جدول ۴-۱) تحلیل توصیفی متغیرهای تحقیق در سطح کل داده ها ۸۹
جدول ۴-۲) تحلیل توصیفی متغیر های تحقیق به تفکیک صنایع ۹۰
جدول ۴-۳) ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق ۹۱
جدول ۴-۴) آزمون نرمال بودن متغیرهای وابسته ۹۳
جدول ۴-۵) نتایج تحلیل آماری برای الگوهای رگرسیون آزمون فرضیه اول ۹۴
جدول ۴-۶) نتایج تحلیل آماری برای ضرایب الگوی آزمون فرضیه اول ۹۵
جدول ۴-۷) نتایج تحلیل آماری الگوهای رگرسیونی آزمون فرضیه دوم ۹۶
جدول ۴-۸) نتایج تحلیل آماری برای ضرایب الگوی آزمون فرضیه دوم ۹۷
جدول ۴-۹) نتایج تحلیل آماری برای الگوی رگرسیونی آزمون فرضیه سوم ۹۸
جدول ۴-۱۰) نتایج تحلیل آماری برای ضرایب الگوی آزمون فرضیه سوم ۹۹
جدول ۴-۱۱) نتایج تحلیل آماری برای الگوی رگرسیونی آزمون فرضیه چهارم ۱۰۰
جدول ۴-۱۲) نتایج تحلیل آماری برای ضرایب الگوی آزمون فرضیه چهارم ۱۰۱
جدول ۴-۱۳) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیات ۱۰۲
جدول ۵-۱) نتایج آزمون فرضیات ………………………………………………………………………………. ۱۰۵
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۲-۱) طرح ارزش اسکاندیا (طبقه بندی ادوینسون و مالونه) ۲۲
نمودار ۲-۲) طبقه بندی سویبی از طریق چارچوب ناظر دارایی نامشهود ۲۵
نمودار ۲-۳) طبقه بندی اولیه توسط هانتاس و لوونداهل ۲۹
نمودار ۲-۴) طبقه بندی لوونداهل ۳۰
نمودار ۲-۵) طبقه بندی لیم و دالیمور ۳۱
نمودار ۲-۶) طبقه بندی تجاری دانمارک ۳۲
نمودار ۲-۷) شبکه منابع و فعالیتهای ناملموس ۳۸
چکیده:
در حقیقت حسابداری مالی سنتی قادر به محاسبه ارزش واقعی شرکتها نمیباشد و تنها به اندازه گیری ترازنامه مالی و دارایی ملموس اکتفا میکند. سرمایه فکری یک مدل جدید کاملی را برای مشاهده ارزش واقعی سازمانها فراهم میآورد و با بهره گرفتن از آن میتوان ارزش آتی شرکتها را نیز محاسبه کرد.

هدف اصلی در این پژوهش بررسی تأثیر سرمایه فکری و سرمایه نوآوری بر کارآیی مالی و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این پژوهش، روش آماری استفاده شده به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، روش حداقل مربعات جزئی میباشد. نمونه آماری این تحقیق شامل شرکتهای موجود در صنایع داروسازی و سیمان پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره زمانی آن از ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۸ میباشد. نتایج نشان داد که بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با ارزش شرکتهای نمونه آماری رابطه معناداری به لحاظ آماری وجود ندارد. این در حالی است که رابطه بین کارآیی مالی با سرمایه فکری مستقیم و معناداری و رابطه بین کارآیی مالی با سرمایه نوآوری معکوس و معنادار است.
کلمات کلیدی: سرمایه فکری، سرمایه نوآوری، کارآیی مالی، ارزش شرکت، نرخ بازده داراییها، تحقیق و توسعه
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱٫ مقدمه
با ورود به اقتصاد دانشی، دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین، سرمایه، ماشینآلات و … از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است. بطوریکه در اقتصاد، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب میشود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها یاد میشود.

