بعد از آنکه مبادلات و نقل و انتقال کالا رونق بیشتری گرفت و ضرورت سرعت بخشیدن به مبادلات تجاری نمود بیشتری پیدا کرد، بناچار هر چه بیشتر به حشو زواید تشکیل قراردادها پرداخته شد. این فکر تا بدانجا قوت گرفت که در ایتالیا، محاکم تجاری در قرن چهاردهم در این خصوص بر حسب قواعد عادله حکم صادر می کردند. براساس قاعدة عادله بین عقود شکلی و عقودی که به صرف توافق اراده حاصل شد، تفاوتی از حیث درجة لزوم نمی گذاشتند.

3.تأثیر عوامل سیاسی
تأثیر این عوامل از طریق بسط تدریجی حاکمیت دولت، مداخله گام به گام آن در روابط حقوقی میان افراد و حمایت از قراردادهایی که به صرف توافق اراده حاصل شده اند، ظاهر می شود. هنوز قرن هفدهم میلادی سپری نشده بود، که نظریة حاکمیت اراده ثبات و استقرار خود را پیدا کرد. نقطة اوج پذیرش این نظریه، به قرن هجدهم میلادی بر می گردد. در این زمان، نظریة حاکمیت اراده به توجیه مبنای آن براساس حقوق فطری، از استقرار و قّوت بیشتری برخوردار شد. و بر این عقیده که استقلال اراده بایستی برای ایجاد تعهد مسیر آسانی پیدا کند و در تمام حیات اقتصادی و اجتماعی رسوخ پیدا کند، تأکید فراوانی شد

بند دوم: تاریخچه حاکمیت اراده در قرون جدید
« در قرون جدید  و  پیش از فرا رسیدن  قرن 17   میلادی، اصل حاکمیت اراده به شکل یک ((قائده ی ثابت))  در آمد تا آنجا که  ماده ی  1134 قانون مدنی فرانسه ، عقد را قانون متعاقدین نامید .آزادی اراده ی فرد در این  قرون منحصر به  قواعد  از پیش تعیین شده و حقوق خاص نبود ، زیرا که فردگرایی در قرن 18   به اوج خود رسیده  بود و در تمامی قواعد اجتماعی نمود پیدا کرده بود . به حدی که نظریه ی اصالت فرد مطرح شد. این نظریات درقانون ناپلئون صورت قانونی به خود گرفت و اصل حاکمیت اراده به صورت واقعی متولد شد وبه عنوان مبنایی برای آثار قراردادها و التزامات حقوقی قرار گرفت.»

به نظر من اصل حاکمیت اراده به این شکل که مبنای آن نظریه ی اصالت فرد است در آن  نوعی افراط به  چشم می خورد  و مصالح جامعه و گروه  مردم را مد  نظر قرار نداده  است . در نتیجه نظریه ی دیگری توسط حقوقدان هایی  مطرح شد که ترکیبی از اصالت فرد و اصالت جامعه بود به نحوی که اصل حاکمیت اراده را پذیرفته  بود ، اما تا جایی که با مصالح افراد جامعه  و نظم عمومی واخلاق حسنه  مغایرت نداشته باشد . و این گونه هم مصالح افراد جامعه به خطر نمی افتد وهم افراد از آزادی اراده در قراردادها بر خوردار اند ؛اگرچه آزادی اراده ی افراد تاحدی محدود می شود ، اما این خود مانعی است بر سر راه منشأی از مشکلات یعنی آزادی مطلق اراده ی افراد.[8]

بند سوم: تاریخچه حاکمیت اراده در ایران و فقه امامیه
یکی از اصولی که در علم حقوق و به معنی اعم در علوم اجتماعی و فلسفی، بعد از عصر رنسانس بنیان‌گذاری شد، اصل حاکمیت اراده بود، به موجب این اصل که در واقع قیام در مقابل حقوق سنتی رم مبنی بر محدود بودن قراردادها به عقود معین و با نامهایی چون بیع، اجاره، نمایندگی و عقود عینی نظیر ودیعه، عاریه، قرض و هبه بود؛ طرفین می توانند هر عقدی را با هر شرایطی که مطلوب ایشان است، منعقد نمایند. این اصل علی الظاهر ساخته حقوق غرب و مکتب اقتصاد آزاد انگلیس است؛ اما در واقع دارای ریشه‌ای تاریخی در فقه اسلامی و آیات قرآنی است هر چند، نمی توان گفت که گروه اروپایی، از فقهای اسلامی پیروی و تبعیت و تقلید کرده و چنین اصلی را به عنوان یک تئوری در فلسفه و حقوق ایجاد نموده اند؛ اصل حاکمیت اراده در قراردادها که نتیجه آن اصل آزادی قراردادی است، چنانچه یکی از حقوقدانان معتقد است، دارای ریشه در فقه امامیه بوده و در محدوده مقررات شرعی به رسمیت شناخته شده است، ایشان با استناد به حدیث «ان الله خلقک حُراً کن کما خلقک» (یعنی خدا تو را آزاد آفریده فلذا آزاد باش) اصل حاکمیت اراده را دارای مبانی فقهی دانسته اند.[9]
به طور کلی طرفداران آزادی اراده به معنی اعم یعنی فراتر از آزادی تشکیل عقود و در همه امور بر دو دسته تقسیم می شوند، عده ای از ایشان که طرفدار «مکتب اصالت فرد» هستند، در توسعه اصل راه افراط پیموده و آن را دارای محدودیت بسیار اندکی دانسته و قائل شده اند که محدودیت های اصل حاکمیت اراده باید صراحتاً در قانون اشاره شده باشد؛ در غیر این صورت، حاکمیت اراده محدودیتی نخواهد داشت. طرفداران «مکتب اصالت فرد» اعمال محدودیت «نظم عمومی و اخلاق حسنه» بر اصل حاکمیت اراده را فقط با تصریح قانون امکان پذیر دانسته اند. افراط این مکتب و طرفداران آن آشکار است، درست است که هیچ کس را نمی توان بر خلاف اراده و میل باطنی او به چیزی ملتزم ساخت و هیچ تعهدی بدون اراده افراد قابل تحقق نیست.[10]
حال با توجه به توضیحات مطرح شده این طور می توان بیان نمود که با تصویب جلد اول قانون مدنی ایران در سال 1307 ماده 10 آن به آزادی اشخاص در انعقاد قراردادها و الزام به آن در چارچوب قوانین اختصاص یافته است. نویسندگان حقوق مدنی، با تفسیر مبانی این ماده، آن را مبنای تاسیس اصل حاکمیت اراده، یا اصل حاکمیت اراده یا اصل آزادی قراردادها در حقوق ایران قلمداد کردند. به موجب این ماده قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.
را منعقد کردند در صورتی که خلاف صریح قانون نباشد نافذ است.
عده ای از حقوقدانان معتقدند این ماده از ماده 1134 قانون مدنی فرانسه اقتباس گردیده است عده ای دیگر این عقیده را مورد تردید قرار داده اند معتقدند این اصل در فقه دارای سابقه دیرینه ای است و قانون‌گذار به پیروی از فقه امامیه اقدام به تاسیس این نهاد در قانون مدنی ایران کرده است.[11]
زیرا فقیهان امامیه، دست كم در مبحث شرط، از همین اصل[12] پیروی می‌كرده‌اند و عقد صلح در مقام معامله وسیله تأمین آزادی اراده در قراردادها بوده است. گروهی از مفسران و فقیهان نیز وفای به همه عقودی را که بر خلاف اخلاق و عقل و شرع نباشد واجب دانسته اند. با وجود این، به نظر می رسد که ماده 1134 قانون مدنی فرانسه نیز الهام بخش نویسندگان قانون مدنی قرار گرفته است و نفوذ حقوق اروپایی را در این زمینه نباید انکار کرد.[13]
قبل از تصویب ماده 10 ق.م در نظام حقوقی ما به تبعیت از نظر عده ای از قفهای شیعه قرارداد وقتی معتبر بود که در قالب عقود معین تنظیم می کردند و اگر قرار دادی تحت نام عقد معینی بوجود آمد اعتبار نداشت.
در نتیجه اشخاص سعی می کردند کلیه توافقات را که در قالب عقود معین نمی گنجید در قالب عقد صلح تنظیم کنند. با تاسیس ماده 10 ق.م عنصر قانونی جایگاه اراده طرفین و اصل آزادی قراردادها در حقوق مدنی ایران تست گردیده است. با نگرش به مجموعه نهادهای حقوق مدنی ایران ملاحظه می شود اراده طرفین در طیف بسیار وسیعی در عقود معین و غیر معین پذیرفته شده است.[14]

مبحث دوم:آشنایی با ماهیت اراده و رابطه قصد و رضا
 

گفتار اول:مفهوم شناسی
 

بند اول:مفهوم اراده
 

الف:ریشه اراده
اهل لغت، اراده را از دو ماده “رود”[15] و “ری د”[16] به معنای خواستن و قصد داشتن آورده اند.

ب:تعاریف اراده:
 

1.قرآن
در فرهنگ قرآن واژه اراده به کار نرفته است اما مشتقات این ماده به دو معنای «مبدأ فعل» و «منتهای آن» است و در معنی دوم به مفهوم «حکم» بوده و تنها اراده خداوند را شامل می شود. مانند آیه شریفه «إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً»[17]

2. علم کلام
اراده صفتی است که رجحان یکی از دو امر مقدور بر دیگری را اقتضا می‏کند.[18]

3.فلسفه
عبارت است از شوق و کشش یافتن به امری که آدمی آن را درک می کند… و سرانجام، آن امری که درک و شناسایی شده است یا مورد عمل قرار می گیرد و یا آنکه ترک می گردد و نیز از «اراده» به ابتهاج (شادمانی) و رضایت و به عبارت دیگر به شوق اکید تعبیر شده است.[19]

4.فقه
در متون فقهی – چه امامیه و چه عامه – از اراده تعریفی جدای تعریف قصد ارائه نگشته است (که خواهد آمد).

