خداوند متعال در سوره مائده آیه ۱ می فرماید^[۶۲]:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُود…»
« ای کسانی که ایمان آورده اید،به پیمان ها وفا کنید..»
از این آیه برخی از نکات زیر دریافت می گردد:
- وجوب وفادارى به تمامى عقدها و پیمانها . «العقود» جمع همراه با «ال» است و افاده عموم مى‏کند؛ یعنى «أوفوا بکلّ عقد».
-وفای به پیمان لزوم، اصل و قاعده‏اولیّه درتمامى عقود است.
-خطاب مستقیم خداوند به مؤمنان و سپس فرمان به پایبندى به تعهدها و قراردادها، حاکى از اهمیت و ارزش آن است.(هاشمی رفسنجانی،۱۳۸۵،:ج۴: ۱۵۹)
خداوند متعال در آیه ۸ سوره مومنون می فرماید:
«وَ الَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُون‏»
« و آنان که امانتها و پیمان خود را رعایت مى‏کنند»
از این آیه برخی از نکات زیر دریافت می گردد:
- دستیابى به رستگارى اخروى، در گرو داشتن خصلت امانت‏دارى و پایبندى به عهد و پیمان است.
-مؤمنان راستین، انسان‏هایى امانت‏دار و پایبند به عهد و پیمان‏ خود هستند.
-خیانت‏کارى و پیمان‏شکنى، نشانه ضعف ایمان و مایه محرومیت از سعادت اخروى‏(هاشمی رفسنجانی و دیگران، ۱۳۸۵،ج۱۲: ۱۴)
پیامبراکرم (ص) فرمود:
«کسی که پیمان شکن باشد، دین ندارد»(ری شهری، ۱۳۸۴: ۴۱۳)
۴.۲.۷راستگویی(صداقت):
واژه «صدق»در قرآن دو نوع کاربرد دارد:صدق گفتاری و صدق رفتاری .صدق گفتاری به معنای مطابقت کلام با واقع است.حتی اگر گوینده هم به آن معتقد نباشد و آن را دروغ پندارد.صدق عملی یا رفتاری،به معنای مطابقت اعمال و رفتار انسان با گفتار یا اعتقاد وی،یعنی رفتار انسان تصدیق کننده گفتارش و یا مصدق اعتقادش باشد هر چند که سخنی هم نگوید.(مصباح یزدی،۱۳۷۸ ،ج ۳ :۳۳۶ -۳۳۵)
خداوند متعال در آیه۱۱۹ سوره توبه ^[۶۳](البرائه) می فرماید:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِین‏»
« ای کسانی که ایمان آورده اید،از خدا پروا کنید و با راستی پیشگان باشید.»
از آیه فوق برخی از نکات زیر دریافت می گردد:
- خداوند، فراخوان مؤمنان به راستى و درستى در گفتار و عمل‏ را داده است.
- ایمان به خداوند و پیامبر (ص)، مستلزم رعایت تقواى الهى است‏.
- مسلمانان، موظف به همراهى و همگامى با مؤمنان صادق و راستین و پرهیز از معاشرت با منافقان‏
- صدق و راستى، از ارزشهاى والاى انسانى و مهمترین صفت مؤمنان راستین‏ است.
- از اینکه خداوند مؤمنان متقى را «صادق» شمرده است، برداشت مى‏شود که: اظهارکنندگان ایمان، اگر عملًا به احکام دین پایبند نباشند و تقوا پیشه نکنند، در اظهار ایمان صادق نیستند.
- مرتبه «صادقین» برترین مرتبه ایمان و دیندارى‏ است.(هاشمی رفسنجانی و دیگران، ۱۳۸۵،ج۷: ۲۳۳ -۲۳۱)
رسول اکرم (ص) فرمود:
«شش چیز را برای من بر عهده بگیرید،تا بهشت را برای شما بر عهده بگیرم:زمانی که یکی از شما سخن گفت،دروغ نگوید،هنگامی که وعده داد،خلف وعده نکند،و زمانی که برایش امانت دادند،خیانت نکند.چشم هایتان را بپوشانید،و دست هایتان را باز دارید،و فرج هایتان را حفظ کنید   »(نراقی، ۱۳۸۸، ج۲ : ۱۹۲)

۴.۲.۸اخلاص :
در قرآن کریم مترادف اخلاص اصطلاحاتی نظیرسَبیل ِالله،مَرضاتِ الّه‏،َوجهِ الله،به کار رفته است و نمونه دیگر آن در آیه ۱۷۷ بقره کلمه حُبّه می باشد که مصلح اجتماعی از روی اخلاص و حب خداوند متعال و جلب رضای الهی،از دوستی مال و دارائی و رفاه وآسایش می گذرد،اوقات خود را صرف نیازمندان می کند و در جهت لقای خداوند متعال و دوستی حق تعالی از هیچ کوشش و فعالیتی دریغ ندارد.
