علامه حلّی از او روایت میكند و نام او در اجازۀ روایت علامه به بنی زهره آمده است. [600]
کتاب مفتاح الخیر به او نسبت داده شده است.[601] قابل ذکر است که برخی او را «حسن بن علی بن سلیمان» گفتهاند.[602]
7. فضل بن جعفر بن فضل بن ابی قاید بحرانی (زنده در 679 ق)
او شاگرد جعفر بن سعید حلی (صاحب شرایع) است و نهایه شیخ طوسی را نزد استاد، درس گرفته است.[603]
8. میثم بن علی بن میثم بحرانی، کمال الدین، ابن میثم (زنده در 681 ق)
محدث، فقیه و متکلم برجستۀ سدۀ هفتم هجری است. بنا بر گزارش سلیمان بحرانی او در 636 ق زاده شد.[604]
ابن میثم را شاگرد ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی دانستهاند.[605] اگرچه اطلاع کهنی از سال درگذشت ابوالسعادات در دست نیست ولی برخی 635[606] و یا 640[607] را سال مرگ او دانستهاند. با این وجود یا تاریخ درگذشت ابوالسعادات صحیح نیست و یا باید در شاگردی ابن میثم نسبت به ابوالسعادات تشکیک نمود.[608]
ابن میثم از کمال الدین علی بن سلیمان بحرانی (زنده در 635 ق) و به احتمالی که گذشت، از ابوالسعادات اصفهانی بهره برده است.[609]
او بعد از تحصیل مدتی به عزلت گرایید و از خلق کناره گرفت، سپس به درخواست علمای حله به عراق و احتمالاً حلّه رفت. سید عبدالکریم بن طاووس حلی (م 693 ق)[610]، علامۀ حلّی (م 726 ق)[611] و علی بن حسین بن حماد لیثی[612] از او روایت میکنند و گفتهاند خواجه نصیر طوسی نیز از او فقه آموخته و ابن میثم خواجه را در کلام شاگردی کرده است.[613]
عمده شهرت ابن میثم در کلام است و شرح نهج البلاغۀ او نیز رنگ و بوی کلامی ـ فلسفی دارد ولی در فقه و ادب نیز صاحب رأی و نظر بوده و طریحی او را در فقه چون خواجه نصیر در کلام میداند[614] و حتی نوشتهاند مراد سید شریف جرجانی در حاشیۀ مُطّول، از عبارت «بعض الأفاضل» ابن میثم است.[615]
ابن میثم مشهورترین اثر خود یعنی شرح کبیر نهج البلاغه را به تشویق و برای علاء الدین عطا ملک جوینی (623 ـ 681 ق) ـ حاکم بغداد و عراق ـ نوشته است.[616]
سال درگذشت او را نیز بیشتر منابع 679 ق نوشتهاند، امّا الشرح الصغیر لنهج البلاغه را در 681 ق به پایان رسانده که گواه غلط بودن آن سال مرگ است.[617] لذا باید او را زنده در 681 ق قملداد کنیم و یا به قول کَنتوری فوت ابن میثم را در 699 ق بدانیم.[618]
9. ابراهیم بحرانی (جد ابراهیم بن حسین بن ابراهیم) (ح قرن 7 ق)
فرزندش حسین بن ابراهیم نقل از وی، روایت میكند. و او خود از عربی بن مسافر نقل میكند.[619]
10. كریم الدین یوسف ابن ابی، مشهور به ابن ابی القطیفی (قرن 7 ق)
از رضی الدین حسینی مشهور به ابن الرشید القطیفی (ابن راشد) و سید اعرجی نقل روایت میكند[620] و كتابی دارد به نام وفاة النبی.[621]
از او حسین بن راشد القطیفی نقل میكند.[622]
او از قریه ” رشا”ی قطیف است و قبرش نیز در همان جاست.[623]
11. ابراهیم بن حسین بن ابراهیم بحرانی (قرن 7ق)
او از شاگردان ابی القاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی بود و نهایه شیخ طوسی را نزد استادش خوانده است.[624]
صاحب كتاب جواهر البحرین فی علماء البحرین همین نسخه را دیده و صورت اجازه جعفر بن حسن حلی به ابراهیم بن حسین حلی را به خط خود مجیز نقل نموده است.[625]
12. حسین بن ابراهیم (پدر ابراهیم بن حسین بن ابراهیم) (قرن 7ق)
از او محقق حلی (م 676 ق) نقل روایت میكند[626] و خود او از پدرش ابراهیم نقل روایت

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
میكند و شاگرد اوست.[627]
13. علی بن سلیمان بن یحیی بن محمد بن قائد بن صباح، جمال الدین، كمال الدین. (قرن 7ق)
از كمال الدین احمد بن علی بن سعید بن سعادة بحرانی نقل روایت میكند.[628]
راویان

میثم بن علی البحرانی (شارح نهج البلاغه)[629]
حسین بن علی بن سلیمان (فرزندش)[630]
علّامه حلّی به واسطهء حسین بن علی بن سلیمان از علی بن سلیمان روایت میكند.[631]
علامهء‌ حلّی در اجازۀ كبیرۀ خودش به بنی زهره حلبی، میگوید:
جمیع مصنفات و روایات و مواردی كه بر او (علی بن سلیمان) قرائت شده و مواردی كه بر او اجازه داده شده است كه اجازه میدهم روایت كنی از من از فرزندش حسین بن علی بن سلیمان.[632]
علامهء حلّی او را با عبارت «كان عالماً بالعلوم العقلیه عارفاً بقواعد الحكماء له مصنفات حسنه» یاد کرده است.[633]
علامه مجلسی جد ابراهیم بن سلیمان قطیفی را نیز از شاگردان علی بن سلیمان شمرده است.[634]
برخی از آثار او چنین است:

