۱-۱۰-تعریف مفاهیم و واژه های تحقیق
۱-۱۰-۱- ژئوپلتیک
در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻠﻤﻲ از ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ، ﻗﺪرت و ﺳﻴﺎﺳﺖ دارای ﺧﺼﻠﺘﻲ ذاﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ، ﻗﺪرت و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻟﮕﻮﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﮔﺮوه یﻫﺎ ﻣﺘﺸﻜﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ از دﻳﺪﮔﺎه ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ، ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺑﻌﺎد ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮ ﻧﻈﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ و در روﻧﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮی از واﻗﻌﻴﺖ هایی اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﻮل زﻣﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺪرت، آﺛﺎر ﺧﻮد دررا ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺟﺎ نهاده اند.
۱-۱۰-۲- امنیت
واژه عربی از ریشه «امن» است و تعاریف گوناگونی که تقریباً معانی یکسانی را می رساند، از آن به دست آمده است. در فرهنگ فارسی عمید، امنیت به : «در امان بودن، ایمنی، بی ترسی، آرامش و آسودگی» معنا شده است(عمید،۱۳۶۰: ۲۵).در دانشنامه سیاسی، امنیت در لغت، حالت فراغت از هر گونه تهدید یا حمله یا آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله آمده است(آشوری،۱۳۶۶: ۳۸).

۱-۱۰-۳- تهدید
ترساندن، بیم دادن،بیم عقوبت دادن (عمید،۱۳۷۸ : ۴۳۷ )
۱-۱۰-۴- فرصت
موقعیت های بعضا تصادفی برای برتری یافتن اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می باشند که از طریق رسوم یا نظام های قانونی و یا قراردادی برای مقاصد یک واحد اجتماعی قابل دستیابی باشند (وبر،۱۳۷۴: ۸۶ )
۱-۱۰-۵- مرز
انسان ها برای مشخص ساختن پیرامون فعالیت خود، آن گونه که با گستره فعالیت همسایه تداخل پیدا نکند، ناچار به تعیین خطوطی قراردادی در بخش پایانی و پیرامونی محیط زیست یا قلمرو خود می باشند که گونه گسترش یافته این مفهوم خط پیرامونی است که بخش پایانی گستره فعالیت یک ملت را مشخص می سازد و جنبه ای سیاسی پیدا می کند که مرز خوانده می شود(مجتهدزاده، ۱۳۸۱: ۴۰).
۱-۱۰-۶- افغانستان
 افغانستان با بیش از ۶۵۰ هزار کیلومتر وسعت (محصور در خشکی) در جنوب آسیا قرار دارد و جز کشورهای خاورمیانه بزرگ  محسوب می گردد. این سرزمین در نیمکره شمالی، نیمکره شرقی و در محدوده آسیای میانه واقع است. مساحت آن را در منابع مختلف بین ۶۲۰ تا ۷۰۰ هزار کیلومتر مربع ذکر کرده اند، اما مطابق آمار های رسمی ۲۲۵، ۶۵۲ کیلومتر مربع مساحت داشته و چهلمین کشور جهان به شمار می آید.
)http://www.iran-afghanistan.com/news/?p=30)
۱-۱۱-پیشینه تحقیق
۱-۱۱-۱- در تحقیقی که توسط آقای رحمن قهرمانپور با عنوان حضور آمریکا در افغانستان و منافع ملی ایران انجام شد و در مجله شماره ۱۵ مطالعات منطقه ای در تابستان ۱۳۸۲ به چاپ رسید؛ محقق در پی پاسخ به این سوألات است که پس از حمله آمریکا به افغانستان و تشکیل دولت موقت، هدف آمریکا از حضور در افغانستان چیست؟ و آیا این کشور در نیل به اهداف خود موفق بوده است؟
۱-۱۱-۲- تحقیق دیگری که توسط همین محقق با عنوان حضور نظامی آمریکا در افغانستان: موانع و چشم اندازها انجام شده و در مجله شماره ۳۲ مطالعات دفاعی و امنیتی در پاییز ۱۳۸۱ به چاپ رسید محقق به این نتیجه می رسد که موفقیت بی سابقه آمریکا در جنگ افغانستان و تداوم حضور نظامی آمریکا در این کشور مستلزم مشارکت بازیگران متعدد داخلی، منطقه ای از جمله ایران و فرا منطقه ای است که یک به یک مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.
