشتـاسب را
ســرمــؤبــدان بـــود وشـاه روان چـراغ بــــزرگــــــان و اسپهبــدان
چـنان پـاکـدین بـود و پـاکیزه جان کــه بــودی بــراو آشکــار و نـهـان
ستــاره شنــاسی گـرانـمایـه بـــود ابــا او بــه دانـش گـران پـایه بود
بـپرسـید از او شـاه و گفتــا خدای تــــرا دیـــن بــه داد وپـاکیزه رای
چــو تـو نیست اندر جهان هیچ کس جـهانــدار ، دانش تــورا دادو بــس
ببایدت کـــردن زاخــــتــر شمار بــگوئی هـمه مـرمــرا روی کـار
( فردوسی ، ۱۳۷۵ ،ج ۲: ۲۷۵ )
چنانکه هاشم رضی، درکتاب آیین راز آمیز میترایی، با توضیحاتی که در خصوص اهمّیّت ونقش ستارگان در سرنوشت وتقدیر انسان داشته است، تفأل و زایچه را از دیدگاه عامیانه، خارج کرده ودر قلمرو علم دانسته است:«با توجه به اسناد از بایگانی های بابل و متون یونانی /رومی و سریانی و گزارش های تاریخی فراوان است – که اهمیت و نقش ستارگان رادر سرنوشت محتوم آدمیان و حوادث طبیعی بیان می کند و این همه رصد کردن ستارگان و وضع سیّارگان در رابطه با بروج دوازده گانه، و بعدها در جداول نجومی که ترسیم می شد، به تدریج شکل گسترده­تری می­یافت . متون باز ماندۀ لاتینی ویونانی و سنگ نگاره­ها و کتیبه­هایی که از مهرابه­ها
به دست آمده، همه حاکی از آن است، که شکل تفأّلی وزایچه در آیین میترایی دارای اهمّیت و اعتباری خاص بوده ­است. در دربارآشور وکلدانیان، دانش نجوم با اختر شناسی­که مبتنی بر طالع بینی و زایچه و تفأل بود، رواج داشت. در این دربارۀ، علاوه بر مصری ها، ایرانی­ها و مغان مادی نیز حضور فعال داشتند و جدول هایی که به تدریج در بارۀ نام های دینی و سیّارات است، از شکل عامیانۀ این باورها، جدا شده و در قلمرو علم با نامهای ویژه شان داخل شد. و شرح تاریخی این نام ها از صورت باورهای عامیانه تا مراحل شناخته شدۀ علمی، خود پژوهشی جداگانه است.» (رضی، ۱۳۸۱ ج۱: ۳۷۲)
«طالع بینی»که یکی از مشتقات فال است، با علم توافق دارد. لیال واتسون در کتاب« فوق طبیعت» به صراحت به این موضوع اشاره نموده ­است: علم وطالع بینی تا حد زیادی با هم توافق دارند. طالع بینان تفسیرشان را ازداده­های تولّد با این جمله آغاز می­ کنند. که موجودات روی زمین تحت تاثیر رویدادهای خارجی هستند. دانشمندان مجبورند، با این موضوع موافقت کنند، و… همچنین دانشمندان و هم طالع بینان وقایع آسمانی را توصیف می­ کنند. و تغییرات واضحی را که این وقایع در محیط بوجود می آورند جدول بندی می کنند، اما طالع بینان یک قدم جلوتر رفته و پیکرۀ پیچیده وبظاهر دلخواهی را بر پا کرده ­اند، تا کمکشان کند، که آنچه را می بینند تفسیر کنند. ( واتسون، ۱۳۶۹: ۷۵)
۲-۳-۱ – فال نیک و فال بد

فورفورال و ۵-هیدروکسی متیل فورفورال(HMF) به ترتیب بعنوان دیگر محصولات هیدرولیز پنتوزها و هگزوزها شناخته شده اند. پنتوزها در بازده بالا فورفورال میسازند، اما هگزوزها از طریق یک شبه فرایند هیدروکسی متیل فورفورال می دهندکه با ادامه حرارت دهی لویولینیک و فرمیک اسید نیز تولید می کنند.
فورفورال به عنوان یک بازدارنده قوی برای مخمر سایکرومایسیس^[۵]۱شناخته شده است. غلظت بالای g/L^[6]1 فورفورال در کاهش قابل توجه سرعت انتشارCO₂، تکثیر سلول وکل تعداد سلول ها در مرحله اول تخمیر موثر شناخته شد(پالمکویست و سایرین، ۱۹۹۹، طاهرزاده و سایرین،۱۹۹۹).

