مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………۴
۸
۹
گفتار اول: موازین جهانی حقوق بشر ۱۱
الف) اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸ ۱۱
ب) اعلامیه جهانی حقوق کودک۱۹۵۹ ۱۳
پ) کنوانسیون حقوق کودک ۱۹۸۹ ۱۵
ت)کمیته حقوق کودک…………………………………………………………………………………………………………………۲۲
ث) پروتکل اختیاری منضم به کنوانسیون حقوق کودک در مورد فروش، فحشا و پورنوگرافی کودکان ۲۵
گفتار دوم.رهنمودهای جهانی ناظر بر کودکان ۲۷
الف) اقدامات یونسکو ۲۷
ب) رهنمود ریاض ۲۸
پ) چهارمین کنفرانس جهانی زنان:اقدام برای تساوی،توسعه و صلح ۱۹۹۵ ۲۹
۳۱
گفتار اول. موازین اروپایی ۳۵
الف) رهنمود« تلویزیون فرامرزی» و متمم آن ۳۵
ب) توصیه­نامۀ شورا ۳۶
پ) بررسی «کنترل والدین بر پخش تلویزیون» ۳۶
ت) نتایج شورا در مورد حمایت از کودکان در پرتو ایجاد خدمات سمعی بصری دیجیتال ۳۶
ث) قطعنامۀ پارلمان اروپایی «بررسی کنترل والدین بر تلویزیون» ۳۷
ج)کمیسیون اروپایی ۳۷
چ) شورای اروپا ۳۹
گفتار دوم :مطالعه تطبیقی موازین ناظر بر محتوای برنامه های تلویزیونی در برخی کشورها ۴۱
الف)آلمان ۴۱
ب)انگلستان ۴۳
ب) آمریکا ۴۷
۵۱
۵۲
گفتار نخست: قانون اساسی و حمایت از سلامت جسمانی و روانی کودک ۵۳
گفتار دوم. سایر قوانین ۵۶
الف)سوء استفاده ازکودک برای روسپیگری ۵۶
ب)به اعتیادکشاندن کودکان ویا سوء استفاده ازآنها درخرید وفروش یا توزیع موادمخدر ۵۷
پ) حمایت ازکودکان دربرابر خشونت وسوء استفاده های جسمی ،جنسی، روحی و روانی درقوانین جزائی ۵۷
گفتار سوم :قوانین حاکم بر صدا سیما ۶۳
الف )قانون اداره صدا سیمای جمهوری اسلامی ایران ۶۳
ب)قانون خط مشی کلی و اصول برنامه های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران…………………۶۴
پ) اساسنامه سازمان صدا و سیما ۶۸
ت) مجموعه مقررات و ضوابط تولید و پخش آگهی­های رادیویی و تلویزیونی ۷۱
فصل دوم. آسیب­شناسی برنامه ­های تلویزیون از منظر حقوق کودک ۷۴
گفتار نخست :خشونت در برنامه های تلویزیونی و تأثیر آن برتمامیت جسمانی و روانی کودکان ۷۵
الف ) تأثیر خشونت بر کودکان ۷۵
ب) خشونت در برنامه های تلویزیون ملی :آسیب شناسی برنامه های خشونت بار…………………………..۸۲
گفتار دوم : تبعیض، فصل مشترک نقض تمامیت جسمانی و روانی کودکان ۸۹
الف( تبعیض و کودک ۸۹
ب )تبعیض در برنامه های تلویزیون: آسیب شناسی برنامه های دربردارنده تبعیض ۹۶
گفتار سوم :تبلیغات بازرگانی :فرصت ها و چالش های برنامه های تبلیغاتی از نگاه حقوق کودک ۱۰۷
الف) تبلیغات بازرگانی :اهداف و رویکرد ها ۱۰۸
ب) نحوه ارائه تبلیغات بازرگانی در تلویزیون و تأثیرآن بر حفظ تمامیت جسمانی و روانی کودکان…۱۱۵
نتیجه ۱۲۰
فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………..۱۲۳
مقدمه
مک لوهان پژوهشگر وسایل ارتباط جمعی الکترونیک، در مباحث مربوط به دهکده جهانی تکیه زیادی بر وسایل ارتباطی نوین و الکترونیکی می کند. وی به عنوان نمونه تلویزیون را وسیله ای همه شمول دانسته که مشارکت بشر را جلب می کند و در بسیاری از شئون هستی حضور دارد .خدمات رسانه های الکترونیکی قابل توجه و خسارات آن نیز نگران کننده است. در واقع اطلاعات و دانش از طریق تلویزیون به درون ضمیر ناخودآگاه انسان وارد می شود و ارزش های تلقینی در او نهادینه می گردد. برخلاف مطبوعات و اینترنت که رسانه مطلوب قشر باسواد و فرهیخته است، افراد بی سواد،کم سواد و به طور کلی کسانی که حوصله تمرکز حواس برای خواندن را ندارند مجذوب این رسانه دیداری میشوند.
کیفیت و نحوه شکل گیری دیدگاه ها، رفتار و شخصیت افراد به مقدار زیادی تحت الشعاع حوادث دوران کودکی و نوجوانی است . می توان ادعا کرد که رسانه های دیداری تأثیرات مطلوب و نامطلوب گوناگون بر روی کودکان و نوجوانان دارد . هم اکنون که سازمان صداو سیمای جمهودی اسلامی ایران پخش برنامه های خود را از هشت کانال آنالوگ و ۱۱ شبکه دیجیتالی پی گرفته است تأثیرات نامطلوب آن بر روی کودکان و اندیشیدن تدابیری برای مقابله با آن حائز اهمیت است .
گر چه همۀ افرادجامعه، اعم از بزرگسالان و کودکان، به طور پیوسته در معرض تأثیرات تلویزین قرار دارند، اما در مجموع تأثرپذیری کودکان بیشتر است؛ زیرا آنها به دلیل نداشتن تجربۀ کافی و ویژگی­های شناختی، مسائل را به گونه­ ای متفاوت از بزرگسالان درک می­ کنند. برنامه ­های تلویزیون را با توجه به سن مخاطبان می­توان در دو دستۀ کلی برنامه ­های ویژه کودک و برنامه ­های بزرگسالان تقسیم نمود. در برنامه ­های ویژۀ کودکان که پر واضح است از لحاظ محتوا و شکل برنامه باید اصول راجع به مصالح کودکان را در برنامه­سازی مدنظر داشت. در مورد برنامه ­هایی که با هدف سنین بزرگسال تهیه می­ شود، با توجه به اینکه مخاطبان تنها منحصر به این سنین نیستند نیز مستلزم رعایت موازین و قواعدی در تهیه و پخش برنامه می­باشد.
بایسته­های اخلاقی و هنجارهای حاکم بر جامعه پیرامون کودک که مورد قبول همگان یا اکثریت اعضای جامعه است باید در سیطرۀ مقررات و قواعد حقوقی قرار گیرد تا حق­های این قشر آسیب­پذیر از تجاوز در امان بماند. لذا تلویزیون در تهیه و پخش برنامه ­های خود ملزم به پیروی از موازین و مقرراتی که در این راستا شناسایی، تدوین و به تصویب مراجع ذی­صلاح رسیده است. سلامت کودکان از هر دو جنبۀ فیزیکی و روانی از موضوعات اصلی قواعد مقررات راجع به برنامه ­های تلویزیونی است که در اکثر اسناد حقوقی مرتبط مورد تصریح قرار گرفته است.
بیشتر تحقیقاتی که در خصوص پیامدهای کلی رسانه ­های جمعی انجام شده به طور عمده مربوط به تلویزیون است که بیشتر از رسانه ­های دیگر مورد استفادۀ کودکان قرارمی­گیرد و دسترسی به آن آسان است. یکی از ویژگی­هایی که تلویزیون را در مقایسه با رسانه ­های دیگر منحصر به فرد می­سازد، این است که دارای تصویر و صدا است. خردسالان چون قادر به خواندن نیستند، به صوت و تصویر وابسته می­شوند. استفاده از تصاویر زنده و متحرک، در واقعی جلوه دادن برنامه ­های تلویزیون نقش مهمی ایفا می­ کند . موجب می­ شود که مخاطبان اعتماد زیادی به این رسانه داشته­باشند. پخش برنامه ­هایی که حاوی خشونت، بدزبانی، تبعیض جنسیتی و مسائلی از این دست باشد می ­تواند سلامت کودک را به خطر اندازد.
برای رفع این نگرانی­ها تدوین برنامۀ جامع حمایتی نیازی ضروری است و بدون تردید در این برنامه، تدوین قوانین و مقررات حقوقی در کنار تنظیم راهنمای عملی و نیز نظام­نامه­های اخلاق حرفه­ای از اولویت فراوانی برخوردار است. بدین منظور در حوزۀ حقوق بین­الملل گام­هایی برداشته شده است. افزون بر اختصاص موادی از «اعلامیۀ جهانی حقوق بشر» و «میثاق بین ­المللی حقوق مدنی و سیاسی» ٬ مهمتر از همه «کنوانسیون حقوق کودک» توجه خاصی به تبیین اصول حقوق کودک در برابر رسانه ­ها نشان داده­اند. همچنین اعلامیه­ها، قطعنامه­ها و مصوبات دیگری در سطح کشورها یا مناطق جغرافیایی در این باره وجود دارد.
با این همه به رغم مبانی و فرهنگ غنی دینی و ملی ما که دربردارندۀ نگاه متعالی به کودک و پاسداشت منزلت و حقوق اوست، خلأ آشکاری در زمینۀ قوانین حمایت در برابر رسانه ­ها و بطورخاص تلویزیون وجود دارد. لذا شناخت آسیب­های کودکان در برابر برنامه ­های تلویزیونی و ایجاد چارچوب حقوقی مناسب برای حمایت از کودک از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در این تحقیق مواردی که می ­تواند سلامت جسمانی و روانی کودکان را از طریق برنامه ­های تلویزیونی به خطر اندازد و موازین حقوقی برای حمایت از کودکان در برابر این خطرات مورد بررسی قرار خواهد گرفت. شناسایی قوانین و مقررات موجود که در این زمینه در سطح بین­الملل، منطقه­ای و داخلی وجود دارد می ­تواند ما را در ارتقاء وضع موجود یاری رساند.
در این تحقیق گردآوری مطالب و اطلاعات به شیوۀ کتابخانه­ای- اسنادی و اینترتی صورت گرفته است و در جهت شناسایی خلأ ها و راهکارهای قانونی ممکن برای نظام حقوقی ایران از روش ماهوی تطبیقی و تحلیل وترکیب استفاده شده است. تازه بودن موضوع تحقیق و عدم سابقۀ پژوهشی در این رابطه انجام تحقیق را با دشواری­هایی همراه ساخت.
سؤال اصلی و سؤالات فرعی این پژوهش به شرح زیر است:
 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.
 

