3 (عبور دادن خط مرز از بین طوایف محلی و تقسیم آنها در تابعیت دو یا چند كشور
4 (تعیین مسیر عبور خط مرز در بعضی نقاط از دامنه ارتفاعات و یا تقسیم ارتفاعات به طریقی كه دفاع از حریم یک كشور در مقابل تهاجم كشور همسایه تا عمق قابل توجهی مقدور نباشد.
5 )تعیین خط مرز در رودخانه قابل كشتیرانی و حساس به طریقی كه یكی از دو كشور همسایه از حقوق عرف بین الملل محروم گردد.
6)گنجاندن مواردی در تعیین خطوط مرزی بطوری كه دارای تفسیرهای متفاوت و اختلاف انگیزه می باشد.
7 )در بعضی موارد مسیر عبور خط مرز در قراردادها طوری نوشته شده كه در اثر مرورزمان و تغییرات طبیعی جوی در منطقه جوی در منطقه باعث ابهام در خط مرزی می شود.
تاریخچه مرزداری و مرزبانی در ایران
پس از تعیین خطوط مرزی فعلی ایران با كشورهای همسایه و تنظیم قراردادهای مشترك انتظامات مرزی رسیدگی و حل و فصل مسایل مرزی به عهده مرزبانان خودی و مرزبانان كشورهای همسایه محول و حدود اختیارات آنان در قراردادها تعیین شده است.
بین ترتیب پاسگاه های مرزی و مرزبانی ها و سازمان مركزی مرزبانی (اداره كل مرزبانی) پایه گذاری گردیده و روند تكمیلی و تحولات انجام گرفته به شرح ذیل می باشد :
الف ) تاقبل از سال 1207 هجری شمسی حفاظت و كنترل مرزها و رفع اختلافات به عهده عشایر و حكام محلی بوده و حكومت مركزی فقط در موقع شروع جنگ با كشور همسایه دخالت می نمود .
ب) از سال1207 با تاسیس سازمان اداری از جمله : وزارت امور خارجه حل و فصل اختلافات مرزی از طریق دیپلماسی انجام می گرفته ولی حفاظت و كنترل مرزها كماكان به عهده عشایر و حكام محلی بوده است .
ج) از سال 1307 پس از تشكیل ارتش منظم و استقرار تعداد معدودی پاسگاه های مرزی كنترل مرزها به عهده یگانهای نظامی گذاشته شد.
د) در سال 1320 پس ازعقد قراردادهای مشترك مرزی با همسایگان و تعیین كلانتران مرز (مرزبانان) به منظور رسیدگی و حل و فصل مسائل مرزی كنترل مرزها به عهده اداره اطلاعات ژاندارمری سابق شد.
ه) در سال 1325 اداره كل مرزبانی كشور تشكیل و تحت نظر وزارت كشور مرزها را عهده دار شد.
و) درسال 1326 اداره كل مرزبانی در تابعیت وزارت جنگ قرار گرفت و در سال 1335 عنوان مذكور به دایره امور مرزی تغییر نام داد و كماكان تا سال 1342 در تابعیت وزارت جنگ باقی ماند.
ز) درسال 1342 سازمان مرزبانی از وزارت جنگ جدا شد و در تابعیت ژاندارمری قرارگرفت و پاسگاه های مرزی تدریجا” گسترش یافت ودر سال 1347 دایره امور مرزی تحت عنوان اداره مرزبانی تغییر نام داده ودر سال 1350 رئیس اداره مرزبانی با سمت معاون ژاندارمری كل كشور و نهایتا” در سال 1362 با عنوان اداره مرزبانی یكی از ادارات مستقل ژاندارمری كنترل مرزها را به عهده گرفت .
ح) در سال 1366 كنترل حدود 400كیلومتر از مرزهای شرقی كشور به كمیته انقلاب اسلامی محول شد لیكن در سال 1369 مجددا” به ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران اعاده گردید.
ت) از آغاز سال 1370 با ادغام نیروهای انتظامی و تشكیل نیروی انتظامی كنترل و حل و فصل مسایل مرزی به عهده اداره كل مرزبانی گذاشته شد.