5.حقوق
1. در حقوق، علاوه بر قانون، اراده از مبنای اعتبار قرار داد شمرده شده است و قانون منشأ حاکمیت و تجدید اراده می باشد. منشأ اراده، روان انسان است و مقصود از اراده در اصل حاکمیت اراده، اراده انشایی است.[20]
2. در حقوق اراده، حرکت نفس به طرف کاری معین پس از تصور و تصدیق منفعت آن است و اعم از قصد انشا است.[21] به عنوان مثال، شخصی یک کالا را در مغازه ای می بیند، در درونش میل به تملک آن پیدا می شود و پس از ارزیابی و ترجیح منافع خرید آن، علاقه به مالکیت آن به وجود می آید، این مرحله در اصطلاح حقوقی «رضا» نام دارد. فروشنده هم پس از اطلاع از اراده و تقاضای خریدار، آن را در صفحه ذهن خود منعکس می‌کند و اگر فروش آن را به سود خود دید……….. معامله را می کند، لکن برای تحقق خارجی عقد نیاز به ابراز اراده انشایی ندارد.
3. اراده در اصطلاح حقوق ایران به معنای خواستن است؛ اما در شرط روانی معامله یا ایقاع، بر اساس بند 1 ماده 190 قانون مدنی، اراده به دو حالت جداگانه درونی «رضا» و «قصد (قصد انشا)» تفکیک شده است. اراده گاه مجموع قصد و رضا و گاه منحصر به قصد انشا می باشد.[22]

ج:اقسام اراده
 

1.اراده انشایی
عبارت است اراده بروز یافته طرفین عقد و یا یکی از آنها در ایقاعات و التزامات به اراده واحده که با ایجاب و قبول حاصل می شود .
در حقوق فرانسه از این اصطلاح حقوقی به «volonte dedclaree» تعبیر می شود و آن را اراده معلنه نیز گفته اند .یعنی اراده ای که قصد متعاقدین را بر انجام عمل حقوقی با شرایط قانونی به نحوی که آثار حقوقی بر آن مترتب باشد ، آشکار می سازد .
از چنین اراده ای گاه به نوشتار و گاه به طور شفاهی پرده برداشته می شود ، بروز چنین اراده اگاه صری
ح و گاه ضمنی است ، که البته اراده انشایی ضمنی باید از میزان ظهوری برخوردار باشد که بتواند منشا پیدایی عقد واقع شود . بنابراین اراده انشایی زمانی قابل تصور است که در بیرون نمود بیابد ، که گاه این اراده با اراده باطنی ( داخلی ) همخوان و در مواردی هم با آن مخالف است که در آن صورت مدعی باید این مخالفت را ثابت کند ( اراده حقیقی و اراده ظاهری )[23]

2.اراده باطنی(اراده حقیقی)
اراده ای که در نفس وجود پیدا کرده و هنوز ابراز نشده باشد خواه ابراز آن بوسیله الفاظ ایجاب و قبول باشد یا بوسیله اشاره یا نوشته یا فعل . در مقابل اراده ظاهری بکار میرود . در این معنی اصطلاح بالا ترجمه volonte intime در حقوق فرانسه است.[24]

3.اراده ظاهری(اراده خارجی)
هر گاه اراده ( در عمل حقوقی ) ابراز شده باشد آنرا اراده خارجی گویند و این ترجمه اصطلاح volonte declaree می باشد و در واقع اراده خارجی بمعنی اراده اظهار شده داست ( در مقابل اراده حقیقی بکار می رود ) به عبارت دیگر اراده ظاهری را اراده مکشوف به کاشف از قصد انشاء را گویند یعنی مدلول کاشف از قصد انشاء را اراده ظاهری نامیده اند خواه مطابق با تمام خصوصیات اراده خطور کرده در خاطر باشد خواه نباشد.[25]

بند دوم:ویژگی اراده
اراده: قائم به نفس است؛ معلول تصور و تصدیق است؛ کیفیتی نفسانی است؛ دارای وجود ذهنی می‌باشد؛ از آن‌جا که قائم به نفس اراده کننده است، دارای وجود خارجی می باشد؛ امری بسیط است؛ اراده عارض بر نفس است و نفس قابل تجزیه نیست؛ لذا قصد هم تجزیه ناپذیر است.[26]
در این جاست که بسیاری از حقوق دانان معتقدند که چون اراده بسیط و تجزیه ناپذیر است، تفکیک آن به دو عنصر قصد و رضا ممکن نیست. لیکن قانون مدنی ایران به پیروی از فقه امامیه، قصد و رضا را دو عنصر مستقل دانسته است.[27]

بند سوم:مراحل شکل گیری اراده
1. مرحله خطور و تصور: ابتدا تصویر خودرو و فروش آن در ذهن نقش می بندد و مورد ادراک قرار می‌گیرد. این مرحله، آزادی نیست و به طور قهری انجام می گیرد. یعنی اراده و اختیار در تحقق این مرحله نقشی ندارد؛ به دو دلیل: اول آن که با مراجعه به وجدان می توان به قهری بودن خطور پی برد. علاوه بر این در صورت ارادی بودن این مرحله، تسلسل پیش می آید.[28]
2. مرحله سنجش یا تصدیق: در این مرحله تصورات گوناگونی که به ذهن خطور کرده مورد ارزیابی و سنجش قرار می‏گیرد تا از میان آنها یکی برگزیده شود. در مثال مزبور پس از خطور خانه و فروش آن به ذهن، شخص جنبه‏ه ای مختلف آن را بررسی و آثار گوناگون آن رااز جهت سود و زیان و دیگر نتایج اقتصادی و اخلاقی ارزیابی و مفید بودن آن معامله را تصدیق می‏کند.[29]
3. مرحله تصمیم و رضا: در این مرحله طرف معامله پس از سنجش و ارزیابی فروش خانه و تصدیق به مفید بودن آن شوق به ایجاد آن و تمایل به انجام معامله پیدا می‏کند. این مرحله را که دراصطلاح علم معقول شوق می‏گویند در اصطلاح علم حقوق رضا می‏نامند.[30]
. این تمایل و شوق با تصمیم و عزم ملازمه دارد؛ یعنی با پیدایش میل و رضا به تحصیل مورد معامله، عزم و تصمیم‏ـ که در علم معقول به آن شوق مؤکد می‏گویند ـ به انجام عمل حقوقی جهت به دست آوردن موضوع معامله ایجاد می‏شود. برخی حکیمان این حالت را اراده و قصد می‏نامند.[31]
تا این مرحله، هنوز از قصد انشای معامله نشانی نیست و بر خلاف آن چه گاه تصور می شود، تصمیم مذکور غیر از قصد انشاست؛ چون این تصمیم خالق و سازنده عقد نیست و صرفاً آمادگی روانی برای ایجاد عقد در آینده می باشد.
4. مرحله اجرای تصمیم: تمایل و شوقی که به دنبال سنجش و ارزیابی در انسان پیدا می‏شود او را به سوی اجرای عملی آن به حرکت در می‏آورد. در این مرحله معامله کننده برای انشای عمل حقوقی آماده شده و با امضای مندرجات سند معامله یا ابراز لفظی، قصد درونی خود مبنی بر ایجاد عقد را ابراز می‏کند. این مرحله که مهمترین مرحله از مراحل عمل ارادی است در روند انجام عمل حقوقی نیز مهمترین مرحله بوده قدرت خلاقه و سازنده اراده را نشان می‏دهد. با انجام این مرحله عمل حقوقی محقق شده و آثار آن پیدا می‏شود.[32]
با تحلیل مراحل چهارگانه فعالیت روانی تمایز بین رضا و قصد نیز آشکار می‏شود. رضایت در اعمال حقوقی همان میل و شوقی است که در مرحله تصمیم و پس از مرحله سنجش و ارزیابی و قبل از مرحله قصد و اجرای عملی تصمیم حاصل می‏شود، ولی قصد انشاء یا قصد ایجاد اثر حقوقی آخرین مرحله از مراحل چهارگانه و بعد از مرحله رضا و تصمیم ایجاد می‏شود.
ذکر این نکته مفید است که برخی از دانشمندان مرحله سوم یعنی مرحله شوق مؤکد را اراده و قصد نامیده و تحقق انشای امر معاملی را در این مرحله دانسته‏اند بر اساس این نظر مرحله چهارم، عملی است خارجی که بعد از اراده وا
قع می‏شود. به نظر می‏رسد مرحله چهارم از مراحل فعالیت روانی بوده و اراده دراین مرحله به حد وجوب می‏رسد و جایگاه انشاء امر معاملی نیز همین مرحله است. برخی حکیمان اسلامی این مرحله را نیرو محرکه یا عزم مصمم نامیده‏اند.[33]

بند چهارم:انواع اراده
 

الف:کلیات
 

1.فقه
در فقه به اراده ظاهری و باطنی به عنوان دو چهره اراده اشاره شده است. برخی اراده مظهره و مضمره را به کار برده اند.[34] ولی با توجه به حاکمیت قاعده فقهی «العقود تابعه للقصود»[35] و اعتبار نیت در فقه اسلامی و هم چنین برخی از فروعات فقهی در باب اقرار، نظریه اراده باطنی در فقه قوی تر به نظر می رسد.

2.حقوق ایران
در حقوق ایران اراده در عرصه قرارداد‌ها خود را به دو صورت نشان می دهد:
1- اراده باطنی (واقع یا حقیقی): ناظر به تمام فعل و انفعالات درونی شخص نسبت به امر خارجی است.
2- اراده انشایی (خارجی یا اعلامی): اعلام امر دورنی در عالم خارج به عنوان حقیقت خارجی است.[36]
اراده باطنی امری درونی و نفسانی است و به تنهایی اثری در عالم حقوق و اجتماع ندارد؛ لذا برای توافق دو اراده لازم است و به نحوی ابراز شود. به عبارت دیگر برای انعقاد عقد دو امر لازم است:
1- قصد و رضا: اراده حقیقی (قصد انشا)؛
2- آن چه بر اراده حقیقی دلالت کند: اراده انشایی: لفظ و ایجاب و قبول (ابراز اجرای تصمیم).
از آن جا که ماهیت اراده، اخطاری قلبی است که قهراً پس از تصور و تصدیق دقیق حاصل می شود و مقرون به عمل عضوی از اعضای بدن می باشد. اخطار قلبی مزبور تا وقتی منتهی به عمل خارجی نشود، اراده داخلی است و هنگامی که منتهی به عمل خارجی شد، اراده خارجی می باشد.[37]

ب:انواع آن
 
 

چنانچه ملاحظه گردید تعاریف مهارت های زندگی متعدد هستند بنابراین مصادیق آنها هم متنوع خواهد بود. از نظر پژوهشگر تعریف زیر که تلفیقی از مجموع تعاریف فوق الذکر می باشد مناسب ترین تعریف برای مهارتهای زندگی است، منظور از مهارتهای زندگی آن نوع توانایی ها و مهارت های عملی است که موجب رفتارهای مثبت و سازگارانه گردیده و فرد را جهت پذیرش مسئولیت های فردی و اجتماعی آماده می سازد و وی را برای مواجهه با مشکلات و حل آن از طریق کاربرد روش های تحلیلی و مشارکتی از جمله حل مسئله، ایفای نقش و … آماده می سازد.

