شادکامی پیامدهای مثبتی بر سبک زندگی و موفقیت تحصیلی افراد دارد و میل به انجام رفتارهایی که با موفقیت تحصیلی مرتبط هستند را افزایش می دهد. این توضیح ریشه در مطالعات بسیاری دارد که بیان کرده اند شادکامی به فعالیتهای جذاب و تولید کننده منجر می شود . شادکامی به عنوان یک عاطفه مثبت می تواند روابط بین فردی را تسهیل کرده و پیامدهای مثبت گسترده ای بر شناخت، سطح فعالیت اجتماعی و سلامتی داشته باشد (علی پور و همکاران ،۱۳۸۹).
با توجه به اهمیت تاثیر شادکامی برحیطه های مختلف زندگی، بحث پیرامون روش های ایجاد و افزایش شادکامی ضروری می نماید. تحقیقات زیادی در زمینه ی تشخیص صفات افراد شادکام صورت گرفته که برخی صفات از قبیل روابط اجتماعی ، خود کنترلی، عزت نفس و … برای افراد شاد تشخیص داده اند . آلبر کستن[۹] (۲۰۰۳) معتقد است که تجربه استرس، احساس شادکامی را کاهش می دهد یعنی هرچه فرد استرس بیشتری را تجربه نماید.از میزان شادکامی او کاسته می شود و سلامت روان را تهدید می کند. در سالهای اخیر ،اعتقاد براین است که درنظر داشتن شادی و طراحی برنامه هایی برای شاد بودن، باعث افزایش شادمانی می شود و غالبا شادکامی توام با کارکرد مطلوب و سلامتی روانی همراه بوده و با احساس پیوستگی در ارتباط می باشد.
احساس پیوستگی[۱۰] سازه ای است که توسط آنتونوسکی[۱۱] (۱۹۹۳) برای نشان دادن مقابله موفقیت آمیز دربرابر فشارزاهای زندگی بیان شده است . آنتونوسکی (۱۹۹۳) احساس پیوستگی را به عنوان سازه ای تعریف کرده است که جهت گیری کلی فرد و احساس اعتماد و پویایی مداوم و فراگیر را در زندگی و دنیای پیرامون وی نشان می دهد. احساس پیوستگی باعث می شود فرد تحریکات درونی و بیرونی دریافت شده را در زندگی سازمان یافته تر ،قابل پیش بینی تر و توضیح پذیر تر درک نماید. به بیان ساده تر، احساس پیوستگی به ادراک و احساسات فرد اشاره می کند که زندگی برای او قابل درک، کنترل پذیر و پرمعنی است. آنتونوسکی (۱۹۹۳) معتقد است احساس پیوستگی در طول دوران کودکی و نوجوانی رشد می کند و این رشد تا ۳۰ سالگی ادامه دارد (اشنایدر،بوچی،اسنسکی و کلاقفر[۱۲]،۲۰۰۰).
مونزو نورکوال[۱۳] (۲۰۰۶) به این نتیجه رسیدند که احساس پیوستگی بر بهبود کیفیت زندگی و تندرستی بیماران مزمن تاثیر زیادی دارد .دراگست ، اید ، نیگارد ،بوندوک ، نورت ود و ناتویگ[۱۴] (۲۰۰۹) در پژوهشی نشان دادند که احساس پیوستگی با کارکردهای اجتماعی و تندرستی جسمانی و شادکامی رابطه مثبت دارد.
متغیر مرتبط دیگر با شادکامی نارسایی هیجانی است پالمر، دونالدسون و استوک[۱۵] (۲۰۰۲)، نارسایی هیجانی سازه شخصیتی است که با فقدان خیالپردازی، ظرفیت کم برای افکار سمبولیک و ناتوانی برای تجربه و بیان هیجانات مثبت مشخص می شود. نارسایی هیجانی به حالتی اطلاق می شودکه در اثر آن فرد در درک پردازش و هیجانات خود مشکل دارد (سیفنئوس[۱۶] ،۱۹۷۳ ). ویژگی اصلی نارسایی هیجانی عبارتنداز: ناتوانی در بازشناسی و توصیف کلامی هیجانی های شخص ،فقر شدید تفکر نمادین که آشکار سازی بازخوردها ، احساسات، تمایلات وسایق ها را محدود می کند،ناتوانی در بکارگیری احساسات به عنوان علایم مشکلات هیجانی، تفکر انتزاعی در مورد واقعیت هایی که اهمیت بیرونی، کاهش یادآوری رویاها، دشواری در تمایز بین حالت های هیجانی و حس های بدنی فقدان جلوه های عاطفی چهره، ظرفیت محدود برای همدلی و خودآگاهی (تول میدا گلیاورویمر[۱۷]،۲۰۰). به عبارت دیگرنارسایی هیجانی به ناتوانی در پردازش شناختی اطلاعات هیجانی و تنظیم هیجان ها گفته می شود. نارسایی هیجانی سازه ای است چند و جهی متشکل از دشواری در شناسایی احساسات، دشواری در توصیف احساسات برای دیگران و جهت گیری فکری بیرونی (تیلو،بگی،[۱۸]۲۰۰۰).