الخیر فی شرح دیباجة رسالة الطیر ابن سیناست.[635]
الاشارات فی الکلام[636]
شرح الاشارات[637]
او قبل از خواجه نصیر وفات کرده[638] و قبرش در روستای ستره در بحرین است.[639]
14. ناصر بن ابراهیم بویهی احسایی (قرن 8ق)
او از محمد بن حسن بن یوسف حلی، فخر المحققین (م 771ق) اجازهای دارد که در سال 741ق صادر شده است.
نسخه:
یزد، وزیری: 1708، بدون نام کاتب، بدون تاریخ کتابت، رساله چهل و هفتم مجموعه.[640]
15. احمد بن محمد بن فهد احسایی، شهاب الدین، ابن فهد احسایی (زنده در 806ق)
او اهل قریۀ القاره از احساء است.
او از ابن متوج بحرانی روایت میکند وجمال الدین حسن مشهور به مُطوَّع جَروانی احسایی از او روایت دارد.
برخی آثار او عبارتاند از: خلاصة التنقیح فی المذهب الحق الصحیح، که شرح الارشاد علامه حلی است، الناسخ والمنسوخ، رسالة أدبیة. صاحب انوار البدرین عدة الداعی را در اوراد و ادعیه به او نسبت داده است. او از بحرین به حله رفت و تا پایان عمر در این شهر ساکن بود. بعد از 806 ق درگذشت و در حله و محلۀ الطّاق در کنار جامع الکوّازین دفن شد.
شرح حال و آثار او و معاصرش ابن فهد حلی (م 841 ق) به جهت اشتهار هر دو به «ابن فهد» و داشتن اساتید و همچنین تألیفات مشترک مثل شرح ارشاد، در بسیاری از نوشته ها مانند رجال بحرالعلوم اشتباه شده است.[641]
16. احمد بن عبدالله بحرانی، جمال الدین، ابن مُتَوّج (د 820 ق)
فقیه و عالم امامی و اهل اُوال بحرین است. از زندگی او چندان اطلاعی نداریم. در حله از فخر المحققین (م 771 ق) استفاده کرده است. با شهید اول (م 786 ق) گفتوگوهایی داشته است.
او از فخر المحققین روایت میکند و احمد بن فهد احسایی، فخر الدین سبیعی و احمد بن محذم اوائلی از ابن متوج روایت دارند. او آثار فقهی و تفسیری دارد ولی به اثر حدیثی از وی برنخوردیم.
آنچه از یادداشت فرزندش، در رسالۀ الناسخ والمنسوخ ابن متوّج فهمیده میشود او در 820 ق درگذشته است.[642]
قبر وی در اُکُل، در جزیرۀ نبیه صالحِ بحرین است.[643]
افندی در ریاض العلماء نام جد ابن متوج را یک بار محمد و یک بار سعید آورده است.[644] این مطلب شده که برخی منابع، آنها را دو نفر به حساب آورند. این اشتباه از جمله در الضیاء اللامع و همچنین دایرة المعارف تشیع صورت گرفته است.[645] و [646]
17. ناصر بن ابراهیم بن بیاع (صباغ) بویهی احسایی عاملی عیناثی (م 852 یا 853 ق)
از فقها و علمای قرن نهم هجری است. اصل او از آل بویه بوده و وطن او احساء است. در جوانی از احساء به طلب علم راهی جبل عامل شد و در عیناث سکونت نمود.
در این شهر از ظهیر الدین محمد بن علی بن حسام عیناثی استفاده کرده است.
او از جمال الدین احمد بن علی عیناثی و زین الدین علی بن محمد بن یونس بیاضی نباطی (صاحب الطراط المستقیم) روایت میکند و عزا
لدین حسین بن علی بن حسام عیناثی از او نقل میکند.[647]
قابل ذکر آنکه، در فهرست کتابخانۀ وزیری، نسخهای از اجازۀ فخرالمحققین (م 771 ق) به ناصر بویهی در 741 ق گزارش شده است. با توجه به فاصله زمانی صدور این اجازه و تاریخ فوت بویهی در 852 یا 853 ق، مشخص میشود اشتباهی در فهرست نگاری صورت گرفته است که لازم است نسخه رؤیت شود.[648]
18. علی بن ابی جمهور احسایی (قبل از 895 ق)
زین الدین ابوالحسن علی بن حسام الدین ابراهیم بن حسن بن ابراهیم بن أبی جمهور شَیبانی احسایی از دانشمندان سدۀ نهم هجری، پدر محمد بن علی بن ابی جمهور احسایی ـ صاحب عوالی اللآلی ـ است.[649]
پدر او (ابراهیم بن حسن) نیز از علمای دیار خود بوده است.[650]
علی بن ابراهیم احسایی از ناصرالدین ابراهیم بن نزار احسایی روایت میکند و فرزندش ابن ابی جمهور ـ صاحب عوالی اللآلی ـ از وی روایت دارد.[651] صاحب ترجمه قبل از 895 ق درگذشته است، چرا که فرزند او ـ صاحب عوالی اللآلی ـ در المُجلی که در این سال تألیف کرده از پدرش با عبارت «رحمة الله» یاد نموده است.[652]
19. حرز الدین اُوالی (قرن 9ق)
از او ابن ابی جمهور صاحب عوالی اللئالی نقل روایت میكند[653] و او از احمد بن مخدم نقل میكند.[654]
20. حسن بن مطوع جروانی احسایی (قرن 9ق)
شاگردش ناصر الدین مشهور به ابن نزار از او نقل روایت میكند[655] و خود او از شهاب الدین احمد بن فهد بن ادریس مقری احساوی نقل میكند.[656]
21. رضی الدین حسینی، ابن الرشید القطیفی (ابن راشد) (قرن 9 ق)
از او كریم الدین یوسف مشهور به ابن ابی القطیفی نقل میكند[657] و ابن الرشید از احمد بن فهد حلی نقل روایت میكند.[658]
كتاب وفاة امیر المومنین منسوب به او یا محمد بن ابی القطیفی است.[659]
22. ناصر الدین ابراهیم، ابن نزار (قرن 9ق)
او از استادش جمال الدین حسن مشهور به ابن مطوع جروانی نقل روایت میكند[660] و از او ابن ابی جمهور نقل میكند.[661]
23. ناصر بن احمد بن عبد الله بحرانی (قرن 9ق)
 
 