هیدروکسی متیل فورفورال از نظر شیمیایی به فورفورال مربوط می شود و بنابراین اثرات بازدارندگی مشابهی همچون فورفورال دارد، جز اینکه سرعت تبدیل آن پایین تر بوده که احتمالاًبه دلیل نفوذ پذیری پایین غشاء می باشد(لارسون و سایرین، ۱۹۹۹).
۲-۷-۳هیدرولیز اسید غلیظ
هیدرولیز لینگوسلولز با اسیدهای سولفوریک یا اسید هیدروکلریک غلیظ، فرایند نسبتا قدیمی است. براکونوت در ۱۸۱۹، ابتدا دریافت که سلولز را می توان به قند قابل تخمیر توسط اسیدهای غلیظ تبدیل کرد(شرارد وکرشمان, ۱۹۴۵). در این روش معمولا اسیدسولفوریک و اسید هیدروکلریک بکار میرود. فرآیندهای اسید غلیظ محصول قند بالاتری می دهند (٪۹۰ محصول گلوکز تئوریکی) و لذا محصول اتانول بالاتری در مقایسه با فرایند اسید رقیق تولید می نمایند بعلاوه فرایند اسید غلیظ می تواند در دمای پایین (۴۰ درجه سانتیگراد) عمل کند که مزیت آشکار آن در مقایسه با فرایند اسید رقیق حاصل می شود. با این حال غلظت اسید در این شیوه بسیار بالا است (٪۷۰-۳۰) و گرما دهی اسید غلیظ در طی هیدرولیز آنها را بسیار خورنده می سازد. بنابراین فرایند به آلیاژ گران یا ساختار غیر فلزی خاصی مانند سرامیک های ویژه نیاز دارد. بازیافت اسید، فرایند اضافه نسبت به سایرین بوده و فرایند خنثی سازی آن مقادیر زیادی سنگ گچ تولید می کند. بعلاوه، تاثیر زیست محیطی کاربرد اسیدهای هیدروکلریک را محدود می کند. سرمایه گذاری بالا و هزینه نگهداری به شدت سرمایه گذاری تجاری بالقوه برای این فرایند را می کاهد( کاتزن و سایرین ۱۹۹۵, جونز سمرا ۱۹۸۴). علی رغم معایب ذکرشده، فرایند اسید غلیظ هنوز مورد توجه است. اخیرا این شیوه توسط گروه محققان آلمان در فرآیندی به نام ” بیوسولفورال^[۷]۱” به کار رفته است. در این فرایند، زیست توده ‌با اسید سولفوریک ٪۷۰ اشباع شده و سپس با افزودن آب هیدرولیز می شود. بخشی از اسید توسط غشاء‌ آنیونی بازیابی شده و بخشی دیگر به شکل H2S از آزمایش فاضلاب غیر هوازی به دست می آید. ادعا شده این فرایند،‌ هزینه کل کمی برای تولید اتانول دارد سوسپانسیون به منظور جداسازی محلول قند ۵ کربنه و ۶ کربنه از مواد جامد باقیمانده ( بیشتر لیگنین و سلولز ) صاف می شود و پس از خنثی سازی مناسب محلول به واحد فرمانتور فرستاده می شود. برای تسهیل در مرحله ی بعدی هیدرولیز سلولز به پساب جامد اسید غلیظ زده می شود.
سپس با اسید سولفوریک ۳۰% مخلوط شده و برای کاهش حجم حلاّل و به دست آوردن یک اسید با غلظت۷۰% حرارت داده می شود. مرحله نهایی شامل این محلول در آب گرم به یک مخزن هیدرولیتیک جائیکه اسید غلیظ ۱۰% به دست می آید می باشد. این محلول تقریباً دو ساعت در دمای۱۰۰درجه سلسیوس حرارت داده می شود. در این مرحله هیدرولیز سلولز کامل می شود درحالیکه از هر گونه تجزیه نامطلوب شکر اجتناب می شود. بعد از آن محلول حرارت داده می شود تا هیدرولیز کاملی از سلولز به دست آید. محلول نهایی فیلتر می شود و مایع محلول نهایی محتوای ۱۰% اسید و ۱۰% گلوکز می باشد که با هیدروکسید کلسیم خنثی می شود و بعد از اینکه سنگ گچ تولید شده جدا شد، قندها به واحد تخمیر فرستاده می شوند. لیگنین جامد باقیمانده برای تولید نیرو سوزانده می شود. کل هیدرولیز سلولز در دو مرحله انجام شده است. اسید غلیظ۷۰% ساختمان کریستالی سلولز را با شکافتن پیوندهای هیدروژنی که بین زنجیره های سلولز است از هم می پاشاند، مرحله ی هیدرولیز مسئول واکنش هیدرولیتیک زنجیره های سلولز ایزوله می باشد. بازده تبدیل هیدرولیز سلولز و همی سلولز زیست توده های متفاوت توسط اسید غلیظ در جدول۲-۶ گزارش شده است. جدول۲-۷ نیز میزان بازدهی تولید بیواتانول ازساقه ذرت را نشان می دهد(دمیرباس ۲۰۰۵، بالات۲۰۰۸)
جدول۲-۶ بازده تبدیلی هیدرولیزاسیدی غلیظ(بردارسایرین،۱۹۹۰)

جدول۲-۷ میزان بازده تولیدبیواتانول از ساقه ذرت(بالات۲۰۰۸)