مطالعات نشان داده اند که نارسایی هیجانی با بسیاری از اختلالات مثل اختلال اضطراب فراگیر (شات، کاستونگای و بورکووس ،[۱۹]۲۰۰۱) ، اضطراب اجتماعی و هراس، (فوکونیشی، کی کو چی، ووگان و تاکویو [۲۰]،۱۹۹۷)، اختلالات خوردن (زوتو ویل –بندر، وان گوزن، کوهن کتینس، وان آلبورگ و وان تگند،[۲۱] ۲۰۰۲)، سوء مصرف مواد (سرو وهولم استرون[۲۲] ،۱۹۹۷) ارتباط دارد. با نگاهی به مطالعات و آنچه که بیان شد، به وضوح پیداست که اهمیت شادکامی در رشد و تکامل یک جامعه اهمیت زیادی دارد.
از آن جایی که شادی و نشاط از عناصر تحول در جامعه و تکامل درونی انسانهاست و جامعه ای که به شادی و نشاط افراد بها می دهد، می تواند رشد کند ونیز با توجه به این که در کشور ما بخش قابل توجهی از افراد نوجوان و جوان چند سال از عمر خود را به امید به دست آوردن آینده ای بهتر در تحصیل علم سپری می کنندو باتوجه به مطالب مطرح شده درفوق پژوهش حاضر به دنبال تبیین رابطه احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی با شادکامی در دانش آموزان دبیرستانی می باشد، بنابراین پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سوال است که آیا بین احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی با شادکامی رابطه معنادار وجود دارد؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
با توجه به اهمیت و نقش شادکامی در ابعاد همه جانبه زندگی افراد، در سالهای اخیر، پژوهشگران مختلف به بررسی عوامل موثر بر شادکامی علاقه مند شده اند در این زمینه پرسش های مهمی مطرح شده است؛ ازجمله اینکه آیا شادی در خانواده نهفته است یا در اجتماع؟ آیا شادی ریشه در محیط دارد یا وراثت؟ آیا بین جنسیت و شادی رابطه ای وجود دارد؟ و… (آرگایل ، ۲۰۰۱ ترجمه گوهری و همکاران ،۱۳۸۲). چنین پرسش هایی نشان از اهمیت شادکامی دارد. این مهم در مورد دانش آموزان که قشر آینده ساز جامعه اند ، اهمیتی دو چندان می یابد.
به عبارت دیگراهمیت شادکامی به عنوان یک شاخص مثبت و توجه به جمعیت عظیم دانشآموزان انتظار می رود نوجوانان نسبت به سایر گروه های سنی از شادکامی بیشتری برخودار باشند تا زمینهی رشد همه جانبهی آنان فراهم شود، چرا که شادکامی میتواند زمینه موفقیت تحصیلی دانشآموزان را فراهم کند، بنابراین ضروری است که در مدارس به شادکامی و عوامل مؤثر بر آن توجه ویژه مبذول شود تا شاهد عملکرد تحصیلی مناسب در دانشآموزان باشیم ولی امروزه در مدارس، بحث روانشناسی مثبت نگر آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است و لازم است در پژوهشهایی اهمیت این موضوع آشکار گردد تا در مدارس با آگاهی از تأثیر و نقشی که روانشناسی مثبت نگر میتواند در وضعیت تحصیلی دانشآموزان داشته باشد، زمینه پیشرفت دانشآموزان بیشتر فراهم گردد. در راستای توجه به این مهم و با توجه به اینکه هنوز در ایران پژوهشهایی در زمینه احساس پیوستگی، نارسایی هیجانی و شادکامی صورت نگرفته است ضرورت پژوهش حاضر رخ می نماید.
۱-۴ هدف کلی پژوهش
هدف از پژوهش حاضر، پیش بینی شادکامی براساس احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی می باشد.