در یک بررسی کاربرد اسید هیومیک در محلول غذایی موجب افزایش محتوای نیتروژن در اندام هوایی و رشد شاخساره و ریشه در ذرت شد (تان، ۲۰۰۳)
۲-۵-۴- افزایش سطح برگ و فاکتورهای رشدی:
مطالعات نشان داد که کاربرد اسید هیومیک بر روی توتون و گیاهان دارویی موجب زیاد شدن میزان آلکالوئید­ها در برگ می­ شود، همچنین اسید هیومیک موجب افزایش انتقال گلوکز از بین غشاهای سلولی در گیاهان پیاز، آفتابگردان، چغندرقند و موجب افزایش میزان کربوهیدارت در گوجه­ فرنگی، سیب زمینی، چغندرقند و هویچ می­ شود (تان،۲۰۰۳).
طبق نتایج، نیکبخت و همکاران (۲۰۰۸) کاربرد اسید هیومیک موجب افزایش وزن تر و خشک ریشه شده ولی اثر معنی­داری بر وزن تر و خشک برگ ندارد.
در آزمایشی مشاهده شد که اسپری یرگی با ترکیبات آلی اسید هیومیک ماندگاری قطره­ها را روی سطح برگ افزایش داده و در نتیجه جذب عناصر غذایی توسط گیاه افزایش یافت (آستارایی و همکاران، ۲۰۰۸).
ولف و همکاران (۱۹۹۸) همبستگی قوی مثبت بین وزن خشک دانه و مقدار دوام سطح برگ یافته و تأیید کردند که سبزبمان برگ به اندازه تولید برگ در تعیین عملکرد دانه اهمیت دارد.
آلبایرک همکاران (۲۰۰۵) گزارش کردند که تیمار ۱۲۰۰ میلی گرم در لیتر اسید هیومیک سبب گسترش بیشتر سطح برگ می­ شود.
فرنانذر اسکوبار و همکاران (۱۹۹۶) در یک آزمایش مزرعه­ای دریافتند که کاربرد مواد هیومیکی استخراج شده از لئوناردیت رشد ساقه و انباشتگی پتاسیم، کلسیم، منیزیم و آهن را در برگ­های زیتون افزایش داد، در حالی که بر محتوی نیتروژن برگ­ها بی تأثیر بود.
۲-۶- تأثیر اسید هیومیک بر خصوصیات فیزیولوژیک گیاهان:
۲-۶-۱- میزان فتوسنتز:
اسید هیومیک با افزایش فعالیت آنزیم روبیسکو سبب افزایش فعالیت فتوسنتزی گیاه شد (دلفین و همکاران، ۲۰۰۵).
محققین اثر مواد هیومیکی را بر گیاه بنت گراس بررسی کردند و دریافتند کاربرد برگی مواد هیومیکی به میزان معنی­داری غلظت آنتی اکسیدان­ها در برگ را افزایش داده و همچنین سبب افزایش در فتوسنتز، تنفس، سنتز نوکلئیک اسید­ها و جذب یون­ها شد (اشمیت و همکاران، ۱۹۹۷).
در یک بررسی تأثیر اسید هیومیک روی نوعی گیاه علوفه­ای نشان داد که اسید هیومیک به طور معنی­داری سرعت فتوسنتز، توسعه زیست توده ریشه و محتوی عناصر غذای گیاه را افزایش داد، که این افزایش به ویژه در غلظت ۴۰۰ میلی گرم در لیتر اسید هیومیک بود (لیو و همکاران، ۱۹۹۶).
اسید هیومیک سبب تداوم بافت­های فتوسنتز کننده شده و عملکرد دانه را افزایش می­دهد (ولف و همکاران، ۱۹۸۸).
هیومیک اسید با مکانیسم­های متعددی به جذب بهتر مینرال­ها و بهبود کیفیت محصول کمک می­ کند. هیومیک اسید با بهبود تولید قند، پروتئین و ویتامین در گیاه و نیز تأثیر مثبتی که بر جنبه­ های مختلف فتوسنتز دارد نیز محتوای غذایی محصولات کشاورزی را افزایش می­دهد (شریف و همکاران،۲۰۰۲).
۲-۶-۲- محتوی کلروفیل:
کرکوت و همکاران (۲۰۰۸) اثر اسید هیومیک در ۵ غلظت بر عملکرد و کیفیت میوه­ ها ی فلفل به صورت تیمار برگی و خاکی بررسی کردند و دریافتند اسید هیومیک اثر معنی­داری را بر طول و قطر میوه­ ها نداشت. کاهش میزان قند میوه­ ها با کاربرد اسید هیومیک به هر دو طریق افزایش یافت. همچنین اسید هیومیک به طور معنی-داری در محتوای کلروفیل برگ­ها مؤثر بوده و اثر خود را به طور اساسی بر محتوای کلروفیل b در برگ­ها داشت. مقادیر ۲۰ میلی لیتر اسید هیومیک چه به صورت محلول پاشی و چه اعمال خاکی بیشترین محتوای کلروفیل برگ­ها را سبب شد.
اسلاکی و تیچی (۱۹۵۹) در بررسی بر اثر مواد هیومیکی روی محتوی کلروفیل برگ-ها گیاه گوجه فرنگی کشت یافته در محلول غذایی دریافتند که اسید هیومیک به میزان ۶۳ درصد و اسید فولیک به میزان ۶۹ درصد غلظت کلروفیل برگ­ها را افزایش داد.
زودان (۱۹۸۶) دریافت که اسپری برگ­های گندم با اسید هیومیک و فولیک در مزرعه و گلخانه سبب افزایش میزان کلروفیل در برگ­ها شد.
در مطالعه­ ای معلوم شد که اسید هیومیک بیش از اسید فولویک و هیومین بر فعالیت کلروفیل b اثر می-گذارد (ناردی و همکاران، ۲۰۰۲). اسید هیومیک از طریق اثرات مثبت فیزیولوژیکی از جمله اثر بر متابولیسم سلول­های گیاهی و افزایش غلظت کلروفیل برگ باعث افزایش عملکرد گیاهان می­ شود (نادری و همکاران، ۲۰۰۲). گروسل و همکاران (۱۹۹۱) در طی تحقیقات خود پی برد که اسید هیومیک سبب افزایش جذب آهن، روی، مس و منگنز توسط گیاهان رشد یافته در محلول هوگلند شد که افزایش جذب آهن و منگنز را می­توان دلیل مناسبی برای افزایش غلظت کلروفیل برگ دانست.
۲-۶-۳- ایجاد توازن در عناصر غذایی:
اسید هیومیک با اسیدی کردن خاک سبب تسهیل در انحلال آهن و پتاسیم گشته و میزان دسترسی به عناصر غذایی را افزایش می­دهد. در بسیاری از منابع در مورد اثرات مفید مواد هیومیکی بر رشد ریشه و ریشه ­های مویین اشاره شده است. افزایش سطح ریشه­ها و ریزوسفر سبب جذب بهتر برخی عناصر پتاسیم یا فسفر می­گردد (سانچز و همکاران، ۲۰۰۲).
مکویک و همکاران (۲۰۰۱) دریافته­اند که اسید هیومیک سبب پایداری و نگهداری بیشتر عناصر غذایی برای گیاهان می­شوند که این کار را از طریق ممانعت از تثبیت یا شستشوی آن­ها انجام می­دهد.
تاتینی و همکاران (۱۹۹۱) نیز گزارش کردند که اسید هیومیک در بهبود کارایی مصرف نیتروژن توسط گیاه نقش دارد و این کار را از طریق اصلاح فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاک انجام می­دهد و از شستشوی بیش از حد آن جلوگیری می­ کند.
وانگ و همکاران (۱۹۹۵) در آزمایش مزرعه­ای، اسید هیومیک را به همراه کود فسفر به خاک اضافه کردند و مشاهده نمودند که میزان جذب فسفر ۲۵ درصد نسبت به عدم حضور اسید هیومیک افزایش یافت.
واگان و همکاران (۱۹۷۹) میزان جذب فسفر ۳۲ را به عنوان یک عنصر مؤثر در توسعه سیستم ریشه در سلول­های ریشه گندم زمستانه در حضور اسید هیومیک بررسی کردند و دریافتند که غلظت ­های ۵ تا ۵۰ میلی گرم در لیتر اسید هیومیک سبب افزایش معنی داری در جذب فسفر شد که البته میزان جذب فسفر در ۵۰۰ میلی گرم در لیتر کاهش یافت.
نیکبخت و همکاران (۲۰۰۸) دریافتند که غلظت ۱۰۰۰ میلی گرم در لیتر اسید هیومیک سبب افزایش معنی­داری در رشد ریشه گیاه گلتاب شد. محتوی فسفر، منیزیم، آهن و پتاسیم در برگ­ها و تعداد گل در گیاه توسط اسید هیومیک افزایش معنی­داری نشان داد.
در مطالعه گلخانه­ای (سانچسا و همکاران، ۲۰۰۶) اثر اسید هیومیک را روی قابلیت جذب عناصر غذایی خاک و عملکرد پیاز بررسی کردند و دریافتند که کاربرد ۲۰ کیلوگرم در هکتار اسید هیومیک به همراه NPK، بیشترین عملکرد پیاز را به همراه ۱۲ درصد افزایش در جذب NPK به همراه داشت.
در مطالعه دیگری اسید هیومیک سبب افزایش فسفر و نیتروژن در گیاه بنت گراس شده و تجمع ماده خشک را افزایش داد (مکویاک و همکاران، ۲۰۰۱).
فرناندز اسکوبار و همکاران (۱۹۹۶) نیز افزایش غلظت پتاسیم، منیزیم، کلسیم و آهن در برگ­های زیتون تیمار شده با مواد هیومیکی، اعلام نمودند.
۲-۶-۴- تعدیل pH:
اسید هیومیک با دارا بودن میزان زیادی از گروه­های اسید ضعیف در ساختمان مولکولی خود می ­تواند pH های قلیایی را اصلاح کند (کرکوت، ۲۰۰۹).
با تعدیل pH توسط مواد هیومیک از رسوب آهن در خاک­ها جلوگیری شده و با تشکیل هیومات کلسیم مانع از رسوب کردن فسفات کلسیم می­ شود (سانچز، ۲۰۰۶).
۲-۶-۵- مقاومت گیاهان نسبت به خشکی با افزایش کارایی مصرف آب:
هیومیک اسید با اصلاح فیزیکی و بهبود دانه بندی خاک فضای بیشتری برای نفوذ آب ایجاد می­ کند. مولکول­های هیومیک اسید با مولکول­های آب پیوندی تشکیل می دهند که تا حدود زیادی مانع از تبخیر آب می­گردد. مولکول­های فولویک اسید (بخش ریز مولکول از هیومیک اسید) که به درون بافت-های گیاهی نفوذ می­ کنند با پیوند شدن به مولکول­های آب تعریق و تعرق گیاه را کاهش داده به حفظ آب در درون گیاه کمک می­ کنند (سینگ و همکاران، ۱۹۹۸).
۲-۶-۶- حفظ رطوبت خاک:
مولکول-های هیومیک اسید با مینرال­های خاک تشکیل پیوند داده و شبکه­ ای تور مانند ایجاد می­ کنند که مجموعا قادرند حجم نسبتا زیادی آب را در خود ذخیره نمایند. هر چه بافت خاک سبک­تر باشد این تأثیر بیشتر است. بطوریکه آزمایشات نشان داده است در خاک­های شنی ماسه­ای تا ۱۰۰ برابر معمول آب در خاک ذخیره می­ شود. نمونه جالب گیاهان زینتی حساس به کم آبی، گیاه حسن یوسف است که در شرایط عادی به خصوص در تابستان به آبیاری روزانه نیاز دارد. با افزودن یک قاشق غذاخوری گرانول­های هیومیک اسید به خاک گلدان این نیاز به هفته­ای دوبار کاهش خواهد یافت. این عمل باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب می­ شود و کارایی مصرف آب را در محصولات بهبود می­بخشد (سینگ و همکاران، ۱۹۹۸).
۲-۷- تأثیر اسید هیومیک بر جمعیت میکرواورگانیسم­های خاک:
هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی و نیز با تسریع در تولید پروتئین­ها و اسید­های نوکلئیک در درون سلول به رشد و تکثیر هر موجود زنده­ای کمک می­ کند.بخصوص تأثیر ان بر رشد میکروارگانیسم-های مفید موجود در خاک که عمدتا از قارچ­ها هستند بیشتر است (آیوسو وهمکاران، ۱۹۹۶٫ شریف و همکاران، ۲۰۰۲).
اسید هیومیک سبب تحریک رشد و تغذیه قارچ­های مفید و افزایش جمعیت آن­ها می­ شود، که این عمل در برتری این قارچ­ها در رویارویی با قارچ­های بیماری زا تأثیر دارد و باعث می­ شود به تدریج قارچ­های بیماری­زا از میدان خارج شوند (اسپارک و همکاران، ۱۹۹۶).