۲-۶- بررسی مطالعات مربوط به ارزیابی عملکرد زنجیره تامین
پس از ارائه مفاهیم و تعاریف کلی مربوط به زنجیره تامین، در این بخش به مرور ادبیات موضوع پژوهش به طور کلی و کاربرد تکنیک­های مدلسازی ریاضی و شبیه­سازی در زنجیره تامین پرداخته می­ شود. مقالات ارائه شده در این زمینه، برای شناسایی مدلها و رویکردهای مورد استفاده و همچنین صنایع مورد تحقیق، مورد بررسی قرار می­گیرند. برای این کار مقالات منتشر شده در سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۲ در این موضوع جمع­آوری و مورد تحلیل قرار گرفته­اند. به همین جهت از دو پایگاه Science Direct و Emerald و همچنین منابع دیگری نظیر کتاب­های منتشر شده و مقالات منتشر شده چندین نشریه داخلی در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ در این زمینه استفاده شده است.

بیشتر مقالات منتشر شده مربوط به ژورنال­های زیر می­باشد:
International Journal of Production Economics(511)
European Journal of Operational Research(285)
Computer Aided Chemical Engineering(132)
Journal of Operations Management(118)
Computers & Industrial Engineering(98)
Expert Systems With Applications(78)
جدول ۱ پیوست تعداد مقالات منتشر شده در زمینه مدیریت زنجیره تامین به طور کلی در هر نشریه، برای سال­های مختلف را نشان می­دهد.
نمودار شماره ۲-۵ نیز روند افزایشی مقالات منتشر شده در زمینه زنجیره تامین در سالهای مختلف را نشان می­دهد.
شکل۲-۵- نمودار تعداد مقالات منتشر شده در زمینه مدیریت زنجیره تامین در هر سال
مطابق جدول ۱ پیوست و نمودار ۲-۵ موضوع مدیریت زنجیره تامین در سال­های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب نموده است و روند افزایشی مقالات نشان می­دهد که این حوزه در حال گسترش است.
می­توان گفت، مدیریت زنجیره تامین موضوع گسترده­ای است که نظام­های مختلف و ابزارهای کمی و کیفی زیادی را پوشش داده است. از منظری دیگر، زنجیره تامین را می­توان به بخشهای مختلفی تقسیم نمود که هر بخش موضوعی از موضوعات زنجیره تامین را نشان می­دهد. برای هر قسمت مدیران ممکن است ابزارهای پشتیبانی تصمیم ­گیری یا تجزیه و تحلیل خاصی را بکار گیرند. این بخش­ها عبارتند از:
۱-حمل و نقل و لجستیک^[۱۲۲]
۲-موجودی و پیش ­بینی^[۱۲۳]
۳-بازاریابی و تجدید ساختار زنجیره^[۱۲۴]
۴-مدیریت تامین­کنندگان و منبع­یابی^[۱۲۵]
۵-محیط­های واسط اطلاعاتی والکترونیکی^[۱۲۶]
۶-طراحی محصول^[۱۲۷]
۷-خدمات پس از فروش^[۱۲۸]
۸-لجستیک معکوس و پیامدهای محیطی^[۱۲۹]
۹-منابع خارجی وارتباطات استراتژیک^[۱۳۰]
۱۰-ارزیابی عملکرد زنجیره
شکل ۲-۶ درصد مقالات انتشاریافته را در موضوعات مختلف زنجیره تامین نشان می­دهد.
شکل۲-۶- درصد مقالات منتشر شده در موضوعات مختلف زنجیره تامین
منبع: (سورینگ، ۲۰۱۲)
همانطوری­که در شکل ۲-۶ ملاحظه می­ شود، موضوع ارزیابی عملکرد زنجیره تامین بیشترین درصد مقالات انتشار یافته را به خود اختصاص داده است. موضوع ارزیابی زنجیره و اجزاء آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. ارزیابی عملکرد در زنجیره تامین به مفهوم ارزیابی کارایی زنجیره است. با چنین سنجشی، معیاری از کارایی و اثر بخشی هزینه­ های انجام شده در زنجیره بدست خواهد آمد و بدین ترتیب هزینه در زنجیره تامین بهبود و صرفه­جویی قابل توجهی در این زمینه انجام خواهد شد. بنابراین با توجه این نگرش در این پژوهش از بین موضوعات مختلف زنجیره تامین، مطالعه ارزیابی عملکرد زنجیره انتخاب شده است. نمودار ۲-۶ نیز تعداد مقالات چاپ شده در زمینه ارزیابی عملکرد زنجیره تامین در سالهای مختلف را نشان می­دهد.
شکل۲-۷- نمودار تعداد مقالات منتشر شده در
زمینه ارزیابی عملکرد زنجیره تامین در هر سال
جدول ۲-۷- تفکیک تعداد مقالات بررسی شده به لحاظ نوع رویکرد و سازمان مورد مطالعه

سال

رویکرد

نوع سازمان

کل مقالات بررسی شده به تفکیک سال

مدلسازی

شبیه سازی

مفهومی

مروری بر ادبیات

تولیدی

خدماتی

نامشخص