همچنین با پیشرفت سریع تکنولوژی برتر، بویژه در زمینه ارتباطات، کامپیوتر و مهندسی بیولوژی از دهه ٧٠ الگوی رشد اقتصادی جهان بطور اساسی تغییر کرد و به دنبال آن، دانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه های پولی و فیزیکی شد.(چن و همکاران[۱] ، ٢٠٠۵)
یکی از ویژگیهای دانش این است که نامشهود است یعنی غیرقابل لمس و غیر محسوس است و ارزشگذاری و اندازه گیری آن سخت است در صورتی که در گذشته سازمانها با بهره گرفتن از روش های حسابداری قادر بودن تا ارزش و اندازه تولید خود را به طور کامل محاسبه کنند. ولی امروزه این روش های حسابداری دارای کارآیی لازم نیستند. دانش به عنوان یکی از مهمترین اجزای داراییهای نامشهود محسوب میشود اگر در گذشته بیشتر داراییهای سازمانها مشهود بودند ولی امروزه قسمت اعظم داراییهای سازمانها نامشهود هستند. (سالیوان و همکاران[۲]، ٢٠٠٢)
موضوع تحقیق حاضر، بررسی ارتباط بین سرمایه فکری[۳] و سرمایه نوآوری[۴] با کارآیی مالی[۵] و ارزش شرکت[۶] در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این فصل، با عنوان کلیات تحقیق، نگاهی کلی و سطح بالا به پژوهش میشود. بنابراین ابتدا مسأله تحقیق بیان میشود. هدف از ارائه این بخش آشنایی با موضوع تحقیق بصورت کلی و درک جوانب آن بلحاظ علمی میباشد. سپس در خصوص ضرورت انجام چنین تحقیقی در شرایط موجود بحث خواهد شد. در ادامه فرضیات تحقیق تدوین و مدلهای آماری لازم جهت آزمون آنها ارائه خواهد شد. در پایان کلمات کلیدی تحقیق به لحاظ عملیاتی تعریف خواهند شد.
۱-۲٫ بیان مسئله
دنیای امروز، اقتصاد صنعتی را پشت سر گذاشته و وارد اقتصاد مبتنی بر دانش شده است. اقتصاد مبتنی بر دانش، اقتصادی است که در آن تولید و بهره برداری از دانش، نقش اصلی را در فرایند ایجاد ثروت ایفا مینماید. یکی از ویژگیهای متمایز اقتصاد مبتنی بر دانش، جریان هنگفت سرمایهگذاری در سرمایه انسانی و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است. اقتصاد دانش جدید به گونه بالقوه منابع نامحدودی ارائه میکند؛ زیرا ظرفیت انسانی برای ایجاد دانش نامحدود است. داراییهای نامشهود و سرمایه فکری[۷] سریعاً مکمل داراییهای فیزیکی میشوند. سرمایه فکری یعنی کل موجودی سرمایه یا حق مالکانه مبتنی بر دانش که شرکت مالک آن است. به بیان دیگر، منظور از سرمایه فکری، توسعه و بکارگیری منابع دانش در شرکتها است. (هانسن و ورنرفلت[۸]،۱۹۸۹)
از این رو، در هزاره سوم میلادی که در آن سرمایه فکری نه مالی، زیربنای اصلی برای پویایی و موقعیت آتی شرکت در اقتصاد دانش است لازم است منابع کلیدی و محرکهای عملکرد و ارزش در سازمانها توسط مدیران تعیین گردد؛ زیرا افزایش شناخت و بکارگیری سرمایه فکری به شرکتها کمک میکند تا کاراتر، اثر بخشتر، پربازدهتر و نوآورتر باشند افزون بر این، موفقیت رقابتی شرکتها به میزان کمتری به تخصیص استراتژیک منابع فیزیکی و مالی و به میزان بیشتری به مدیریت استراتژیک سرمایه فکری بستگی دارد. (زینکوسکی،۲۰۰۰)
یکی از راه های موفقیت در بازار رقابتی محصول، راهبرد نوآوری در محصول است. این امر برای کسب مزیت رقابتی و تداوم آن مهم و ضروری است. در واقع شرکتها برای بقا و تداوم فعالیت نیازمند گونهای از مزیتهای رقابتی هستند که متمایز بودن محصول میتواند یکی از آنها باشد. رسیدن به این مزیت رقابتی به سطح دانش موجود در شرکت بستگی دارد. چنانچه شرکت بتواند در مسیر سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه پیشگام باشد؛ امکان کسب و حفظ مزیت رقابتی متمایز بودن بیشتر خواهد بود.
هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر سرمایه فکری و سرمایه نوآوری بر کارآیی مالی و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. این بررسی نه تنها در سطح کل شرکتها، بلکه در سطح صنایع مختلف نیز صورت میگیرد.
براساس مباحث فوق، سوال اصلی تحقیق حاضر بشرح ذیل مطرح میشود:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
 