ی) نمودار سازمانی جدید نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در بهمن ماه 1379 به تصویب فرماندهی معظم كل قوا رسید كه در چارت جدید با توجه به تحولات و حساسیت مرز اداره كل مرزبانی به فرماندهی مرزبانی تبدیل و در بیستمین جلسه كمیسیون برنامه ریزی و سازماندهی ساختار جدید فرماندهی مرزبانی بررسی و نتیجه طی گردشكاری در تاریخ 31/1/81 به حضور سردار فرماندهی ناجا تقدیم و جدول سازمان فرماندهی مرزبانی مورد موافقت سردار جانشین فرماندهی ناجا قرار گرفت.
مرز از نگاه قانون
وظیفه مراقبت و كنترل از مرزهای جمهوری اسلامی ایران
برابر ماده 4 بند 10 قانون ناجا مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 1369 (( مراقبت و كنترل مرزهای جمهوری اسلامی ایران، اجرای معاهدات و پروتكل مصوبه مرزی،استیفای حقوق دولت و اتباع مرزنشین در مرزها و حدوده انحصاری و اقتصادی دریاها))یكی از ماموریتهای مهم نیروی انتظامی جمهوری اسلامس ایران می باشد.

اهمیت مرز از نظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:
اصول 77 و 78 قانون اساسی راجع به مرز می باشد كه اصل 78 به صراحت بیان می دارد(( هرگونه تغییر در خطوط مرزی ممنوع است مگر اصطلاحات جزئی با رعایت مصالح كشور به شرط اینكه یكطرفه نباشد و به استقلال و تمامیت ارضی كشور لطمه نزند و به تصویب چهار پنجم نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران برسد.
اصل 77 قانون اساسی (( عهدنامه ها ، مقاوله نامه ها ، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران برسد )).
تعاریف و اصطلاحات مرزی:
1- مرز
الف ) آخرین حد قلمرو حاكمیت زمینی ،هوائی و دریایی هر كشور را مرز می گویند.یا آخرین حد قلمرو زمینی ،هوائی،دریایی و تحت الارض هر كشور را مرز گویند.
2-مرزبان
مرزبان افسری است از نیروی انتظامی كه با دریافت استوارنامه از وزارت امور خارجه در مزر گمارده می شود تا علاوه بر استقرار نظم وامنیت در مرز و كنترل و مراقبت از خط مرز، با استناد به قراردادهای مشترك مرزی با كشور همسایه با برقراری ارتباط با همتای خود در آنسو مرز نسبت به حل و فصل مسایل مرزی و حفظ استیفای حقوق دولت و مرزنشینان اقدام نماید.در ساختار جدید مرزبانی ناجا فرمانده هنگ های مرزی به عنوان مرزبان درجه یک و گروهان های مرزی مرزبان درجه دو محسوب میشود.
3-استوارنامه

حكمی است كه از طریقوزارت امور خارجه برای مرزبانان درجه یک صادر می گردد. ضمن اینكه وزارت امور خارجه به كشور مقابل مرزبانان را به عنوان نماینده رسمی خود جهت حل وفصل اتفاقات مرزی معرفی می نماید. مرزبان ضابط وزارت امور خارجه در امور مرز می باشد.
4-مرزدار
ماموری است مسلح كه به منظور انجام دیده بانی ، حفظ و برقراری امنیت و انتظامات ،جلوگیری از هرگونه تردد غیر قانونی ( انسان ،كالا و حیوانان اهلی) و ممانعت از هر گونه تغییر مصنوعی غیر مجاز بر روی خط مرز و حاشیه آن زیر نظر مرزبان در مرز به خدمت گمارده می شود. كلیه كاركنان كه در پاسگا هها ،گروهان ها و هنگ های مرزی خدمت می كنند مرزدار نامیده می شوند.
5-مرزنشین
به كلیه اشخاصی كه در عمق نوار مرز سكونت دائم داشته باشند اطلاق می گردد.