۱-۱۱-۳-در تحقیق دیگری که توسط دکتر انور خامه ای با عنوان دلایل واقعی و نهانی حضور آمریکا در افغانستان در سال ۱۳۸۰ انجام شده، محقق بر این باور است که در میان کشورهای همسایه افغانستان، بازنده اصلی کشور ایران بوده و در این خصوص یک به یک منافع کشورهای همسایه افغانستان از حضور نظامی آمریکا را تحلیل و بررسی می نماید.
۱-۱۱-۴-در تحقیق دیگری که توسط ابوالفضل صدقی با عنوان سیاست خارجی آمریکا در حوزه خزر و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران در سال ۱۳۸۱ انجام داده محقق معتقد است که حضور نظامی آمریکا در منطقه موجب کاهش ارزش موقعیت ژئوپلتیک ایران، بحران های زیست محیطی، توسعه نیافتگی و مسابقات تسلیحاتی و غیره شده است.
فصل دوم : ادبیات تحقیق
فصل دوم
ادبیات تحقیق
۲-۱- مقدمه
پدیده ای به نام مرز از زمان معاهدات صلح وستفالی به تاریخ ۲۴ اکتبر ۱۶۴۸ همزمان با نظریه حاکمیت کشوری و مفهوم جدیدش اساساً با هدف تعیین حد خارجی سرزمین یک دولت ایجاد شده است. به عبارت دیگر مرزهای سیاسی کشور مهمترین عامل تشخیص و جدایی یک واحد متشکل سیاسی از واحدهای دیگر است. در درون همین خطوط مرزی است که وحدت یک مجموعه سیاسی به نام کشور شکل می گیرد. مرز مؤلفه ای از هویت دولت مدرن است که امروزه مورد توجه دولتهای جدید قرار گرفته است، در نظامهای سیاسی قدیم مسائل مرزی منحصر به سر حدات و حل آنها سهل و سریع بوده است. لیکن امروزه چالشهای مرزی به واحدهای سیاسی احاله می گردد و حل و فصل آنها چندان ساده نیست. علت این پیچیدگی را می توان در کارکردهای مرز جستجو نمود. کارشناسان و متخصصان ژئوپلتیک در خصوص نقش و کارکردهای مرز نظرات متفاوت و تکمیل کننده ای ارائه کرده اند. تحدید حدود منطقه ای اعمال قدرت حکومت، اثبات حقوقی یا فیزیکی یک دولت بر یک قلمرو خاص، ایجاد حد نهایی کنترل و حاکمیت هر دولت بر قلمرو و مردم خود ،از جمله کارکردهایی هستند که به مرز نسبت داده شده و مؤید این مطلب است که مرز حائز نقش و کارکردهای متفاوت در مقوله های سیاسی ،اجتماعی و نظامی است .بررسی ها نشان می دهد نقش و کارکرد مرز در مناطق مختلف جهان، بسته به نوع مناسبات موجود، متفاوت و گوناگون بوده و قابل تعمیم نیست. به علاوه گذشت زمان نیز اثرات کارکردی آنها را دچار تغییر می کند. از دیگر سو انقلاب اطلاعاتی و گسترش فن آوری اطلاعات از قبیل ماهواره و اینترنت در سالیان اخیر بر کارکرد مرزها تأثیر زیادی داشته و بر اهمیت آن افزوده است.
این حقیقت غیر قابل انکار است که کشور ایران در طی تاریخ با تغییر در مرزهای سیاسی یا قدرتمند شده و یا دچار ضعف و انحطاط گردیده است. خصوصاً اینکه جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای از جهان واقع شده که مدام در سیطره قدرت های بزرگ جهانی قرار داشته است و مرزهای این کشور به شدت متأثر از این مناسبات جهانی بوده است. ناهمگونی های مرزهای کشور در ابعاد مختلف به گونه ای است که کمتر منطقه ای از مرز در برابر نوع خاصی از پدیده های مختلف ناامنی و ناهنجاری قرار گرفته است و انواع گوناگون تهدیدات خارجی و داخلی نیز به شکلی این ناهنجاری ها را تحت تأثیر قرار داده و بعضاً در مقاطعی به آن دامن زده اند.