سوال اصلی
 

چگونه می توان از سلامت جسمانی و روانی کودک در قبال برنامه های تلویزیون حمایت کرد ؟

سؤالات فرعی
 

۱- سازو کارهای حقوقی-اجرایی داخلی بخصوص راهکارهای صدا و سیما در این خصوص چیست؟
۲- تکالیف بین المللی ناظر به حمایت از سلامت جسمانی و روانی کودک در رسانه ها بالاخص تلویزیون کدامند ؟

 فرضیۀ اصلی
 

80- العوا، سلوی محمد، و حسین سیدی، بررسى زبان‏شناختى وجوه و نظایر در قرآن، مشهد: به نشر، چاپ اول، 1382.
‏81- الفارسی، ابو على الحسن بن عبد الغفار، الحجة للقراء السبعة، بیروت: دارالمامون للتراث، چاپ دوم، 1413ق/ 1993م.
82- فانی اصفهانی، علی، آراء حول القرآن، بیروت: دارالهادی، چاپ اول، 1411ق/1991م.
83- فراهیدى، خلیل بن احمد، العین، قم: انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410ق.
84- الفضلی، عبدالهادی، مقدمه اى بر تاریخ قراءات قرآن‏، ترجمه: محمدباقر حجتی، بی جا: اسوه، بی نا، بی تا.
85- ___________، القراءات القرآنیه، ترجمه محمدباقر حجتی با عنوان: مقدمهای بر تاریخ قراءات قرآن کریم، تهران: انتشارات اسوه، 1373.
86- فیض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى، الوافی، كتابخانه امام أمیر المؤمنین على علیه السلام ، اصفهان، چاپ اول، 1406ه.ق.
87- القاضی، عبد الفتاح عبد الغنى، البدور الزاهرة فی القراءات العشر، القاهره: دارالسلام، چاپ دوم، 1426ق/ 2005م.
88- قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، به تحقیق جلال الدین ارموى، بی جا، 1371ه.ق.
89- القطان، مناع، مباحث فی علوم القرآن، بیروت: موسسة الرساله، چاپ سوم، 1421ق/ 2000م.‏
90- القفطی، جمال الدین ابى الحسن على‏ بن‏ یوسف، انباه الرواة على انباه النحاه، تحقیق: محمد ابو الفضل ابراهیم، القاهره: دار الفكر العربى، الطبعة الأولى، و بیروت: مؤسسة الكتب الثقافیة، 1406ق.
91- قیس آل قیس، الإیرانیون و الأدب العربی رجال علوم القرآن‏، مؤسسة التحقیقات والبحوث الثقافیه، بی جا: بی نا، بی تا.
92- کلانتری، ابرهیم، عوامل اختلاف قراءات قرآن کریم، مجله بینات، شماره17، 1377.
93- كلانترى ارسنجانى، علی اکبر، نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنى، قم: بوستان کتاب قم، چاپ اول، 1384.
94- كلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الكافی، تهران: دار الكتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
95- مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الكافی، الأصول و الروضة، تهران: المكتبة الإسلامیة ، چاپ اول، 1382ه.ق.
‏96- مالك بن أنس، موطأ، تصحیح محمّد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1406ق.
97- متولى، عبد الحمید محمود، أضواء على مناهج بعض المفسرین من زوایا علوم القرآن، بی جا: اسلامیه، 1420ق/1999م.‏
98- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ه.ق.
‏99- محیسن، محمد سالم، الهادی شرح طیبة النشر فی القراءات العشر، بیروت: دارالجبل، چاپ اول، 1417ق/ 1997م.
100- ____________، القراءات و أثرها فی علوم العربیة، بیروت: دارالجیل، چاپ اول، 1418ق/1998م.
101- ____________، المغنی فی توجیه القراءات العشر، القاهره: دارالجیل، بیروت: مکتبه الکلیات الازهریه، چاپ دوم، 1413ق/ 1993م.
102- مرادی، محمد، امام علی (ع) و قرآن، تهران: هستی نما، چاپ اول، 1382.
103- مسلم‏، أبی الحسین مسلم بن الحجّاج القشیری النیسابوریّ، صحیح‏ مسلم، تحقیق: محمّد فؤاد عبد الباقی، القاهره: دار الحدیث ، الطبعة الأولى، 1412ق.
‏104- مظلومی، رجبعلی، پژوهشى پیرامون آخرین كتاب الهى، تهران: نشر آفاق، چاپ دوم، 1403ق.‏
105- معارف، مجید، (الف)، مباحثى در تاریخ و علوم قرآنى‏، تهران: نبا، چاپ اول، 1383.
106- _______، (ب)، پرسش و پاسخ‏هایى در شناخت تاریخ و علوم قرآنى، تهران: كویر، چاپ هشتم، 1383.
107- _______، (ج)، در آمدى بر تاریخ قرآن، تهران: نبا، چاپ اول، 1383.
108- _______، مقدمهای بر تاریخ اختلاف قرائت قرآن، مجله مقالات و بررسیها، دوره63، 1377.
109- معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، ترجمه: ابومحمد وکیلی، تحت عنوان: آموزش علوم قرآن، بی جا: سازمان تبلیغات اسلامى، بی نا، 1374.
110- ____________، تفسیر و مفسران، ترجمه: خیاط و نصیرى، قم: مؤسسه فرهنگى التمهید، چاپ اول، 1379.
111- مودب، رضا، نزول قرآن و رؤیاى هفت حرف، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1378.
112- _______، اعجاز القرآن در نظر اهل بیت عصمت ع و بیست نفر از علماى بزرگ اسلام‏، قم: احسن الحدیث، چاپ اول، 1379.
113- میرشمسی، صدیقه، روش شیخ طبرسی در مجمع البیان و جوامع الجامع، مجله نامه الهیات، سال چهارم، شماره سیزدهم، 1389.
114- میر محمدی زرندی، ابوالفضل، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، چاپ اول، 1420.
115- النسائی، أبی بكر عبد الرحمن أحمد بن شعیب ، سنن النسائی، به شرح الحافظ جلال الدین السیوطی و حاشیة الإمام السندی، بیروت: دار المعرفة، 1414ق.
116- نکونام، جعفر، پژوهشى در مصحف امام على،‏ رشت: انتشارات كتاب مبین، چاپ اول، 1382.‏
117- نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد، تفسیر
غرائب القرآن و رغائب الفرقان، به تحقیق: شیخ زكریا عمیرات، دار الكتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، 1416ق.
Abstract
This thesis had tried to investigate the role of different readings in the interpretations of Tabarsi in Majma Al-Bayan. So it is necessary to briefly mention the definition of different readings, and then their history and the important pioneers who were effecting in reading and compiling the reading books would be presented.
As all Scientists of Quran and its interpretation are not of the same ideas toward different readings, especially the differences between Shiite and Sunnite clergies, so one of the chapters of this thesis is devoted to investigate Tabarsi’s point of view about different readings, some special ideas of him are mentioned there.
About differences in the readings of Majma Al-Bayan’s explanations, the principles and criteria which Tabarsi had used in identifying and recognizing the true reading had been talked the most. Unlike other researchers about Quran, he did not confine his principles and criteria in 3 kinds, and had developed his own specific point of view. So this research tries to identify the principles of the true reading from the point of view of Tabarsi in Majma Al-Bayan, to meticulously searching the effects of different readings in his interpretations.
In the final chapter of this thesis, the role of differences in readings in the interpretations of Majma Al-Bayan are presented in 2 separate sections and also analyzing them in Jurisprudence perspectives and also the other perspectives. Therefore, due to the importance of Jurisprudence issues and the verses representing judicial issues, the first part of the fifth chapter is going to represent the effects of different readings in the Tabarsi’s interpretations in the field of jurisprudence and judicial issues. The second part of this chapter presents the effects of different readings in Tabarsi’s interpretation in the light of Quranic subjects in Majma Al-Bayan.

 پایان نامه ها
 

 0
 
 

۱٫ هر فرد به حکم اینکه بنده ی خدای تعالی است، به فرمان عقل، ملزم به امتثال و پیروی از احکام شرع و ملزم به تطبیق رفتارش در تمام عرصه‌های حیات اجتماعی و فردی بر شریعت است.

