ارزشیابی عملکرد تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی از اهمیت ویژ ه ای (تعیین وضعیت موجود و نقاط قوت و ضعف) برخوردار است(۵).
محدودیت های پژوهش
برخی هیجانات درونی و وضعیت روحی نمونه ها در هنگام تکمیل پرسشنامه که می تواند بر نحوه پاسخگویی به سؤالات پرسشنامه تأثیر بگذارد، جزء محدودیت های خارج از اختیار پژوهشگر بوده است. همچنین عدم بررسی برنامه درسی به علت زیاد شدن تعداد سوالات پرسش نامه و احتمال عدم پاسخگویی دانشجویان به دلیل وقت گیر بودن آن از محدودیت های دیگر این پژوهش به شمار می رود.
چهارچوب پژوهش
چهارچوب این پژوهش پنداشتی و بر اساس مفهوم ارزشیابی با تاکید بر عملکرد تحصیلی و ارزشیابی آن استوار میباشد، در همین راستا ارزشیابی، انواع ارزشیابی، عملکرد تحصیلی، ارزشیابی عملکرد تحصیلی و عوامل مرتبط با آن مورد بحث قرار میگیرند.
با افزایش تقاضا برای تحصیل در آموزش عالی و گسترش روز افزون دانشگاه ها در سطح جهان، کیفیت آموزش عالی، موضوعی بوده که از سوی صاحبنظران مورد سوال واقع شده است. اما از آنجا که تعریف کیفیت در آموزش عالی مبهم می باشد و در میان صاحبنظران اختلاف بسیاری بر سر تعریف آن وجود دارد لذا قضاوت در باره کیفیت بسیار مشکل است(۲). یونسکو، کیفیت در آموزش عالی را مفهومی چند بعدی می داند که به وضعیت نظام دانشگاهی، رسالت آن و یا به شرایط استانداردهای رشته دانشگاهی بستگی دارد. به طور کلی می توان گفت که کیفیت در یک نظام دانشگاهی با خدمات تخصصی در زمینه های مرتبط با اهداف دانشگاه، نتایج پژوهش های انجام شده و عملکرد شغلی دانش آموختگان ارتباط مستقیم دارد(۱). در این راستا ارزشیابی که قضاوت در مورد کیفیت را ممکن و ساختارمند نموده و مستند بودن کیفیت را مقدور می سازد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است(۲). همچنین تدوین و اجرای طرح ها و برنامه های مناسب جهت تحقق اهداف نظام آموزش عالی، کسب اطلاعات از حاصل کار و میزان دستیابی به اهدا ف با بهره گرفتن از ارزشیابی امکان پذیر می باشد(۱، ۳۱) .
ارزشیابی عبارت از تعیین ارزش چیزی یا قضاوت درباره ارزش و اهمیت کیفیت یک پدیده می باشد. این واژه در آموزش طبیعاتاً درصدد قضاوت در مورد میزان مطلوب بودن و ارزش پدیده های آموزشی مانند دانشجو، معلم، نظام آموزشی، برنامه درسی و غیره می باشد. وجه مشترک همه این تعاریف تصمیم گیری است. در واقع ارزشیابی فرایندی است که با ایجاد ملاک های قضاوت، مسئولان و تصمیم گیران را در شقوق مختلف تصمیم گیری ها یاری می دهد(۴۹). در حال حاضر ارزشیابی به عنوان یک فعالیت تخصصی در نظر گرفته می شود که مبنای تصمیم گیری عالمانه در نظام آموزشی و انجام تغییرات ضروری و مبنایی برای اعتبار گذاری موسسات آموزشی می باشد. ارزشیابی یک شیوه شناخته شده برای برنامه ریزان آموزشی می باشد که معمولاً از تمام قسمت های برنامه و پس از اجرای برنامه انجام می شود. هدف این نوع ارزشیابی مشخص ساختن جنبه های قوت و ضعف برنامه های آموزشی اجرا شده به منظور ترمیم بخشی از برنامه یا ارائه برنامه جایگزین و یا تداوم برنامه اجرا شده می باشد(۱). با توجه به اهمیت آموزش و نقش آن در پیشرفت جامعه بایستی برنامه های آموزشی را از نظر میزان دستیابی به اهداف به دقت مورد بررسی قرار داد. دانشگاه ها می توانند با ارزشیابی وضعیت آموزشی، نقاط ضعف و قوت خود را تعیین کرده و راهکارهای مناسب را برای ارتقا کیفیت آموزش انتخاب نمایند(۱). با این حال، تعریف جامع تر از ارزشیابی بدین صورت است که ارزشیابی یک فرایند نظامدار برا ی جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات است به این منظور که تعیین شود آیا اهداف مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق هستند و در صورت تحقق، به چه میزان تحقق یافته اند؟(۵۰). ارزشیابی در آموزش عالی عبارت از گردآوری اطلاعات درباره ویژگی های نظام آموزش عالی به منظور قضاوت در مورد آنها و تصمیم گیری و ارائه راه حل در مورد بهبود و ارتقاء کارایی، اثربخشی و کیفیت آنها است. ورتن[۱۶] و سندرز[۱۷] معتقدند ارزشیابی در آموزش به یک فعالیت رسمی گفته می شود که برای تعیین کیفیت، اثربخشی، یا ارزش یک برنامه، فرآورده، پروژه، فرایند، هدف یا برنامه درسی به اجرا در آید(۵۱). به طور کلی در ارزشیابی آموزشی، کیفیت به صورت تناسب داشتن موضوع مورد ارزشیابی با اهداف مورد نظر تعریف می شود(۴۹).