سلموتو و گووینداس­مانی (۲۰۰۳) گزارش کردند که جمعیت و فعالیت آنزیم­ های میکروبی ریزوسفر در صورت کاربرد اسید هیومیک که موجب استفاده بهینه از مواد مغذی می شود، افزایش یافته است.
بفروز و همکاران (۲۰۱۳) در تحقیقی در گیاه Ocimumbassilicum L نشان دادند که تلقیح PGPRs و استفاده از ورمی کمپوست اثر معنی­داری بر روی تقریبا تمام صفات اندازه گیری شده داشت به جز وزن خشک و تر، سطح برگ که در گروه تیماری مختلف متفاوت بود. همچنین بیشترین عملکرد تر و خشک، عملکرد اسانس و کلروفیل a، b و کل در تعامل بین PGPRs و ورمی کمپوست مشاهده شد و تعامل بین PGPRs و اسید هیومیک به بالاترین درصد اسانس، عملکرد اسانس و ارتفاع بوته منجر شد.
طبق نتایج، ال کاتب و همکاران (۲۰۱۱) بر روی گیاه اقاقیا، طولانی تر شدن فواصل آبیاری اثرات منفی بر ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه و محتوای کربوهیدرات کل در برگ ها و ساقه ها و روند معکوس در ریشه داشت. تلقیح قارچهای میکوریزای و کاربرد اسید هیومیک اثرات مثبت قابل توجهی بر ارتفاع بوته ، قطر ، سطح برگ، وزن تر و خشک ساقه و ریشه ، محتوای کلروفیل و محتوای کربوهیدرات کل در تمام نقاط بذر، ساقه داشت، در حالی که کاربرد اسید هومیک منجر به بالاترین تر و خشک وزن برگ تحت هر تیمار آبیاری شد. و سطح اول تیمار آبیاری در ترکیب با اسید هومیک بیشترین افزایش ارتفاع بوته، وزن تر و خشک برگ نشان داد. در حالی که تلقیح میکوریزا همراه با سطح اول و دوم تیمار بیشترین، سطح برگ وزن تر و خشک ساقه و ریشه و کلروفیل a، b، محتوای کاروتنوئید و محتوای کربوهیدرات کل در برگ و ساقه را دارا بود. و بیشترین کربوهیدرات ها را در ریشه با کاربرد اسید هومیک همراه با سطح سوم فاصله آبیاری به دست آمد.
۲-۸- تأثیر کاربرد نیتروژن بر گیاه:
۲-۸-۱ تأثیر نیتروژن بر خصوصیات رشدی گیاه میزبان:
تحقیقات محققین نشان می­دهد که مقادیر متفاوت کودهای نیتروژن در شرایط اکولوژیکی متفاوت اثرهای گوناگون بر روی عملکردهای رویشی گیاهان می­گذارد. از طرفی نیز واکنش گیاهان به کود اوره بسته به شرایط محیطی، واکنش پذیری ژنوتیپ، نوع کود و زمان کاربرد آن­ها متفاوت است (کاروبا، ۲۰۰۹). همچنین تحقیقات نشان می­دهد که گیاهان با یک آستانه مشخص نیازمند کود می­باشند و چنانچه روند افزایش کود ادامه یابد، در ابتدا روند افزایش عملکرد ثابت شده و با تکرار این روند، عملکرد کاهش می­باید (عباس زاده، ۱۳۸۴).
بهادری و همکاران (۱۳۹۲) گزارش کردند کاربرد کود اوره در گیاه همیشه بهار، صفات رویشی و زایشی را افزایش داد.
علیزاده سهزابی و همکاران (۱۳۸۶) گزارش کردند که کاربرد ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به صورت مصرف در خاک به همراه ۵/۴ درصد نیتروژن خالص به صورت محلول پاشی، بیشترین عملکرد بیولوژیک، بذر، شاخه­گلدار در گیاه مرزه داشته، در حالی که با افزایش مصرف نیتروژن درصد اسانس کاهش یافته.
نتایج تحقیقات شمس و همکاران (۲۰۱۰) در برسی اثر کود اوره روی گیاه دارویی آویشن دنایی نشان داد که استفاده از سطوح مختلف کود اوره در مقایسه با عدم کاربرد آن، موجب افزایش معنی­دار تاج پوشش این گیاه شد.
محمدپور و همکاران (۱۳۹۰) طی آزمایشی اظهار داشتند کاربرد مقادیر مختلف کود اوره روی عملکرد خشک برگ، ساقه، ریشه و عملکرد کل اندام­هوایی خشک اختلاف معنیداری در سطح یک درصد وجود دارد. مقایسه میانگین تیمار­ها نشان داد بیشترین عملکرد خشک برگ، ساقه و عملکرد خشک اندام­هوایی به ترتیب با میانگین­های ۶/۱۸۸۴، ۷۰/۱۲۹۳، ۷/۳۱۷۷ کیلوگرم در هکتار از تیمار کودی ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد. همچنین بیشترین عملکرد خشک ریشه به ترتیب با میانگین­های ۹/۲۱۹، ۵/۲۱۶ کیلوگرم در هکتار از تیمار­های کودی ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد.
میومیوند و همکاران (۲۰۱۱) در بررسی چهار سطح ۰، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن روی گیاه مرزه بیشترین وزن تر و خشک گیاه را از تیمار­های ۱۰۰، ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار به دست آوردند.
علیزاده سهزابی و همکاران (۲۰۱۰) در بررسیهای خود روی گیاه مرزه بیشترین عملکرد سرشاخه گلدار را از کاربرد بالاترین تیمار کودی یعنی ۱۰۰، ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن گزارش کردند.
نتایج تحقیقات علیزاده سهزابی و همکاران (۲۰۰۷) نشان دادند که کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم کود اوره، در مقایسه با سطوح کمتر و عدم کاربرد آن، موجب افزایش وزن گل گیاه مرزه شد.
در آزمایشی به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاهدانه نشان دادند که گیاه سیاهدانه با دریافت ۴۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، نیتروژن مورد نیاز خود را دریافت نموده و مقادیر زیادتر نیتروژن بیشتر جنبه تجملی داشته وتأثیر آن بر عملکرد گیاه ناچیز است (جوادی، ۱۳۸۷).
شرکت نیتروژن در ساختار ماکرومولکول­هایی نظیر پروتئین­ها، اسید­های­آمینه و اسید نوکلئیک را می­توان از جمله عوامل مؤثر در افزایش وزن تر و خشک بوته در نتیجه مصرف کودهای نیتروژنه محسوب کرد (نیاکان و همکاران، ۲۰۰۴). افزودن نیتروژن به محیط رشد گیاهان ریزش برگ­ها را به تأخیر میاندازد و سبب بالا رفتن نسبت وزن خشک شاخسار به ریشه می­ شود (خوش گفتارمنش، ۱۳۸۶).
دست برهان و همکاران (۱۳۸۹) اظهار داشتند اثر کود اوره بر تمامی صفات گیاه بابونه آلمانی از جمله ارتفاع بوته، قطر ساقه اصلی، تعداد گل در بوته، وزن خشک گل، برگع ساقه و وزن خشک کل تک بوته، مثبت بود، ولی بین سطوح ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار اختلاف معنی­داری مشاهده نشد.
کلچین و دی فاطیما فامیس (۲۰۰۴) در بررسیهای خود بیشترین ماده خشک را در غلظت بالاتر نیتروژن درگیاه آفتاب گردان گزارش کردند. آن­ها تفاوت در تولید ماده خشک را عمدتا به تأثیر نیتروژن روی تولید برگ و ماده خشک تک برگ مربوط دانسته ­اند.
در رابطه با گیاه بادرشبو مشخص شد، که مصرف کود اوره در مراحل مختلف رشد، افزایش تعداد شاخه­های جانبی،گل­دهی زودرس، افزایش طول سر شاخه­های گلدار، وزن هزار دانه و درصد جوانه­زنی بذور را به دنبال داشت و نسبت به شاهد اختلاف معنی­داری داشت (بریمانی، ۱۳۷۵).
نتایج برخی آزمایشات (سینگ و همکاران، ۲۰۰۰) نشان داد که با افزایش میزان کود­های شیمیایی، عملکرد رویشی گیاه رزماری، زوفا افزایش یافت به طوریکه دو محلول پاشی کود شیمیایی منجر به تولید بالاترین عملکرد تر و خشک اندام هوایی زوفا، به ترتیب به میزان ۵/۱۰، ۴۵/۳ تن در هکتار شد.
گنجعلی و همکاران (۲۰۱۲) در آزمایشات خود مشاهده کردند که استفاده از کود اوره باعث افزایش وزن تر و خشک ساقه و عملکرد بیولوژیک گیاه دارویی همیشه بهار شد.
نتایج برخی آزمایشات (احمدیان و همکاران ، ۲۰۱۱؛ توسلی و همکاران، ۲۰۱۰ ) نشان داد کاربرد کود اوره روی گیاه زیره و آویشن، باعث افزایش وزن تر و خشک اندام رویشی شد.
بر پایه نتایج حاصل از تحقیقی توسط مجیدی و ارزانی (۱۳۸۲) مصرف کود اوره موجب افزایش طول دوره رشد، شمار روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر ساقه و قطر طبق گردید. کود اوره تا سقف ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار افزایش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به همراه داشت.در حالی که سطح بالاتر کودی موجب کاهش آن­ها شد. رحیمی و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیقی به منظور بررسی اثر زمان کاشت و سطوح مختلف نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی کتان روغنی، گزارش نمودند مصرف ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بر ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه، عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، ماده خشک و سرعت رشد محصول افزایش معنی­داری داشت. علیزاده و همکاران (۱۳۸۶) بیان کردند افزایش مصرف کود اوره منجر به افزایش ماده خشک اندام­هوایی و طول ریشه در گیاه ذرت شد. این در حالی بود که ماده خشک ریشه با مصرف بیشتر نیتروژن کاهش یافت. تحقیقات نشان داد که با افزایش کود اوره طول ریشه افزایش یافته اما وزن ریشه کاهش یافته است(خلیج و همکاران، ۱۹۹۷).
۲-۸-۲ تأثیر نیتروژن بر خصوصیات فیزیولوژیک گیاه:
۲-۸-۲-۱ میزان فتوسنتز و محتوی کلروفیل:
جوادی (۱۳۸۷) اظهار داشت که کاربرد کود اوره بیش از ۴۰ کیلوگرم در هکتار، تأثیر معنی­داری بر عملکرد دانه سیاه­دانه نداشت. هر چند که استفاده ار انواع کود، با افزایش تولیدات فتوسنتزی، سبب افزایش رشد زایشی گیاه می­ شود، لیکن کاربرد بیشتر کود، منجر به افزایش رشد زایشی گیاه و در نتیجه تأخیر در آغاز گلدهی خواهد شد.
مقدار نیتروژن قابل دسترس بر توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام­های رویشی و زایشی مؤثر است و مراحل فنولوژیکی در اثر کمبود نیتروژن به تأخیر می­افتد در حالی که با افزایش مصرف نیتروژن بیوماس کل افزایش می-یابد. این امر می ­تواند به دلیل تأثیر زیاد نیتروژن بر گسترش سطح برگ و تداوم بهتر آن باشد (گارسید، ۲۰۰۴).