۲-۴- انواع مهارت های زندگی
طبقه بندی های مختلفی از مهارتهای زندگی به عمل آمده است که از اختلافات در دیدگاه ها و نظرات افراد مختلف ناشی می شود. در اینجا به برخی از انواع طبقه بندی مهارت های زندگی اشاره می شود. بروکز[۵۹] از مرور تئوری های رشدی مربوط به عوامل عاطفی، شناختی، اخلاقی، هوشی، جسمانی – جنسی، روانی، شناختی- اجتماعی و شغلی به ۳۰۵ نوع مهارت زندگی دست یافت و در نهایت به چهار طبقه ارزشمند از مهارت های زندگی دست یافت که متناسب با سنینن مختلف کودکی، نوجوانی و بزرگسالی می باشد و کاربردهای بسیار موثری در امر مشاوره دارد. بنابراین براساس مدل طبقه بندی بروکز ابعاد مهارتهای زندگی شامل موارد زیر می باشد:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
 

 

مهارت های مربوط به ارتباط بین فردی/ روابط انسانی.
 

مهارت های مربوط به حل مساله / تصمیم گیری.
 

مهارت های مربوط به سلامت جسمانی/ حفظ سلامتی.
 

مهارت های مربوط به رشد هویت/ هدف در زندگی.
 

طبق نظر بروکز (به نقل از گینتر[۶۰] ۱۹۹۹)، این طبقات کلی با هم ارتباط دارند. در ضمن دارای ماهیتی پویا هستند، به طوری که تغییر در یکی از زمینه ها و ابعاد می تواند تاثیر مثبت یا منفی روی زمینه های دیگر داشته باشد (آقاجانی،۱۳۸۱،ص ۶۱-۶۰). در برنامه آموزشی تدوین شده توسط دانشگاه ایالتی آیووا که برای نوجوانان سنین ۱۵ تا ۱۹ سال تدریس شده است، مهم ترین مهارت های زندگی در قالب موارد زیر مطرح شده است:

 

 

مهارت های تفکر
 

یادگرفتن یادگیری، تصمیم گیری، حل مسأله، تفکر منطقی، خدمات یادگیری[۶۱]

 

 

مهارت های مدیریت
 

تعیین اهداف، مهارت برنامه ریزی، مهارت سازماندهی، استفاده بخردانه از منابع، مهارت نگهداری، ثبت مدارک و یادداشت ها، آثار مدارک کتبی و گزارش ها[۶۲] و انعطاف پذیری[۶۳]

 

 

مهارت های ارتباط برقرار کردن
 

مهارت همکاری، مهارت های اجتماعی، مهارتهای حل تعارض، مهارت پذیرش تفاوت ها[۶۴] ، مهارت توجه به دیگران[۶۵] ، مهارت همدلی، مهارت مشارکت.

 

 

مهارت های مراقبت کردن[۶۶]
 

داوطلب شدن برای ارائه خدمات اجتماعی، مهارت رهبری، مهارت شهروندی مسئول، مهارت شرکت در گروه.

 

 

مهارت های کار کردن
 

مهارت باب بازار(مورد نیاز بازار)[۶۷]، مهارت کارتیمی، مهارت خودانگیخیتگی[۶۸]

 

 

مهارت های سلامت وجود
 

مهارت عزت نفس، مهارت خود مسئولیت پذیری[۶۹]، مهارت ابراز وجود مناسب[۷۰]، مهارت کنترل خود[۷۱] (خودانضباطی).

 

 

مهارت های زیستن
 

مهارت انتخاب سبک زندگی سالم، اداره استرس، مهارت پیشگیری از بیماری، مهارت ایمنی شخصی (رولینز[۷۲]،۱۹۹۶ ،به نقل از فتحی واجارگاه و اسفندیاری،۱۳۸۳،ص۲۱).
تجارب کشورهای مختلف نشان می دهد که ماهیت و تعریف مهارتهای زندگی، در کشورها و فرهنگ های مختلف، متفاوت بوده است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی(۱۳۷۷) از مهارت های زندگی،۱۰ مهارت اصلی و پایه ای عبارتند از، توانایی تصمیم گیری، توانایی حل مساله، توانایی تفکر خلاق، توانایی تفکر نقادانه، توانایی ارتباط موثر، توانایی روابط بین فردی، توانایی خودآگاهی، توانایی همدلی، توانایی مقابله با هیجان ها و توانایی مقابله با استرس.
طارمیان و همکاران (۱۳۸۳). طبقه بندی ذیل را از انواع مهارت های زندگی ارائه نموده اند:

 

 

مهارت تصمیم گیری ۲- مهارت روابط اجتماعی موثر
 

۳- مهارت حل مساله ۴- مهارت خودشناسی
۵- مهارت تفکرخلاق ۶- مهارت همدلی
۷- مهارت تفکر انتقادی ۸- مهارت مقابله با هیجانات و فشارهای روانی
صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف ۲۰۰۳) در مقاله ای با عنوان «کدام مهارت ها، مهارتهای زندگی هستند[۷۳]». انواع مهارت های زندگی را به شرح زیر طبقه بندی می کند:
الف)مهارت های ارتباط و روابط بین فردی[۷۴]
– مهارت های ارتباط بین فردی: ارتباط کلامی – غیرکلامی، گوش دادن فعال، ابراز احساسات، ارائه بازخورد (بدون سرزنش) و دریافت بازخورد.
– مهارت های مذاکره / امتناع[۷۵] (نه گفتن): مدیریت مذاکره و تعارض، مهارت های اعتماد به نفس، مهارت های امتناع.
– همدلی[۷۶] : توانایی توجه کردن و درک کردن نیازها و شرایط دیگران و بیان کردن آن.
– مشارکت و کارگروهی[۷۷] : احترام گذاردن به مشارکت دیگران، ارزیابی توانایی خود و شرکت کردن در گروه.
– مهارت های حمایت: مهارت های تاثیر گذاشتن و قانع سازی، مهارت های انگیزش و شبکه بندی.
ب) مهارت های تصمیم گیری و حل مسأله، مهارت های جمع آوری اطلاعات، ارزیابی کردن، پیامدهای آینده اعمال حاضر برای خود و دیگران، تعیین کردن راه حل های متفاوت برای مسائل، تحلیل مهارت ها با توجه به ارزش ها و نگرش های خود و دیگران درباره انگیزش.
– مهارت های تفکر انتقادی: تحلیل تاثیر همسالان و رسانه ها، تحلیل نگرش ها، ارزش ها، هنجارهای اجتماعی و باورها و عوامل تاثیرگذار برای آنها، شناسایی اطلاعات و منابع اطلاعاتی مربوط.
۲-۵- مؤلفه های مهارت های زندگی
به هر حال، توجه و تأمل در دیدگاه های مطرح شده فوق، بیانگر تعدد و تکثر مواضع و دیدگاه های صاحب نظران در مورد انواع مهارت های زندگی می باشد. در این تحقیق، پژوهشگر با توجه به دسته بندی های ارائه شده و مطالعاتی که بر روی انواع مهارت های زندگی داشته است، مجموع مهارت های مذکور را در قالب شش مهارت که شامل مهارت حل مساله، تصمیم گیری، شهروند جهانی، برقراری ارتباط، مشارکت و همکاری و فناوری اطلاعات می باشد، تلخیص و توضیح و تببین می نماید.