۱-۴-۱ اهداف جزیی
-
- تبیین رابطه بین احساس پیوستگی با شادکامی
-
- تبیین رابطه بین نارسایی هیجانی با شادکامی
-
- پیشبینی شادکامی بر اساس احساس پیوستگی
-
- پیشبینی شادکامی بر اساس نارسایی هیجانی
-
- پیشبینی شادکامی بر اساس احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی
۱-۵ سوالهای پژوهش
-
- آیا بین احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی با شادکامی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد؟
-
- آیا ابعاد احساس پیوستگی قادر به پیش بینی شادکامی دانشآموزان می باشد؟
-
- آیا ابعاد نارسایی هیجانی قادر به پیش بینی شادکامی دانشآموزان می باشد؟
۴- کدامیک از متغیرهای احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی پیش بینی قوی تری برای شادکامی می باشد؟
۱-۶ تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
۱-۶-۱ تعاریف نظری
الف) شادکامی
شادکامی یعنی احساسات خوشایند مثل لذت، احساس کیف کردن و احساس شادی است. آرگایل[۲۳] (۲۰۰۱) معتقد است که شادکامی سه بعد دارد: بعد شناختی شادمانی که رضایت از زندگی نام داد، بعد عاطفی شادمانی که احساس خوشی است و بعد سوم شادمانی، نداشتن عواطف منفی و افسردگی و اضطراب است (آتش پور، ۱۳۸۱).
ب) احساس پیوستگی
آنتونوسکی (۱۹۸۷) احساس پیوستگی را به عنوان یک سازگاری و خوگیری جهانی تعریف میکند که حدودی را بیان میکند که فرد دارای اندیشه پایدار و فراگیر و نافذ و احساس پویایی و اعتماد به عنوان عملکرد حس قابل درک و فهم، قابلیت مدیریت و هدفمند بودن فرد را شامل میشود. آنتونوسکی معتقد است که احساس پیوستگی یک منبع مقاومت تعمیم یافتهای است که اثرات استرس را بر سلامت تعدیل میکند؛ این تعدیل از این طریق انجام میگیرد که احساس پیوستگی، روش های سودمند و مفیدی از برخورد با عوامل استرسزا را در اختیار افراد قرار میدهد و لذا این احساس، آن افراد را قادر میسازد تا در برابر اثرات استرسهای زندگی مقاومت بیشتری از خود نشان دهد (زهراکار، ۱۳۸۷).
ج) نارسایی هیجانی
نارسایی هیجانی سازه شخصیتی است که با فقدان خیالپردازی، ظرفیت کم برای افکار سمبلیک و ناتوانی برای تجربه و بیان هیجانات مثبت مشخص میشود. نارسایی هیجانی به حالتی اطلاق میشود که در اثر آن فرد در درک پردازش و هیجانات خود مشکل دارد (سیفنوس[۲۴]، ۱۹۷۳).
۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی
الف) شادکامی
در این پژوهش منظور از شادکامی میزان نمره ای است که هرشرکت کننده از پرسشنامه شادکامی آکسفورد[۲۵] علی پور و نوربالا (۱۳۷۸) بدست آورده است. کسانی که نمره بالاتری کسب می کنند از میزان شادکامی بیشتری برخوردارند.
ب) احساس پیوستگی
در این پژوهش منظور از احساس پیوستگی آنتونوسکی (۱۹۸۷) نمره ای است که هر آزمودنی از پرسشنامه ۲۹ سوالی احساس پیوستگی[۲۶] کسب نموده است.
ج) نارسایی هیجانی
در این پژوهش منظور از نارسایی هیجانی ریف و همکاران (۲۰۰۵) میزان نمره ای است که هر آزمودنی از پرسشنامه ۲۰ سوالی نارسایی هیجانی[۲۷] کسب نموده است.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
در این فصل به بررسی مبانی نظری هر یک از متغیرهای شادکامی، احساس پیوستگی و نارسایی هیجانی پرداخته و دیدگاه های مختلف بیان می گردد. در ادامه نیز پژوهش های محققان خارجی و داخل کشور به اختصار ارائه می گردد.
۲-۱ مبانی نظری شادکامی
شادکامی و نشاط به عنوان یکی از مهمترین نیازهای روانی بشر، به دلیل تأثیرات عمده ای که در مجموعه زندگی انسان دارد، همیشه ذهن انسان را به خود مشغول کرده است. شادکامی ناشی از قضاوت و داوری انسان درباره چگونگی گذراندن زندگی است. این نوع داوری از بیرون به فرد تحمیل نمی شود، بلکه حالتی است درونی که ازهیجانهای مثبت تأثیر می پذیرد (مایرز و دینر[۲۸]،۱۹۹۵).
بر این اساس، شادکامی برنگرش و ادراکات شخصی مبتنی است و برحالتی دلالت می کند که مطبوع و دلپذیراست و از تجربهی هیجانهای مثبت و خشنودی از زندگی نشأت می گیرد(هیلز[۲۹] و آرگیل،۲۰۰۱). انسان از دیرباز به دنبال این بود که چگونه می تواند بهتر زندگی کند و چه چیزی موجبات رضایتش را فراهم می سازد و با چه ساز و کارهایی می تواند از زندگی در این دنیا لذت ببرد. همه اینها به نوعی به مفهوم شادکامی و نشاط مربوط می شود (دیکی[۳۰]،۱۹۹۹).