 
 
 

گناه اول ما ، افتتاح پنجره بود
گناه دیگر ما انهدام دیوار است
خوشا اشاعه ی خورشید در بسیط زمین
صدور نور به هر جا که آسمان تار است
مرا زمان ملاقات آفتاب رسید
مکان وعده ی ما زیر سایه ی دار است (همان : ۳۴۲ )
در این شعر مخاطب در مواجه با نمادهایی چون لاله، گل، پنجره، افتتاح پنجره، دیوار، آفتاب، خورشید، زمین، نور، تصاویر نمادینی از شهید، راه نجات و رهایی، حصار، اسارت، معنویت و آنچه مظهر روشنی است در ذهن مجسّم می کند. شاعر نمادها و واژگان طبیعی را در خدمت احساسات درونی خود قرار داده و تصاویری ساخته است که از نظر مفهومی قابلیّت تفسیر و تعبیر را دارند به طوری که مخاطب با نگاه کلی به فضای شعر می ­تواند به معنای درونی شعر دست یابد.
شعر «کوچه های کوفه »
این جزر و مد چیست که تا ماه می رود
دریای درد کیست که در چاه می رود
این سان که چرخ می گذرد بر مدار شوم
بیم خسوف و تیرگی ماه می رود
گویی که چرخ بوی خطر را شنیده است
یک لحظه مکث کرده به اکراه می رود
آبستن عزای عظیمی است که اینچنین
آسیمه سر نسیم سحرگاه می رود
امشب فرو فتاده مگر ماه از آسمان
یا آفتاب روی زمین راه می رود
در کوچه های کوفه صدای عبور کیست
گویا دلی به مقصد دلخواه می رود
دارد سر­شکافتن فرق آفتاب
آن سایه ای که در دل شب راه می رود. ( همان : ۳۴۵ – ۳۴۶ )
شاعردر این شعر با تصرف خیالی در اجزای طبیعت و اثر بخشی تصاویری چون جزر و مدّی که تا ماه می رود، دریایی که در چاه می رود، گذشتن چرخ، بر مدار شوم، خسوف و تیرگی ماه، نسیم سحر گاه، فرو افتادن ماه از آسمان، راه رفتن آب روی زمین، شکافتن فرق آفتاب، سایه ای که در دل شب راه می رود، مفهوم مورد نظر خود را که وصف حال علی (ع) است را به تصویر می کشد هنر شاعر در استفاده مناسب از تصاویر طبیعی و هماهنگی و ارتباط بین محور عمودی شعر، آن را در فضای چند ساحتی قرار می دهد و شعر او قابلیّت تفسیر و تاویل پیدا می کند.
هنوز/ دامنه دارد/ هنوز هم­که هنوز است/ درد/ دامنه دارد/ شروع شاخه ی ادراک/­طنین نام­نخستین­تکان شاخه ی ی خاک/ و طعم میوه ی ممنوع/که­تا­تنفس­سنگ/ ادامه خواهد داشت/ ودرد/هنوزدامنه دارد/ (همان : ۲۸۶ )
شاعر در شعر فوق با بهره گرفتن از واژگانی چون شاخه، شانه ی خاک، میوه ی ممنوع، تنفس سنگ و تصاویر مربوط به آن به ارائه ی مفاهیم درونی خود می پردازد و مخاطب می تواند، معانی مختلفی را با توجه به نگاه خود برداشت نماید.
این بوی غربت است/ که می آید/ بوی برادران غریبم/ شاید/ بوی غریب پیرهنی پاره/ در باد/ نه این بوی زخم گرگ نباید باشد/ من بوی بی پناهی را/ از دور می شناسم/ بوی پلنگ زخمی را در متن مه گرفته جنگل/ بوی طنین شیهه ی اسبان را/ در صخره­های ساکت کوهستان/ بوی کتان سوخته را در مشام ماه / بوی پر کبود کبوتر را/ در چاه/ این باد بی قراری/ وقتی که می وزد/ دل های سر نهاده ما بوی بهانه های قدیمی/ می گیرد/ و زخم های کهنه ما باز/ در انتظار حادثه ای تازه/ خمیازه می کشند/ انگار/ بوی رفتن/ می آید.
( همان : ۳۳۵ ، ۳۳۶ )
شاعر در این شعر با بهره گیری از عناصری طبیعی چون زخم گرگ، پلنگ زخمی، جنگل مه گرفته طنین شیهه ی اسبان، صخره های ساکت کوهستان ، بوی کتان سوخته، مشام ماه، پ رکبود کبوتر در چاه، باد بی قراری و تصاویر مربوط به آن به تصویر فضایی پرداخته که بی قراری و غربت از آن احساس می شود.
شاعر از تصاویری استفاده می کند که شعر او را به قلمرو اساطیر و روحیات عام انسان گسترش می دهد به طوری که هر مخاطبی که با این شعر روبرو شود، مفهومی، متناسب با روح خود برداشت­می­ کند. هر چند در نگاه اول می توان این شعر را به قصه ی یوسف(ع) تأویل کرد امّا در نگاهی ژرف­تر به افق های تازه ای از معانی و مفاهیم می توان رسید.
۴ -۴ – طبیعت­گرایی شهودی
از ویژگی­های شاخص ادبیات ایران ، این است­که غنی از مضامین و مفاهیم عرفانی است. این مضامین جزء جدایی ناپذیر ادبیات منظوم و منثور ماست و پیوند گسترده ای با شعر فارسی دارد. آنگونه که بخش عظیمی از ادبیات منظوم ما را سروده هایی تشکیل می دهد که در برگیرنده مضامین عرفانی می باشد. در دوره­ معاصر یکی از حوادثی که بر زبان و محتوای شعر فارسی اثر گذاشت، جنگ ایران و عراق در شهریور (۱۳۵۹ )بود، شاعران متعهد این سرزمین، تمام هنر و استعداد خدادادی را در تصویر کشیدن حماسه آفرینی های این دوره به نمایش گذاشتند و شعری ایجاد شد که، به شعر دفاع مقدس معروف است. شعر دفاع مقدس آمیخته ای از عشق، عرفان و حماسه است و شعرا از اصطلاحات و مضامین عرفانی در شعرشان بهره می­­گیرند. اصطلاحات و مضامینی چون: عشق به خالق هستی، ایثار، معراج، عروج، توکل، یقین، وصال، شوق، تجلّی به صورت گسترده و بعضی­از­مضامین دیگر نیز به صورت­محدودی موردتوجه شاعران بوده است.( شریف پور و موجدی، ۱۳۸۸: ۸۹ ) این فضای عرفانی دفاع مقدس، به دوره بعدی شعر امین پور راه پیدا می کند اما به دلیل اینکه واقعیت های جامعه با آرمان های او همخوانی کمتری دارد و شاعر به آرزوها و آرمانهایی که انتظار آن را داشته است نرسیده، سبک شعری او در دوره سوم متحوّل می­ شود به طوری­که شاعر دچار­سرگشتگی می شود و در خود فرو می رود و می گوید « برای زیستن این چشم ها از من دلیل تازه می خواهند. ( امین پور ، ۱۳۸۰ :۳۶)
وی به ویژه در مجموعه گلها همه آفتابگردانند و دستور زبان عشق به دنیایی شخصی و عوالم درونی خویش روی می آورد. ( فتوحی ، ۱۳۸۷ : ۲۰- ۲۱ )
قیصر امین پور با سبک ساده و سعدی گونه خود برای محسوس­تر جلوه­دادن اندیشه ی شهودی خود به طبیعت و عناصر آن روی می­آورد­ تا مفاهیم را به صورت عینی و ملموس ارائه دهد، این امر موجب واقعی شدن زبان تصاویر و عینی شدن روابط کلامی و طبیعی شدن زبان او می شود. در این شیوه طبیعت در ذهن شاعر استحاله می شود. خیال شاعر در جهان و اشیا دخل و تصرف می نماید و آنها را به نفع ذهنیّات و احساسات خویش مصادره می کند و شاعر، ذهنیّت و احساس شهودی خود را به طبیعت گسترش می دهد و با این ذهنیّت بر اجزای طبیعت، تصرف خیالی می کند . در سروده های­ امین پور، فراوان می توان به لحظه های موشکافی و کاوش، کشف و شهود و مکاشفه و گاه حتی شکایت و شکاکیّت شاعر، پیرامون پدیده­ای رسید که گوهری­ترین مفهوم در­کار شاعری و اساسا آفرینش و فهم هنری است. پدیده ای که سمت و سوی نگاه هنری در گرو تلقّی ما از آن است . زیبای ( توکلی ،۱۳۸۶ : ۲۸ ) در پس پشت این مکاشفه های درونی، رازی وجود دارد که شاعر در پی کشف آن است در پی کشف این راز نگاهش به سوی اندیشه­ های کلان هستی شناسانه و نوعی پلورالیسم بیشتر معطوف می شود هر چند این نگاه سست و کم حال است، گاهی درنگ های فلسفی شاعر در قالب پرسش های کم رنگ و خجولانه با احتیاط مطرح می شوند. ( فتوحی ، ۱۳۸۷ : ۲۳ ) شهود های هستی شناسی و درنگ های فلسفی او موجب می شوند، تا فضای شعری او سرشار از رنگ حیرت شود و طنینی اسرار آمیز یابد. حیرت قیصر بی نسبتی با سنت نگاه صوفیانه نیست. آنگاه که شاعر از جستجو، یافتن و رسیدن می گوید. گفتارهای دلاویز عارفان را درباره طلب مدام، پایان ناپذیری سلوک که اگر غایت و نهایتی داشته باشد جز حیرت نیست، فرا یاد می آورد اینکه همیشه فاصله ای و رازی ناگشوده است: ( توکلی،۱۳۸۶ : ۳۰ )
موجیم و وصل ما از خود بریدن است ساحل بهانه ای است رفتن رسیدن است
( امین پور ، ۱۳۸۸ : ۱۵۱ )
ای آرزوی اولین گام رسیدن بر جاده های بی سرانجام رسیدن
… هر چه دویدم جاده از این پیشتر بود پیچیده در راه است ابهام رسیدن
( امین پور، ۱۳۸۷: ۷۳ )
این احساس و ابهام و حیرت در نگاه او سایه می گسترد و همه چیز را در چشمش به هیئت رازی می نمایاند. ( توکلی،۱۳۸۷ : ۳۱ )
و این رازها نشانه و اشاره ای است به آن ، « آن » بی تعیین و بی صفت و بی چگونه، معشوق ازلی،
آنی که چشم عاشقان«آن» است در منظر چشم بی نظر «این» است
( امین پور ، ۱۳۸۸ : ۷۶ )
در ذیل ، به ذکر موضوعاتی پرداخته می شود که در مبحث طبیعت­گرایی شهودی در شعر قیصر امین پور به آن اشاره شده است..
۴ – ۴ -۱ – تقابل عقل وعشق
یکی از مبانی معرفتی جاری در اندیشه­ی شاعرانه ی­ امین پور که در دفتر گل ها همه آفتا بگردانند، مطرح شده است مقابله عقل و عشق است که دغد­غه­ی تفکّر و نگاه عارفانه در شعر از آغاز تا کنون بوده است که شاعراین تقابل را گاه بصورت مجاز وگاه به شکل حقیقی و با توجه به عناصر طبیعی به قصد ملموس و محسوس کردن به تصویر کشید است . (محدثی خراسانی،۲:۱۳۸۷)
در شعر« انکار» عقل وعشق با مجاز های، سر به عنوان جایگاه عقل و دل ، جایگاه عشق مطرح­ می­شوند و با بیان و فضایی متفاوت، مقابله آن ها به تصویر کشیده می شود.
از تمام راز ورمز های عشق
جز همین سه حرف
جز همین سه حرف ساده­ی میان تهی
چیز دیگری سرم نمی شود
من سرم نمی شود
ولی ………………..
راستی
دلم
که می شود!
(امین پور ۹۹:۱۳۸۸)
همین تقابل در شعر احوالپرسی (۱) در دو واژه ی: حال و بال جلوه­گر می شود.
احوالپرسی (۱)
اینجا همه هر لحظه می پرسند:
حالت چطور است ؟
امّا کسی یک بار
از من نپرسید بالت……. (امین پور، ۲۷:۱۳۸۸)
که دراین سروده، شاعر با بهره گرفتن از واژگان طبیعی بال و حال در احوالپرسی عاقلانه و عاشقانه این تقابل را نشان داده است.
بفرمایید تا این بی چرا تر کار عالم عشق رها باشد از این چون و چرا وچندهای ما
(امین پور،۲۷:۱۳۸۸)
گاه نیز شاعر درصدد آشتی دادن میان عقل و عشق است وپایان بخشیدن به دوران تقابلی آن دو (عقل و عشق).