۲-۵-۱ مهارت حل مساله
فرایندی است که شخص با توجه به تجارب عملی و توانمندی های ذهنی خود بتواند در جهت حل مسالها مشکل قدم برداشته و به نتیجه مطلوب دست یابد (حنیفی،۱۳۹۰، ص ۱۳). این مهارت عبارت است از تعریف دقیق مشکلی که فرد با آن روبرو است، شناسایی و بررسی راه حل های موجود، برگزیدن و اجرای راه حل مناسب و ارزیابی فرایند حل مساله تا به این ترتیب فرد دچار دغدغه و اضطراب نشود و از راه های غیرسالم برای حل مشکلات خویش استفاده نکند (فتی و همکاران، ۱۳۸۵). حل مساله نیازمند یک سلسله فعالیت های تخصصی و داشتن بسیاری از توانمندی های شخصیتی است، برخی مسائل رو در روی آدمی دارای راه حل های واضح هستند و بعضی راه حل های زیاد روشنی ندارند. راه حل های ساده متاثر از تجربیات و دانسته های قبلی آدمی است، اما آن دسته از مسائل که به سادگی قابل حل نیستند موید آن است که یافتن راه حل در حوزۀ دانش و تجربه فرد نیست لذا، باید اطلاعات جدیدی فراهم آید. حل موفقیت آمیز مسائل زندگی به اعتماد نقس بیشتر و آرامش فرد منجر می شود. حل مسأله فرد را قادر می سازد به طور سازنده با مشکلات زندگی خود مواجه شود. حل مسأله مستلزم چندین فعالیت است به طوری که ابتدا باید مسئله را با دقت و صحت تعریف کرد و سپس راه حل های متفاوت را در کنار هم قرار داد و در نهایت، راه حل مناسب را از میان راه حل های ممکن انتخاب و اجرا کرد ( خنیفر، ۱۳۸۷).
تلاش برای رسیدن به هدف از مسیرهای خاص، یافتن بهترین راه و استفاده از راهبردهای مفید و موثر در حل مسئله، چاره کار در مسائلی دانسته می شود که راه حل زیاد روشنی ندارند. بدین ترتیب باید ابتدا زمینه های مناسب برای درک و فهم سوال یا مسأله را فراهم آورد و به فرد کمک نمود تا اطلاعات لازم را ( از طریق مجاری مناسب) برای حل مشکل کسب و اطلاعات اصلی و کمکی را از اطلاعات جنبی یا فرعی (که یاریگر او نیستند) جدا نماید. در این مرحله فرد باید ترغیب شود تا به راه حل های متفاوت بیندیشد و برای هر راه حل نتایج نهایی را پیش بینی نماید. انتخاب بهترین روش و بازبینی فعالیت پسندیده در حل یک مساله از دیگر اقدامات در دستیابی به موقعیت بهینه است. روش حل مسأله، خود بیانگر آن است که بهتر است این روش ها در دوران کودکی و نوجوانی به طور منظم به افراد آموزش داده شوند تا در بزرگسالی و در زمان تعاملات اجتماعی بیشتر، از آسیب های فردی و اجتماعی به دور باشند (خرازی،۱۳۸۵).
گام های حل مساله شامل، شناسایی یا طرح مسئله: در الگوی حل مساله فرد نخست از وجود مساله آگاه می شود. تعریف دقیق مسئله: هر مساله باید به طور دقیق و صریح، تعریف شود. جمع آوری اطلاعات: منابع موجود و مهمی را که با مساله در ارتباط هستند، شناسایی کنیم. تولید راه حل های مختلف: در این مرحله فرد باید نقشه یا طرحی را برای حل مساله انتخاب کند. بررسی راه حل های مختلف و انتخاب بهترین راه حل، ارزیابی راه حل انتخاب شده و اجرای آن می باشد (شعبانی، ۱۳۸۲).
افراد توانمند در حل مساله، قادر به تشخیص احساسات و افکار منفی خود و کنترل آنها هستند، هنگام تصمیم گیری و در برخورد با مشکلات، خود را سرزنش نمی کنند. روش معمول این افراد رویارویی با مسائل و مشکلات است، می توانند نتایج تصمیم گیری ها و راه حل های خود را پیش بینی کنند، در افکار، احساسات و رفتارهای خود متعادل هستند (برزآبادی فراهانی، ۱۳۸۹، ص ۱۲۵).
زندگی روند مواجهه شدن پیاپی با مسائل و تلاش برای حل آنها است. حل موفقیت آمیز مسائل زندگی به اعتماد نفس بیشتر و آرامش فرد منجر می شود. مواجهه سازنده با مشکلات مهارت فوق العاده ارزشمندی است که آموزش آن به دانش آموزان کاملا لازم و ضروری است، با آموزش این مهارت به دانش آموزان، آنها را قادر می سازیم تا به طور موثرتری مسائل زندگی خود را حل نمایند، همواره با فکر و بدون عجله عمل کنند، در مقابل با مسائل و هنگام تصمیم گیری احساس درماندگی و ناامیدی نکنند، مسائل مهم زندگی اگر حل نشده باقی بمانند تنش روانی و به دنبال آن مشکلاتی برای جسم در پی خواهند داشت.
۲-۵-۲ مهارت تصمیم گیری
این توانایی به فرد کمک می کند تا به نحو موثر در مورد مسائل زندگی خود تصمیم بگیرد، چنانچه نوجوانان بتوانند فعالانه در مورد اعمال خود تصمیم بگیرند، جوانب مختلف راه هایی که می توانند انتخاب کنند را بررسی و پیامد هر انتخاب را ارزیابی نمایند، آنگاه خواهند توانست از سطح بیشتری از سلامت روانی برخوردار شوند (شیرزداد،۱۳۸۷،ص ۶۳). تصمیم گیری ابزاری است برای شکل دادن به آینده مثبت و فرایندی است پیچیده، شامل انواع توانایی های فکری و نیز داشتن اطلاعات در مورد تصمیمی که می خواهیم بگیریم (نیازآذری و همکاران، ۱۳۸۹، ص۲۲). انسان در مسیر زندگی همواره نیازمند تصمیم گیری های مختلف است و موفقیت در زندگی در گرو تصمیم گیری درست و به جای اوست. مهارت تصمیم گیری به فرد کمک می کند تا با اطلاعات و آگاهی کافی با توجه به اهداف واقع بینانه خود، از بین راه حل های مختلف بهترین راه حل را انتخاب کرده و به کار گیرد و پذیرای پیامدهای آن نیز باشد (برزآبادی فراهانی، ۱۳۸۹).

ایجاد مهارت در تصمیم گیری، یکی از پایه ترین مهارت های زندگی به شمار می رود. زندگی در جوامع پیچیدۀ امروزی با گسترش ارتباطات، انتخاب های فزاینده را در مقابل افراد قرار داده است. انتخاب رشته تحصیلی، شغل و همسر از جمله موارد مهم تصمیم گیری در زندگی هستند که می توانند موجبات سعادت و شادکامی و یا تیره روزی افراد را فراهم آورند. تصمیم های صحیح و عقلانی در این موقعیت ها، نتیجه ای موثر در زندگی فرد بر جای خواهند گذاشت و از تعارضات و تنش های روانی فرد، خواهند کاست. تصمیم گیری های غیرمنطقی و نادرست باعث اضطراب و ایجاد افسردگی خواهد شد و تصمیم گیری عاقلانه آینده ای روشن را به وجود خواهد آورد ( خنیفر، ۱۳۸۹).

مراحل تصمیم گیری، شامل تعریف مساله، جمع آوری اطلاعات، شناسایی منابع، جمع آوری حقایق و داده ها و آگاهی از محدودیت هاست. در تعریف مساله، برای رسیدن به هدف موانع موجود را شناسایی می کنیم. در جمع آوری اطلاعات، منابع موجود که با مساله در ارتباط هستند را شناسایی می کنیم. در جمع آوری حقایق و داده ها، می توان از منابع، پژوهش و تحقیق، بررسی نتایج آزمایش ها، مصاحبه با صاحب نظران و متخصصان فراهم ساخت. محدودیت ها، گاهی برای یک راه حل موانعی وجود دارد که اگر برطرف نشود خود آن موانع به یک مساله تبدیل می گردد (خورشیدی و همکاران، ۱۳۸۹).
 
 

۱-۶-۲-سوالات فرعی
 

 

 

آیا ارتباطات برند بر ایجاد اعتماد به برند موثر است ؟
 

آیا کیفت خدمات بر ایجاد اعتماد به برند موثر است ؟
 

آیا ارتباطات برند بر وفاداری به برند موثر است ؟
 

آیا کیفیت خدمات بر وفاداری به برند موثر است ؟
 

۱-۷-قلمرو تحقیق
 

 

 

قلمرو مکانی: قلمروی مکانی در این پژوهش مصرف کنندگان ۴ برند معروف هاکوپیان ، گراد، دنیس تریکو و البسکو در سطح شهر تهران می باشد.
 

قلمرو زمانی: این پژوهش در طی نه ماه از آذر ۹۳ شروع و در شهریور ۹۴ پایان می یابد.
 

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی این پژوهش تاثیر مولفه های برند سازی در ایجاد اعتماد و وفاداری به برند می باشد.
 

۱-۸-استفاده کنندگان تحقیق
 

نتایج پژوهش حاضر می تواند مورد استفاده تولیدگنندگان برندهای مختلف برای بهبود خدمان و جلب رضایت مشتریان مورد استفاده قرار گیرد.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
 

 

۱-۹-روش و ابزار گردآوری اطلاعات
 

به منظور گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده خواهد شد. همچنین در روش کتابخانه ای از ابزار فیش برداری و در روش میدانی ار ابزار پرسشنامه محقق ساخته مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

 

۱-۱۰-جامعه آماری و حجم نمونه
 

. مطالعه موردی این پژوهش صنایع پوشاک و جامعه آماری پژوهش ازمیان مشتریان برندهای پوشاک مورد بررسی در شهر تهران می باشد. به دلیل اینکه جامعه آماری از نوع نامحدود می باشد به همین دلیل برای تعیین حجم نمونه حداکثر خطای برآورد نسبت را ۰۵/۰ = e و با اطمینان ۹۵% درنظرگرفتیم که با بهره گرفتن از فرمول زیر به تعداد ۳۸۴ نفر رسیدیم. به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. همچنین در روش کتابخانه ای از ابزار فیش برداری و در روش میدانی ار ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد.در نهایت تعداد ۳۳۳ پرسشنامه سالم جمع آوری شد و با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
n= z2α/۲/۴e2 n= (1.96)2/4(0.05)2= (3.8416)/ (0.01) =384.16≈ ۳۸۴

 

۱-۱۱-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
 

برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و آزمونه های همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون استفاده گردید.

 

۱-۱۲-محدودیت های تحقیق
 

پژوهش حاضر به مانند سایر پژوهش ها دارای محدودیت هایی است. از جمله می توان به محدودیت های زمانی برای انجام پژوهش اشاره کرد. همچنین می توان از هزینه ها و محدودیت های مالی که برای انجام گسترده تر پژوهش نیاز بود نام برد. از جمله محدودیت های دیگر این پژوهش می توان به دشواری در جهت جلب همکاری افراد، محدود بودن ابزار سنجش متغیرها به پرسشنامه­­­ای با سوالات بسته، در دسترس نبودن و یا عدم همکاری برخی از افراد در تکمیل پرسشنامه ، محدود کردن جامعه آماری، مشکلات اداری و اجرایی و کسب مجوز مبنی بر توزیع پرسشنامه در میان افراد نمونه اشاره کرد.

 

۱-۱۳-تعاریف مفهومی واژگان
 

در ادامه به تعریفی از واژگان تخصصی که به درک بهتر مفاهیم کمک می کنند می پردازیم که این واژگان عبارتند از: « برند سازی- اعتماد به برند- وفاداری به برند، ارتباطات برند، کیفیت خدمات ».