یادآوری 1:
مدت سكونت اشخاص اگر كمتر از شش ماه متوالی باشد ، مرز نشین محسوب نخواهد شد
یاد آوری 2:
اتباع خارجی و كامندان رسمی موسسات و سازمان های دولتی و همچنین پرسنل نظامی و انتظامی كه به سبب خدمتی ر عمق نوار مرزی سكونت دارد ، مرز نشی محسوب نمی شود.
6-عمق نوار مرز
فاصله ای از خط مرز با عمق معینی به داخل خاك دو كشور همسایه كه به موجب قراردادهای دو جانبه تعیین میگردد شرایط حاكم بر سكنه و مقررات ناظر بر نوار مرزی مذكور، ضمن توافق های دو جانبه با دولت همسایه تعیین می شود . عمق نوار مرز محدوده عمل مرزبانان دو كشور را نیز شامل می گردد.عمق نوار مرز ایران با كشورهای همسایه متفاوت است به طوریكه با كشور پاكستان 60 كیلومتر،افغانستان 25 كیلومتر،كشور تركیه 50كیلومتر ، كشورهای تازه استقلال یافته شمال ایران شامل تركمنستان ،آذربایجان و ارمنستان 45 كیلومتر با سواحل خلیج فارس و دارای عمان 75 كیلومتر و با كشور عراق كه كمترین عمق نوغار مرز را داریم 15 كیلومتر می باشد.
توجه :
چنانچه مرزبان كشور مقابل مسائلی خارج از عمق نوار مرز داشته باشد با مرزبان ایران، باید از طریق وزارت امور خارجه (دیپلماسی) حل و فصل گردد.
کمتر کسی از هموطنان اطلاع دارد که حراست و حفاظت از مرزهای کشور نیز برعهده پلیس و فرماندهی مرزبانی ناجا است و اغلب، سایر نیروهای امنیتی و نظامی کشورمان را مسوول این امر مهم می‌دانند.
سوالی كه به ذهن خواننده خطور می كند این است كه:
ما چند کیلومتر مرز مشترک با کشورهای همسایه داریم؟ و مرزهای ما عمدتاً از چه ویژگی‌هایی برخوردار هستند؟
درمجموع 8هزارو 755کیلومتر مرز خشکی، دریایی و رودخانه‌یی با 15کشور همسایه داریم و تعدد کشورهای همجوار ما و شرایط مختلف این کشورها به لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی براهمیت مرزهای ما افزوده است.

در بخش اعظمی از مرزهای ما نیز به لحاظ قومی، ساکنان دوسوی مرز، از یک قوم هستند. مثل ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، عرب‌ها، کردها و ترک‌ها. متاسفانه در زمان ترسیم مرزهای ما نوعی نگاه سیاسی وجود داشته و این مرزها را تحمیلی و تنش‌زا مشخص کرده و قومیت‌ها را چند پارچه کرده‌اند تا در مواقع مورد نیاز از این موضوع سوءاستفاده کنند. مطمئناً کنترل این مرزها با سختی‌های بسیار همراه است. البته خوشبختانه در حاشیه مرزهای ما اقوام کاملاً‌ همگرا با نظام هستند و خودشان را کاملاً‌ ایرانی می‌دانند و این یک فرصت بزرگ برای ما محسوب می‌شود. داشتن تنوع جغرافیایی نیز از ویژگی‌های دیگر مرزهای ما به شمار می‌رود. در بعضی جاها دشت است و کویر، در برخی نقاط کوهستان‌های بسیار مرتفع با پیچ و خم‌های زیادی مرزهای ما را تشکیل می‌دهند، در جنوب نیز شرایط مرطوب و گرمسیری خلیج فارس و دریای عمان شرایط ویژه جغرافیایی را بر مرزهای ما حاکم کرده است.
از چه زمانی مرزبانی در کشور ما شکل سازمان یافته نظامی پیدا کرد؟
در گذشته مثل امروز راه‌های ارتباطی و تجهیزات مخابراتی برای ارتباط با مرز وجود نداشت و مرزبانی عمدتاً‌ به دست عشایر مسلح شده که در کنترل ارتش یا ژاندارمری گذشته بودند، بود اما تقریباً‌ از نیم قرن گذشته مرزبانی یک شکل سازمان یافته نظامی پیدا کرد و از آن حالت عشایری، قومی و گروه‌های داوطلب خارج شد.