 
 
 

ارزش فعلی تمامی ارزش­های ایجاد شده توسط مشتری در آینده

 

 

[۷۰, ۷۱]

 

 

 

مجموع جریان­های نقدینگی بدست آمده از یک مشتری در کل ارتباطش با سازمان

 

 

[۷۲, ۷۳]

 

 

 

ارزش خالص فعلی بدست آمده از تمامی تراکنش­های مشتری

 

 

[۷۴]

 

 

 

ارزش مورد انتظار از سودآوری آتی ناشی از خرید مشتری در طول زمان مورد بررسی

 

 

[۷۵]

 

 

همان‌گونه که از تعاریف ارائه‌شده برمی­آید، ارزش مشتری درگرو میزان سودآوری است که مشتری در طول مدت زمان ارتباط خود با شرکت، برای آن به همراه داشته است.
برای تعیین میزان ارزش هر یک از مشتریان مدل­های مختلفی در سالیان اخیر معرفی گردیده است. مدل­های مختلف معرفی شده برای تعیین ارزش دوره عمر مشتریان([۷۰]LTV) می ­تواند بیانگر ۳ ارزش مشتری باشد[۷۶]؛ این ارزش­ها عبارتند از:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
 

 

ارزش فعلی مشتری[۷۱]: مقدار سودی که یک مشتری در طول عمر مشتری بودن خود در شرکت، به ارمغان آورده است.
 

ارزش بالقوه مشتری[۷۲]: مقدار سودی که مشتری با ادامه روند فعلی، در آینده برای شرکت ایجاد می­ کند. مبنای تعیین این سود، تخمین آینده است.
 

وفاداری مشتری: تعهد مشتری به خرید از یک برند یا شرکت، که منجر به تکرار خرید وی می­ شود. واضح است که کلید وفاداری مشتری، داشتن یک ارتباط طولانی مدت با وی است[۷۷].
 

در ادامه و در بخش بعد، انواع مدل­های توسعه یافته در تعیین ارزش مشتریان مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

 

ارزش­گذاری
 

تعیین ارزش مشتریان در کنار خوشه­بندی آن­ها ۲ عامل اساسی در شناسایی مشتریان باارزش و مدیریت ارتباط با آن­هاست. از این­رو در این بخش مدل­های گوناگونی که در سالیان اخیر در زمینه تعیین ارزش مشتری و خوشه­بندی مشتریان ارائه شده است، مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

 

مدل­های تعیین ارزش مشتری
 

این باور پذیرفته‌شده‌ای است که مشتریان ماندگار(وفادار) برای شرکت سودمندتر هستند. این سودمندی مشتریان وفادار تحت تأثیر عواملی نظیر فروش متقاطع، فروش اضافی، تبلیغ دهان­به­دهان و… نسبت داده می­ شود. سودآوری یک مشتری در صورتی تضمین می‌شود که وی خریدهای مکرر و بلندمدتی را از شرکت داشته باشد. با این وضعیت اهمیت وفاداری مشتری به شرکت دوچندان می‌شود. با درک رو به رشدی که از اهمیت وفاداری مشتری به دست آمده است، شرکت‌ها به رویکرد جدید مشتری محور بودن سوق پیدا کرده ­اند تا از این طریق بتوانند راهبردهای خود را تدوین نمایند، در نتیجه چرخه عمر مشتری نقش مهمی در استراتژی بازاریابی شرکت­ها ایفا می­نماید. ایده اصلی ارزش چرخه عمر مشتری این است که مشتریان را باید بر اساس سودآوری آن‌ ها برای سازمان مورد قضاوت قرار داد. ازاین‌رو مدل­های مختلفی در تعیین ارزش مشتریان توسعه‌یافته­اند. این مدل­ها به دو دسته عمومی و استراتژیک تقسیم ­بندی می­شوند[۷۸]. مدل­های عمومی، روش­هایی هستـند که کل بازار را رصد می­ کنند و مشتریان موجود را در بازار بررسی می­ کنند. این مدل­ها این امکان را برای سرمایه ­گذاران بوجود می­آورند که قبل از ورود به یک بازار، از پتانسیل موجود در آن بازار آگاه شده و در صورت امکان وارد شوند. مدل­های استراتژیک نیز با توجه به رفتار مشتریان شرکت، ارزش مشتریان را تعیین کرده و به مدیران در اتخاذ تصمیم­ گیری­ های آینده کمک می­ کنند. هدف این دسته از مدل­ها، به حداکثر رساندن سودآوری بلندمدت مشتریان در آینده است[۷۹]. در ادامه مدل­های مختلف تعیین ارزش مشتریان مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