 

 

برندسازی [۳]
 

می توان برندسازی را اینگونه تعریف نمود؛ فرایندی منظم است که برای ایجاد آگاهی و افزایش وفاداری مشتری استفاده می­ شود. هدف اصلی از  یک محصول، خدمت یا سازمان ایجاد ذهنیت و چشم انداز نسبت به تجارت خود در مشتریان است، تا جاییکه رفع نیازهای خود را در گرو مراجعه به شما بدانند. این کار مستلزم دستورهای سطوح بالا و آمادگی لازم برای سرمایه­ گذاری در آینده است. (دیواندری و اخلاصی، ۱۳۹۱)

 

 

اعتماد به برند[۴]
 

عبارت است از درجه توانایی و ظرفیت برند در برآوردن وعده ها و قول های داده شده. مشتریان مایل به درک هویت برندهایی می باشند که توانایی بیش تری در برآوردن وعده ها و ایجاد اطمینان در آن ها دارند. اعتماد به برند از دیدگاه مشتری متغیری روان شناختی است که به نسبت دادن مجموعه ای از مفروضات یا گمان ها در رابطه با ستایش پذیری، کمال و کرامت به برند از جانب مشتریان منجر می شود. (دونی و کنون[۵]، ۱۹۹۷؛ گورویز و کورچیا[۶]، ۲۰۰۲)

 

 

وفاداری به برند [۷]
 

وفاداری به نام تجاری به معنی تکرار خرید است که دلیل این رفتار فرایندی روانی است. به عبارت دیگر تکرار صرفاً یک واکنش اختیاری نیست بلکه نتیجه عوامل روانی، احساسی و هنجاری می باشد. (میلر و هانسن[۸]، ۲۰۰۶)
انجمن بازاریابی آمریکا (AMA[9])؛ وفاداری به برند را چنین تعریف می کند: مزیتی که در در آن یک مشتری به جای خریدن یک محصول از چندین عرضه کننده آن را به طور مکرر از یک عرضه کننده خریداری نمایند.

 

 

ارتباطات برند[۱۰]
 

شولتز(۱۹۹۸) [۱۱] استدلال کرده است که برند برای بازارهای یکپارچه بسیار مهم است. برند به طور فزاینده هسته مرکزی چیزی است که مشتریان می خواهند، نیاز دارند و برای آن ارزش قائلند. هدف از ارتباطات برند قراردادن افراد در معرض برند است که به این وسیله تاثیر آن برحسب افزایش آگاهی و یادآوری بیشترمی تواند افزایش یابد ، بنابراین نتیجه این می شود که مشتری برندی را خریداری می کند که یادآوری بیشتری دارد؛ و درجه مطلوب مشتری را برآورده می کند. هرگونه در معرض ارتباطات برند قرار گرفتن بر واکنش مصرف کننده تاثیر میگذارد، که می توان آن را با آنالیز متغیرهایی مانند آگاهی برند برحسب یادآوری و تشخیص، میزان علاقه، قدرت و منحصر به فرد بودن ارتباطات برند در ذهن مصرف کننده اندازه گیری کرد. این ابعاد بر دیگر ویژگی های تجانس برند و رابطه های بین ارتباطات برند در ذهن مصرف کننده برای ایجاد تصویری مثبت نیز تاثیر می گذارد.(پاند[۱۲]ا، ۲۰۰۴)
ارتباطات برند عنصر اصلی یکی کردن در مدیریت روابط برند با مشتریان، کارکنان، تهیه کننده ها ، اعضای زنجیره، رسانه ها، تعدیل کننده های دولت ، و جامعه است. هدف ارتباطات برند می بایست افزایش وفاداری برند توسط پیوند دادن هر چه بیشتر مصرف کننده به برند به منظور قوی تر کردن رابطه برند با مشتری در طول زمان باشد(پیرسون ،۱۹۹۶؛ دانکن و موریارتی[۱۳] ،۱۹۹۸). ارتباطات برند مهمترین عامل برای معرفی یک خدمت جدید است. نکته مهم “ملموس کردن” مفهوم خدمت است ، در عمل چیزهایی که برای جهان جدید است(تریل[۱۴]، ۱۹۹۲). گرایش های به برند که به صورت “ارزیابی کلی مصرف کننده از برند خواه خوب یا بد” تعریف شده این معنی را در خود دارد که مصرف کننده ها به برندها متصلند و این موضوع بر رفتار خرید آنها تاثیر گذار است (لو و لمب[۱۵] ،۲۰۰۰).گرایش های مثبت به برند از قبیل اعتماد و وفاداری برای موفقیت در بلند مدت و مستحکم کردن برندها بسیار حیاتی هستند. از این جهت بازاریابان با هوش تمام تلاش خود را در ایجاد و حفظ گرایش های مثبت نسبت به برندهایشان می کنند که این امر معمولا بوسیله ارتباطات برند محقق میشود. ارتباطات برند بدون شک نقش مهمی در ایجاد گرایش های مثبت به برند ایفا می کند. توانایی نامهای برند درایجاد و بیرون آوردن احساساتی همچون اعتماد ، اطمینان و دوست داشتن نشان می دهد که از تاثیر نام های برند به عنوان راهی مفید و معتبردر ارتباطات برای ایجاد گرایش به برند نباید چشم پوشی کرد (گریس و اکاس[۱۶] ،۲۰۰۵).

 

 

کیفیت خدمات[۱۷]
 

کیفیت خدمات یک ارزیابی متمرکز شده است که احساس مشتری را از عناصر خدمت ازقبیل کیفیت متقابل، کیفیت محیط فیزیکی ، و کیفیت نتیجه را بازتاب میکند. این عناصر یکی بعد از دیگری براساس ابعاد کیفیت خدمات خاصی ارزیابی شده است؛ قابلیت اعتماد،بیمه، میزان پاسخگویی،همدلی،و ملموسات. کیفیت خدمات به عنوان قضاوت کلی یا رابطه گرایشی به مزیت یا برتری کلی خدمت تعریف میشود(پاراسورامان و همکاران[۱۸] ،۱۹۸۸). کیفیت خدمات اینگونه نیز تعریف می شود ” میزان تفاوت بین انتظارات معمول مشتری برای دریافت این خدمت و انتظارات آنها از عملکرد خدمت.” گرونروس[۱۹] (۱۹۸۴) کیفیت خدمات را اینگونه تعریف کرد قضاوت درک شده حاصل از فرایند ارزیابی درجایی که مشتریان توقعات خود را با خدمتی که دریافت می کنند مقایسه میکنند.او بعلاوه کیفیت خدمات را به دو دسته ی کیفیت اجرایی ( چه چیز انجام شده) و کیفیت کارکرد (چگونه انجام شده) تقسیم کرد.
تحقیق تجربی کوچکی صریحا بر روی رابطه بین کیفیت خدمات، اعتماد به برندو وفاداری تمرکز کرده است. زیتامل[۲۰] با توجه به مقاصد رفتاری در زمینه خدمات ، چارچوبی جامع و چند جانبی از مقاصد رفتاری مشتری را درخدمات بیان کرده است. این چارچوب در ابتدا با این چهار بعد اصلی تعریف شده بود : ارتباطات دهان به دهان ، قصد خرید، حساسیت به قیمت و رفتار شکایت آمیز.

 

فصل دوم
 

 

۲- ادبیات و پیشینه تحقیق
 

 

۲-۱- مقدمه
 

جهانی سازی در دهه ی اخیر مورد توجه زیادی بوده است. در این راستا پژوهش های فراوانی در این خصوص صورت گرفته است. برای دستیابی به مزیت رقابتی در طول فرایند بین المللی سازی در بازارهای جهانی، شرکت ها اقدام به برندسازی در مقیاس جهانی کرده اند. برندسازی پتانسیل فوق العاده ای در بازاریابی بین المللی دارد که هنوز بالفعل نشده است. همچنین در بازارهای پر رقابت امروزی یکی از مهمترین مطلوبیت های مشتری در انتخاب یک محصول، نام تجاری یک محصول، نام تجاری معتبر است. در بسیاری از بازارها، نام تجاری هویت ویژه ای برای یک محصول می آفریند و کالاها را به گروه خاصی از جامعه پیوند می دهد. لذا یکی از موضوعات اساسی که در زمینه ی برند و برندسازی و همچنین مدیریت برند طی سال های اخیر در پژوهش های بازاریابی، بسیارمدنظر است تاثیر برندسازی بر اعتماد برند در صنعت پوشاک است. ادبیات موجود دیدگاه های متفاوتی در این زمینه بیان می کنند. به طور معمول این مطالعات ساختارهای مهم و متفاوتی را برای وفاداری به برند ارائه می دهند که شامل اعتماد، رضایت مشتری و قبل از همه ی این بحث ها رفتار مصرف کننده است که تعیین کننده تصمیمات و خرید وی می شوند. که در ادامه این فصل ابتدا به مبانی نظری پژوهش که در چندین سرفصل ارائه می شود می پردازیم و در بخش دوم به مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع پرداخته می شود.

 

۲-۲- مبانی نظری
 

در این بخش ابتدا به مفهوم رفتار مصرف کننده و الگوهای ان می پردازیم و سپس به برند و شناسایی ارزش برند پرداخته می شود و در ادامه به مقوله برند سازی از ابعاد مختلف و در نهایت اعتماد برند را معرفی کرده و آن را از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار می دهیم.