شناخته شده ترین و مرسوم ترین نقش ارزشیابی آموزشی عبارتند از :
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
ارزشیابی نتایج عملکرد دانشجویان در همه زمینه ها
ارزشیابی برنامه های درسی از جهات مختلف
ارزشیابی مقررات، مدیریت ساختار و تشکیلات سیستم های آموزشی
نیتکو[۱۸] کیفیت را در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان دانش، مهارت و توانایی هایی که از دانشجویان پس از آموزش انتظار می رود، تعریف کرده است.(۵۲) علاوه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، ارزشیابی آموزشی با موضوع های دیگری نیز سروکار دارد. از جمله آنها می توان عملکرد معلمان و مدیران، روش های آموزشی، برنامه های درسی، دوره های آموزشی، مواد آموزشی، پروژه های آموزشی، گروه های آموزشی و سازمان های آموزشی را نام برد. این گونه ارزشیابی های آموزشی از ارزشیابی پیشرفت تحصیلی که در آن صرفاً موفقیت ها و دستاوردهای یادگیری دانش آموزان و دانشجویان مد نظر است معنی گسترده تری دارند. ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مفهومی بسیار نزدیک به مفهوم سنجش یادگیری است اما ارزشیابی آموزشی در مفهوم کلی آن معنایی بسیار وسیع دارد. از این لحاظ ارزشیابی آموزشی را می توان در گروه های مختلف زیر قرار داد.
– ارزشیابی از دانش آموزان و دانشجویان: منظور از ارزشیابی از دانشجویان و دانش آموزان عمدتاً ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی یا ارزشیابی از میزان یادگیری[۱۹] آنان است. استفاده از نتایج ارزشیابی دانشجویی و دانش آموزی به ویژه نتایج ارزشیابی پیشرفت تحصیلی نه تنها برای قضاوت درباره عملکرد یادگیرندگان بلکه برای داوری درباره اثربخشی کیفیت آموزش و روش ها و مواد آموزشی نیز مفید می باشد. عمده ترین ملاک قضاوت در ارزشیابی آموزشی هدف های آموزشی از پیش تعیین شده هستند. بنابراین ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مهم ترین نوع ارزشیابی آموزشی است که تعیین می کند دانشجویان و دانش آموزان تا چه میزانی به هدف های آموزشی از پیش تعیین شده رسیده اند(۴۹).
– ارزشیابی از برنامه های درسی و مواد آموزشی: ارزشیابی آموزشی گاهی به منظور تعیین اثربخشی برنامه درسی[۲۰] یا مواد آموزشی[۲۱] انجام می شود و شامل ارزشیابی از عواملی مانند روش های آموزشی، کتاب های درسی، مواد دیداری- شنیداری و تدارکات فیزیکی و سازمانی است.(۵۰) در ارزشیابی از برنامه های درسی و مواد آموزشی نیز عمده ترین ملاک، پیشرفت تحصیلی یا میزان یادگیری دانش آموزان و دانشجویان است(۴۹).
– ارزشیابی از پروژه ها و برنامه های آموزشی: علاوه بر برنامه های درسی و مواد آموزشی، پروژه ها[۲۲] و برنامه های[۲۳] آموزشی ویژه نیز مورد ارزشیابی واقع می شوند(۵۰).
– ارزشیابی از دانشگاه: منظور از ارزشیابی از دانشگاه[۲۴] این است ک تعیین شود هدف های پیش بینی شده برای دانشگاه به چه میزانی تحقق یافته اند و نقاط قوت و ضعف آنها کدام اند. یکی از جنبه های مهم ارزشیابی از دانشگاه، برنامه آزمون دانشگاه است. هرچه این برنامه، جامع تر و کامل تر باشد اطلاعات بدست آمده نیز به همان نسبت قابل اعتماد تر و با ارزش تر است. در ارزشیابی از دانشگاه پیشرفت تحصیلی دانشجویان و دانش آموزان مهم ترین بخش برنامه آزمون و منبع کسب اطلاعات است. زیرا هدف عمده هر دانشگاهی، ارتقا پیشرفت تحصیلی دانشجویان و دانش آموزان آن است، همچنین علاوه بر آزمون های متداول پیشرفت تحصیلی و متغیرهای شخصیتی، کاربرد پرسش نامه های مختلف، مصاحبه و مشاهده که از طریق آنها اطلاعات لازم از همه افراد و کارکنان دانشگاه بدست می آیند، ضروری هستند(۴۹).
– ارزشیابی از کارکنان دانشگاه: مقصود از ارزشیابی از کارکنان دانشگاه ارزشیابی از همه کسانی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم مسئول بازده های آموزشی موسسه آموزشی هستند. این ارزشیابی بیشتر به منظور تعیین میزان اثربخشی یا کارآمدی هیات آموزشی یا اساتید به کار می رود. لذا مهم ترین نوع ارزشیابی از کارکنان دانشگاه، ارزشیابی اساتید است. همچنین سایر افرادی که در بالا بردن سطح یادگیری و سایر جنبه های موفقیت تحصیلی نیز موثرند، مشمول این نوع ارزشیابی هستند.
به طور کلی، ارزشیابی در عرصه تعلیم و تربیت و تدریس به دلایل مختلف واجد اهمیت است. اهمیت ارزشیابی از یکسو ناشی از فوایدی است که برای دانشجویان، اساتید، نظام برنامه درسی، نظام آموزشی عالی و جامعه در بر دارد و از سوی دیگر، به الزام های آموزشی مربوط می شود که ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانشجویان را ضروری می سازد(۵). وضعیت تحصیلی از آن جهت مورد توجه محققان قرار گرفته است که آنچه می تواند یک فرد، خانواده و در نهایت یک کشور را در مسیر پیشرفت قرار دهد، بهره مندی از افرادی است که نه تنها دارای سلامت روانی مناسبی هستند بلکه در سیستم آموزشی، مدرسه و در سطح دانشگاه، تحصیلات خود را با موفقیت پشت سر گذاشته اند(۴۵).
ارزشیابی عملکرد تحصیلی در آموزش عالی دارای اهدافی است که برخی از این اهداف عبارتند از ارائه بازخورد به دانشجویان برای بهبود یادگیری، ترغیب و تشویق دانشجویان، تشخیص نقاط ضعف و قوت یادگیری دانشجویان، کمک به دانشجویان برای توسعه مهارت های خود ارزیابی، ارائه تصویری از آنچه که دانشجو آموخته است تصمیم گیری درباره ارتقا یا عدم ارتقا دانشجو، رتبه بندی دانشجویان، ارائه گواهی به دانشجویان جهت ادامه تحصیل، اعطای مجوز انتخاب درس های بعدی، فراهم کردن بازخورد برای اعضای هیئت علمی، بهبود و بهسازی کیفیت تدریس و شناسایی نقاط ضعف و قوت دوره آموزشی(۵۳). کن[۲۵] و نیوبل[۲۶] معتقدند، اهداف ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانشجویان عبارتند از داوری درباره تسلط بر دانش و مهارتهای بنیادی، تشخیص مشکلات وی، فراهم کردن بازخورد برای دانشجویان، ارزشیابی اثربخشی درس و ایجاد انگیزه مطالعه در آنها و اندازه گیری پیشرفت و موفقیت دانشجو در طی زمان(۳).