 

اندازه کیف پول مشتری(SOW)
 

متخصصان CRM در شرکت IBM، معیار “اندازه کیف پول” مشتری را بصورت زیر تعریف می­نمایند:
میزان پول خرج شده توسط مشتری در خرید یک دسته خاص از محصولات[۷۳][۸۰].
معیار SOW[74] یکی از معیارهای عمومی تعیین ارزش مشتری می­باشد. این معیار بیان‌کننده حجم کلی خرید یک مشتری از یک محصول خاص در کل بازار است که در رابطه ۲-۱ نشان داده شده است. هدف این معیار نشان دادن میزان پتانسیل مشتری در خرید یک دسته خاص از محصولات است[۷۹].

 

 

 

 

 

 

 

 

(۲-۱)
 
 

در رابطه۲-۱، نشـان­دهنده فـروش صـورت گرفته به مشتـری S توسط شرکت j است. نیز بیـان­کننده تعداد شرکت­های فعال است. هرچه میزان SOW بالاتر باشد، به معنای آنست که امکان خرید مشتری بالاتر است.
به‌منظور محاسبه SOW برای هر یک از مشتریان، نیاز به جمع­آوری اطلاعات خرید آن مشتری در کل بازار است. روش­های مختلفی برای جمع­آوری تراکنش­های مشتریان وجود دارد، که به ۲ دسته کلی “بالا به پایین[۷۵]” و “پایین به بالا[۷۶]” تقسیم می­شوند[۸۰]. در روش “بالا به پایین” ابتدا مجموع خریدهای صورت گرفته توسط مشتریان در یک دسته خاص از محصولات در یک کشور محاسبه گردیده و سپس با بهره گرفتن از تکنولوژی­های خاصی میزان خرید هر مشتری محاسبه می­گردد. در روش “پایین به بالا” با بهره گرفتن از اطلاعات مشتریان، SOW آن‌ ها به‌طور مستقیم تخمین زده می­ شود. یکی از روش­های رایج در تخمین SOW مشتریان، انتخاب زیرمجموعه‌ای از مشتریان و تعیین SOW آن‌ ها و سپس تخمین SOW سایر مشتریان بر اساس شباهت ویژگی­های آن‌ ها با ویژگی­های زیرمجموعه انتخاب شده است[۸۰].

 

سهم کیف پول مشتری(SW)
 

برخلاف معیار SOW که تنها بیان‌کننده پتانسیل خرید مشتری است، این معیار میزان وفاداری مشتری نسبت به شرکت را تعیین می­ کند. معیار [۷۷]SW با مقایسه میزان خرید صورت گرفته توسط مشتری از شرکت و میزان خرید صورت گرفته توسط وی در کل بازار، میزان وفاداری مشتری نسبت به شرکت یا برند موردنظر را تعیین می­نماید. معیار SW را می­توان بصورت زیر تعریف کرد:
درصد خرید صورت گرفته توسط مشتری در یک دسته خاص از محصولات از یک فروشنده خاص[۷۸][۸۱].
در تعدادی از مطالعات، از عنوان “وفاداری رفتاری[۷۹]” بجای “سهم کیف پول” استفاده می­ شود[۸۲]. روش محاسبه SW در رابطه ۲-۲ نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

(۲-۲)
 
 

همان‌گونه که از رابطه ۲-۲ مشخص است، صورت کسر میزان خرید صورت گرفته توسط مشتری از شرکت یا برند موردنظر و مخرج آن همان معیار SOW است[۷۹].
مفهوم وفاداری رفتاری (SW) با توجه به اهمیت فوق­العاده­ای که دارد در مطالعات بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه به بررسی تعدادی از این مطالعات پرداخته شده است.
در سال ۲۰۱۰، کیم[۸۰] و همکاران به بررسی رابطه بین وفاداری احساسی و تأثیر آن بر SW مشتریان پرداختند[۸۳]. آن‌ ها با بررسی ۶۰۴ نفر از مشتریان یک خرده­فروشی در آمریکا به این نتیجه رسیدند که وفاداری رفتاری مشتری تأثیر بسزایی در افزایش SW وی دارد. کیم و همکاران با بررسی ارتباط بین وفاداری رفتاری و SW مشتریان به این نتیجه رسیدند که این ارتباط تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر سطح تحصیلات مشتری، مدت ارتباط مشتری با شرکت و نوع محصول خریداری شده می­باشد.
در مطالعه­ دیگری که در سال ۲۰۰۸ توسط اِمین[۸۱] و همکاران انجام گردید[۸۲]، تأثیر جنسیت افراد در افزایش SW مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که برای مشتریان مؤنث، کیفیت تعاملات تأثیر بسزایی در افزایش SW آن‌ ها دارا می­باشد؛ اما در مشتریان مذکر، کیفیت کالا اهمیت بیشتری نسبت به کیفیت تعاملات دارد. اِمین و همکاران بیان می­ کنند که، شناسایی این عوامل و بکارگیری آن‌ ها توسط فروشندگان می ­تواند تأثیر بسزایی در افزایش سودآوری آن‌ ها داشته باشد.
در سال ۲۰۱۳، کارلوس[۸۲] و همکاران به بررسی تأثیر برند[۸۳] بر SW پرداختند[۸۴]. آن‌ ها نشان دادند که برندهای بین ­المللی می ­تواند تأثیر قابل توجهی بر SW مشتریان داشته باشد؛ البته به شرطی که برندها به‌طور مناسب انتخاب شده باشند.
هر یک از دو معیار SW و SOW دارای نقایصی بوده که سبب می­ شود استفاده تنها از آن‌ ها نتایج باکیفیتی تولید نکنند. ازاین‌رو، معمولاً، از این دو معیار در کنار هم استفاده می­ کنند. استفاده از دو معیار SOW و SW در کنار هم موجب درک بهتر وضعیت مشتریان می­ شود. . در [۷۹] راهکارهایی برای استفاده از این دو معیار برای شناسایی مشتریان وفادار بیان‌شده است. این راهکار در شکل۲- ۱۵ نشان داده شده است.

 

 

 

 
 
 

هر سه مدل اخلاقی می توانند همزمان یک الگوی ویژهی رفتاری را تقویت و پشتیبانی کنند. برحسب مورد در زمان های دیگر، تشخیص اخلاقی بودن تصمیمات و رفتارها می تواند فقط بر پایهی یکی ازمدل های اخلاق…به طور مثال مدل منفعت طلبی- مورد قضاوت قرار گیرد. در هر حال پیچیدگی موقعیت های تصمیم گیری و وجود تعارض منافع در سطح فردی و گروهی، یافتن راه حل ایده آل اخلاقی را بسیار مشکل ساخته است.

 

 

  مدل منفعت طلبی
 

نظریهی منفعت گرایی اعمال را با توجه به نتایج و تبعات آنها ارزیابی می کند تحقق اهداف خط مشی های دولتی از لحاظ فراهم ساختن آموزش و پرورش بهتر یا مهیا ساختن رفاه و سلامتی بشتر برای شهروندان، نمونه هایی از این نتایج و تبعات می باشد.
دو نوع مختلف منفعت گرایی داریم:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.
 

 

 

منفعت گرایی عملی که فقط به اعمالی توجه می کند که برای بیشترین تعداد از افراد، بیشترین خوبی را دربر داشته باشد. بنابراین حالتی مانند، »باید هنگام عقد قراردادها حقیقت را بازگو کنی» یک دستورالعمل مفید است اما در مواقعی می توان آن را نادیده گرفت.
 

برعکس، در منفعت گرایی قانونی، قوانین نقش مهمی دراخلاق داشته و نمی توان آنها را به واسطهی شرایط خاص یک موقعیت، نادیده گرفت، زیرا قوانین از ما در مقابل نادانی ها و کوته بینی هایمان مراقبت کرده و کمک می کند از ارائه رفتار ناعادلانهی فردی در شرایط و موقعیت های خاص، پرهیز کنیم.
 