آیا بین سرمایه فکری و سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکت رابطه معناداری وجود دارد؟
 

۱-۳٫ اهمیت و ضرورت تحقیق
تغییر جهت اقتصاد در سطح جهانی از بخش تولید به بخش خدمات و اقتصاد مبتنی بر منابع نامشهود، سبب افزایش چشمگیر توجه به دانش و سرمایه فکری و ناتوانی آن در عملکرد شرکتها شده و ارتباط بین بازده مالی و عملکرد شرکتها در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد شرکتها به طور تجربی در کشورهای زیادی از جمله آمریکا، کانادا، چین، مالزی، آلمان و … مورد بررسی قرار گرفته است. واژه های نامشهودها، دارایی دانش و سرمایه فکری به طور وسیعی در ادبیات حسابداری، اقتصاد و مدیریت مورد استفاده میباشد ولی ارزش بالقوه و منافع آتی آنان به طور قابل اتکاء قابل اندازه گیری و سنجش نمیباشد. به طور کلی، بهره وری در شرکتها وابسته به سرمایه فکری و قابلیت‌های سازمان در بکارگیری آن به عنوان یک دارایی است. استوارت اشاره مینماید که در عصر اطلاعات و اقتصاد دانش محور یک انقلاب اساسی رخ داده است، به طوری که اطلاعات جایگزین سرمایه در گردش و داراییهای فکری جایگزین داراییهای فیزیکی گردیده است. در واقع، منافع فیزیکی و مادی تا حد زیادی توسط دانش و ارتباطات به عنوان منابع اصلی ارزش و ثروت جایگزین شدهاند و در سبز فایل اقتصادنوین در قالب اقتصاد نامشهور ظهور یافته است. انقلاب دیجیتال، در اقتصاد باعث پیدایش مفاهیم نوین از جمله اقتصاد فرا ـ ماده و اقتصاد بیوزن و اقتصاد نرمافزاری شده و این مفاهیم به نوعی حکایت از آن دارد که عامل محرک اقتصاد دیگر ماده نیست، بلکه چیزی است بیوزن و غیرمادی مانند اطلاعات و دانایی.
در ادبیات مدیریت استراتژیک، تحقیقات بسیاری در خصوص منابع شرکت و مزیت رقابتی پایدار صورت گرفته است. سرمایه فکری شامل منابع فیزیکی، ارزشهای مرتبط با قابلیت‌های نیروی انسانی، منابع سازمانی، فرایند عملیات و ارتباطات با ذینفعان است. در شرایط سازمانی امروز، توجه به دانش و مهارت نیروی انسانی، ارتباط و فرهنگ سازمانی از جمله مهمترین عوامل برای مزیت رقابتی و عملکرد شرکتهاست.
مدیریت کارا و اثر بخش شرکتها همواره مستلزم ابزارها و تکنیکهای مناسب برای درک مسائل مدیریتی معاصر میباشد. امروزه، جریان اقتصاد و معیارهای ایجاد ارزش تغییر یافته است و منابع نامشهود و سرمایه فکری اهرمهای جدید برای مواجهه با این تغییرات محیطی و ساختاری است. عملکرد تجاری به طور فزایندهای نیازمند مدیریت فعال در حوزه سرمایه فکری و منابع نامشهود برای دستیابی به بازدارنده پایدار سهامداران است.