 

۲-۲-۱- مفهوم رفتار مصرف کننده
 

در مطالعه متون و نوشته های مرتبط با رفتار مصرف کننده تعاریف زیر به چشم می خورد:
«رفتار مصرف کننده فعالیت هایی هستند که در آنها افراد درگیر استفاده واقعی و یا بالقوه از اقلام مختلف بازار که شامل محصولات، خدمات، ایده ها و محیط فروشگاه ها می شود، هستند. «این یکی از تعاریف نسبتاً کلاسیک ارائه شده توسط برکمن و گیلسون است. (کانگ و همکاران[۲۱]، ۲۰۱۲)
اوسمان و السون و همکاران رفتار مصرف کننده را بدین صورت تعریف می کنند:
«فعالیت های فیزیکی، احساسی و ذهنی ای که افراد هنگام انتخاب، خرید، استفاده و دور انداختن کالاها و خدمات در جهت ارضای نیازها و خواسته های خود درگیر آنها هستند».(اوسمان[۲۲]، ۱۹۹۳)
اولسون و همکارانش، مصرف کننده را یک واحد تصمیم گیری (افراد، خانواده، خانوار یا شرکت) می داند که به جمع آوری اطلاعات و پردازش آنها (آگاهانه یا ناآگاهانه) در پرتو موقعیت موجود پرداخته و جهت دستیابی به رضایت و بهبود سبک زندگی اقدام می کند(اولسون و همکاران[۲۳]، ۲۰۰۶).
در یک تعریف مشابه دیگر، رفتار مصرف کننده به صورت زیر تعریف شده است:« مجموعه فعالیت هایی که مستقیماً در جهت کسب، مصرف و دور انداختن کالاها و خدمات صورت می گیرد. این فعالیت ها شامل فرایندهای تصمیمی هستند که قبل و بعد از این اقدامات انجام می پذیرند». (ویلیامز[۲۴]، ۲۰۰۰)
موون رفتار مصرف کننده را مطالعه «واحدهای خرید» و فرایندهای مبادله مشمول در خرید، مصرف، و دور انداختن کالاها، خدمات و ایده ها تعریف می کند. در این چارچوب مفاهیم چندی نهفته است. این تعریف «مبادله» را در بر می گیرد، مصرف کننده در انتهای طیف فرایند مبادله ای جای دارد که در آن منابع بین دو بخش یا گروه انتقال می یابند. مثل مبادله بین دکتر و مریض، دکتر، خدمات پزشکی را به خاطر پول ارائه می دهد و از سوی دیگر ممکن است منابع دیگری همچون احساسات و اطلاعات بین دو بخش مبادله گردند. (موون[۲۵]، ۲۰۰۴)
در تعریف فوق واحدهای خرید به جای مصرف کننده به کار رفته است. منظور از واحدهای خرید، خریداران فردی یا گروهی اعم از خانواده یا مصرف کنندگان و خریداران تجاری می باشد که همگی در مقوله رفتار مصرف کننده مورد مطالعه قرار می گیرند فرایند مبادله، گام هایی را در بر می گیرد که از مرحله خرید یا اکتساب آغاز می­ شود، از مرحله مصرف گذر کرده و سر انجام مرحله دور انداختن کالا یا خدمات پایان می یابد. (همان منبع)

 

۲-۲-۲- الگوی رفتار مصرف کننده
 

در زمان های گذشته فروشندگان از طریق فروش مستقیم کالا به مشتریان، اطلاعات و شناخت لازم را نسبت به آن ها بدست می آورند و در این راه کسب تجربه می کردند. ولی با گسترش تدریجی سازمان های تولیدی و رشد بازار مصرف کننده بسیاری از مسئولین بازاریابی ارتباط مستقیم خود را با مشتریان از دست دادند. امروزه بسیاری از بازاریان با روی آوردن به تحقیق و بررسی رفتار مصرف کننده و با بهره گرفتن از روش های علمی سعی در شناخت بیشتری از رفتار او دارند. آنها هزینه های هنگفتی را متحمل می شوند تا از طریق تحقیق پاسخی برای سؤالات زیر بیابند. چه کسی؟ چگونه؟ چه وقت؟ چه جایی؟ چرا؟
یعنی آنها می خواهند بدانند: خریداران چه کسانی هستند و چگونه خرید می کنند؟ چه وقت خرید می کنند و از چه جایی خرید می کنند و بالاخره این که چرا خرید می کنند.
هدف اصلی بازاریابان شناخت چگونگی واکنش مصرف کنندگان نسبت به محرک های مختلف بازاریابی شرکت است. آن ها می خواهند بدانند واکنش مصرف کنندگان نسبت به آمیخته بازاریابی شرکت یعنی کالا، قیمت، مکان و تبلیغات چگونه است. بازاریابانی که از این واکنش ها آگاه باشند از یک اعتبار با ارزش نسبت به رقبای خود برخوردارند و آن شناخت رفتار مصرف کننده است.
شرکت ها برای پیدا نمودن رابطه بین محرک بازاریابی و واکنش مصرف کننده تحقیقات گسترده ای را به عمل می آورند. این تحقیقات با بررسی الگوی محرک- واکنش خریدار آغاز می گردد که در شکل ۲-۱ نشان داده شده است. (کاتلر[۲۶]، ۲۰۰۱)

 
 
 

 

 
 
 

0/490927

 

0/053250

 

9/219373

 

0/0000

 

-0/420696

 

0/035221

 

-11/94435

 

0/0000

 

0/001701

 

0/001034

 

1/645912

 

0/1003 ضریب تعیین

 

0/318 ضریب تعین تعدیل شده

 

0/273 دوربین-واتسون

 

2/019 آماره F

 

2/1916 احتمال (آماره F)

 

0/0000

فرضیه دوم: بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد.
به منظور آزمون این فرضیه از نتایج تخمین مدل ارائه شده در جدول (4-5) بهره گرفته شده است. مقدار احتمال(یا سطح معناداری) F برابر 0000/0 بوده و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود، یعنی مدل معنی دار است. مقدار آماره دوربین واتسون 019/2 می باشد که این مقدار، عدم وجود خود همبستگی را نشان می دهد. نتایج مربوط به ضریب تعیین نشان می دهد، تقریبا 27% تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می شوند.
در حالت کلی نتایج نشان می دهد که ضریب متغیر ، -0/004901بوده که نشان دهنده تأثیر منفی کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود می باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر معنی دار می باشد، با توجه به موارد فوق می توان فرضیه دوم پژوهش را تأیید شده تلقی نمود. این امر به این معنی است که بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه ی منفی و معنی داری وجود دارد.، به عبارت دیگر، با افزایش کیفیت حسابرسی، مدیریت سود کاهش می یابد.
فرضیه سوم: کیفیت حسابرسی رابطه بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود را تحت تأثیر قرار می دهد.
به منظور آزمون این فرضیه از نتایج تخمین مدل ارائه شده در جدول (4-5) بهره گرفته شده است. مقدار احتمال(یا سطح معناداری) F برابر 0000/0 بوده و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود، یعنی مدل معنی دار است. مقدار آماره دوربین واتسون 019/2 می باشد که این مقدار، عدم وجود خود همبستگی را نشان می دهد. نتایج مربوط به ضریب تعیین نشان می دهد، تقریبا 27% تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می شوند.
در حالت کلی نتایج نشان می دهد که ضریب متغیر ، -0/010765بوده که نشان دهنده تأثیر منفی کیفیت حسابرسی بر رابطه بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود می باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر معنی دار می باشد، با توجه به موارد فوق می توان فرضیه سوم پژوهش را تأیید شده تلقی نمود. این امر به این معنی است که کیفیت حسابرسی بر رابطه مثبت بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود تأثیر منفی دارد.، به عبارت دیگر، با افزایش کیفیت حسابرسی، رابطه مثبت بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود ضعیف تر می شود.
4-7 خلاصه فصل
پژوهش حاضر درصدد بررسی این موضوع است که، مازاد جریان وجوه نقد آزاد و کیفیت حسابرسی چه تأثیری بر مدیریت سود دارد؟ همچنین این موضوع که، آیا کیفیت حسابرسی رابطه بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود را تحت تأثیر قرار می دهد یا خیر؟ در این راستا سه فرضیه تدوین گردید که با بهره گرفتن از مدل ها و روش های آماری تشریح شده در فصل سوم آزمون شدند. در این فصل ابتدا به آمار توصیفی و ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش پرداخته شد و سپس مانایی آنها مورد بررسی قرار گرفت. سپس به منظور تعیین روش تخمین داده ها، از آزمون F لیمر و هاسمن استفاده گردید. در نهایت به کمک تخمین مدل پژوهش، فرضیه ها ی پژوهش مورد آزمون و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، که در پی آن نتایج حاصل از فرضیه اول نشان می دهند که در سطح اطمینان 95% بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. در حالی که، یافته های فرضیه دوم نشان می دهد که بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه منفی و معناداری وجود دارد در نهایت، یافته های فرضیه سوم نشان می دهد که کیفیت حسابرسی بر رابطه مثبت بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود تأثیر منفی دارد. لذا این فرضیه نیز در سطح اطمینان 95% تأیید گردید.
فصل پنجم
نتیجه گیری
5-1 مقدمه
بخش مهم تحقیق، نتیجه گیری از فرضیه ها و تهیه طرح و تعمیم آن می باشد. این نتیجه گیری آخرین تاثیر را هم از حیث سبک نگارش و هم از جهت محتوا باید به خواننده القاء نماید. نتیجه گیری باوری مبتنی بر استدلال و بر مبنای شواهد حاصل از پژوهش است که در اختیار خوانندگان پژوهش، علاقه مندان به اجرای پژوهش های آتی مبتنی بر پژوهش کنونی و در نهایت استفاده کنندگان کاربردی، قرار می گیرد (ایمانی برندق، 1385).
این فصل با ارائه خلاصه ی کوتاهی از مطالب فصل های قبل شروع شده است.این جمع بندی به دو بخش، خلاصه نتایج حاصل از تحقیق در حوزه ادبیات تحقیق و خلاصه نتایج تحقیق در نمونه آماری، تقسیم شده است. در ادامه، نتایج پژوهش، ارائه، ارزیابی و تشریح شده است، سپس محدودیت های تحقیق، پیشنهاد های عملی برای کاربرد یافته ها و نیز پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی ارائه شده است.
5-2 خلاصه نتایج حاصل از پژوهش
5-2-1 خلاصه نتایج حاصل از مطالعات نظری
توسعه سرمایه گذاری از یک سو موجب جذب سرمایه های مردم و هدایت آن ها به بخش های مولد اقتصادی شده و از سوی دیگر، با توجه به جهت گیری سرمای