امنیت :
واژه عربی از ریشه «امن» است و تعاریف گوناگونی که تقریباً معانی یکسانی را می رساند، از آن به دست آمده است. در فرهنگ فارسی عمید، امنیت به : «در امان بودن، ایمنی، بی ترسی، آرامش و آسودگی» معنا شده است(عمید،۱۳۶۰: ۲۵).در دانشنامه سیاسی، امنیت در لغت، حالت فراغت از هر گونه تهدید یا حمله یا آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله آمده است(آشوری،۱۳۶۶: ۳۸). همچنین به صورت نسبتاً جامع در فرهنگ علوم سیاسی، امنیت چنین تعریف شده است:

1. 1. تضمین ایمنی، یعنی قراردادهای تنظیمی سیاسی برای کاهش احتمال بروز جنگ، برقراری مذاکره به جای محاربه و قصد حفاظت از صلح به عنوان شرط طبیعی بین دولت ها.

1. 1. مصونیت از تعرض و تصرف اجباری و دور ماندن از مخاطرات و تعدیات به حقوق و آزادی های مشروع (آقابخشی،۱۳۷۶: ۳۸۴).

مرز:
انسان ها برای مشخص ساختن پیرامون فعالیت خود، آن گونه که با گستره فعالیت همسایه تداخل پیدا نکند، ناچار به تعیین خطوطی قراردادی در بخش پایانی و پیرامونی محیط زیست یا قلمرو خود می باشند که گونه گسترش یافته این مفهوم خط پیرامونی است که بخش پایانی گستره فعالیت یک ملت را مشخص می سازد و جنبه ای سیاسی پیدا می کند که مرز خوانده می شود(مجتهدزاده، ۱۳۸۱: ۴۰). مرزها حدود ملت ها و کشورها را مشخص کرده و بنابراین معرف کشور- ملت ها هستند. مرزها به طور هم زمان، ابزار سیاست کشور، تجلی و وسیله قدرت و تعیین کننده امنیت ملی هستند (میرحیدر،۱۳۷۵: ۱۴۱).
قاچاق:
قاچاق کلمه ای ترکی است به معنی: تردستی، کاری که پنهانی و با تردستی انجام شود، خرید و فروش کالاهایی که در انحصار دولت بوده یا معامله آنها ممنوع باشد؛ وارد یا صادر کردن کالاهایی که ورود و صدور آنها ممنوع است(عمید،۱۳۵۵: ۱۵۶). قاچاق یعنی کاری بر خلاف قانون که پنهانی انجام شود و متاعی که معامله یا ورود آن به کشور ممنوع باشد. به طور کلی، هر نوع معامله یا مبادله کالا با پول یا کالایی دیگر که دولت محدودیت یا ممنوعیتی علیه آن وضع کرده باشد قاچاق محسوب می شود(بنائی،۱۳۷۷: ۷۶). قاچاق تحت عناوین مختلف دسته بندی می شود، مثلاً در یک دسته بندی، می توان آن را به قاچاق داخلی از یک سو و از سویی دیگر به قاچاق خارجی تقسیم کرد. در این تقسیم بندی مبدأ و مقصد قاچاق در نظر گرفته می شود و هرگاه این دو نقطه درون کشور واحدی باشند قاچاق داخلی و در­غیر این­صورت قاچاق خارجی محسوب می­ شود(سیف،۱۳۸۷:­۲۷).
تروریسم :
ترور در ادبیات سیاسی به اعمال و اقدامات خشونت آمیز جهت نیل به مقاصد سیاسی با هدف از میان برداشتن رقبا اطلاق می شود و اگر چه پیشینه دیرینه دارد اما در نیمه دوم قرن بیستم به عنوان آموزه فکری توجیه کننده بهره گیری از فشار و خشونت برای پیشبرد اهداف سیاسی به دل مشغولی مستمری تبدیل شد(سیمبر،۱۳۸۵:­۱۴۸).تروریسم اساساً پدیده ای سیاسی است. اما از سایر پدیده هایی که سیاسی هستند و در علم سیاست مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند از جمله پدیده های انقلاب، شورش، کودتا، راهزنی، جنگ، عملیات چریکی و امثال اینها، متفاوت است. با این حال، تروریسم همراه با خشونت است و سعی دارد در جامعه ارعاب و وحشت ایجاد کند تا به اهداف سیاسی خود دست یابد. تا به حال، هیچ تعریف جامع و مانع درباره تروریسم ارائه نشده است که محققان و متخصصان و صاحب نظران این حوزه، روی آن توافق داشته باشند. در نتیجه در تعریف تروریسم وحدت نظری وجود ندارد. اما صاحب نظران در مورد یک ویژگی آن اتفاق نظر دارند و آن هم این است که تروریسم همیشه با خشونت و یا تهدید به خشونت همراه است(فیرحی،۱۳۸۷:­۱۴۸).