اگر چه، از ویژگیهای اقتصاد دانش محور سرمایهگذاری قابل توجه در زمینه های سرمایه انسانی و تکنولوژی اطلاعات است.
اما، در سیستم گزارشگری جاری سرمایهگذاران درک و تصویر درستی از ارزش واقعی شرکت و آینده آن ندارند.
زیانهای وارد به بازار سرمایه در صورت افشا نشدن اطلاعات این نوع سرمایه، گویای اهمیت سرمایه فکری است. نمونهای از این زیانها عبارت است از:

سهامداران خرد ممکن است از دسترسی به اطلاعات مربوط به داراییهای نامشهود که در جلسههای خصوصی با سهامداران کلان تشکیل میشود، محروم بمانند.
 

اگر مدیران از اطلاعات به دست آمده از تصمیمهای داخلی در رابطه با داراییهای نامشهود بدون اطلاع سایر سرمایهگذاران استفاده کنند، احتمال وقوع معامله براساس اطلاعات محرمانه افزایش مییابد.
 

خطر ارزشیابی نادرست شرکتها افزایش مییابد و این امر باعث میشود بانکداران و سرمایهگذاران سطح ریسک بیشتری را برای سازمان در نظر بگیرند.
 

هزینه سرمایه افزایش مییابد. افشای چنین اطلاعاتی، به دلیل کاهش عدم قطعیت در رابطه با دورنمای آینده سازمان، ارزشیابی دقیقتری از شرکت به عمل میآید و هزینه سرمایه کاهش پیدا میکند.
 

از آنجا که سرمایه فکری و سرمایه نوآوری مورد علاقه گروه های متعددی همچون سهامداران، مدیران، پژوهشگران و سیاستمداران است، لذا اهمیت این پژوهش، برجستهکردن نقش سرمایه فکری و نوآوری در ارزیابی عملکرد مدیران شرکتهای پذیرفته شده در بورس است تا بدین وسیله بتوانند از این سرمایه ها بیشترین بهره برداری را داشته باشند. همچنین، یافته های این پژوهش به مدیریت بهتر سرمایه فکری و نوآوری نیز کمک مینماید.
۱-۴٫ اهداف و سئوالات تحقیق
هدف آرمانی تحقیق حاضر، کمک به مدیران واحدهای انتفاعی برای بهره وری بیشتر از سرمایه انسانی در جهت بالابردن سطح دانش در واحدها و توجه به اهمیت و نقش سرمایه فکری و نوآوری در موفقیت واحد تحت مدیریتشان میباشد. در این تحقیق اهداف ویژه ذیل تعریف و پیگیری میشوند:

سنجش سرمایه فکری و سرمایه نوآوری در شرکتهای نمونه آماری
 

سنجش کارآیی مالی و ارزش شرکتهای نمونه آماری
 

بررسی ارتباط بین سرمایه فکری با کارآیی مالی و ارزش شرکتهای نمونه آماری
 

بررسی ارتباط بین سرمایه نوآوری با کارآیی مالی و ارزش شرکتهای نمونه آماری
 

با توجه به مسئله و اهداف تحقیق، سئوالاتی بشرح ذیل مطرح شده است:

آیا بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد؟
 

آیا بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد؟
 

آیا بین سرمایه نوآوری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد؟
 

آیا بین سرمایه نوآوری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد؟
 

۱-۵٫ فرضیه های تحقیق

بین سرمایه فکری و ارزش شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.
 

بین سرمایه فکری و کارآیی مالی شرکتهای نمونه آماری ارتباط معنیداری وجود دارد.