۱ـ۲ـ۵ـ۴) دلیل عقلی
اگر امام، دارای‌ شئون‌ و وظایفی‌ متعدد است‌ مانند هدایت‌ افراد بشر و هدایت‌ جامعه‌ در ابعاد سیاسی‌ و حکومتی‌ و قانون‌ گذاری‌ و تبیین‌ و توضیح‌ شریعت‌ و رسانیدن‌ فیض‌ الهی‌ به‌ مخلوقات‌ و… انسان‌ نیز به‌ تناسب‌ ابعاد وجودی‌ خود، به‌ آن‌ شئون‌ نیازمند است، و این‌ نیازمندی‌ها، به‌ مراتب، مهم‌تر از نیاز مندی‌ به‌ نان‌ و آب‌ و چشم‌ و گوش‌ است. مثلاً، تنها در بعد سیاسی‌ و حکومتی، اگر انسان، نعمت‌های‌ مادّی‌ گوناگونی‌ را در اختیار داشته‌ باشد، لکن‌ امنیّت‌ و قانون‌ برقرار نباشد، هیچ‌ گاه‌ جامعه، روی‌ خوش‌ بختی‌ را نمی‌بیند و امکان‌ استفاده‌ از همان‌ داشته‌ها را نیز پیدا نمی‌کند. سرگرم‌ ساختن‌ انسان‌ها به‌ فلسفه‌های‌ دست‌ ساز بشر و ترسیم‌ بشری‌ از آینده جهان، پاسخی‌، هر چند خطا، به‌ نیاز اساسی‌ بشر است، تا دغدغه او را از بابت‌ تربیّت‌ انسانی‌ و پیمودن‌ راه‌ کمال‌ و… بر طرف‌ سازند.
اگر یادگیری‌ حرفه‌های‌ ظاهری‌ که‌ ابزارشان‌ محسوس‌ است، بدون‌ راهنما و استاد مشکل‌ و چه‌ بسا محال‌ است، راهیابی‌ به‌ کمالات‌ معنوی‌ و رفع‌ نیاز باطنی، بدون‌ راهنما و استاد، مسلماً، نشدنی‌ است. (گنابادی، ۱۳۸۰: ۲۴۸)
۲ـ۲ـ۵ـ۴) دلیل نقلی
هدف‌ از تشریع‌ الهی، همان‌ هدف‌ از خلقت‌ است‌؛ یعنی، رسیدن‌ به‌ کمال‌ مطلوب و اگر شارع مقدس توجه‌ به‌ رفع‌ نیازمندی‌های‌ دنیایی‌ دارد، به‌ خاطر مقدمه‌ بودن‌ آن‌ است برای نیل به کمال. (ربّانی‌گلپایگانی، ۱۳۸۲: ۹۰)
«یعلمون‌ ظاهراً من‌ الحیاهِ الدنیا و هم‌ عن‌ الاخره‌ هم‌ غافلون» (روم، ۷) یعنی‌ توجّه‌ تن ها به‌ رفع‌ نیاز های‌ دنیایی‌ کافی‌ نیست، بلکه‌ مهم، آخرت‌ است. «و لقد بعثنا فی کلّ اُمهٍ رسولاً ان‌ ِ اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت»(نحل، ۳۶) یعنی، هدف‌ بعثت، عبادت‌ خدا و دوری‌ از شیطان‌ است. «وآتیناه‌ فی‌ الدّنیا حسنه ‌و انّه‌ فی‌ الاخره‌ لمن‌ الصالحین»(نحل،۱۲۲)
حضرت‌ امیر المومنین(ع)نیز فرمودند:«فانّ الغایه القیامه»( علی ابن ابی طالب علیه السلام، ۱۳۸۲: ‌)
به‌دو نمونه‌از برداشت‌دانشمندان‌اسلامی‌در این‌زمینه‌اشاره‌می‌شود که‌ دنیا و تکالیف‌الهی‌را وسیله رسیدن‌به‌سعادت‌و کمال‌معنوی‌انسانی‌ می‌دانند.
علامه‌طباطبایی‌می‌فرمایند: شرایع‌الهی‌براساس‌توحید و آموزش‌حقیقت‌آغاز و انجام، برای‌مردم‌آمده‌است، بنابر این‌لازم‌است‌آنان، در این‌دنیا، به‌گونه ا‌ی‌رفتار کنند که‌در آخرت‌سود ببرند. (‌طباطبایی، تفسیر المیزان‌، جامعهِ‌مدرسین، ج‌: ‌)
محقق‌ طوسی‌می‌فرمایند: ضرورت‌وجود انبیا، برای‌این‌است‌که‌با استفاده‌از عقاید حق‌و اخلاق‌فاضله‌و افعال‌سودمند، اشخاص‌و افراد را به‌کمال‌برسانند(طوسی، ۱۴۰۵: ‌)
پس با عنایت به براهین «لطف»، «وجوب اصلح»، «امکان اشرف» و «عنایت» روشن شد که وجود امام به مثابه انسان کامل و ولی کامل الهی ضرورتی است لاجرم، که انکار آن معذورات عدیده برای حکمت بالغه الهی ایجاد خواهد کرد.
گفتار دوم: فلسفه غیبت
پس از روشن شدن حقیقت ولایت الهی و به تبع آن ضرورت وجود امام به عنوان انسان کامل و مصداقی برای ولایت کلیه الهیه با این سوال مواجه می شویم که چرا در طول تاریخ، هدایت جوامع بشری با زعامت رهبر و پیشوایان الهی به طور تام و کامل محقق نشده است و تاریخ حیات بشر تحقق آرمان شهر و مدینه فاضله مورد نظر حکما و اندیشمندان را به نظاره ننشسته است؛ از جهتی دیگر باید پاسخگوی این سوال جدی تر باشیم که اقتضای حکمت بالغه الهی مبنی بر تحقق نیافتن جامعه فاضله موعود که همواره مورد تاکید ادیان توحیدی بوده است چیست؛ و بشریت در چه شرایطی می تواند تجلی صفات جمالیه و جلالیه الهی را در پهنه زمین به نظاره بنشیند و وعده الهی در این زمینه محقق شود. (انبیاء، ۱۰۵)
این در حالی است که رهبران الهی پس از پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله وسلم در میان مردم بودند و می زیستند و همواره بر هدایت ابناء بشر اهتمام داشتند؛ همان هایی که مظهر اسماء و صفات الهی بودند و آمده بودند نور خدا را در گستره اعمال زمینیان بگسترانند و آدمی را در مسیر الهیت رهنمون شوند و از همین حیث بود که خداوند اطاعت آن ها را بر مومنان واجب کرد تا به پشتوانه قدرت ایمانی مومنان، حق در عرصه اجتماع متجلی و موعودنامه ذات اقدسش تفسیر شود؛ اما چه سود که همه آنها همچون همه انبیا و صالحان تحت فشار دژخیمان زمان و نامردمی مردمان، شهد شهادت نوش کردند و آخرینشان تا بیداری مردمان، مامور به غیبت شد و موعودنامه خدا همچنان در انتظار تفسیر ماند و افق سبز مهدویت خیره گاه چشم منتظران شد.