۲٫ برای هر مکلّف، امکان دستیابی به اجتهاد و استنباط احکام شرع و تعیین موقف عملی خود در برابر شریعت، وجود ندارد.
۳٫ احتیاط نیز در همه ی حوادث زندگی، امکان‌پذیر و میسور نیست؛ زیرا احتیاط بستگی به تشخیص موارد و دفع موانع آن دارد و این برای هر کسی میسّر نیست؛ به خصوص در شبهات حکمیه؛ مگر اینکه شخص، خودش مجتهد باشد و یا با راهنمایی مجتهد، احتیاط کند.
تقلید، همانند اجتهاد، امری تردید ناپذیر و از بدیهیات است و این امر بدیهی، در نهایت، برخاسته از ضرورت پیروی انسان از دین است و انکار و منع این دو امر ضروری، برابر با انکار و منع پیروی از دین است. بنابر این، بحث و نزاع در اینکه آیا شرع اجازه ی اجتهاد و تقلید را داده است یا نه، همانند بحث در بدیهیات و‌ ضروریات است و جایی برای آن وجود ندارد. تقلید برای تعیین موقف- عملی مکلفّ در برابر شریعت، یک عنصر ضروری در اسلام است- مسئله تقلید، ریشه در سرشت و فطرت آدمی نیز دارد، که عبارت باشد از رجوع شخص نادان به دانا در تعیین مواقف عملی خود. سیره ی قطعی عقلا نیز بر این عمل جاری است و این سیره، از گذشته تا عصر تشریع، بدون هیچ منعی از سوی شارع، جریان داشته است.
اجتهاد و تقلید در قلمرو مشروع و تجویز شده ی خود، دو عنصر اساسی در اسلام است و هر فردی به حکم لزوم تبعیت از دین، ملزم است که به یکی از این دو عنصر عمل کند تا موقف عمل خود را در برابر شریعت، مشخص ساخته، از ظاهر شریعت در احکام شرعی اسلامی و آثار مثبت و ارزنده ی آن، حفاظت و پاسداری کند و از آثار سلبی و ویرانگر که نتیجه ی ترک عمل به این دو عنصر است، بپرهیزد
پاسخ پرسش دوم: پاسخ این پرسش نیز روشن است؛ یعنی اسلام، اجتهاد را در هر عصر و برای هر فرد، جایز، و آن را یکی از ضروریات می‌داند و این ضرورت نیز نشأت گرفته از امور ضروری زیر است:
اوّلًا، ابدیت و جاودانگی شریعت اسلامی
ثانیاً، شریعت اسلام، تنها وسیله برای حل تمامی مشکلات پیچیده ی زندگی انسان در هر عصر است
ثالثاً، پیروی انسان از دین در تمامی عملکردها و به گونه‌ها و اشکال مختلف آن، امری ضروری است درجه‌ای نیست.
رابعاً، نصوص تشریع که در این عصر در دسترس ما قرار دارد، از نظر وضوح و روشنی، که ما را نسبت به اقامه ی دلیل و تلاش دریافتن دلیل، بی نیاز سازد.
خامساً، در این جهت، فرقی بین عصری و عصر دیگر و فردی با فرد دیگر وجود ندارد و این نیز امری ضروری است. [۳۳]
۱-۱۵ انواع اجتهاد
۱- ۱۵- ۱ اجتهاد مشروع
کلمه اجتهاد تا قرن پنجم به همین معنای بالخصوص یعنی به معنای قیاس و اجتهاد رأی که از نظر شیعه اجتهاد ممنوع است استعمال می‌شد. علمای شیعه تا آن وقت در کتب خود باب الاجتهاد را می‌نوشتند برای اینکه آن را رد کنند و باطل بشمارند و آن را ممنوع اعلام نمایند؛ مثل شیخ طوسی در عُدّه. ولی تدریجاً معنای این کلمه از اختصاص بیرون آمد و خود علمای اهل تسنن مثل ابن حاجب در مختصر الاصول- که عضدی آن را شرح کرده و تا این اواخر کتاب اصول رسمی جامع ازهر بوده و شاید الان هم باشد- و قبل از او غزالی در کتاب معروف المستصفی کلمه اجتهاد را به معنای خصوص اجتهاد رأی استعمال نکردند که در عرض کتاب و سنت قرار بگیرد، بلکه به معنای مطلق جهد و کوشش برای به دست آوردن حکم شرعی به کار بردند که با این تعبیر بیان می‌گردد: استفراغ الوسع فی طلب الحکم الشرعی. به حسب این تعریف معنای اجتهاد به کار بردن منتهای کوشش در استنباط حکم شرعی از روی ادله معتبره شرعیّه است. [۳۴]
حسب این تعریف معنای اجتهاد به کار بردن منتهای کوشش در استنباط حکم شرعی از روی ادله معتبره شرعیّه است، اما اینکه ادله شرعیه معتبره چیست، آیا قیاس و استحسان و غیره نیز از ادله شرعیّه هست یا نیست، مطلب دیگری است.[۳۵]
از این وقت علمای شیعه نیز این کلمه را پذیرفتند، زیرا اجتهاد را به این معنی آنها قبول داشتند. این اجتهاد، اجتهاد مشروع است. هر چند این کلمه در ابتدا در میان شیعه یک کلمه منفوری بود ولی بعد از آنکه تغییر معنا و مفهوم داد علمای شیعه تعصب نورزیدند و از استعمال آن خودداری نکردند. چنین به نظر می‌رسد که در بسیاری از موارد، علمای شیعه مقید بودند که رعایت وحدت و اسلوب و هماهنگی با جماعت مسلمین را بنمایند. مثلًا اهل تسنن اجماع را حجت می‌دانستند و تقریباً برای اجماع نیز مانند قیاس اصالت و موضوعیت قائلند و شیعه آن را قبول ندارد، چیز دیگر را قبول دارد، ولی برای حفظ وحدت و اسلوب، نام آنچه را خودشان قبول داشتند اجماع گذاشتند. آنها گفته بودند ادلّه شرعیه چهارتاست: (کتاب و سنت و اجماع و اجتهاد قیاس) اینها گفتند: ادلّه شرعیه چهارتاست: کتاب و سنت و اجماع و عقل. فقط به جای قیاس عقل را گذاشتند. به هر حال اجتهاد تدریجاً معنای صحیح و منطقی پیدا کرد، یعنی به کار بردن تدبر و تعقل در فهم ادلّه شرعیه، که البته احتیاج دارد به یک رشته علوم که مقدمه شایستگی و استعداد تعقل و تدبر صحیح و عالمانه می‌باشند.
علمای اسلام تدریجاً برخوردند که استنباط و استخراج احکام از مجموع ادلّه شرعیه احتیاج دارد به یک سلسله علوم و معارف ابتدایی از قبیل علوم ادبیه و منطق و به دانستن قرآن و تفسیر و حدیث و رجال حدیث و شناختن قواعد علم اصول و حتی اطلاع بر فقه سایر فرق. و «مجتهد» به کسی گفتند که این علوم را واجد باشد. اول کسی که کلمه اجتهاد و مجتهد را در شیعه به این معنا استعمال کرد علامه حلّی است. علامه در کتاب تهذیب الاصول بعد از باب القیاس، باب الاجتهاد دارد و در آنجا اجتهاد را به همین معنا استعمال کرده که امروز استعمال می‌کنند و شایع است.
پس اجتهادِ ممنوع و مردود از نظر شیعه یعنی رأی و قیاس که در قدیم به نام اجتهاد نامیده می‌شده، خواه آن را یک منبع تشریع و تقنین مستقل بشماریم و یا آن را وسیله استنباط و استخراج حکم واقعی قرار دهیم. ولی اجتهادِ مشروع عبارت است از به کار بردن کوشش و جهد بر مبنای تخصص فنی.[۳۶]
۱-۱۴-۲ اجتهاد ممنوع
مجتهد حکمی را که در کتاب و سنت نیست با فکر خودش و رأی خودش وضع کند. این را در اصطلاح اجتهاد رأی می‌گویند. این گونه اجتهاد از نظر شیعه ممنوع است ولی اهل تسنن آن را جایز می‌دانند. آنها منابع تشریع و ادله شرعیه را که ذکر می کنند می گویند: کتاب و سنت و اجتهاد. اجتهاد را که مقصود همان اجتهاد رای است در عرض کتاب و سنت قرار می دهند. این اختلاف نظر از اینجا سرچشمه می‌گیرد که اهل تسنن می‌گویند احکامی که به وسیله کتاب و سنت تشریع شده محدود و متناهی است و حال آنکه وقایع و حوادثی که پیش می‌آید نامحدود است، پس یک منبع دیگر غیر از کتاب و سنت لازم است معین شده باشد برای تشریع احکام الهی و آن همان است که از او به«اجتهاد رأی» تعبیر می‌کنیم. در این زمینه احادیثی هم از رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده‌اند. از آن جمله اینکه رسول خدا ص هنگامی که معاذ بن جبل را به یمن می‌فرستاد از او پرسید در آنجا چگونه حکم می‌کنی؟ گفت مطابق کتاب خدا. فرمود اگر حکم را در کتاب خدا نیافتی چگونه حکم می‌کنی؟ گفت از سنت پیغمبر خدا استفاده می‌کنم. فرمود اگر در سنت پیغمبر خدا نیافتی چه خواهی کرد؟ گفت: اجْتَهِدُ رَأیی یعنی فکر و ذوق و سلیقه خودم را به کار می‌اندازم. احادیث دیگری هم در این زمینه روایت کرده‌اند.
در اینکه«اجتهاد رأی» چگونه است و به چه ترتیبی باید صورت بگیرد، در میان اهل تسنن اختلاف نظر است. شافعی در کتاب معروف خود به نام -الرّساله- که اولین کتابی است که در علم اصول فقه نوشته شده، و بابی دارد به نام باب اجتهاد. شافعی در آن کتاب اصرار دارد که اجتهاد که در احادیث آمده منحصراً«قیاس» است. قیاس اجمالًا یعنی موارد مشابه را در نظر بگیریم و در قضیه مورد نظر خود مطابق آن موارد مشابه حکم کنیم.
ولی بعضی دیگر از فقهای اهل تسنن اجتهاد رأی را منحصر به قیاس ندانسته‌اند«استحسان» را نیز معتبر شمرده‌اند. استحسان یعنی اینکه مستقلًا بدون اینکه موارد مشابه را در نظر بگیریم ببینیم اقرب به حق و عدالت چیست و ذوق و عقل ما چگونه می‌پسندد همان طور رأی بدهیم. و همچنین است«استصلاح» یعنی‌ تقدیم مصلحتی بر مصلحت دیگر. و همچنین است«تأوّل» یعنی هرچند حکمی در نصّی از نصوص دینی، در آیه‌ای از آیات قرآن و یا حدیثی از احادیث معتبره پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله رسیده ولی به واسطه بعضی مناسبات، ما حق داشته باشیم از مدلول نصّ صرف نظر کنیم و«رأی اجتهادی» خود را مقدم بداریم… [۳۷]
۱-۱۶ اجتهاد دارای دو معنا و دو مفهوم است.
۱-۱۶-۱ الف- اجتهاد از راه رأی و تفکر شخصی
۱-۱۶-۲ ب- اجتهاد از راه منابع معتبر شرعی
اجتهاد به معنای اول، در بینش اصولیان و اخباریان امامیه، منفی ولی در بینش اصولیان و برخی از اخباریان جامعه اهل سنت مثبت است.
ولی اجتهاد به معنای دوم، در بینش همه اصولیان مذاهب اسلامی مورد قبول است و تنها از نظر اخباریان آن ها مورد نقد و اشکال است.
مطلب دوم- اجتهاد به معنای دوم که مورد پذیرش همه عالمان اصولی مذاهب اسلامی است دارای دو نوع است:
الف- اجتهاد پویا و مترقی و بالنده
ب- اجتهاد جامد و ایستا و راکد
اجتهاد پویا عبارت از اجتهادی است که بعد از سنجیدن ابعاد قضایا و با توجه به دو عنصر زمان و مکان که از عوامل تعیین کننده و مشخص کردن ملاک و ویژگی های موضوعات در بستر زمان می‌باشند، در منابع به کار گرفته می‌شود.
اجتهاد جامد عبارت از اجتهادی است که؛ بدون سنجیدن ابعاد قضایا و بررسی موضوعات و ویژگیهای آن ها در منابع اعمال می‌گردد. این دو نوع اجتهاد را فقه اسلامی در بستر زمان به خود دیده است همان گونه که مکتب اخباریگری و مکتب اصولی را به خود دیده است. [۳۸]
۱-۱۷ روند آینده حرکت اجتهاد چیست؟
طبیعی است وقتی که هدف محرک اجتهاد، ابعاد حقیقی خود را باز یابد و هر دو عرصه فرد و اجتماع را در برگیرد، به تدریج آثار محدودیت های پیشین رخت برمی‌بندد و محتوای حرکت اجتهاد هماهنگ با گستردگی هدف، متعالی تر خواهد شد. با زوال این محدودیت ها، سیر عمودی حرکت های فکری، که حد اعلای دقت تلقّی‌ می‌گردد، به سیری افقی دگرگون خواهد شد، تا گستره همه عرصه‌های زندگی را در برگیرد.
گرایش توجیه گرانه سازش با واقعیت فاسد، به حرکت و ستیز جهت تغییر آن واقعیت و عرضه جایگزین تام و کاملی از دیدگاه اسلام، خواهد انجامید و بدین سان هر گونه تنگ نگری در شریعت و آثار و پیامدهای آن در اندیشه‌های فقهی از میان خواهد رفت. برداشت و دریافت از نصوص نیز دگرگون خواهد شد و تمامی جوانب شخصیت پیامبر و امام مدّ نظر قرار خواهد گرفت، و تفکیک و جدا انگاری در نصوص، جای خود را به فهم اجتماعی می‌سپارد. چه، مفهوم اجتماعی یک نص، بسیاری از اوقات، گسترده‌تر از معنای لغوی آن است. پس، روند آینده اجتهاد، حاصل تحول و دگرگونی اهداف آن است که آن را از یک حرکت اجتماعی منزوی و متروک به تحرکی جهادی که در پی عرضه کامل اسلام است، مبدل می‌سازد و در همه صحنه‌های زندگی جای می‌دهد. [۳۹]
۱-۱۸ فقه و اجتهاد در عصر غیبت
فقه که در لغت به معنای اندیشیدن است، از آنجا مطرح شده است که مسلمانان برای فهم و چگونه زیستن نیاز داشتند. در روایات وارده از سوی پیامبر اسلام(ص) و جانشینان معصومش در طول دویست و شصت سال حضور آن ها اندیشه کنند و با این ابزار اصلی یعنی ابتدا بیان شرعی و سپس تحلیل عقلی ربط بین مفاهیم شرعی را از میان روایات به جای مانده از معصومین(ع) اجتهاد و استنباط کنند. آنجا که نص صریح وجود داشت، تنها استظهار از بیان شرعی برای درک حکم الهی کافی بود ولی اکنون در عصر غیبت با توجه به تحول تاریخ بشریت و فقدان نصوص مرتبط با مسائل جدید، ضرورت اندیشه ی بیشتر در متون روائی و استنباط احکام مسائل و موضوعات جدید به روش فقیهان بزرگ سلف شیعه ضرورت انکارناپذیر پیدا کرده است و در این بین، حفظ میراث گرانبهای آسمانی کتاب خدا و سنت رسول خدا ص برای جلوگیری از تفرقه و لغزش امت اسلام ضرورت می‌یابد، تا مسلمانان با اندیشه ی عمیق در کتاب و روایات معصومین(ع) وحدت امت اسلام را حفظ کنند. اسلام دینی است که از فهم و معرفت حاصل می‌شود و هرگز دانش و پذیرش، اکراه‌بردار نیست، و معرفت دینی نیاز به مطالعه و خواندن آنچه که از پیام‌آور دین آسمانی و جانشینان واقعی‌اش به‌ عنوان گزاره‌های دین اسلام برای چگونه زیستن بیان شده است، دارد و نکته ی مهمتر، فهم صحیح از سقیم است؛ چرا که جاعلان اخبار و بدخواهان دین اسلام به دروغ روایاتی را جعل کردند یا اینکه شرائط را به گونه‌ای پیش آوردند که حقیقت دین مکتوم‌ بماند و تقیه رمز بقای میراث ماندگار باشد و این خسارت سنگین در سایه ی حکومت‌های ظلم و ستم اموی و عباسی به وقوع پیوست و به همین جهت به علم روایت‌شناسی نیاز شد. از سوی دیگر، تحلیل‌های عقلی و زبانشناسی در فهم روایات، موجب نیاز به علم اصول به‌ عنوان منطق فقه شد؛ بنابراین در طول تاریخ معارف اسلام ابتدا به آیات قرآن و روایات معصومین(ع) و سپس به علوم مرتبط با آن ها برای فهم بهتر و فقیه شدن روز به روز نیاز بیشتری پیدا کرد و علومی چون علم فقه، رجال، علم درایه و علم اصول و.. برای فهم گزاره‌های معصومین در مواد درسی اسلام‌شناسی قرار گرفت و محقق بدون داشتن این علوم در حد نیاز مربوطه نمی‌تواند فهم درستی از معارف اسلام داشته باشد. [۴۰]
۱-۱۹ منابع فقه از دیدگاه شیعه
۱٫ کتاب خدا، قرآن
۲٫ سنت، یعنی قول و فعل و تقریر پیغمبر یا امام.
۳٫ اجماع.
۴٫ عقل.
این چهار منبع در اصطلاح فقها و اصولیون ادلّه اربعه خوانده می‌شوند.
قرآن: بدون شک قرآن مجید اولین منبع احکام و مقررات اسلام است. البته آیات قرآن منحصر به احکام و مقررات عملی نیست، در قرآن صدها گونه مسأله طرح شده است، در حدود پانصد آیه از مجموع شش هزار و ششصد و شصت آیه قرآن، یعنی در حدود یک سیزدهم به احکام اختصاص یافته است.
سنت: سنت یعنی گفتار یا کردار یا تأیید معصوم. بدیهی است که اگر در سخنان رسول اکرم یک حکمی بیان شده باشد، و یا ثابت شود که رسول اکرم عملًا وظیفه‌ای دینی را چگونه انجام می‌داده است و یا محقق شود که دیگران برخی وظایف دینی را در حضور ایشان به گونه‌ای انجام می‌دادند و مورد تقریر و تأیید و امضای عملی ایشان قرار گرفته است، یعنی ایشان عملًا با سکوت خود صحّه گذاشته‌اند، کافی است که یک فقیه بدان استناد کند. در مورد سنت و حجیت آن، از نظر کلی بحثی نیست و مخالفی وجود ندارد.[۴۱]
اجماع: اجماع یعنی اتفاق آراء علمای مسلمین در یک مسأله. از نظر علمای شیعه اجماع از آن نظر حجت است که اگر عموم مسلمین در یک مسأله وحدت نظر داشته باشند، دلیل بر این است که این نظر را از ناحیه شارع اسلام تلقی کرده‌اند. امکان ندارد که مسلمین در یک مسئله‌ای از پیش خود وحدت نظر پیدا کنند. علی ‌هذا آن اجماعی حجت است که کاشف از قول پیغمبر یا امام باشد.
عقل: حجیت عقل از نظر شیعه به این معنی است که اگر در موردی عقل یک حکم قطعی داشت، آن حکم به حکم اینکه قطعی و یقینی است حجت است.[۴۲] از این میان منبع دوم یعنی احادیث وارده از پیامبر و امامان اهل بیت که مهمترین منبع فقهی شیعی است در مجامعی خاص گردآوری شده و مشهورترین آن ها که مرجع و منبع برای فقها است عبارت است از:
کتب اربعه: اصول اربعه یا کتب اربعه نام چهار مجموعه کتاب حدیثی است که از پراهمیت ترین کتاب‌های حدیثی نزد شیعه محسوب می‌شود. به دلیل درهم‌آمیختگی احادیث صحیح و جعلی اسلامی، سه تن از بزرگان شیعه، اقدام به گردآوری و نوشتن چهار مجموعه کتاب روایی کردند که به کتب اربعه معروف هستند و مؤلفان آن‌ ها را محمدین ثلاثه اول می‌نامند؛ زیرا اسامی هر سه محمد و کنیه هر سه ابوجعفر بوده ‌است. این کتاب‌ها عبارت‌اند از:
۱. الکافی: گردآوری شده توسط محمد بن یعقوب کلینی متوفای(۳۲۸ یا ۳۲۹ق و ۱۶۱۹۹) حدیث دارد.
۲. من لایحضره الفقیه: گردآوری شده توسط ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق متوفای(۳۸۱ق و ۵۹۶۳) حدیث دارد.
۳. تهذیب الاحکام: گردآوری شده توسط ابوجعفر محمد بن الحسن طوسی معروف به شیخ طوسی متوفای(۴۶۰ق و ۱۳۵۹۰) حدیث دارد.
۴. الاستبصار فِیمَا اختُلف مِن الاخبار: گردآوری شده توسط شیخ طوسی است و ۵۵۱۱ حدیث دارد.[۴۳]
۱-۲۰ منابع اجتهاد و دیدگاه ها
فقهای مذاهب اسلامی در باره ی منابع اجتهاد، نظریات مختلفی بیان داشته‌اند که عبارتند از:
الف: اولین نظریه همان است که منابع اجتهاد را عبارت از کتاب، سنت، اجماع و عقل دانسته و این اعتقاد اغلب فقهای امامیه مذهب جعفری است.
ب: بعضی چون علمای اخباریها که از پیروان ملا محمد امین استرآبادی هستند، تنها کتاب و سنت را به عنوان منبع استنباط احکام پذیرفته‌اند. و بعضی از آن ها منبع را منحصر به سنت دانسته‌اند.
ج: برخی هم چون فقهای حنفی مذهب، منابع اجتهاد را عبارت از کتاب، سنت متواتره، اقوال صحابه، اجماع صحابه، قیاس، استحسان و نظر عرف دانسته‌اند، چنانکه علامه ابوزهره در کتاب تاریخ المذاهب الاربعه نقل می‌کند.
د: جمعی مثل علمای مذهب مالکی- پیروان مالک بن انس اصبحی- به کتاب، سنت، اجماع اهل مدینه، مصالح مرسله نوعی قیاس قول صحابی غیر مستند به رأی، قیاس منصوص العله، به عنوان منابع اجتهاد معتقدند.
ه‍: گروهی مانند فقهای شافعی- پیروان محمد بن ادریس شافعی- کتاب، سنت، اجماع و قیاس مستنبطه العله را و نیز قیاس تشبیه و تمثیل را به عنوان منابع اجتهاد پذیرفته‌اند که این نظریه نیز در کتاب فلسفه التشریع فی الاسلام و غیر آن بیان گردیده است.
و: عده‌ای مانند دانشمندان حنبلی- پیروان احمد بن حنبل شیبانی- منابع اجتهاد را عبارت از: کتاب، سنّت، قیاس منصوص العله و نیز قیاس تشبیه و تمثیل در صورت ضرورت و فتاوی صحابه در صورتی که مخالف با کتاب و سنت و حتی، مخالف حدیث مرسل و ضعیف نباشد دانسته‌اند.
ز: دسته‌ای هم چون علمای مذهب ظاهری که از داود بن علی ظاهری اصفهانی تبعیت می‌کنند، به کتاب، سنّت و اجماع معتقدند، ضمن آن که برای اجماع پس از عصر خلفا، جایگاهی قایل نیستند. به طوری که ابن حزم اندلسی ظاهری- دومین پیشوای مذهب ظاهری- می‌گوید: هر کس دعوی اجماع آن ها یعنی مسائلی که پس از عصر خلفا، طرح شده است را بکند، دروغ گفته است. [۴۴]
۱-۲۱ نمونه هایی از مسائل فقهی اجتهادی از منظر فقهای شیعه و اهل سنت
۱-۲۱-۱ احکام وضو:
وجوب شستن صورت:
فقهای جعفری معتقدند: در وضو، باید صورت را از بالای پیشانی یعنی از جایی که موی سر روییده تا پایین صورت- آخر چانه- شست.
نظر فقهای اهل سنت: فقهای حنفی، مالکی، حنبلی، و شافعی معتقدند: از جایی که موی سر روییده تا زیر چانه باید شسته شود. فقهای جعفری گفته اند: پهنای صورت که باید در وضو شسته شود عبارت است از مقداری که بین انگشت وسط و شست قرار می گیرد. و شستن زاید بر آن- یعنی سفیدی میان گوش و موی صورت- لازم نیست.
فقهای حنفی و شافعی: علاوه بر مقدار یاد شده، معتقدند گوش نیز جزء صورت به حساب می آید و به هنگام شستن باید آن را هم شست.
کیفیت شستن صورت: بین فقهای مذاهب اسلامی در کیفیت شستن صورت، نظریات گوناگونی وجود دارد. علت آن نیز عدم صراحت آیه در بیان کیفیت شستن است.
امامیه: باید صورت را از بالای به پایین شست و عکس آن باطل است. و برای نظریه خود ادله ای را اقامه کرده اند.
علمای حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی: باید صورت شسته شود و فرقی نمی کند که این شستن از بالا به پایین باشد یا از پایین به بالا و اینان نیز ادله ای را ذکر کرده اند.