همانطور که گفته شد موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان از اهداف اساسی برنامه های آموزشی است(۳۱). از اینرو یکی از انواع مهم ارزشیابی آموزشی، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است(۵۴). پیشرفت تحصیلی مفهومی قابل اندازه گیری است و با ابزاری به نام آزمون اندازه گیری می شود(۶). ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، فرایندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان در رسیدن به اهداف آموزشی است(۵). یکی از اقدامات ضروری در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی سنجش و اندازه گیری عملکرد فراگیران است که جهت انجام این اقدام، نمرات حاصله از آزمون های مختلف به عنوان معیار قابل استفاده می باشند(۷). با فرض روایی قابل قبول امتحانات در سنجش توانایی دانشجویان، نمرات دروس یا دوره های تحصیلی به عنوان معیار تعیین کننده پیشرفت تحصیلی مدنظر قرار خوا هد گرفت(۶، ۷ ، ۸).
در مقابل موفقیت تحصیلی، اغلب اصطلاح افت یا اتلاف نیز مطرح می گردد(۹). در مورد افت تحصیلی تعابیر و تعاریف متفاوتی ارائه شده که وجه مشترک همه آنها، ناتوانی و شکست در انجام و اتمام موفقیت آمیز دوره تحصیلات رسمی است و شامل جنبه های مختلف شکست تحصیلی[۲۷] می باشد(۱۰) که با معیارهای مختلفی نظیر مشروطی، تکرار درس، طولانی شدن مدت تحصیل، اخراج، انصراف، ترک تحصیل و غیره قابل بررسی است(۱۱). افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف شکست تحصیلی چون غیبت مکرر از کلاس، ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی، کیفیت نازل تحصیلات و کسب محفوظات به جای معلومات است(۵۵). برخی دیگر، اتلاف در نظام آموزشی را در قالب اتلاف هزینه های جاری، اتلاف سرمایه گذاری های ثابت و اتلاف ناشی از هزینه های تحمیل شده به خانواده ها توضیح می دهند(۵۶). سازمان یونسکو، مفهوم افت تحصیلی را به تکرار پایه، ترک تحصیل زودرس و کاهش کیفیت آموزشی و تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان نسبت می دهد. افت تحصیلی به صورت یکی از مشکلات عمده ی مراکز آموزش عالی کشور در آمده است(۱۹) که نه تنها ممکن است دانشجویان را از نظر روحی دچار مشکل نماید بلکه از نظر پیشرفت تحصیلی آن ها را در معرض خطر محرومیت از تحصیل نیز قرار می دهد، به گونه ای که ممکن است شرایط جبران این مشکل آموزشی برای دانشجو امکان پذیر نشده و نیز موجب خلل در بهره برداری بهینه از اصول علمی برای تربیت نیروی انسانی، منابع انسانی و مالی و همچنین موجب نارضایتی اجتماعی شود. شناخت علل عدم پیشرفت تحصیلی و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه و مداخله ای می تواند کمکی مؤثر در کاهش افت تحصیلی و در نتیجه بهبود وضعیت جسمی، روانی و آموزشی دانشجویان باشد(۲۳).
با وجود اینکه عملکرد تحصیلی و ارزشیابی آن یکی از رویکرد های مهم نظام آموزشی است، اما ضعف هایی در رویه های فعلی آن به چشم می خورد که مراکز آموزش عالی و دانشگاه ها نیز از این ضعف ها مبرا نیستند و محققان به میزان گسترده ای بر شناسایی عوامل پیش بینی کننده وضعیت تحصیلی تاکید می کنند(۳۰).
به طور کلی عملکرد تحصیلی دانشجویان، به عنوان فرایند پیچیده ای در نظر گرفته می شود، که تحت تاثیر متقابل عواملی است که هم در ارتباط با نهاد آموزشی بوده و هم مربوط به فردیت دانشجو است(۲۶). بر همین اساس متخصصین تعلیم و تربیت عوامل مرتبط با عملکرد تحصیلی را به دو دسته عوامل بیرونی (محیطی) مانند: موقعیت یادگیری، جو اجتماعی مدرسه، جو عاطفی کلاس، تاثیر گروه همسالان و غیره و عوامل درونی (فردی) مانند: انگیزه[۲۸] علاقه، نیاز به پیشرفت، کسب موفقیت و غیره تقسیم کرده اند(۲۷). در این مطالعه، ۳ دسته از عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی از قبیل عوامل فردی، عوامل خانوادگی و عوامل آموزشی مورد بررسی قرار خواهد گرفت(شکل ۲-۱).
نگاهی به ادبیات مرتبط با وضعیت تحصیلی دانشجویان، نشان می دهد که عملکرد تحصیلی افراد متأثر از عوامل مختلفی است که یکی از این عوامل، عوامل فردی است(۸). عوامل فردی، عواملی است که مربوط به خود دانشجوست و به شرایط جسمی، ذهنی و رفتاری وی باز می گردد. مانند سن، جنس، وضعیت تاهل، داشتن انگیزه، سلامت جسم و روان، توانایی در مدیریت زمان، انتخاب گروه دوستان و غیره(۲۸). همچنین عواملی هستند که به مشخصات فردی و روانی یک فرد مربوط می شود که شامل ویژگی های فردی افراد است. ویژگی های فردی، مجموعه ای از حالات، کیفیات و مشخصات به خصوصی است که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می کند(۴۷). منظور محقق از عوامل فردی در این مطالعه عواملی مانند؛ سن، جنس، وضعیت تاهل، رتبه تولد، تعداد افراد خانواده، نوع دیپلم، معدل کتبی دیپلم، رتبه کشوری در کنکور ورودی، نوع سهمیه قبولی در کنکور ورودی، فاصله اخذ مدرک پیش دانشگاهی تا ورود به دانشگاه، رشته تحصیلی، ترم شاغل به تحصیل، علاقه مندی به رشته تحصیلی، محل سکونت در زمان تحصیل، وضعیت بومی بودن، ابتلا به بیماری، اشتغال به کار حین تحصیل، تعداد ساعات اشتغال به کار در هفته، مسئولیت تامین مالی خانواده، درگیری با مسا ئل عاطفی و روانی در طول تحصیل، داشتن مکان مناسب برای مطالعه، داشتن برنامه منظم جهت مطالعه، سابقه مردودی، تعداد دفعات مردودی، سابقه مشروطی، تعداد دفعات مشروطی و ترم تحصیلی مشروط می باشد. عوامل فردی مرتبط با عملکرد تحصیلی که در اینجا به آن پرداخته شده است به ترتیب شامل؛ جنسیت، عوامل جسمانی، شرایط عاطفی- روانی، برنامه ریزی جهت مطالعه و علاقه به رشته تحصیلی می باشد.