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
ه گذاران (مبتنی بر ریسک و بازده)، سرمایه گذاری ها به سمت صنایعی هدایت خواهد شد که از سود بیش تر یا ریسک کمتری برخوردار است و این امر در نهایت سبب تخصیص بهینه منابع خواهد شد. با توجه به تحولاتی که در جهان امروز رخ داده، کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه که با تهدیدات عدیده ای روبرو هستند، جهت حل مشکلات اقتصادی خود نیازمند یافتن راه کارهای مناسبی برای استفاده بهتر از امکانات و ثروت های در دسترس خود هستند. در این راستا یکی از راه کارهای مهم بسط و توسعه سرمایه گذاری است.
صورت سود و زیان به سبب اطلاعات مفیدی که درباره میزان سود آوری واحدهای کسب و کار ارائه می دهد برای استفاده کنندگان از اطلاعات مالی حائز اهمیت است. به عبارت دیگر، این صورت مالی دارای محتوای اطلاعاتی بوده و موجب سهولت تجزیه و تحلیل های لازم برای اخذ تصمیمات سرمایه گذاری خواهد شد(بختکی،1386).
از دیدگاه اقتصادی با فرض منطقی بودن رفتار افراد، فرض بر این است که همه در وهله اول به دنبال حداکثر کردن منافع خویش هستند. مدیران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشند. با در نظر گرفتن نظریه تضاد منافع میان مدیران و مالکان ، مدیران واحد های تجاری از انگیزه لازم برای دستکاری سود به منظور حداکثر کردن منافع خود برخوردار می باشند. عمل دستکاری در سود، روش عادی و معمولی در بین شرکت ها است که از مشکلات نمایندگی نشات می گیرد به خصوص زمانی که جریان های نقدی آزاد بالا و فرصت های سرمایه گذاری پایین باشد. فرضیه ی جریان نقدآزاد جزو تفسیرهای اصلی در مورد علت پرداخت سودنقدی توسط شرکتها می باشد(جنسن، 1976)، که طبق آن سود تقسیمی ابزاری برای کاهش هزینه های نمایندگی مربوط به جریانات نقدی آزاد در نظر گرفته می شود. فرضیه ی جریان نقدی آزاد اصولاً بر مبنای این استدلال است که تضاد منافعی میان مدیران و سهامداران وجود دارد، به این معنا که مدیریت به جای فعالیت جهت حداکثر کردن سود سهامداران ، می تواند منابع شرکت را برای منافع خود تخصیص دهد. رفتار خویشتن گرایانه ی مدیران می تواند پرداختهای افراطی برای دفاتر کاری مجلل و تحصیلها و ادغامهای غیر موجه را در بر گیرد. از این رو مازاد وجه نقد می تواند مشکلات سرمایه گذاری بیش از اندازه را ایجاد نماید زیرا ممکن است این وجوه برای سرمایه گذاری در پروژه هایی با NPV منفی به کار گرفته شوند. استروبروک(1984) و جنسن(1986) خاطر نشان می کنند که جهت تقلیل مشکل سرمایه گذاری اضافی شرکتها، وجه نقد اضافی را از طریق پرداخت سودنقدی یا بازخرید سهام به سهامداران باز می گردانند(اسدی و نیک روش، 1391).

در فرایند گزارشگری اطلاعات حسابداری ، هدف حسابرس زدودن تحریفات و اشتباهات احتمالی موجود دراطلاعات حسابداری است. گر چه حسابرسی عموماً منجر به تولید اطلاعات جدید اقتصادی نمی شود ، اما می تواند ارزش اطلاعات اقتصادی تهیه شده بوسیله فرایند حسابداری را افزایش دهد. لذ ا، ارزش نهایی فعالیت حسابرسی اعتبار بخشی به صورتهای مالی می باشد. موفقیت خدمات حرفه ای در ایفای رسالت خویش در گرو کیفیت مطلوب خدمات ارائه شده است و احراز کیفیت مطلوب بر مبنای رعایت اصول و ضوابط پذیرفته شده حاکم بر حسابرسی میسر خواهد بود. به عبارتی دیگر ، موفقیت حسابرسی در رابطه با دستیابی به اهداف خود ، منوط به رعایت استانداردهای حسابرسی می باشد(یعقوب نژاد و امیری، 1389).

پالمروس[87](1988) كیفیت حسابرسی را حسب میزان اعتباردهی حسابرسی تعریف می كند. از آنجا كه هدف از حسابرسی ایجاد اطمینان نسبت به صورت های مالی است، كیفیت حسابرسی به این عنوان تعریف می شود كه صورت های مالی حسابرسی شده عاری از تحریفات با اهمیت باشد. در واقع این تعریف، بر نتایج حسابرسی تأكید می نماید. یعنی قابلیت اطمینان به صورت های مالی حسابرسی شده، كیفیت حسابرسی را منعكس می كند.
تیتمان وترومن[88](1986) كیفیت حسابرس را میزان صحت و درستی اطلاعاتی تعریف كرده اند كه پس از حسابرسی در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد.
دیوید سون و نیو[89](1993) تعریف كیفیت حسابرسی را توانایی حسابرس دركشف و حذف تحریفات با اهمیت و نیز كشف دستكاری انجام شده در سود خالص می دانند.
لام و چانگ(1994) ، کیفیت حسابرسی باید برای هر کار حسابرسی بطور جداگانه(به تفکیک خدمات انجام شده ) تعریف شود زیرا موسسه حسابرسی ممکن است تمام حسابرسی های خود را در یک سطح کیفی مشابه اجرا و اعمال نکند(حساس یگانه و جعفری، 1389).
5-2-2 خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیات
فرضیه اول: بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد.
نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول (جدول4-5) نشان داد که سطح معنی داری آزمون كمتر از پنج درصد می باشد و این بدین معنی است که بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد و این بدین معنی است كه فرضیه اول پژوهش تایید می شود.
جریان نقدآزاد مقدار وجهی است که شرکت در اختیار دارد و میتواند از آن در پروژه های با بازدهی مثبت بکار بگیرد. جریان نقدی آزاد اصولاً بر مبنای این استدلال است که تضاد منافعی میان مدیران و سهامداران وجود دارد، به این معنا که مدیریت به جای فعالیت جهت حداکثر کردن سود سهامداران ، می تواند منابع شرکت را برای منافع
خود تخصیص دهد. رفتار خویشتن گرایانه ی مدیران می تواند پرداختهای افراطی برای دفاتر کاری مجلل و تحصیلها و ادغامهای غیر موجه را در بر گیرد. از این رو مازاد وجه نقد می تواند مشکلات سرمایه گذاری بیش از اندازه را ایجاد نماید زیرا ممکن است این وجوه برای سرمایه گذاری در پروژه هایی با NPV منفی به کار گرفته شوند. زمانی كه جریان نقد آزاد زیاد باشد مدیران وسوسه شده و برای اینكه از این نقد اضافی به نفع خود استفاده كنند سود را مدیریت می كنند. نتیجه آزمون این فرضیه با نتیجه تحقیق راسمین و همكارانش(2014) و تحقیق بوكیت و اسكندر(2009) و همچنین با نتیجه تحقیق هاشمی و كمالی(1389)،‌ مطابقت دارد.
فرضیه دوم: بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد.
نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول (جدول4-5) نشان داد که سطح معنی داری آزمون كمتر از پنج درصد می باشد و این بدین معنی است که بین كیفیت سود و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد و بنابراین فرضیه دوم تحقیق نیز پذیرفته می شود. از آنجایی كه این رابطه منفی هست می توان گفت كه وقتی حسابرسی با كیفیت بالاتری صورت می گیرد مدیران كمتر به طرف دستكاری و مدیریت سود میل پیدا می كنند و این كیفیت به نفع ذینفعان است.
حسابرسی با کیفیت بالا می تواند از رفتارهای فرصت طلبانه مدیر در دستکاری سود بکاهد و باعث افزایش کیفیت سود گردد و تصمیم گیرندگان را در اتخاذ تصمیم های مربوط و قابل اتکاء یاری کند. در حالت کلی، از آنجا که محاسبه سود خالص یک واحد انتفاعی متأثر از روش ها و برآوردهای حسابداری است که امکان دستکاری سود توسط مدیریت را فراهم می کند. نقش حسابرسی مستقل در فرایند گزارشگری افزایش قابلیت اتکاء و کاهش رفتارهای فرصت طلبانه مدیر در این فرایند است. لذا حسابرسی با کیفیت بالا می تواند باعث افزایش کیفیت گزارشگری مالی به ویژه کیفت سود گردد. از سوی دیگر، از آنجا که سرمایه گذاران به دنبال کسب بیشترین بازده از سرمایه گذاری های خودشان هستند ضروی است که با در نظر گرفتن نارسائی های موجود در فرایند اندازه گیری سود شرکت ها، علاوه بر توجه به عامل کیفیت اطلاعات مالی و مدیریت سود آن ها، به نقش کیفیت حسابرسی در افزایش کیفیت سود و کاهش رفتارهای فرصت طلبانه مدیریت سود نیز توجه داشته باشند تا بدین طریق بتوانند بازده معقولی را از سرمایه گذاری خود کسب نمایند.
نتیجه آزمون این فرضیه با نتیجه تحقیق مینگ(2007) و همچنین نتیجه تحقیق راسمین و همكارانش(2014) مطابقت دارد.
فرضیه سوم: کیفیت حسابرسی رابطه بین مازاد جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود را تحت تأثیر قرار می دهد.
 
 