منبع: یافته های تحقیق
نتایج تخمین مدل نشان می دهد که متغیر هزینه های دولت(LGC) دارای اثر معناداری بر رشد اقتصادی در این کشورها در این دوره زمانی نمی باشند. آزادی تجاری(OPE) دارای اثر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی در این کشورهاست. لذا با افزایش یک واحد در آزادی تجاری، ۰۶/. واحد تولید ناخالص داخلی در این کشورها افزایش خواهد یافت. لذا مبادله این کشورها با کشورهای دیگر منجر به افزایش رشد اقتصادی در این کشورها خواهد شد. لگاریتم قیمت نفت(LOILP) دارای اثر مثبت و معنادار( چنانچه فاصله اطمینان را ۹۰ درصد در نظر بگیریم) بر تولید ناخالص داخلی می باشد. لذا با افزایش یک درصد در قیمت نفت ، ۰۰۸/. درصد تولید ناخالص داخلی در این کشورها افزایش خواهد یافت. افزایش قیمت نفت در این کشورها منجر به افزایش درآمدهای نفتی در این کشورها شده و با توجه به اینکه اکثر این کشورها تک محصولی می باشند و بیشترین بخش تولید ناخالص این کشورها از صادرات محصولات نفتی بدست می آید لذا در کوتاه مدت منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی در این کشورها می شود اما در بلند مدت به دلیل اتکاء بیش از حد این کشورها می تواند منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی دراین کشورها شود. تأثیر افزایش درآمدهای نفتی بر کشورهای صادرکننده‌ی نفت از مباحث بحث‌ برانگیز اقتصاد سیاسی است. به طور کلی و به خصوص در مورد ایران می‌توان این تأثیر را در نحوه‌ی هزینه کردن دولت، ساختار اقتصادی و رفتار دولت در داخل کشور مشاهده کرد. معمولاً در کشورهای صادرکننده‌ی نفت درآمدهای صادرات نفت، به عنوان درآمد بخش دولتی محسوب و از راه خزانه وارد بودجه می‌شود.این مسئله سبب می‌گردد که درآمدهای نفتی از راه ردیف‌ هزینه‌های دولت به دوصورت جاری و عمرانی به اقتصاد کشور تزریق شود. امروز تأثیر بسیار منفی افزایش هزینه‌های جاری دولت بر ساختار اقتصادی، به خصوص تأثیرات منفی آن بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که نشان‌دهنده‌ی مشارکت مردم در اداره‌ی اقتصاد است، بر همگان آشکار است. لگاریتم جمعیت(LPOP) دارای اثر منفی و معناداری بر رشد اقتصادی دارد. ضریب این متغیر منفی ۱۱/. است. لذا با افزایش یک درصد در جمعیت این کشورها به دلیل کاهش درآمد سرانه و بالطبع آن کاهش رفاه و توسعه انسانی ، رشد اقتصادی نیز کاهش خواهد یافت. ستاریفر (۱۳۷۴) یکی از دلایل آن را به این صورت بیان می­ کند که رشد زیاد جمعیت در کشورهایی که از منابع طبیعی قابل توجهی برخوردارند، مسائل و مشکلاتی ایجاد