مدل منفعت طلبی تمرکز بر اقدامات و رفتارها دارد، نه بر انگیزه های انجام چنین اقداماتی و بیشتر مطابق با مرحلهی میثاق اجتماعی کولبرگ می باشد. مدیران یا کارکنان بر پایهی این مدل، اثرات بالقوه اقدامات مختلف را روی افراد ملاحظه می کنند. انتخاب های مختلف باید بیشترین منفعت را برای بیشترین افراد حاصل نماید، هر چند ممکن است کسب چنین منافعی عدهی اندکی رامتضرر نماید. به عبارت دیگر، این راهکار ممکن است بعضی افراد را منتفع نماید اما به افراد دیگری آسیب می رساند. نتایج بالقوه مثبتی که اکثریت را شامل می شود مهمتر از نتایج بالقوه منفی که عدهی کمی رادر بر می گیرد، تلقی می شود.

پرداخت بر مبنای شایستگی، سیستم است که پاداش های کارکنان، با نرخ های متفاوت و بر پایهی عملکردشان، پرداخت می کند. جنبهی اخلاقی این سیستم براساس رویکرد منفعت طلبی توجیه می شود. کسانی که کار بهتری انجام می دهند باید بیشترین پاداش را دریافت کنند.
همچنین براساس این دیدگاه در یک اقتصاد مبتنی بر بازار رقابتی، موفقیت آمیز بودن اقدامات سازمان براساس عملکرد خوب آن مورد سنجش قرار می گیرد، حتی اگر این عملکرد خوب سازمان موجب ضرر و زیان به سایر سازمان ها شود؛ این پیامدهای سازمان براساس رویکرد منفعت طلبی دارای توجیه اخلاقی است.

مدل منفعت طلبی، استانداردهای اخلاقی را در محدودهی اهداف سازمانی، کارایی و تضاد منافع، برای مدیران و کارکنان تجویز می کند.

 

 

  .مدل حقوقی
 

افراد از حقوقی برخوردار هستند که می تواند اشکال مختلفی داشته باشد: سیاسی، قانونی، قراردادی، اشتغال و حقوق بشر. با توجه به شرایط جامعه حق مورد احترام واقع شدن، حق برخورداری از آزادی سازگار با آزادی دیگران، حق برخورداری از دستمزد مناسب، حق برخورداری از مرخصی، و … از جمله حقوق افراد است. مدل حقوقی به ما می گوید که مثلاً کارمندان از حقوقی برخوردارند اما نمی گوید که یک موقعیت مدیریتی واقعی، چگونه می توان این حقوق را اعمال کرد و بین آنها تعادل به وجود آورد. همچنین باید رابطه دو جانبهی حقوق و وظایف را نیز در نظر بگیریم.
در این مدل بیان می شود که انسان از حقوق و آزادی های بنیادینی برخوردار است ونمی توان توسط یک تصمیم شخصی آنها را از انسان جدا ساخت بنابراین تصمیمی ازلحاظ اخلاقی درست محسوب می شود که به بهترین شکل حقوقی افرادی که در محدودهی این تصمیم گیری قرار می گیرند را تأمین کند.
مدل حقوق بیانگر آن است که تصمیمات باید حقوق اساسی افراد را رعایت کند. مثل حق حیات، آزادی، سلامت، اسرار زندگی شخصی و دارایی به عنوان نمونه که باید مدیران و دیگر کارکنان در اکثر کشورها در تصمیمات و رفتارهای خود ملاحظه نمایند بدین گونه اند:

 

 

حق حیات و ایمنی: کارکنان، مشتریان و ارباب رجوعان و به طور کلی آحاد جامعه دارای حق زیستن و برخورداری از ایمنی و سلامتی می باشند نباید حتی ناآگاهانه و نداشته این حق آنان را به خطر انداخت.
 

– صداقت : کارکنان، مشتریان، ارباب رجوعان و به طور کلی عموم جامعه از این حق برخوردارند که چه عمداً یا سهواً اطلاعات غلط و فریب کارانه دربارهی موضوعات مختلف دریافت نکنند. تولید کننده ای که دربارهی کیفیت عملکرد محصول خود بیش از حد اغراق می کند، اقدام به عملی گول زننده کرده است.
-.امور خصوصی و محرمانه : شهروندان دارای این حق هستند که اطلاعات شخصی را که در اختیار دستگاه های دولتی قرار می دهند یا این اطلاعات توسط سایر سازمان ها تهیه می شود، در اختیار هر شخصی قرار گرفته نشود. اطلاعات مشخصی در واقع حریم خصوصی افراد است و باید نسبت به آنان رعایت امانتداری شود.
– آزادی عقیده: افراد در بیان عقاید مختلف و داشتن مذاهب مختلف در چارچوب قانون اساسی کشورها آزاد هستندو نباید به سبب داشتن مذهب و عقیده ای که خوشایند فرد یا گروهی نیست امتیازی از آنان سلب می شود. اگر کارمندی به علت هم مسلک نبودن با رئیس خود مورد بی مهری قرار بگیرد و یا از کار اخراج شود در واقع حق مسلم او به نام آزادی عقیده مورد تعرض قرار گرفته است.
– آزادی بیان : کارکنان ودیگر افراد برای انتقاد و ابراز موارد تخطی از اخلاق و قوانین باید دارای حق باشند. منتقدان باید برخوردار از صداقت کلام بوده و در اظهارنظرهای خود مراقب باشند به کسانی که مبرا از تخطی در اخلاق هستند، گزندی نرسد. مراجع قانونگذار باید (با تصویب قوانین لازم از کارکنانی که موارد تخلف از قوانین و اخلاق راگزارش می کنند، حمایت نمایند. کارکنانی که اقدامات غیرقانونی یا غیرقانونی مدیران و سایر کارکنان را به ذی نفعان خارجی گزارش می دهند، اغلب به عنوان افشاگران حقایق از آنان نام برده می شود.
– مالکیت شخصی : سیستم های قانونی و ارزشی بسیاری از جوامع، توجه به حق مالکیت خصوصی را تشخیص داده اند. این حق به مردم جهت حصول و استفاده از نیازمندی های اساسی زندگی اجازه می دهد. مردم در انتخاب شغل انجام فعالیت های اقتصادی و کسب ثروت (درصورتی که به دیگران آسیبی نرسانند) دارای حق هستند.
۲-۲۲-۳- مدل عدالت
در عدالت مفاهیمی چون عادل بودن، شایستگی و سزاواری مطرح می شود. اصول رسمی عدالت را می توان در این اندیشه یافت که با موارد مشابه باید رفتاری مشابه و با موارد نامتشابه، رفتاری متفاوت داشت. رفتارهایی که در قالب این تئوری، مغایر با مدل عدالت می باشند، در سازمان ها به صورت زیر مشاهده می شود:
-رابطه مداری به جای ضابطه مندی: رابطه مداری در انجام امور روزمرهی سازمانی، انتخاب کارکنان و ارتقاء آنها و انتصاب مدیران می تواند جلوه گری نماید.
-عدم انصال در پرداخت پاداش ها
– اعطای ناعادلانهی تسهیلات خاص به افراد خاص
– و …
مدل عدالت، تصمیمات و رفتارها را براساس چگونگی توزیع عادلانهی منافع و هزینه ها در میان افراد و گروه ها ارزیابی می کند. آن با مرحلهی اصول جهان شمول کولبرگ سازگار می باشد. مفاهیم جوانمردی، عدالت و رفتار بی طرفانه به وسیلهی اجرای سه اصل: عدالت توزیعی، اصل جوانمردی و اصل تکلیف طبیعی، تأمین می شوند.
۲-۲۲-۳-۱- اصل عدالت توزیعی
براساس نظریهی اخلاقی عدالت توزیعی؛ اعمال یا تصمیم گیری های اخلاقی گروهی از رفتارها هستند که موجب توزیع عادلانهی کالاها و خدمات می شوند.
۲-۲۲-۳-۲- اصل جوانمردی
اصل جوانمردی بیان می کند کارکنان باید از نظر اخلاقی مؤظف اند وقتی شرایط زیر مهیاست از مقررات سازمانی حمایت کنند:

 

 

سازمان در رفتار و اقدامات دارای عدات است.
 

منافع کارکنان به وسیلهی سازمان تأمین می شود و یا به آنان فرصت ارائه پیشنهاد جهت فزونی یافتن منافعشان داده می شود.
 

وقتی شرایط فوق در سازمان فراهم باشد، از کارکنان انتظار می رود، مقررات سازمان را به طور تمام و کمال رعایت کنند. در این شرایط رعایت قوانین به عنوان رفتاری جوانمردانه شناخته می شود.
۲-۲۲-۳-۳- .اصل تکلیف طبیعی یا فطری
اصل تکلیف طبیعی بیان می دارد که رفتارها و تصمیماتی اخلاقی هستدن که الزامات جهان شمول زیر در آنها ملحوظ شده باشند:

 

 

یاری رساندن به کسانی که نیاز دارند و یاخطری آنان را تهدید می کند.
 

آسیب و ستمی به دیگران جاری نشود.
 

– شرایط دشواری برای افراد فراهم نشود.