از میان منابع مالی ذکر شده در کشور ایران حمایت شرکت ها، مردم و بخش خصوصی و همچنین حق پخش تلویزیونی کمتر بها داده شده است و تاکنون به شرط بندی رسمی پرداخته نشده است. لازم است اشاره شود که اخیرا حق پخش تلویزیونی برای بازی های ملی تصویب شده است این اقدام گامی عمده در تامین منابع مالی ورزش به شمار می آید(طرح جامع ورزش کشور، ۱۳۸۲)، (معماری، ۱۳۸۶).
با مطالعه وضعیت فعلی منابع مالی ورزش کشور می توان دریافت که در حال حاضر منابع مالی عمده بخش تربیت بدنی و ورزش محدود به بودجه دولت می باشد در حقیقت بخش غیر دولتی به علل مختلف نتوانسته و یا راغب نبوده به امر ورزش بپردازد و در آن سرمایه گزاری کند. عدم موفقیت در جذب بخش خصوصی و تعاونی به سرمایه گزاری در ورزش، ناکافی بودن معافیت مالیاتی در ورزش برای بخش خصوصی و تعاونی، ناکافی بودن اتبارات تعمیر و نگهداری اماکن ورزشی(ودر نتیجه کاهش ظرفیت اماکن) قانونمند نبودن فعالیت های حرفه ای در ورزش کشور، از جمله کاستی های عیان وضع موجود است.
عمده ترین نقطه قوت ورزش کشور در مبحث تامین منابع مالی، خدمات داوطلبانه مردم در فدراسیون ها، هیات ها و انجمن های ورزشی است(احسانی، ۱۳۸۷).
۲-۵ مطالعات تطبیقی منابع مالی
مطالعات تطبیقی وضعیت منابع مالی ورزش کشور در مقایسه با کشور های استرالیا، ایرلند شمالی و کانادا می پردازد. منابع مالی مورد استفاده در کشورهای مذکور عبارتنداز حمایت های دولت، حمایت های شرکت ها و سازمان ها، حق عضویت باشگاه ها، حق پخش رسانه ای و تبلیغات، فروش بلیط، حق میزبانی بازی های بین المللی و منطقه ای، معافیت های مالیاتی، جایزه دهی و انعام بخشی به ورزشکاران و تیم های ورزشی موفق، شرط بندی ورزشی، بازی اینترنتی، کمک ها و حمایت های مردمی و بخش خصوصی، واگذری سهام باشگاه هاف سرمایه گذاری داخلی و خارجی، از میان منابع مالی ذکر شده در ورزش ایران، حمایت شرکت ها، سرمایه گزاری داخلی و حمایت های مردمی و بخش خصوصی نیمه فعال است. همچنین منابع مالی، حق پخش تلویزیونی، سرمایه گذاری خارجی و شرط بندی غیر فعال است البته اخیرا به حق پخش تلویزیونی توجه شده است(طرح جامع ورزش کشور، ۱۳۸۲)، (معماری، ۱۳۸۶).
ورزش کشور به لحاظ نگرش مساعد و مثبت مسئولین کشور به امر تربیت بدنی و ورزش، خدمات داوطلبانه شهروندان در تربیت بدنی و ورزش، وجود فرهنگ وقف و کمک مردم از فرصت های خوبی برخوردار است. در عین حال ورزش کشور بر اثر عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه گزاری در ورزش های پایه و گرایش بیشتر به سرمایه گزاری در رشته های تفریحی و درآمدزا، فقدان قوانین حمایتی سرمایه گزاری خارجی، عدم شفافیت نحوه جذب کمک های مالی مردمی، عدم حمایت از توسعه صنعت ورزش کشور، ناکافی بودن منابع مالی و سرمایه ای، به ویژه تسهیلات بانکی برای سرمایه گزاری در ورزش ناچیز بودن هزینه های ورزشی سبد مصرف خانوار، اتلاف منابع مالی بر اثر فقدان مدیریت یکپارچه ورزش در کشور با تهدید های بزرگی روبروست(رضوی، ۱۳۸۵)
در کشور آلمان و ایتالیا سهم ورزش در نیروی کار در حدود ۲ درصد می باشد.
در کل صنعت ورزش به مجموعه فعالیتهای مرتبط با تولید و بازاریابی کالاها و خدمات ورزشی گفته میشود که در ارتقای ارزش افزوده نقش داشته باشند. پارکز و همکاران (۲۰۰۶)، اجزای صنعت ورزش را براساس نوع فرآورده مرتبط با آنها به سه دسته تقسیم کردهاند. که شامل سه بخش عملکرد ورزشی، تولیدات ورزشی و توسعه ورزشی در صنعت ورزش میباشد. دایر ملور، میستیلیس و مولز (۲۰۰۵) مهمترین نقش رویدادهای ورزشی را جذب گردشگر و پوشش رسانهای معرفی میکنند. ولی علاوه بر آن، به نقل و انتقالات بازیکنان، صدور مربی، فروش بلیط، تبلیغات میادین ورزشی، ایجاد امکانات و تاسیسات ورزشی، شرط بندیها و جذب حامیان مالی که از جمله دیگر دستاوردهای رویدادهای ورزشی به عنوان اصلیترین محصول این صنعت است، نیز میتوان اشاره کرد. هانی (۲۰۰۶) در تحقیقی که درمورد ارزیابی اندازهای مربوط به صنعت ورزش در اقتصاد ملی استرالیا انجام داده بیان کرد که اگر هدف ورزش مقایسه صنعت ورزش با کل اقتصاد باشد قضیه متفاوت است و مقایسه تولید ناخالص ملی بخش ورزش [۳]GDSP با تولید ناخالص داخلی [۴](GDP) ممکن است تا حدی به هم مربوط باشند با این وجود GDP ارزیابی میکند که باید کل هزینه روی ورزش باشد.