جنسیت : برخی مطالعات نشان داده اند که دختران نسبت به پسران دارای توانایی تحصیلی بهتری هستند. همچنان که برخی گزارش ها موید این مسئله است که میزان مردودی و تکرار پایه در پسران بیش از دختران است. با این حال نکته مهم در این زمینه آن است که جنسیت به خودی خود به عنوان یک متغیر نمی تواند باعث افت و شکست تحصیلی گردد(۵۷).
عوامل جسمانی: دانش آموز یا دانشجویی که دارای قوای جسمانی ضعیف باشند از سلامت عمومی خاص برخوردار نبوده، ممکن است نتوانند به اندازه کافی کوشش و فعالیت داشته باشند. از این رو این دسته از افراد ممکن است به دلیل دارا بودن استعداد ابتلا به انواع بیماری ها از پیشرفت تحصیلی باز بمانند(۵۸).
شرایط عاطفی- روانی: این شرایط را می توان به عنوان اصلی ترین عامل پیشرفت و یا افت تحصیلی دانست. بسیاری از دانش آموزان یا دانشجویان با اینکه از بهره هوشی بالاتر از متوسط و ظرفیت یادگیری قابل ملاحظه ای برخوردارند، اما صرفاً به دلایلی از قبیل فقر عاطفی، انگیزه ناکافی، عدم پشتکار، فقدان اعتماد به نفس، عدم کفایت در ابراز وجود، کم بودن احساس خود ارزشمندی، کم رویی، نداشتن نگرش مثبت و قوی برای زندگی و تعارض روانی و … دچار بی رغبتی تحصیلی شده و نمی توانند وضعیت تحصیلی مطلوبی داشته باشند. این قبیل افراد نیازمند تقویت اعتماد به نفس، بالا بردن انگیزه و شناخت و درمان هستند تا آنجا که در حوزه شناختی آنها نگرش مثبت نسبت به خود و محیط اطراف به وجود آید و انگیزه غنی برای تلاش بیشتر و ظاهر ساختن استعدادهای بالقوه در آنها ایجاد شود(۵۹).
برنامه ریزی جهت مطالعه: هر فردی در زندگی برای انجام کوچکترین فعالیت، نیازمند یک برنامه منظم است. برنامه ریزی معین، طبقه بندی کردن، نظم دادن، به ترتیب انجام دادن، مطالعه و تحقیق، شناخت و آگاهی، بررسی موانع و محدودیت ها، پیش بینی و احتمالات، میزان موفقیت یا شکست، تهیه طرح و نقشه و غیره، داشتن هدف و رعایت ملاک و معیارهای انسانی در متن یک برنامه قرار دارد که به فرد در رسیدن به موفقیت کمک می کند. یکی از دلایل عمده شکست و عدم موفقیت انسان ها در رسیدن به ایده آل ها و اهداف خود در زندگی، عدم برنامه ریزی صحیح است. مراحل برنامه ریزی شامل تعیین وضع موجود، هدف، انتخاب روش، اجرای آزمایشی، اجرا و ارزشیابی است(۵۷). برنامه ریزی حرکتی گام به گام، هوشمندانه و منطقی برای رسیدن به سکوی موفقیت است. برنامه ریزی در افزایش میزان درک و یادگیری بسیار موثر است، به طوری که باعث ایجاد علاقه می شود در حالی که بی برنامگی با روی هم انباشته شدن دروس باعث می شود درس های جدید، خوب آموخته نشده و به مرور زمان احساس عقب ماندگی، ضعیف بودن، بی حوصلگی، تنفر از درس و دلهره و شکست را در فرد ایجاد کند. علاوه بر آن برنامه ریزی، تمرکز حواس را آسان تر کرده، ذهن را برای یادگیری بهتر آماده می کند. مهمتر از طرح برنامه، این است که با شدت و قدرت هر چه تمام تر به آنچه تصمیم گرفته شده و برنامه ریزی شده است، عمل شود و با اشتیاق و علاقه در برابر مزاحمت ها، کشمکش ها و احساسات زودگذر مقاومت کرده و از هر لحظه به خوبی بهره برداری شود. با این حال تهیه برنامه مناسب در وهله اول بدون خطا و اشتباه نخواهد بود و از همین رو به تمرین و آزمایش نیاز دارد. اگر اولین برنامه، عملی نباشد باید در حد امکان تغییر داده شود و با توجه به توانایی های فرد دوباره تهیه شود که در این راستا می توان از معلمان، اساتید، دوستان و والدین نیز یاری خواست. با این حال باید در نظر داشت که آنچه فرد را در اجرای برنامه پیروز می کند، ایمان به اهداف است. اگر در اجرای برنامه با سستی و ضعف برخورد شود، مرور مجدد و عمیق اهداف می تواند کمک کننده باشد به گونه ای که هر اندازه ایمان به هدف و میل به پیشرفت بیشتر باشد، به همان اندازه از برنامه بیشتر سود برده می شود(۵۹).
علاقه به رشته ی تحصیلی از جمله عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی است. بی علاقگی به رشته ی تحصیلی، ممکن است انگیزه ی پیشرفت تحصیلی را کاهش داده و یا از بین ببرد. در نتیجه، افت تحصیلی، پدیده ی مردودی و ترک تحصیل که از مشکلات و آفات هر نظام آموزشی است، بروز می کند(۵۶).