زمینه های مربوط به اخلاص عبارتست از:
الف-اخلاص در نیت(قصد قربت): خداوند متعال در آیه ۲۹ اعراف می فرماید:
« قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ »
«بگو ای رسول ما،پروردگار من شما را به عدل و دوستی امر کرده و فرموده است که در هر عبادت روی به او آرید و خدا را از سر اخلاص بخوانید.»
پیامبرخدا (ص)فرمود:پاداش در مقابل خلوص است و عمل به نیت وابسته است.(فرید تنکابنی،۱۳۸۵،ج۱ :۲۵۱)
ب-بی ریا بودن در خدمت: خداوند درآیه ۱۴۲ سوره نساء صفت مشخصه منافقان را مکر و ریا ^[۶۴]و درآیه ۳۸^[۶۵] همان سوره ریا کاران را یار شیطان معرفی می فرماید. و در آیه ۱۰۴ کهف ،زیان کارترین مردم کسانی معرفی می شوند که حاصل تلاش و اعمال آنها در این جهان مدفون می شود و آنها کسانی جز ریا کاران نیستند . در آیه ۲۶۴ سوره بقره^[۶۶]، امداد و انفاق توام با ریا را تشبیه به دانه ای می کند که در روی صخره ای با قشر نازکی از خاک کاشته شده باشد و قطرات باران(ریا) نه تنها خاک،بلکه بذرهای کاشته شده را نیز با خود شسته و می برد و چیزی جز خسران و اندوه نصیب صاحب آن نمی گرداند.(زاهدی اصل، ۱۳۷۱: ۵۰- ۴۹)
ج-بدون منت وآزار بودن خدمت: خداوند متعال در آیه ۲۶۲ سوره بقره می فرماید:
«الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنّاً وَ لَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُون‏»
«کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می کنند،سپس در پی انفاقشان نه منتی می نهند و نه آزاری می رسانند،اجرشان را نزد پروردگارشان خواهند داشت،و ترسی بر آنان نیست و غمگین نمی شوند.»
فعل «لا یُتْبِعُونَ» در این آیه و مضارع بودن آن، این است که در هیچ زمانى- چه هنگام انفاق و چه پس از آن، منت و آزارى از انسان سرنزند و کسى را که عمل نیک در حق او انجام گرفته، آزرده خاطر نسازد.که اگر این کار را بکند هنگام احسان یا پس از آن پاداشی دریافت نمی کنند و انفاق آنها به هدر رفته است.
۴.۲.۹صراحت:
صراحت در سخن گفتن ،نقطه مقابل گنگی، ابهام و دو پهلو بودن سخن است. صراحت باعث می شود تفسیر های متفاوت از یک سخن نگردد و این خودش باعث شفافیت و شفافیت به نوبه خود به ایجاد اعتماد کمک می کند.مانند آیه ۴ سوره ممتحنه که درآن حضر ت ابراهیم (ع) با صراحت به دشمنا ن خدا و بت پرستان می گفت:
«…ما از شما و آنچه غیر از خدا می پرستید بیزاریم،ما نسبت به شما کافریم،و میان ما و شما عداوت و دشمنی همیشگی آشکار شده است،و این وضع همچنان ادامه دارد تا به خدای یگانه ایمان بیاورید…)
۴.۲.۱۰رفق و مدارا:
یکی از اصول اخلاقی رفق و مدارا کردن با مردم است.رفق به معنای مهربانی،نرم خویی و لطافت است. رفیق یعنی دوست بسیار مهربان و ارفاق کردن. رعایت این اصل اخلاقی نیز در همه عرصه های اجتماعی و از جمله رفتارهای اقتصادی سفارش شده است و ظهور آن در فرایند کسب و کار به صورت رعایت حال دیگران در عرصه های گوناگون اقتصادی است.(میر معزی،۱۳۸۷ : ۲۱ -۲۰)
خداوند متعال در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران می فرماید:
«فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ »
«پس به [برکتِ‏] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پیرامون تو پراکنده مى‏شدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه، و در کار[ها] با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتى بر خدا توکل کن، زیرا خداوند توکل‏کنندگان را دوست مى‏دارد.»