قومیت :
اصطلاح قومیّت به گروهی اشاره دارد که با ویژگی های بنیادی از قبیل زبان، آداب و رسوم و میراث تاریخی، از سایر گروه های اجتماعی که دارای پیوستگی و هم بستگی نژادی هستند، متمایزند(کریمی،۱۳۸۷: ۲۲). واژه قومیت بیشتر استفاده کاربردی دارد و برداشت‏های متفاوتی از آن صورت گرفته است. در این میان تعریف آنتونی اسمیت دارای کاربرد بالایی است: «قوم عبارت از یک جمعیت انسانی مشخص با یک افسانه اجداد مشترک ، خاطرات مشترک ، عناصر فرهنگی، پیوند با یک سرزمین تاریخی یا وطن و میزانی از حس منافع و مسئولیت است» که عناصر محوری هویت، اعتقاد، آگاهی و فرهنگ مشترک را داراست (ایوبی،۱۳۷۷: ۵۴). مساله قومیت در دنیای امروز یکی از مسائل بسیار رایج در عرصه سیاست و فرهنگ و جامعه است. در زبان روزمره واژه قومیت، هنوز دلالت به مسائل اقلیت ها و روابط نژادی دارد، اما فارغ از این نگاه عامیانه و سنتی به قومیت، ‌علوم اجتماعی و بالاخص انسان‌شناسی رویکردهای دقیق‌تر و عقلانی‌تری را در بررسی امر قومی تدوین کرده است. اهمیت یافتن مساله قومیت در انسان شناسی به حدی است که در ساختار تحلیلی انسانشناختی ، واحد اساسی تحلیلی از قبیله به گروه قومی تغییر کرده است ( جنکینز۱۳۸۱ : ۱۶۸ ).
۲-۲- مبانی نظری ژئوپولیتیک و نظریات در مورد اهمیت سیاسی مناطق
مفهوم ژئوپولیتیکی یعنی تاثیرموقعیت جغرافیایی منطقه برسیاست دولتهای دیگر ، به عنوان دانش از بطن علوم جغرافیایی سیاست برخاسته ،مسیری طولانی پیموده ومثل هر مفهوم دیگری توسعه یافته وحیاتی در بستر زمان سپری کرده است .نظریه پردازان ژئوپلتیک براین نکته تاکید دارند که حساسیت مناطق قدرتها را وادار می کند که برای افزایش وحفظ موقعیت خود در بعضی مناطق رخنه کنند. دراین جا به مهمترین نظریات ژئوپولیتیک اشاره می شود .
۲-۲-۱- سرهالفورد مکیندر(نظریه هارتلندHeartland theory )
نظریه هارتلند سرزمین قلب راباید سرآغاز همه بحث های ژئوپولیتیک قرن بیستم دانست چرا که همچنان معروفترین مدل جغرافیایی در بحث های سیاسی جهان شناخته می شود (مجتهد زاده، ۱۳۸۱: ۱۴۵).
براساس این تئوری هرکس منابع انسانی وفیزیکی اور-آسیا واقع بین آلمان وسیبر یه مرکزی را در اختیار داشته باشد می تواند جهان را کنترل کند این تئوری توسط مکیندر در مقاله ای در سال ۱۹۰۴ وسپس در کتاب وی در سال ۱۹۱۹منتشرشد .(الهی، ۱۳۸۴: ۲۰)
مکیندر در پیامی بریتانیا را در برابر یک قدرت از خشکی سربرآورده، نسبت به گذشته آسیب پذیرتر دانسته واصالت را در تولید قدرت به خشکی می داد. براساس این نظریه خشکی بزرگ اوراسیا دارای ناحیه ای غیرقابل دسترسی از سوی قدرت دریایی بود که نقش یک دژ را بازی می کرد که در طول تاریخ همیشه کانون فشار به اطراف خود بوده است. مکیندر سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را جزیره جهانی نامگذاری کرد و محور مرکزی آن را هارتلند نامید. سپس نظریه خود را چنین بیان نمود: “هرکس بر اروپای شرقی حکومت کند حاکم قلب زمین و ناحیه محور خواهد بود. کسی که بر قلب زمین حاکم شود فرمانروای جزیره جهانی خواهد بود. کسی که بر جزیره جهانی حاکم شود فرمانروای جهان خواهد بود".(( Flint, 2000: p54