دومین عامل مرتبط با عملکرد تحصیلی، عوامل خانوادگی است(۱۰). خانواده چیزی بیش از مجموعه افرادی است که در یک فضای مادی و روانی بسر می برند(۳۴). خانواده یک نظام اجتماعی و طبیعی است که ویژگی های خاص خود را دارد و نهاد اولیه هر جامعه ای به شمار می رود که کانون ظهور عواطف انسانی و روابط صمیمانه میان افراد است و می توان گفت عملکرد خانواده تاثیر مستقیم و بسزایی بر عملکرد جامعه دارد(۶۰). روانشناسان معتقدند که شخصیت افراد در پنج سال اول زندگی شکل می گیرد. بنابراین خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی می تواند نقش بارزی در عملکرد تحصیلی افراد داشته باشد. در دو دهه اخیر، موضوع تاثیر والدین و خانواده بر وضعیت تحصیلی، انگیزشی، عاطفی و اجتماعی دانشجویان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته و نتایج حاکی از تاثیر گسترده خانواده در جنبه های مختلف زندگی دانشجویان است(۳۶). بطوریکه یکی از مهمترین عوامل پیش بینی کننده چگونگی سازگاری دانشجویان با محیطهای جدید به خصوص دانشگاه، مولفه های مرتبط با خانواده دانشجویان و ارتباط های خانوادگی است(۳۴). یکی از جنبه های کارآمدی خانواده در عملکرد تحصیلی فرزندان پدیدار می شود. موفقیت یا شکست در وضعیت تحصیلی می تواند ناشی از کارکردهای سالم یا ناسالم خانواده باشد(۳۰). فقر مالی، پایین بودن سطح فرهنگ خانواده، اختلاف و کشمکش در خانواده، میزان کنترل فرد توسط والدین، آداب و رسوم حاکم بر خانواده از عوامل خانوادگی هستند که بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر وضعیت تحصیلی اثر می گذارند. والدینی که به آموزش و پرورش، سواد، حسن رفتار و معاشرت اجتماعی و یا هر نوع پیشرفت اجتماعی بی توجه هستند، مسلماً در موفقیت تحصیلی فرزند خود تاثیر منفی خواهند داشت. الگو و نمونه بودن والدین یعنی آنچه واقعاً هستند، نه آنچه تصور می کنند، بیش از هر چیز دیگر در کودکان موثر است(۶۱). برخی تحقیقات به رابطه بین وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده و وضعیت تحصیلی اشاره کرده اند(۶۲). از اینرو می توان نقش خانواده را در زمینه های اقتصادی، فرهنگی و عاطفی مورد توجه قرار داد(شکل ۲-۱).
لی می نویسد: دو بعد حمایت خانواده، پیوستگی خانواده و درگیری والدین در فعالیت های دانشگاهی در وضعیت تحصیلی و سازگاری دانشجویان مؤثر است. دانشجویانی که والدینشان را در علایق و نگرانی های مربوط به مسائل دانشگاهی شریک کرده اند از لحاظ تحصیلی، عملکرد بهتری نسبت به سایرین داشته اند و رفتارهای مداخله ای والدین به طور معناداری بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی فرزندان تاثیر گذار است. یافته ها و نتایج پژوهشی حاکی از آن است که تسهیل ارتباط بیشتر، گرمتر و مستقیم دانشجویان با خانواده و والدین خود تأثیرات مهم و معناداری بر بهبود وضعیت تحصیلی، رفتار اجتماعی دانشجویان دارد(۳۶). به طور کلی عوامل خانوادگی عواملی هستند که معرف وضع اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی خانواده دانشجو است(۲۸). منظور محقق از عوامل خانوادگی در این مطالعه نیز عواملی مانند وضعیت تاهل والدین، سطح تحصیلات والدین، شغل والدین، میزان درآمد خانواده، وضعیت مسکن، محل سکونت والدین، بیماری والدین، درگیری با مسائل و مشکلات خانوادگی و فوت یکی از بستگان درجه اول در طول تحصیل می باشد.
از دیگر عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی، عوامل آموزشی است(۸). منابع موجود نشان می دهند که آموزش تحت تاثیر پنج عامل فراگیر، فراده، برنامه ، تجهیزات و محیط آموزشی است که هر یک از عوامل مذکور دارای ویژگی هایی هستند که برحسب شرایط می توانند در موفقیت و شکست تحصیلی دانشجویان تأثیرات متفاوتی داشته باشند(۳۱). از ارکان اصلی مؤثر در کیفیت آموزش عالی نیز سه عامل عمده استاد، دانشجو و نظام آموزشی می باشند. بدیهی است این سه عامل جدا از یکدیگر و جدا از کلّ جامعه نیستند، بنابراین باید در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شوند. هر کدام از این عوامل بر دیگری تأثیر گذاشته و از دیگری تأثیر می پذیرند(۶۳). خودارزیابی دانشجویان اطلاعات ارزشمندی را در مورد مجموعه برنامه ها و اقدامات انجام شده در راستای اهداف آموزشی در اختیار برنامه ریزان قرار داده و مشکلات و کاستی های برنامه را مشخص می کند(۶۴). نتایج طرح تحقیقی سازمان یونسکو در رابطه با عملکرد تحصیلی، نشان داد عواملی چون محیط آموزش، ویژگی های فراده و نیز فراگیر در وضعیت تحصیلی نقش دارد که هر یک از این عوامل تابع شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه می باشد(۴۰)(شکل ۲-۱).