پس از تشکیل مرزبانی این مجموعه یکی، دوبار بین ارتش و ژاندارمری دست به دست شد و در سال 1370نیز با تشکیل نیروی انتظامی یکپارچه یکی از بخش‌هایی که با آسیب‌ جدی مواجه شد، واحدهای مرزبانی بود. چرا که آن ساختاری که یک دهه برایش زحمت کشیده شده بود، کنار گذاشته شد. تمام واحدهای مرزی در دل شهرستان‌های مرزی ادغام شدند. مثلاً‌ واحدهای دریابانی که واحدهای یکپارچه در ژاندارمری بود به واحدهای کوچکتری تفکیک شدند و هر شهرستانی واحدهای شناوری را به خود اختصاص داد، اما از سال 78مجدداً مرزبانی در نیروی انتظامی و در دو سطح احیا شد و در سطح ستادی، مرزبانی تشکیل شد. در سطح مرزها هم مجدداً‌ هنگ‌های مرزی احیا شدند.از دو سال قبل نیز با تفکیک ساختار شهرستان‌های مرزی از هنگ‌های مرزی، در بحث تخصیص امکانات و منابع در بخش نیروی انسانی، تجهیزات و وسایل ارتباطی و اعتبارات عمرانی گشایش خوبی ایجاد شد و ما می‌توانیم بگوییم دو سال گذشته در تاریخ مرزبانی دوسال بی‌نظیر بوده است. بی‌ثباتی و ناپایداری امنیتی در برخی از کشورهای پیرامونی ما و اینکه بعضی از این کشورها اولویت‌های اصلی‌شان توجه به مرزهای ما نیست، مشکلاتی را در مرزهای ما به وجود آورده است. عدم توجه این کشورها به مرزهایشان، باعث سرازیر شدن کالاهای قاچاق، ترانزیت موادمخدر، ورود اتباع غیر

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir
مجاز و قاچاق انسان به داخل کشورمان، تهدیدهای امنیتی مثل ورود گروه‌های تروریستی، موادمنفجره و سلاح، قاچاق موادسوختی به خارج از کشور و فعالیت گروه‌های تروریستی همچون «پ.ک.ک» در مرزهای ما شده است.
این موضوعات نشان می‌دهد که مرزها به لحاظ امنیتی، اهمیت بسیار بالایی دارند. همچنین مرزهای ما از اهمیت اقتصادی بالایی نیز برخوردارند. حجم مبادلات غیرقانونی و قاچاق که از داخل به بیرون و از بیرون به داخل انجام می‌شود، میلیاردها دلار در سال است.
با توجه به همه نکات مورد اشاره در اهمیت مرزها و ضرورت توجه به اهمیت آن و خصوصاً اینکه مرزهای ما با کشور عراق از حالت دفاعی و نظامی خارج شده و به تدریج شرایط برقراری صلح دایمی فراهم می‌شود و نیز تهدیداتی که به آنها اشاره شد، بیانگر این است که باید به مرزها یک نگاه جدیدی داشته باشیم.