می کند. زیرا رشد زیاد جمعیت بر تولید سرمایه انسانی و مهارت آنان که باید اداره کننده توسعه و استخراج کننده منابع بالقوه آنان باشند، اثر می­گذارد. برای توسعه استفاده و بهره­وری ازین منابع بالقوه نیاز به خدمات زیر بنایی، عمومی و آموزشی می­باشد، ولی جمعیت زیاد و رشد سریع آن، اجازه این سرمایه ­گذاری را نمی­دهد. رشد زیاد جمعیت باعث می­ شود که توزیع درآمد بهبود نیابد و سرمایه ­گذاری انسانی لازم صورت نگیرد و به دلیل فقدان امکانات سرمایه ­گذاری کافی برای کسب مهارت ­ها و آموزش­های عمومی، مردم فقیر نتوانند از فرصت­های برابر استفاده کنند که این خود فاصله طبقاتی را حادتر می­سازد(ابونوری و دیگران ۱۳۹۱). از بین شاخصهای حکمرانی خوب که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته شد، کنترل فساد (CONT)و حاکمیت قانون(RUL) دارای اثر مثبت و معنادار بر تولید ناخالص داخلی در این کشورها می باشد. بنابراین هر چه میزان احترام عملی که دولتمردان و شهروندان یک کشور برای نهادهایی قائل هستند که با هدف وضع و اجرای قانون و حل اختلاف ایجاد شده است افزایش یابد، تولید ناخالص داخلی در این کشورها نیز افزایش خواهد داشت. همینطور هرچه استفاده از قدرت و امکانات عمومی در جهت منافع شخصی افزایش یابد منجر به افزایش بیشتر تولید ناخالص داخلی خواهد شد. حق اظهار نظر و پاسخگویی(VOI) (به علت پایین بودن درجه دموکراسی در این کشورها )و بی ثبات سیاسی و خشونت (POL)دارای اثر منفی و معنادار بر تولید ناخالص داخلی در این کشورها می باشند. بدین معنی که دولت در این کشورها توسط مردم مورد سوال و بازخواست قرار نمی گیرد و چنانچه این امر اتفاق بیفتد نه تنها اثر مثبتی بر رشد اقتصادی این کشورها ندارد بلکه منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی نیز می شود. علت این امر را می توان در نوع حکومت این کشورها جستجو کرد. در کشورهای نفت خیز درآمدهای بادآورده نفتی باعث می شود که دولت اتکاء کمتری به درآمدهای مالیاتی داشته باشد و بجای آن از درآمدهای نفتی استفاده نماید ، لذا خود را در برابر مردم مسئول نمی داند و لذا به درخواست و نیاز مردم نیز توجهی نخواهد داشت. روش­های غیردموکرات به جای آنکه موجبات توسعه و نوسازی را فراهم سازد، مانع عمده­ای بر سر راه آن بوده است. اگر نهادهای سیاسی و تمام قدرت سیاسی در دست یک فرد یا یک گروه کوچک باشد، و یا حتی بصورت دموکراسی استبدادی باشد و رهبران و قانون­گذاران به دست مردم (ولی نه بطور آزادی کامل) انتخاب شوند، حفظ حقوق مالکیت و فرصتهای برابر برای بقیه مردم و نهادهای اقتصادی به سختی انجام می­ شود. فساد در تمام سطوح اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی زندگی دیده می­ شود و افزایش فساد، کاهش سطح حاکمیت قانون و کیفیت حکومت باعث کاهش رشد اقتصادی می­ شود. (محمدی و دیگران ۲۰۱۴). متغیر مجازی در دو کشور مصر (DU2)و یمن(DU7) دارای اثر منفی بر تولید ناخالص داخلی این کشورها می باشد. لذا شرایط داخلی و سیاسی و فرهنگی این کشورها