یکی از مهمترین عوامل آموزشی، مربوط به فراگیر است که در حیطه های خودکارآمدی تحصیلی، توجه و تمرکز حواس، غیبت از کلاس های درسی، اضطراب امتحان و تقویم و ساعات آموزشی به آن اشاره می کنیم.:
خودکارآمدی تحصیلی : خودکارآمدی[۲۹] یکی از مفاهیم کاربردی در نظریه یادگیری شناختی – اجتماعی بندورا [۳۰]می باشد. بندورا واژه خودکارآمدی را به عنوان عقاید یک شخص در مورد توانایی خویش برای سازگاری با موقعیت های خاص تعریف کرده است. طبق نظریه وی، افراد با باور کافی به کارآمدی خود، بهتر قادر به سازگاری با نیازهای موقعیت خاص می باشند، در حالی که افرادی که از خودکارآمدی کافی برخودار نیستند، در ارائه فعالیت های خاص با مشکل روبرو می شوند(۶۵). خود کارآمدی تحصیلی به قضاوت فرد راجع به توانایی اش برای سازمان و انجام انواع تکالیف آموزشی طرح شده، گفته می شود. افراد با خودکارآمدی تحصیلی بالا در مقایسه با دانشجویان با خودکارآمدی تحصیلی پایین تر، اطمینان بیشتری دارند که بتوانند تکالیف آموزشی را انجام دهند. سطوح بالای خودکارآمدی تحصیلی، منجر به میانگین نمرات بالاتر و و پایداری برای تکمیل تکالیف می شود. دانشجویان با کارآمدی تحصیلی بالا، عملکرد و سازگاری تحصیلی بهتری نیز دارند(۶۴). افراد با احساس بالایی از خودکارآمدی نسبت به یک هدف یا وظیفه، احساس و عملکرد متفاوتی از سایر افرادی که خود را ناکارآمد می بینند، دارند(۶۶). افراد با خودکارآمدی بالا با احتمال بیشتری موفقیت و شکست را متفاوت از سایرین درک می کنند. آنها تمایل دارند که شکست را به تلاش ناکافی نسبت دهند و در نتیجه انرژی و تعهد خود را برای تلاش برای غلبه بر آن و رسیدن به هدف بیشتر می کنند، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، بیشتر بر شکست ها و شک هایشان تمرکز کرده و مانع متعهد باقی ماندن برای رسیدن به اهدافشان می شوند(۶۷). مولتون[۳۱] نشان داده که خودکارآمدی به عنوان یک ساختار استوار در توضیح و پیش بینی کارآیی تحصیلی دانشجویان می تواند بکار رود(۶۸). علاوه بر آن، خودکارآمدی به همراه سایر خصوصیات شخصیتی نظیر اعتماد به نفس بالا با رضایتمندی شغلی و کارآیی شغلی نیز مرتبط است(۶۹). اگرچه خودکارآمدی، اغلب در پرستاری مورد تاکید قرار گرفته است، اما مطالعات اندکی نقش آن را در وضعیت تحصیلی مورد مطالعه قرار داده اند(۷۰). لاچینگر[۳۲] معتقد است هنگام مواجه شدن با مشکل در برنامه تحصیلی، دانشجویان با خودکارآمدی بالا می توانند با تلاش بیشتر بر موانع غلبه کنند(۷۱). در همین رابطه، هاروی[۳۳] و مک موری[۳۴] یافتند که دانشجویان با خودکارآمدی تحصیلی پایین تر نسبت به دانشجویان با خودکارآمدی تحصیلی بالاتر با احتمال بیشتری دوره پرستاری را رها می کنند(۷۲).
توجه و تمرکز حواس: برای یادگیری و به خاطر سپردن هر مطلبی اولین شرط توجه به آن مطلب است که اگر دانش آموز یا دانشجو از هوش بالایی هم برخوردار باشد اما به مطلب یا موضوع توجه نکند، نمی تواند آن را فرا بگیرد. علت افت و شکست تحصیلی برخی از دانش آموزان یا دانشجویان ناشی از عدم توجه به معلم یا استاد و دروس تدریس شده و نیز عدم تمرکز حواس، هنگام مطالعه و انجام تمرینات درسی است. اگرچه برخی از دانش آموزان و دانشجویان از ضعف حافظه خود شکایت دارند، اما مطالعات در مورد آنها نشان داده است که بر خلاف ادعای خود از حافظه خوبی برخوردار هستند. بنابراین بنظر می رسد اشکال در آنجا باشد که در هنگام فراگیری به مطالب مطرح شده توجه کافی نداشته اند. در واقع اشکال از ضعف توجه و تمرکز است تا ضعف حافظه. بدیهی است تا به موضوع یا محرکی توجه نشود آن موضوع یا محرک وارد حافظه نخواهد شد و تا چیزی نیز وارد حافظه نشده باشد، امکان بازیابی و به خاطر آوردن آن وجود ندارد. هر چه بیشتر و دقیق تر به چیزی توجه کنیم از مجموعه حواس بیشتر استفاده شده، درک و فهم و بازیابی آن از حافظه آسان تر خواهد شد. جهت افزایش و جلب توجه و تمرکز دانش آموزان و دانشجویان، معلمان و اساتید می توانند از روش هایی نظیر استفاده از تصاویر، محرک های شنیداری، رنگ ها، تکرار مطالب و … استفاده کنند(۵۶).
غیبت از کلاس های درسی: گاهی علت کاهش عملکرد تحصیلی، غیبت از کلاس های درسی است. غیبت باعث می شود دانش آموز یا دانشجو از توضیح بسیاری از دروس محروم مانده، نتواند به صورت خودخوان آنها را جبران نماید و علاوه بر آن باعث ایجاد نگرش منفی و نامطلوب در معلم یا استاد شده که می تواند باعث افت عملکرد تحصیلی گردد(۵۸).
اضطراب امتحان: اضطراب به معنی دلهره و نگرانی از وجود یا عدم وجود چیزی، روی دادن حادثه یا اتفاقی ناخوشایند، ترس از شکست، عدم موفقیت و ناکامی در امتحان، نرسیدن به هدف و مقصود و هر عامل دیگری که باعث نگرانی فرد گردد. یکی از عمده ترین مسائلی که باعث اضطراب دانش آموزان و دانشجویان در زمینه درس و تکالیف می شود، انباشته شدن مطالب و دروس در شب امتحان می باشد. طبیعی است فردی که در طول سال تحصیلی، مطالعه نداشته باشد و همه مطالب را برای شب امتحان نگه دارد مسلماً از عهده آن بر نیامده و دچار یک فشار عصبی شدید و اضطراب می شود که باعث عدم تمرکز فکر و حواس شده و یادگیری حاصل نمی شود. با این حال در شکل مطلوب، امتحان و یا ارزشیابی ناظر بر جمع آوری اطلاعات به منظور اتخاذ تصمیمات درست و واقع بینانه در فرایند یاددهی و یادگیری است، اما عملاً آنچه که در صحنه نظام آموزشی و در روند فعالیت های یاددهی-یادگیری ملاحظه می شود، تبدیل جریان امتحان و ارزشیابی به فعالیتی نتیجه گرا، کمیت مدار و بالطبع اضطراب زا و ناخوشایند برای فراگیران است(۷۳). پژوهشگران معتقدند نگرانی می تواند باعث افت بیشتر در عملکرد و پیشرفت تحصیلی شود(۵۶).