بنا به تحقیقات انجام شده، اجزای اصلی صنعت ورزش در کرهجنوبی شامل کالاها، خدمات و تسهیلات ورزشی است. بخش خدمات به سه قسمت جداگانه بازاریابی، مرحلهبندی و اطلاعات ورزشی تقسیم میشود.
همچنین در استرالیا صنعت ورزش را براساس محصولات ورزشی به چهار قسمت عمده تقسیم کردهاند.
۱- خدمات حرفهای: مربیان، ورزشکاران، پزشکان ورزشی و مراکز آمادگی جسمانی
۲- کالاها و تجهیزات: پوشاک، کفش، تجهیزات
۳- رویدادها: مدیران و برنامهریزان
۴- رسانهها: رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله(معماری، ۱۳۸۵).
پارکز و همکاران (۲۰۰۷)، اجزای صنعت ورزش را براساس نوع فرآورده مرتبط با آنها به سه دسته تقسیم کردهاند که شامل سه بخش عملکرد ورزشی، تولیدات ورزشی و توسعه ورزشی در صنعت ورزش است. ارزش تولیدات نظامهای اقتصادی نشان دهنده توان اقتصادی یک کشور میباشد. یکی ازشاخصهای مهم اقتصادی که تا حد بسیار زیادی توانایی اقتصاد یک کشور را در تامین نیازهای مصرفی جامعه مشخص میکند، تولید ناخالص داخلی (GDP) است که عبارتند از: مجموع تولید کالاها و خدمات بخشهای مختلف اقتصادی که در محدوده جغرافیایی یک کشور طی یک دوره زمانی خاص، مثلا یک سال به دست میآید و از سه روش تولید، درآمد و هزینه قابل محاسبه است.
صنعتی شدن ورزش و تفریحات سالم یکی از رویدادهای مهم قرن گذشته به شمار میرود. مولین (۱۹۸۳) برای اولین بار از ورزش به عنوان یک صنعت یاد کرد. او اشاره داشت هرگونه فعالیت ورزشی آماتور و حرفهای که موجبات افزایش ارزش افزوده کالا و خدمات ورزشی را فراهم کند، صنعت ورزش محسوب میشود. پیتز، فیلدینگ و مایلر در تایید تعریف مولین همه محصولات، کالاها، خدمات، اماکن و افراد مرتبط با ورزش را اجزای صنعت ورزش معرفی میکنند. در جای دیگر پیتزواستاتلر (۱۹۹۶) در رابطه با تعریف صنعت ورزش بر بازارهای مرتبط با ورزش، آمادگی و تفریحات سالم تاکید دارند
از دهه ۱۹۶۰ اقتصاد و ورزش به مدد گسترش رسانهها با یکدیگر به تعامل پرداختند و روند موسوم به تجاری شدن ورزش شکل نوینی به خود گرفت. این تعامل دارای سودمندیهای متقابلی برای هر نهاد ورزش و اقتصاد بود. از یک سو اقتصاد به کمک مخاطب پرشمار در عرصه ورزش توانست بازار مناسبی برای تبلیغ و ترویج فرآورده های خود دست و پا نماید؛ و از سوی دیگر ورزش نیز توانست با بهرهگیری از سرمایهگذاریهای اقتصادی، ضمن افزایش توانمندی در عرصه زیرساختها و رشد و گسترش کمی و کیفی، وضعیت اقتصادی ورزشکاران را متحول کند و فضای جدیدی موسوم به حرفهای شدن را به وجود آورد. صنعت ورزش در آمریکا نوعی ماشین اقتصادی است که سالانه میلیونها دلار درآمد به همراه دارد. هر چند صنعت ورزش دارای بخشهای متعددی است؛ اما، همگی در یک نقطه یعنی تولید یعنی “محصول یکتای ورزش” اشتراک دارند. »این محقق آورده است:« محصولات ورزشی به کالها و خدمات، رویدادها، آموزش و اطلاعات ورزشی تقسیم میشود. هر کدام از محصولات ورزشی میتواند به نوبه خود بر روی تولید ناخالص داخلی [۵](GDP) و ارزش افزوده تاثیر بگذارد. سهم GDP حاصل از صنعت ورزش برخی از کشورهای پیشرفته بیش از چهار درصد گزارش شده است و جایگاه این صنعت را بین دیگر صنایع ارتقا بخشیده است پیتزواستاتلر (۱۹۹۶).
۲-۶ مروری بر پیشینه تحقیقات صورت گرفته
در این بخش ابتدا تحقیقات انجام شده در داخل کشور که خود شامل دو بخش تحقیقات در زمینه بازاریابی عمومی و تحقیقات در زمینه بازاریابی ورزشی مورد بررسی قرار می گیرد و در مرحله بعد تحقیقات بینالمللی که در زمینه بازاریابی ورزشی انجام شده است با تقسیمبندیهای جزئیتر و به تفکیک در مورد هر یک از عناصر آمیخته بازاریابی ورزشی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.