می تواند منجر به کاهش رشد اقتصادی در این کشورها شود. اثر شوکهای نفتی(SHUCK) نیز منفی است. شوک نفتی را برای سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در نظر گرفته ایم که قیمت نفت افزایش شدیدی نسبت به سالهای قبل خودش داشت. برای این متغیر در این سالها عدد یک و برای سالهای دیگر عدد صفر را در نظر گرفته ایم. شوکهای نفتی چه بصورت مثبت و چه بصورت منفی می تواند بر تولید ناخالص داخلی کشورهای صادر کننده نفت موثر باشد. کاهش قیمت نفت سبب می‌شود که دولت، به علت انعطاف‌پذیری هزینه‌های جاری که بخش عمده‌ی آن مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان دولتی است، از هزینه‌های عمرانی بکاهد و آن را به هزینه‌های جاری منتقل کند. بنابراین اولین اثر آن ظهور انبوهی از طرح‌های نیمه‌ تمام در بخش عمرانی است. این مسئله سبب رکود و بیکاری به خصوص در بخش‌هایی می‌شود که عمدتاً از کارگران غیرماهر استفاده می‌کنند و بدین ترتیب بی‌ثباتی از حوزه‌ی اقتصاد به حوزه‌های اجتماعی و سیاسی نیز سرایت می‌کند.
بخش ارزی، تراز پرداخت‌ها و کسری بودجه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تورم که از همان ابتدا وجود داشته است سبب کاهش رشد اقتصادی می‌شود. شهروندان احساس می‌کنند که با افزایش قیمت نفت با دولت مقتدری روبه‌رو هستند که به خاطر پر شدن خزانه‌اش هر چه زودتر باید عقب‌افتادگی کشور را از بین ببرد و یک شبه رفاه اجتماعی را افزایش دهد. طبیعی است که این مسئله در کوتاه مدت جواب مثبت دهد. پروژه‌های اقتصادی تعریف می‌شوند، دوره‌ی عملیاتی کردن و ساخت آن‌ ها گروه‌های شغلی متعددی را درگیر فعالیت می‌کند، اما دوره‌ی بهره‌برداری از آن دیگر نمی‌تواند به سرعت افراد زیادی را به کار مشغول کند.. ماهیت درآمدهای نفتی به گونه‌ای است که بخش‌های بومی در اقتصاد رابطه‌ی پیشین و پسین ضعیفی با درآمدهای نفتی دارند و در نتیجه درآمدهای نفتی به صورت درآمدی مستقل و کاملاً غیرعادی و بی‌سابقه برای دولت تلقی می‌شود. در این شرایط هزینه‌های دولت از سوی مالیات‌ دهندگان تأمین نمی‌شود. به عبارت دیگر مردم سهمی ناچیز در هزینه‌های توسعه دارند و در مقابل دولت به دلیل دست‌یابی به درآمدهای مستقل از ملت به برنامه‌های توسعه‌ی خود خوانده می‌پردازند.
در شرایط شوک نفتی و افزایش شدید قیمت نفت این شکاف عمیق‌تر می‌شود، دولت به مصرف کردن درآمدهایش مشغول است و ملت می‌کوشد با نزدیک شدن به دولت از این سفره‌ی بیکران نفتی لقمه‌ای بهره بگیرد. اصولاً هزینه‌های دولت را می‌توان همانند روغن برای آسان‌تر کردن حرکت چرخ‌دنده‌های یک اقتصاد دانست. تقریباً به همان میزانی که تحت عنوان هزینه‌های دولت به اقتصاد کشور تزریق می‌شود باید مالیات جمع‌ آوری کرد که در غیر این صورت اضافه مانده‌ی آن سبب افزایش تقاضای کل می‌گردد و بنابراین به طور حتم افزایش قیمت‌ها را در پی خواهد داشت.
۴-۹- نتیجه گیری
در این تحقیق به بررسی اثر شوکهای قیمت نفت بر رشد اقتصادی در تعدادی از کشورهای منا برای دوره زمانی ۲۰۱۲-۱۹۹۶ پرداخته شده است. روش مورد استفاده در این تحقیق روش داده های تابلویی و نرم افزار مورد استفاده نیز ایویوز۷[۹۲] بوده است. در این فصل به بررسی مدل تحقیق و معرفی متغیرهای تحقیق پرداختیم و سپس آزمونهای مانایی و نامانایی و همینطور آزمون هاسمن و F لیمر را انجام دادیم و سپس به برآورد مدل و تحلیل نتایج پرداختیم. نتایج تخمین بیانگر این موضوع است که از بین شاخصهای حکمرانی خوب، کنترل فساد و حاکمیت قانون دارای اثر مثبت و معنادار بر تولید ناخالص داخلی هستند و بی ثباتی سیاسی و حق اظهار نظر و پاسخگویی( به علت پایین بودن درجه دموکراسی در این کشورها ) دارای اثر منفی بر تولید ناخالص داخلی می باشند. آزادی تجاری نیز در این کشورها دارای اثر مثبت و معنادار بر تولید ناخالص داخلی است ولی اندازه دولت اثر معناداری بر آن ندارد. قیمت نفت در حالت عادی دارای اثر مثبت و جمعیت دارای اثر منفی بر رشد اقتصادی است. اثر شوک قیمتی نفت دارای اثر منفی بر رشد اقتصادی در این کشورهاست. لذا بنابر نتایج تحقیق فرضیه این تحقیق رد می شود و اثر شوکهای نفتی بر رشد اقتصادی در این کشورها در این دوره زمانی مثبت نمی باشد.