تقویم و ساعات آموزشی: یکی از عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی، میزان ساعاتی است که دانش آموز یا دانشجو در کلاس درس حضور دارد. ساعات مفید اختصاص یافته به این امر که متناسب با علایق و روند رشد دانش آموزان یا دانشجویان باشد، توفیق بیشتری را در عملکرد تحصیلی و نیز موفقیت آنان به همراه دارد(۷۴).
دومین حیطه عوامل آموزشی مربوط به معلمین و اساتید است که از مهمترین عوامل مرتبط با عملکرد تحصیلی محسوب شده و می تواند عامل مهم در موفقیت یا افت تحصیلی نیز به حساب آید(شکل ۲-۱).
معلمان و اساتید و رابطه بین معلم و دانش آموز یا استاد و دانشجو: ویژگی های حرفه ای معلمان و اساتید نقش اصلی و تعیین کننده در اصلاحات آموزشی دارد. لذا هر گونه اصلاح و پیشرفت در کیفیت آموزشی دانش آموزان و دانشجویان به طور مستقیم به کیفیت آموزشی معلمان و اساتید وابسته است. ارتباط صحیح با معلم یا استاد می تواند دانش آموز یا دانشجو را نسبت به درس علاقه مند کرده و وی را در موفقیت درسی یاری رساند(۵۶).
روش های آموزشی: انتخاب شیوه های نامناسب تدریس توسط معلمان یا اساتید از مهمترین علل کاهش عملکرد تحصیلی است. در اکثر کلاس ها تنها به شیوه سخنرانی و یادگیری از رونویسی اکتفا می شود. با این حال می توان با بهره گرفتن از وسایل و تجهیزات کمک آموزشی که به سرعت در حال تغییر است، باعث بهبود وضعیت تحصیلی دانش آموزان و یا دانشجویان شد(۵۸).
ارزشیابی: نحوه ارزشیابی دانش آموزان یا دانشجویان توسط امتحانات به معلمین و اساتید این امکان را می دهد که در حین دوره آموزش یا پس از پایان آن، آموخته های دانش آموزان و دانشجویان را ارزیابی کنند. با این حال عدم توجه به پاره ای از اصول در امتحانات هم از سوی معلمین و اساتید و هم از سوی دانش آموزان و دانشجویان می تواند وسیله تهدید کننده ای شود که منجر به اضطراب گردد که نه تنها هدف از ارزشیابی را مختل می کند، بلکه باعث افت کمی و کیفی تحصیلی نیز شود(۵۹).
دسته دیگری از عوامل که می توانند نقش به سزایی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان یا دانشجویان داشته باشند، عوامل مربوط به محیط تحصیل است(شکل ۲-۱).
فضا، امکانات و تجهیزات: محیط به نحو چشمگیری در میزان یادگیری دانش آموزان و دانشجویان تاثیر دارد. عوامل فیزیکی مربوط به امکانات آموزشی و جاذب بودن کلاس دوازده شاخص است که در شش قسمت به شرح ذیل دستهبندی و تبیین شده است. پنج مورد اول مربوط به جاذب بودن کلاس و مورد ششم مربوط به امکانات آموزشی کلاس است(۷۵).
نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور، نوع نور(طبیعی یا مصنوعی)
ابعاد ظاهری کلاس شامل دیوار، درب و کف کلاس، سرانه مساحت و سرانه فضا
حرارت و تهویه کلاس
صدا و عوامل مربوط به آن
سازماندهی و آرایش کلاس
تجهیزات آموزشی شامل تخته سیاه و رسانههای آموزشی
زمان مناسب جهت تدریس از ضروریات یک کلاس است. همچنین نور کافی یا اینکه تابلوی کلاس طوری نصب شده باشد که همه به راحتی بتوانند از آن استفاده نمایند، از دیگر موارد است. مهمترین و کیفی ترین برنامه های درسی و آموزشی نیازمند وجود امکانات و تجهیزات لازم برای اجرا می باشد. تراکم جمعیت در کلاس، فشردگی برنامه های درسی، کمبود کتب درسی و کمک آموزشی و بعضاً دایر نبودن رشته های تحصیلی مورد علاقه، دوری زیاد محل تحصیل از محل سکونت، حتی رفت و آمد و بسیاری از مسایل دیگر می تواند زمینه ساز عدم موفقیت تحصیلی باشد(۷۵). یافته های مطالعه لوگان[۳۵] نشان داده است که وجود تجهیزات و امکانات رفاهی مناسب تاثیر مثبتی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دارد(۷۶). همچنین در هر نظام آموزشی، عوامل بسیاری با یکدیگر عمل میکنند تا یادگیری و پیشرفت تحصیلی برای دانشجویان حاصل گردد. هر قسمت از این نظام باید به گونهای آماده شود که دسترسی به بازده مطلوب و اهداف مورد نظر میسر شود، زیرا اگر جزئی از نظام از کار باز بایستد، کارآیی اجزای دیگر نظام، کاهش یافته و صدمه خواهد دید. با در نظر گرفتن و تجزیه و تحلیل درون دادهایی از قبیل متغیرهای فیزیکی، میتوان با آگاهی بیشتری اقدام به برنامهریزی نمود.