فـراق یـار كه پیـش تـو كـاه بــرگـی نیسـت بیـا و بـــر دل مـن بیـن كـه كـوه الــونــد اســت
ز ضـعف طاقــت آهــــم نمانـد و تـرسـم خلق گمـان بـــرند كه سعدی ز دوست خرسندست
(سعدی، 1320: 97)
این ابیات از بوستان او نقل می‏شود:
الا تـــا درخــت كـــرم پــروری گــر امیــدواری كــزو بـرخــوری
كـرم كـن كه فردا كه دیوان نهـنــد منــازل بــه مـــقدار احــسان دهـند
یــكی را كــه سعـی قـدم پیــشتر بـــدرگــاه حــــق منـزلــت بیــشتر
یكــی بـاز پـس خائـن و شـرمـسار بتـرســد هـمـی مـرد نـاكـرده كــار
بهـل تـا به دنـدان گـزد پشت دسـت تنــوری چنیـن گـرم و نـانی نیــست
بــدانــی گــه غــلــه بــرداشتــن كــه سســتی بــود تــخم ناكــاشـتن
(همان : 103).
شاعر هم عصر سعدی جلال الدین محمد بن بهاء الدین محمد مولوی بلخی معروف به رومی (606ـ672) نیز از نوابغ عالم ادب و از متفكران بزرگ جهان و مقتدای متصوفه و اهل تحقیق و مجاهدت و ریاضت است. وی در نظم و نثر پارسی استاد و دارای لسانی فصیح و قدرتی كم نظیر در بیان معانی دشوار عرفانی و حكمی به زبان ساده بود. مثنوی (شش دفتر) و دیوان غزلیات و قصاید و رباعیات او و همچنین آثار منثور یعنی فیه مافیه و قسمتی از مجالس و مكتوبات وی مشهور است.
از غزلهای اوست:
روزـا فكر مـن اینسـت و همه شب سـخنم كــه چـرا غافـل از احـوال دل خـویشتـنم
از كــجا آمـده‏ام آمـدنــم بهــر چـــه بـود بــه كـجا مـی‏روم آخـر ننــمائی وطنـــم
مانده‏ام سخت عجب كز چه سبب ساخت مرا یــا چه بوده است مراد وی از ایـن ساخـتم
جـان كه از عــالم علویست یقین می‏دانــم رخــت خــود باز بـرآنم كه همانـجا فكـنم
مــرغ باغ ملــكوتم نـــیم ازعــالم خــاك دو ســه روزی قــفسی سـاخته‏اند از بدنـم
ای خـوش آنـروز كه پرواز كنم تـا بر دوست بــه امیــد سر كــویش پر و بـالی بزنـم
كیـست در گــوش كـه او می‏شنــود آوازم یــا كدامیـست سـخن می‏كنـد انـدر دهنــم
كیـست در دیـده كه از دیـده بـرون می‏نگرد یـا چـه جانسـت نگـویی كه منـش پیـرهنـم
تـا به تـحقیـق مــرا منــزل وره ننــمایــی یــكــدم آرام نــگیــرم نفــسی دم نــزنــم
مــی وصـلم بچـشان تــا در زنــدان ابــد از ســر عــربــده مســتانه بهــم درشـكــنم
مــن بخـود نـامدم اینـجا كــه بخـود بـاز روم آنــكه آورد مـــرا بــاز بــرد در وطنــم
(همان: 128)
عفت گرایی و نفس کشی
سعدی در ابیاتی نفس اماره را عامل اصلی سقوط آدمی و صفات خردمندی، پارسایی و پاکدامنی را منجی او از سیه روزی می داند:
تو با دشمن نفس همخانه ای چه در بند پیکار بیگانه ای عنان بازپیچان نفس از حرام به مردی ز رستم گذشتند و سام وجود تو شهری است پر نیک و بد تو سلطان و دستور دانا خرد همانا که دونان گردن فراز در این شهر گیرند سودا و آز رضا و ورع نیک نامان حر هوی و هوس رهزن و کیسه بر چو سلطان عنایت کند با بدان کجا ماند آسایش بخردان ترا شهوت و حرص و کین و حسد چو خون در رگانند و جان در جسد گر این دشمنان تربیت یافتند سر از حکم و رای تو برتافتند هوی و هوس را نماند ستیز چو بینند سر پنجه عقل تیز (سعدی، 1340: 153 ).
وجود سعدی سرشته از عشق است و محبت، همه مطالب را به بهترین وجه ادا می کند اما چون به عشق می رسد شور دیگر می یابد. هیچ کس عالم عشق را به مانند سعدی درک و بیان ننموده است. عشق سعدی بازیچه و هوی وهوس نیست، عشقی پاک و تمام است که عشق بازش در طلب معشوق از خود
می گذرد و خود را برای او می خواهد نه او را برای خود، عشق او از مخلوق آغاز می شود اما سرانجام به خالق می رسد:
به جهـــان خرم از آنم که جهان خرم ازوست عاشقم بـــر همه عــالم که همه عالم ازوست
به حلاوت بخورم زهر که شاهد سـاقی است بـــه ارادت ببـــرم درد که درمان هم ازوست
پــادشاهی و گــــدایی بر مـا یکسان است که برین در همه را پشت عبادت خم ازوست
(سعدی، 1384: 512)
نقد و بررسى
تقسیم فضائل به چهار شاخه اصلى كه در تحلیل بالا آمده بر خلاف آنچه در ابتدا به نظر مى‏رسد، ریشه اسلامى مسلمى ندارد؛ بلكه نتیجه تحلیل هایى است كه دانشمندان اسلام از كلمات حكماى یونان گرفته و آن را تكمیل كرده‏اند، هر چند در بعضى از روایات مرسله اشاره‏اى به آن دیده مى‏شود.
در روایتى كه به على علیه السلام نسبت داده شده است چنین مى‏خوانیم:
«الفضائل اربعة اجناس: احدها الحكمة وقوامها فى الفكرة، والثانى العفة وقوامها فى‏الشهوة، والثالث القوة وقوامها فى‏الغضب، والرابع العدل وقوامه فى‏اعتدال قوى النفس; فضائل چهار نوع است: یكى از آنها حكمت است كه ریشه آن در تفكر مى‏باشد، دومى عفت است كه اساس آن شهوت است، سومى قوت است و اساس آن در غضب است، و چهارمى عدالت است و ریشه آن در اعتدال قواى نفسانیه مى‏باشد.»
( مجلسی، 1355: 81) .
این حدیث گرچه هماهنگى كامل با تقسیمات چهارگانه علماى اخلاق ندارد، ولى نزدیک به آن مى‏باشد; و همان‏گونه كه در بالا آمد حدیث، مرسل است و از نظر سند خالى از اشكال نیست. به هر حال، آنچه به علماى اخلاق یا حكماى یونان در این تقسیم چهارگانه ایراد مى‏شود، جهات زیر است:
1- پاره‏اى از ملكات اخلاقى را – كه به یقین جزء فضائل است – به زحمت مى‏توان در این چهار اصل جاى دارد; مثلا، «حسن ظن یا خوش بینى‏» یكى از فضائل است و نقطه مقابل آن «بدبینى و بدگمانى و سوءظن‏» است، اگر بنا باشد در شاخه‏ه

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
اى بالا جا بگیرد، باید در شاخه حكمت واقع شود، در حالى كه حسن ظن را نمى‏توان جزء حكمت‏شمرد; زیرا خوشبینى و حسن ظن با تشخیص صحیح نسبت‏به واقعیات «دوتا است‏» بلكه گاه به روشنى از آن جدا مى‏شود، به این معنى كه قرائن ظن-ى بر صدور گناه و خطا از كسى آشكار باشد ولى به حسن ظن و خوش بینى آنها را نادیده مى‏گیرد.
همچنین صبر در برابر مصائب و شكر در مقابل نعمتها، بى‏شك از فضائل است; در حالى كه نه مى‏توان آنها را در قوه تشخیص و ادراك جاى داد، و نه در مساله جذب منافع یا دفع مضر، بخصوص اگر شخص صابر و شاكر براى ارزش ذاتى این صفات پایبند به آن باشد، نه براى منافعى كه در آینده از آنها عاید مى‏شود. و نیز شاید كم نباشد صفات دیگرى كه جزء فضائل است و به زحمت مى‏توان آنها را در آن شاخه‏هاى چهارگانه قرار داد.
2- «حكمت‏» را جزء اصول فضائل اخلاقى و افراط و تفریط در آن را جزء رذائل اخلاقى شمرده‏اند، در حالى كه حكمت، بازگشت‏به تشخیص واقعیت ها مى‏كند و اخلاق مربوط به عواطف و غرائز و ملكات نفس است نه ادراكات عقل، و لذا هرگز در مورد افراد خوش فكر تعبیر به حسن اخلاق نمى‏شود.
اخلاق مى‏تواند ابزارى براى عقل بوده باشد ولى عقل و درك خوب جزء اخلاق نیست; یا به تعبیر دیگر، عقل و قوه ادراك راهنماى عواطف و غرائز انسان است، و به آنها شكل مى‏دهد و اخلاق كیفیت هایى است كه بر این غرائز و امیال عارض مى‏گردد.
3- اصرار بر این كه همیشه فضائل اخلاقى، حد وسط در میان افراط و تفریط است نیز صحیح به نظر نمى‏رسد، هرچند غالبا چنین است، زیرا مواردى پیدا مى‏كنیم كه افراطى براى آن وجود ندارد; مثلا، قوه عقلیه هر چه بیشتر باشد بهتر است، و افراطى براى آن تصور نمى‏شود; و این كه «جربزه‏» را افراط در قوه عقلیه گرفته‏اند صحیح نیست، زیرا «جربزه‏» از كثرت فهم و هوش ناشى نمى‏شود، بلكه نوعى كجروى و انحراف و اشتباه در مسائل به خاطر عجله در قضاوت یا مانند آن است.
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله از نظر قدرت عقل و فكر به قدرى بالا بود كه از ایشان تعبیر به عقل كل مى‏شود، آیا این بر خلاف فضیلت است!
درست است كه عقل و هوش فراوان گاه سبب درد و رنج هایى مى‏شود كه افراد بى‏خبر و غافل و ناآگاه از آن آسوده‏اند ولى به هر حال جزء فضائل محسوب مى‏شود.
همچنین «عدالت‏» را جزء فضائل اخلاقى شمردند و افراط و تفریط آن را «ظلم‏» و انظلام (پذیرش ظلم) مى‏دانند در حالى كه قبول ظلم و تن در دادن به آن هرگز افراط در عدالت نیست، و از مقوله دیگرى محسوب مى‏شود.
بنابراین، مساله حد وسط بودن صفات فضیلت در برابر افراط و تفریط هاى صفات رذیلت گرچه در غالب موارد قابل قبول است، اما هرگز نمى‏توان آن را یک حكم عام شمرد، و آن را به عنوان یک اصل اساسى در بحث هاى اخلاقى پذیرفت.
نتیجه: اصول چهارگانه‏اى كه قدماء براى اخلاق شمرده‏اند و در واقع تكمیلى است‏بر آنچه فلاسفه یونان قدیم داشته‏اند، نمى‏تواند به عنوان یک الگوى جامع براى تقسیم صفات اخلاقى شمرده شود، هر چند نسبت‏به بسیارى از مسائل اخلاقى صادق است.
فصل چهارم
یافته ها
مضامین اشعار سعدی
1- خداپرستی و خضوع
در قلمرو شعر کهن فارسی، نخستین موضوعی که از لحاظ ارزشهای اخلاقی اسلام، حائز اهمیت فراوان است، اندیشه یکتاپرستی و اعتقاد به توحید است که غالبا با فروتنی عابدانه توسط گویندگان فرزانه و پاکدل ما اظهار شده است.