فصل پنجم:
نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- مقدمه
یکی از ابزارهای دولت برای اعمال سیاست ها جهت ارتقاء رشد اقتصادی کنترل شوک ها و تکانه های نفتی می باشد.همانگونه که در این پژوهش مشاهده گردید سیاست گذاری مناسب درارتباط با شوک های نفتی ،به عنوان یکی از شاخص های رشد اقتصادی می تواند به افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه و در نتیجه رشد اقتصادی منجر شود.در فصل اول به بیان کلیات تحقیق پرداخته شد.کنترل شوک های نفتی به عنوان یکی از پیش شرط های لازم برای رشد و توسعه ی اقتصادی فرض شده است.بر این اساس هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی تاثیر “شوک های نفتی “بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب نفت خیز منا می باشد. بنابراین فرضیه ی اصلی در نظر گرفته شده مبنی بر اینکه شوک های نفتی بر روی رشد اقتصادی کشورهای منتخب نفت خیز منا تاثیر دارد ،می باشد.برای بررسی فرضیه تحقیق از روش اقتصاد سنجی استفاده شده است.در فصل دوم ،در خصوص مبانی شوک های نفتی ،رشد اقتصادی و ارتباط این دو و همچنین به بیان خلاصه برخی مطالعات تجربی پرداخته شد. در فصل چهارم الگوی تحقیق به صورت تجربی مورد آزمون قرار گرفته و برای این منظور از روش “OLS”استفاده نموده ایم و درنهایت به تجزیه و تحلیل نتایج و بررسی فرضیه های تحقیق پرداخته شد. در این تحقیق تاثیر شوک های نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای نفت خیز منا بررسی شده است.داده های تحقیق برای سالهای ۲۰۱۲-۱۹۸۰ بوده است که از بانک جهانی گرفته شده است.قلمرو مکانی تحقیق شامل کشورهای منتخب نفت خیز منا می باشد.بدین ترتیب برای بررسی فرضیات ،با توجه به ماهیت داده های جمع آوری شده ،از روش اقتصاد سنجی و مدل های پنل دیتا استفاده شده است.داده های بکار گرفته شده در این پانل آماری در اکثر موارد به صورت سالیانه وارد شده است و با Eviewsتخمین زده شده است. به این ترتیب که از یافته های پژوهش استنباط می شود شو کهای نفتی بر رشد اقتصادی کشورهای نفت خیز منا تاثیر چشمگیری دارد.
۵-۲- نتایج تحقیق
این تحقیق در پنج فصل سازماندهی شده است. فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته است . مبانی نظری و تجربی این تحقیق در فصل دوم مرور شده است. در ادامه، سوابق مطالعات انجام شده‏ تحقیق مرور شده است. در فصل سوم به بررسی روش تحقیق پرداخته شده است. در فصل چهارم، روش تحقیق و تبیین مدل ، نتیجه برآورد مدل معرفی شده ، طی دوره زمانی ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۲ آورده شده است. برای برآورد مدل از روش پانل دیتا استفاده شده است. نتایج تخمین بیانگر این موضوع است که از بین شاخصهای حکمرانی خوب، کنترل فساد و حاکمیت قانون دارای اثر مثبت و معنادار بر تولید ناخالص داخلی هستند و بی ثباتی سیاسی و حق اظهار نظر و پاسخگویی( به علت پایین بودن درجه دموکراسی در این کشورها ) دارای اثر منفی بر تولید ناخالص داخلی می باشند. آزادی تجاری نیز در این کشورها دارای اثر مثبت و معنادار بر تولید ناخالص داخلی است ولی اندازه دولت اثر معناداری بر آن ندارد. قیمت نفت در حالت عادی دارای اثر مثبت و جمعیت دارای اثر منفی بر رشد اقتصادی است.
در فصل پنجم نیز، خلاصه و نتایج، آزمون فرضیه، توصیه های سیاستی و پیشنهادات مطالعات آتی ارائه شده است.
۵-۳- آزمون فرضیه
فرضیه ی این تحقیق عبارت بود از آنکه رابطه مثبت و معنی داری بینشوک های نفتی و رشد اقتصادی کشورهای نفت خیز منا وجود دارد.
اثر شوک قیمتی نفت دارای اثر منفی بر رشد اقتصادی در این کشورهاست. لذا بنابر نتایج تحقیق هر دو فرضیه این تحقیق رد شوند و اثر شوکهای نفتی بر رشد اقتصادی در این کشورها در این دوره زمانی مثبت نمی باشد.
۵-۴- توصیه های سیاستی و پیشنهادات
با توجه به شرایط فوق می توان پیشنهادات زیر را ارائه نمود:
با توجه به نتایج حاصل از تحقیق می توان توصیه های اقتصادی زیر را ارائه نمود.باید توجه داشت شرایط اقتصادی و پتانسیل و ظرفیت های کشورهای مختلف با هم متفاوت می باشد.بدین ترتیب در نظر گرفتن سیاستی یکسان برای تمامی کشورها منطقی نیست.
الف – با توجه به تعریف تکانه های نفتی بسته به ماهیت متغیرها و ساختار اقتصادی،اجتماعی و بستر زمانی که متغیرها در ان شکل گرفته اند.روندهای انتظاری گوناگونی برای هر متغیر اقتصادی و در نتیجه تکانه های مرتبط مختلفی متصور خواهند بود.
 
 
 