شکل ۲-۱ عوامل مرتبط با عملکرد تحصیلی (۶۲)
به طور کلی محققین عوامل مختلفی را در وضعیت تحصیلی دانشجویان دخیل دانسته اند. بنابراین بررسی این عوامل و میزان سهم هر یک از آنها در عملکرد تحصیلی دانشجویان می تواند به تعیین راهکارهایی در راستای بالا بردن کارایی نظام آموزشی منجر شده و برنامه ریزان نظام دانشگاهی را برای اهداف دانشگاه که همانا پرورش نیروی انسانی متخصص است، یاری دهد(۴۳). باید خاطر نشان ساخت که آموزش علوم پزشکی بخشی از نظام آموزش عالی است که با حیات انسان ها سر و کار دارد و توجه به جنبه های کمی و کیفی آن از اهمیت ویژه ای برخودار است. بنابرین، اگر سلامت جامعه را در گرو کیفیت خدمات، پیشگیری، آموزش بهداشت و درمان بدانیم و به نقش مهم مراقبان بهداشتی، پزشکان، پرستاران، ماماها و … توجه نماییم و آنان را به عنوان عضوی مؤثر در ارائه خدمات اجتماعی بشناسیم، در این صورت وجود نظامی علمی و حرفه ای در دانشگاه به عنوان بستر واقعی تربیت این نیروی انسانی غیر قابل انکار است. قابلیت دانشجویان علوم پزشکی، بازتابی از عملکرد آموزش پزشکی را در روند آموزش و یادگیری فراهم می کند و سنجش آن می تواند وضعیت دانشجویان در حال تحصیل را از نظر صلاحیت های عمومی کسب شده روشن کند. مشخص شدن موارد مثبت و نقاط ضعف دانشجویان می تواند شواهدی را برای بازنگری در فرایند اجرای برنامه آموزش علوم پزشکی فراهم نماید(۴۴). در این بین پرستاری و مامایی از حرف پیچیده و زیر شاخه علوم پزشکی است که با بهره گرفتن از علوم و مهارتهای خاص خود در جهت ارتقا بهبودی بیماران از نظر جسمی و روحی و اجتماعی گام بر می دارد(۴۵). از اینرو دست اندرکاران آموزش پرستاری و مامایی باید عوامل موثر بر کیفیت و کمیت آموزشی را شناسایی نموده و عوامل منفی یا بازدارنده آموزشی را تحت عنوان مشکلات آموزش معرفی نمایند. همچنین اگر برنامه های آموزشی به درستی طراحی و اجرا نشوند و نتوانند به اهداف مورد نظر دست یابند، می توانند خسارت های جبران ناپذیر و اثرات زیان بار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی بر جامعه دانش آموختگان و اعتبار علمی دانشگاه وارد آورند. زیرا اگر این دانشجویان دارای تحصیلات خوبی نباشند به خاطر حساسیت شغلی و ارتباط آن با سلامت افراد جامعه این مشکل به صورت حیاتی خود را نشان خواهد داد. به گونه ای که این دانشجویان متعاقب افت تحصیلی، در بیمارستان و مراکز بهداشتی نیز عملکرد ضعیفی را از خود نشان خواهند داد که بعضاً این عملکرد ضعیف غیر قابل جبران خواهد بود(۴۴). بنابراین، حفظ سطح مطلوب خدمات آموزشی بدون ارزشیابی و کنترل دقیق و منظم امکان پذیر نمی باشد(۴۰).
مروری بر مطالعات انجام شده
عملکرد تحصیلی دانشجویان و عوامل مرتبط با آن موضوعی است که همواره توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است. در همین راستا، گوردون و همکاران[۳۶] در یک مطالعه عوامل مرتبط با عملکرد تحصیلی دانشجویان فیزیوتراپی را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه توصیفی گذشته نگر، پرونده های کلیه دانشجویان یک دانشکده فیزیوتراپی در جامائیکا در یک دوره ۲۰ ساله مورد بررسی قرار گرفت که حدود ۲۵۰ دانشجو تخمین زده شد. متغیرهای مستقل عبارت از سن، جنس، وضعیت تأهل، نمره های امتحانات ورود به دانشگاه و سابقه کار قبلی بود و متغیر وابسته عبارت از نتایج امتحانات نهایی، درصد دانشجویانی که سال اول دوره را با موفقیت گذرانده بودند، طولانی شدن مدت تحصیل و ترک تحصیل بود. اطلاعات وارد نرم افزار SPSS شده و توسط آمار توصیفی(درصد و میانگین) و آمار استنباطی(آزمون مجذور کای و t – testو ANOVA) تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که سن زمان پذیرش دانشجو بین ۱۷ تا ۴۰ سال و با میانگین و انحراف معیار ۲۷/۳ ± ۹/۲۰ بود. ۴/۹۳% دانشجویان مجرد بودند. ۸/۲۶% سابقه کار قبلی داشته و ۴/۱۲% نیز سابقه تحصیل دانشگاهی پیش از ورود به این دوره را داشتند. میانگین تعداد عناوین دروسی که دانشجویان گذرانده بودند طی سال های اول، دوم و سال آخر به ترتیب ۲/۱۰ مورد(حداکثر ۱۵)، ۱۱ مورد(حداکثر ۱۶) و ۶/۵ مورد(حداکثر ۸) بود. در طول سه سال تحصیل، دانشجویان طی یکبار برگزاری آزمون، ۹۲% از تمام دوره ها را گذرانده بودند. در حالیکه ۶/۲۱% دانشجویان با طولانی شدن مدت تحصیل مواجه بوده و ۸/۱۶% نیز ترک تحصیل کرده بودند. رابطه بین عملکرد تحصیلی و سن نشان داد که دانشجویان جوان در مقایسه با دانشجویان مسنتر کمتر ترک تحصیل کرده بودند(P<0.01) و درصد بالاتری از دروس را در بار اول با موفقیت گذرانده بودند(P<0.05). از نظر طولانی شدن مدت تحصیل تفاوت معنی داری بین دو گروه وجود نداشت. همچنین دانشجویانی که سابقه کار قبلی داشتند به میزان معنی داری با درصد کمتری دروس را در اولین بار گذرانده بودند(P<0.05) و طول مدت تحصیل طولانیتر داشتند(۳/۲۳% در مقابل ۲۶% در دانشجویان بدون سابقه کار). رابطه بین وضعیت تأهل و عملکرد تحصیلی نیز نشان داد که وضعیت تأهل به میزان معنی داری با ترک تحصیل رابطه دارد(P<0.01). 44% از دانشجویان متأهل ترک تحصیل کرده بودند در حالیکه میزان ترک تحصیل در دانشجویان مجرد ۱/۱۴% بود. در نهایت نتیجه گیری شد که دانشجویان با آمادگی تحصیلی بهتر قبلی، عملکرد تحصیلی بهتری در دوره های تکمیلی نیز داشتند(۷۷).