نیروی انتظامی در این رابطه چه نقشی ایفا می‌کند؟
نیروی انتظامی یک راهبرد جامعی را در این سال‌ها پیگیری کرده که بخشی از آن در درون این نیرو بوده و بخشی نیز در سطح بالاتر مورد پیگیری قرار گرفته است. مهمترین موضوعی که ما دنبال آن هستیم تشکیل یک شورای مرز در تابعیت شورای عالی امنیت ملی است که بتواند جایگاه تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در سطح ملی داشته باشد و بخش امنیت، توسعه و دفاع را در درون خودش هماهنگ کند و بتواند در مورد نیازهای ضروری مرز با سرعت تصمیم‌گیری کند. به دلیل اینکه امروز مراجع متعددی در کشور متولی مرز هستند، وزارتخانه‌های امور خارجه، کشور و دفاع، ستادکل نیروهای مسلح، ارتش، سپاه، نیروی انتظامی، گمرک، کشتیرانی و دستگاه‌های دیگر در مورد مسائل مختلف در مرز تصمیم‌گیری می‌کنند و باید در یک مرجع برای مرزها سیاستگذاری واحد شود و از پراکندگی در تصمیم‌ها و اقدامات جلوگیری شود. مرزنشینان ما به لحاظ اقتصادی بنیه ضعیفی دارند و برخی از آنها به همین دلیل رو به کارهای غیرقانونی می‌آورند. اصولاً‌ مشاغل مولد نیز سرمایه‌گذاری به صرفه‌یی در این مناطق ندارند. همه این موارد باید در کنار هم دیده شود.هر کشوری باید برای تامین امنیت خودش مستقلاً برنامه‌ریزی کند و به منابع داخلی خودش متکی باشد
شورای مرز همچنین مسئولیت ایجاد روش های اجرایی مشترک و هماهنگی کلان بین دستگاه های اجرایی مرتبط با مرز و نظارت بر حسن اجرای امور مرزی و تقویت و کنترل موثر مرزها را نیز بر عهده خواهد داشت.
این شورا از رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، معاون اول قوه قضائیه، معاون برنامه ریزی و مدیریت راهبردی رئیس جمهور یا یکی از معاونان وی ، وزرای کشور، دفاع، اطلاعات، امورخارجه یا یکی از معاونان انها، وزرای راه و نیرو،‌ نیروی انتظامی، معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح، یکی از معاونان وزارت اقتصاد که مسئولیت گمرک را برعهده دارد، فرمانده مرزبانی به عنوان دبیر شورا، یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به عنوان ناظر تشکیل می شود.
همچنین ریاست شورای مرز با رئیس جمهور یا یکی از اعضای شورای عالی امنیت ملی است که از جانب رئیس جمهور تعیین می شود.
شورای مرز به تناسب مسئولیت خود کارگروه هایی تخصصی با تعیین ترکیب و شرح وظایف هر یک تشکیل می دهد و مصوبات کارگرو هها باید به تایید شورای مرز برسد.
جلسات شورای مرز نیز هر سه ماه یکبار تشکیل می شود و شورا می تواند بنا به ضرورت جلسات فوق العاده نیز داشته باشد.
شورای مرز مجاز است حسب مورد از دیگر وزرا و مسئولان و کارشناسان دستگاه های ذی ربط بدون حق رای برای شرکت در جلسات دعوت کند.
براساس ماده دیگری از این طرح مصوبات شورای مرز برای همه دستگاه های ذی ربط لازم الاجراست
مرزبان دسته‌ای از فرماندهان نظامی که در دوران ساسانی (قرن سوم تا قرن هفتم میلادی) به فرماندهی استانهای مرزی می‌رسیدند.
پیشینه
مرزبانها فرماندهانی بودند که حکمرانی استانهای مرزی و وظیفه تامین امنیت راه های تجاری را بر عهده داشتند. مقابله با قبایل مهاجم همچو اعراب بدو، هپتالیان و ترکان اغوز از وظایف آنها بود. همچنین مرزبانان در خط نخست دفاعی برابر مهاجمینی چون رومی‌ها و کوشانیان قرار داشتند.
شاهنشاهان ساسانی مرزبانان را از میان بزرگان بر می‌گزیدند. بزرگان خانواده‌های اشراف ایرانی بودند که قدرت زیادی در امپراتوری داشتند. مقام مرزبان مانند بسیاری از مقامهای اجرایی دیگر عموما بر پایه وراثت بود و از نسل‌های قبل به نسل‌های بعد می‌رسید. مرزبانان ارشدترین مقاماتی بودند که پروانه داشتند برای خود اورنگ (تخت سلطنت) نقره بسازند. مرزبانهای مهم ترین استانهای استراتژیک (مانند ارمنستان) حتی اجازه داشتند تا بر تخت طلا بنشیند. از نقطه نظر نظامی یک مرزبان رتبه‌ای در حد یک

 پایان نامه ها
 

 0