۳-۱ زندگینامه وآثار
“فروغ فرخزاد”در ۱۵ دی ۱۳۱۳ در تهران در خانواده ای متوسط دیده به جهان گشود. چهارمین فرزند خانواده بود. نام مادرش (توران وزیری تبار) ونام پدرش (سرهنگ محمد فرخزاد) است. دوران کودکی اش در خانواده ای گذشت که شغل نظامیگری پدر، رنگی از خشونت وحاکمیت مطلق به آن بخشیده بود. مادر وی زنی ساده و مهربان بود واز نظر فکری به گذشته تعلق داشت. پدرش شخصیتی دو سویه داشت، یک افسر ارتش مستبد که در کودتای رضاخان نقش داشت ویک عاشق شعر که در می بست و با اشعار حافظ و سعدی راز و نیاز می کرد.
پس از تحصیلات ابتدائی و دوره اول متوسطه در هنرستان کمال الملک به آموختن هنر نقاشی اشتغال ورزید. فروغ از ۱۳ سالگی سرودن غزل را آغاز کرد. شعر، از دل مشغولی های عمده وی در دوره دبیرستان بود.
این هنر از خود اوست که زنی نابغه بود وهوشمند وهوشیار. در دبیرستان «خسر خاور» تا کلاس سوم درس خواند. خانم «یزدی» یکی از همکلاسیهای فروغ می گفت: «زنگهای انشاء برای فروغ بدترین ساعات درس بود. همیشه می گفت:” من ازانشاء متنفرم، بیزارم” برای اینکه خیلی خوب انشاء می نوشت و معلم انشاء همیشه اورا توبیخ می کرد ومی گفت:”فروغ تو اینها را از کتابها می دزدی…”
فروغ بعد از پایان کلاس سوم دبیرستان، به هنرستان بانوان رفت و در آنجا خیاطی و نقاشی را فرا گرفت. خیلی خوب خیاطی می کرد و می گفت:”وقتی از خیاطی برمی گردم، بهتر می توانم شعر بگویم”.
خانم «بهجت صدر» که تا آخرین روزهای زندگی فروغ، یکی از نزدیکترین دوستان او بود، در هنرستان، معلم نقاشی اش بود. فروغ مدتی نیز نزد «پتگر» نقاش معروف فنون نقاشی را آموخت. لیکن بزودی از نقاشی مدرسه ای دور شد و به جوهر نقاشی روزگار ما دست یافت. نقاشی را خیلی خوب وراحت می فهمید وحس می کرد. رنگ را بسیار خوب می شناخت و مخصوصا در طراحی چیره دست بود. رنگ وبوم خرید و دو تابلو رنگ وروغن کشید که یکی از آنها پرتره ای است از «حسین» کودک یک مادر جذامی که فروغ او را از تبریز به همراه خویش آورده بود و بزرگش می کرد.
خیلی زود ازدواج کرد وخیلی زود از همسرش جدا شد. محیط بیداد آلوده خانه شوهر برایش قفس بود و فروغ تاب قفس ومحبس را نداشت. از ازدواج خود پسری بنام «کامیار» داشت که اورا از دیدار مادرش محروم ساخته بودند و مادرش را از دیدار وی. فروغ سخت نگران داوری پسرش درباره خودش بود. همیشه می گفت:”کامی یک روز بزرگ خواهد شد ومرا چنان که هستم خواهد شناخت، نه آنطور که درباره من به او تلقین می کنند و معصومیت او را تفتیش های بیمارانه خود آلوده می سازند”.
و شاید مرگش، پسرش را وادار کند که در داوری عادلانه و مستقل خود درباره مادر خویش شتاب کند.
سیزده، چهارده ساله بود که شعر گفتن را آغاز کرد. غزل می گفت: خودش در مصاحبه ای گفته است:”وقتی سیزده یا چهارده ساله بودم، خیلی غزل می ساختم. وهیچ وقت هم آنها را چاپ نکردم. وقتی غزل را نگاه می کنم با وجود اینکه از حالت کلی آن خوشم می آید بخودم می گویم:-خوب خانم، کمپلکس غزلسرائی آخر ترا هم گرفت”.
هفده ساله بود که نخستین مجموعه اشعار خویش را به نام «اسیر» چاپ کرد. (سال ۱۳۳۱) این کتاب سه سال بعد دوباره چاپ شد. بیست و یک ساله بود که دومین مجموعه اشعارش با نام «دیوار» چاپ شد.اینک فروغ زنی بود تنها، آری تنها، در برابر مردمانی که کمین کرده بودند تا با باختن بر فروغ خود را به شهرتی برسانند…سالهایی که هنوزازآزادی زن حرفی در میان نبود، لیکن فروغ بیست و یک ساله در برابرهمه ناسزاها و طعن و لعن ها چنان رفتار کرد که در خور زنی آزاد وآزاده است. گاهی تا اوج ناامیدی سفر می کند. لیکن دیگر درباره امید و شهامت درونی و ذاتی خویش را باز می یافت. بر سر پای خویش می ایستاد. تمسخرکنندگان خویش را به استهزا می نگریست و باز شعر می نوشت و باز شعر می گفت.
در سال ۱۳۳۶ هنگامی که بیست و دو سال بیشتر نداشت، سومین مجموعه اشعار خویش را به نام «عصیان» منتشر ساخت. اینک پای در راهی گذاشته بود که دیگر بازگشتی نداشت. می بایست پیش می رفت، زیرا تقدیر هنری، او را به سوی خویش فرا می خواند.
در شهریور ۱۳۳۷ هنگامی که بیست وسه سال داشت، به کارهای سینمائی نزدیک شد، و هنر وسینما در زندگی او جایی گرامی یافت. در زمانی بس کوتاه بر تکنیک سینما مسلط شد. کار هنری برایش تفنن و سرگرمی نبود، بلکه در کار خویش بسیار کوشنده و کوشا بود. در کار نه تنها صمیمیت، بلکه نظم و انظباطی کم نظیر داشت. به مطالعه اهمیت می داد و مدام کتاب می خواند. خودش در مصاحبه ای گفته بود:”من سی ساله هستم و سی سالگی برای زن سن کمال است، اما محتوی شعر من سی ساله نیست. جوانتر است. این بزرگترین عیب است در کتاب من. باید با آگاهی و شعور زندگی کرد. من مغشوش بودم. تربیت فکری از روی یک اصول صحیح نداشتم. همینطور پراکنده خوانده ام و تکه تکه زندگی کرده ام، و نتیجه اش این است که دیر بیدار شده ام …”(جلالی :۱۳۷۷ ،۴۱ ،۱۰ )
در سال ۱۳۳۸ برای نخستین بار به انگلستان سفر کرد تا در مانور تشکیلاتی تهیه فیلم بررسی و مطالعه کند. وقتی از سفر بازگشت نخستین کوششهای خویش را برای فیلمبرداری آغاز کرد، و برای تهیه مقدمات ساختن چند فیلم مستند بکار پرداخت و سفری نیز به خوزستان رفت.
در سال ۱۳۳۹ موسسه فیلم ملی کانادا از «گلستان فیلم» خواست که درباره مراسم خواستگاری در ایران فیلم کوتاهی بسازد. فروغ در این فیلم بازی کرد و خود در تهیه آن بس یاری نمود.
در سال ۱۳۴۰ قسمت دوم فیلم زیبای «آب و گرما» را در گلستان فیلم تهیه کرد و در این قسمت فیلم، گرمای گیج محیط انسانی – صنعتی آبادان، ونه محیط جغرافیایی آن، با چه قدرتی بیان شده است. در همین سال (۱۳۴۰) در تهیه صدای فیلم «موج و مرجان وخارا» گلستان را یاری کرد. آنگاه برای دومین بار به انگلستان رفت تا درمورد تهیه فیلم مطالعه کند. وقتی از سفر بازگشت شخصا برای صفحه نیازمندیهای روزنامه کیهان یک فیلم یک دقیقه ای ساخت که در نوع خود اثری شایسته تحسین بود.
بهار سال ۱۳۴۱ به تبریز سفر کرد تا در مورد تهیه یک فیلم درباره جذام و جذامیها مطالعه کند. تابستان همان سال در تهیه فیلم «دریا» گلستان را یاری کرد و خود نیز در این فیلم بازی کرد. این فیلم را «گلستان» از روی داستان «چرا دریا طوفانی شده بود؟» نوشته «صادق چوبک» می ساخت که متاسفانه ناتمام ماند.. در پاییز همان سال فروغ همراه سه تن دیگربه تبریز رفت و دوازده روز آنجا ماند و فیلم «خانه سیاه است» را از زندگی جذامیها ساخت. برای ساختن این فیلم از هیچ کوششی دریغ نکرد.
در همان سال ۱۳۴۱ فیلم مستندی برای موسسه «کیهان» ساخت که تم اصلی آن نشان دادن این مسئله بود که یک روزنامه چطور تهیه می شود.
وآنگاه فروغ، شاعر و هنرمند وجوینده خستگی ناپذیر، به تئاتر روی آورد. در پائیز سال ۱۳۴۲ در نمایشنامه «شش شخصیت در جستجوی نویسنده» اثر «پیراندللو» نویسنده مشهور ایتالیایی بازی کرد، این نمایشنامه را «پری صابری» کارگردانی می کرد. در همان دوران کتاب «اسیر» او برای سومین بار چاپ شد. در زمستان ۴۲ فیلم «خانه سیاه است» از فستیوال «اوبرهاوزن» جایزه بهترین فیلم مستند را بدست آورد، افتخاری بزرگ بود برای یک زن ایرانی. لیکن فروغ در جستجوی افتخارات رسمی نبود و خود در مصاحبه ای درباره این جایزه گفت:
“این جایزه برایم بی تفاوت بود. من لذتی را که باید می بردم از کار برده بودم، ممکن است یک عروسک هم به من بدهند. عروسک چهمعنی دارد؟ جایزه هم عروسک است…”(همان)
در زمستان ۱۳۴۳ چهارمین مجموعه شعر فروغ فرخزاد با نام «تولدی دیگر» چاپ شد، واین خود شاعر بود که براستی دیگر باره تولد می یافت در هیأت یک شاعر جهانی که شعرش از مرزهای بومی سرزمین خویش و زبان مادری خویش گذشته است. «تولدی دیگر» حادثه ای فراموش ناشدنی بود در تاریخ شعر معاصر ما و در تاریخ ادبیات ما. خود فروغ این کتاب را بیشتر از کتابهای دیگرش دوست می داشت. وی درباره این کتاب می گوید:”من همیشه به آخرین شعرم بیشتر از هر شعر دیگرم اعتقاد پیدا می کنم. دوره این اعتقاد هم خیلی کوتاه است. بعد زده می شوم و همه چیز به نظرم ساده لوحانه می آید. من از کتاب «تولدی دیگر» ماه ها است که جدا شده ام. با این وجود فکر می کنم که از آخرین قسمت شعر «تولدی دیگر» می شود شروع کرد…”
و آخرین قسمت شعر تولدی دیگر که آخرین شعر این کتاب نیز هست اینچنین است:
من
پری کوچک غمگینی را
می شناسم که در اقیانوسی مسکن دارد
و دلش را در یک نی لبک چوبین
می نوازد آرام، آرام
پری کوچک غمگینی
که شب از یک بوسه می میرد
وسحرگاه از یک بوسه به دنیا خواهد آمد
در بهار ۱۳۴۳ فروغ، در اتمام فیلم «خشت و آینه» اثر ابراهیم گلستان او را یاری کرد. تابستان همان سال به آلمان وایتالیا و فرانسه سفر کرد. فروغ زبان ایتالیائی و آلمانی را طی اقامت چند ماهه خود در اولین سفرش به این دو کشور – که در سال ۱۳۳۶ بود- فرا گرفته بود و این دو زبان را به خوبی حرف می زد.زبان فرانسه را هم بقدر احتیاج حرف می زد، ولی با تحصیل مرتب و متودیک زبان انگلیس در چهار سال اخیر، این زبان را، هم در حرف زدن و هم در نوشتن و ترجمه کردن، خوب فرا گرفته بود.
در تابستان ۱۳۴۳ «برگزیده اشعار» او چاپ شد. در سال ۱۳۴۴ سازمان یونسکو یک فیلم نیم ساعته از زندگی فروغ تهیه کرد، به پاس شعر و هنر او که اینک در یک سطح جهانی قرار گرفته بود. در همان سال «برناردو-برتولوجی» یکی از کارگردانهای موج نو ایتالیا نیز به تهران آمد و یک فیلم یک ربع ساعته از زندگی فروغ ساخت.
در سال ۱۳۴۵ فروغ یک بار دیگر به ایتالیا سفر کرد و در دومین فستیوال فیلم «مولف» در شهر «پزارو» شرکت نمود. درهمین سال از کشور سوئد به او پیشنهاد کردند که برای ساخت فیلم سفری به آنجا داشته باشد که با موافقت وی انجام گرفت. در همین سال از چهار کشور آلمان، سوئد، انگلستان و فرانسه به فروغ پیشنهاد شد که اجازه دهد اشعارش راترجمه و چاپ کنند…(هفته نامه زن روز -۱۶ اسفند ۱۳۴۵٫ به نقل از دکتر جلالی)
فروغ با پشت سر گذاشتن دوران عصیان، اکنون زنی سی ساله است. آن روزهای دل سپردن به دلبستگی و دیوانه وار دوست داشتن اکنون سپری شده است و او زنی تنهاست.
آن روزها رفتند
آن روزها مثل نباتاتی که در خورشید می پوسند
از تابش خورشید، پوسیدند
و گم شدند آن کوچه های گیج از عطر اقاقی ها
در ازدحام پرهیاهوی خیابانهای بی برگشت
و دختری که گونه هایش را
با برگهای شمعدانی رنگ می زد، آه
اکنون زنی تنهاست «آن روزها»
آن روزها رفته اند واو مانده است و تنهایی
و این منم
زنی تنها
در آستانه فصلی سرد
در ابتدای درک هستی آلوده زمین
وناتوانی این دستهای سیمانی
«ایمان بیاوریم…»
وسرانجام در آستانه سی دوساله شدن می اندیشید:”خوشحا لم که موهایم سفید شده و پیشانیم خط افتاده و میان ابروهایم دو تا چین بزرگ در پوستم نشسته ام.خوشحالم که دیگر خیالباف و رویایی نیستم. دیگر نزدیک است که سی و دو سالم بشود، هرچند سی دوساله شدن یعنی سی و دو سال از سهم زندگی را پشت سر گذاشتن و به پایان رساندن. اما در عوض خودم را پیدا کرده ام.”(جلالی:۱۳۷۷،۶۲)
اما احساس تنهایی و بیهودگی جان او را پر می کند، پس رجعت می کند به خاطرات زندگی لبریزاز نعل های خوشبختی
و سرود ظرفهای مسین، آنگاه به پیشرفت نیندیشیدن و به نومیدی خود معتاد گشتن که هر دم فرو رفتن را در یاد او زنده می کند:
کدام قله، کدام اوج؟
مرا پناه دهید ای اجاقهای پرآتش- ای نعل های خوشبختی
و ای سرود ظرفهای مسین در سیاهکاری مطبخ
وای ترنم دلگیر چرخ خیاطی
و ای جدال روز و شب فرشها و جاروها
نمی توانستم، دیگر نمی توانستم
صدای پایم از انکار راه برمی خاست
ویأسم از صبوری روحم وسیع تر شده بود
و آن بهار، و آن وهم سبز رنگ
که بر دریچه گذر داشت با دلم می گفت:
“نگاه کن
تو هیچگاه پیش نرفتی
تو فرو رفتی”
«وهم سبز»
و چنین است که او همه هستی خود را همچون آیه تاریکی می بیند و در پی آن، اندیشه زوال و بیهودگی و آنگاه مرگ ذهنش را لبریز می سازد:
من سردم است و می دانم
که از تمامی اوهام سرخ یک شقایق وحشی
جز چند قطره خون
چیزی به جا نخواهد ماند