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

 

غیبت و مهدویت

باور به مهدی موعود، از زمان حیات پیامبر اسلام، میان مسلمانان رواج داشته است و رسول اللّه او را از اهل بیت و فرزندان فاطمه معرفی می کرد (‌طوسی، ۱۴۰۵: ۴۶۱) تواتر این اخبار، در حدّی است که هیچ یک از شیعه و اهل سنّت، وجود مهدی را انکار نکرده اند. با این تفاوت که برای عموم اهل سنّت، مهدی پیام آور (آخرالزّمان) است ولی شیعه، حکمت وجودی خود را با فلسفه غیبت و ضرورت انتظار مهدی، گره زده و با اتّـکای به همین اعتقاد، دید غیب گرایانه خود را توانمند کرده و با ایمان به آن، توانسته سده های پر مخاطره ای را پشت سر بگذراند و با خودیاری اجتماعی، در فساد محیط، حل نشود، جامعه خود را تهذیب کند و با دیدی روشن بینانه و امیدوارانه، به آینده بنگرد و به قول عروضی سمرقندی «به غایت متمسّک باشد» خود را باز یابد و با بهره گیری از این اعتقاد، از خدمت به دستگاه های ستم دوری جوید و ابزار حاکمان زور مدار و زر سالار و تزویر گر واقع نشود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
هر خروجی جز به تایید او و نایبان او را باطل بداند و بر خلاف مظلومیت، اقلیت و عوامل فراوان بازدارنده، از تنگناهای ویران ساز تاریخ، سرافراز بیرون آید و هر حاکمیتی جز حکومت اسلام را نفی کند و از این راه، اندیشه خود را بُعدی جهانی ببخشد، و مدعی گردد، این مهدی «صاحب السّیف» است که در نهایی ترین مصاف حامیان و حاملان داد و بیداد، همه مظاهر ستم را با قیام دادگرانه خود، در سطح جهانی از میان برخواهد داشت و همه طاغوت ها را سرکوب خواهد کرد و بر تمام مظاهر و نمودهای کفر و شرک و نفاق و تعارض های باطل چیره می شود، خاوران و باختران را می گشاید و حکومت واحد جهانی را چونان پرنیانی برگستره کره خاکی می گستراند و میان همه انسانها به داد حکم می راند و دین را چون ماه از محاق بدعت ها درآورد و به آن، عزّت اللّه و حقایق مکتوم جهان را ظاهر گرداند.
پس در یک کلمه، «مهدی»، در ضمیر تشیّع، انسان کاملی است که به جامعه آرمانی اسلام جامه عمل می پوشاند و از این راه، به همه آرمان های مردان خدا تحققّ می بخشد. (جلالی، ۱۳۷۴: ۶۳)
این بود که مدام ضرورت انتظار فرج و تعمق در فلسفه غیبت، از سوی رهبران راستین اسلام گوشزد شده است، به گونه ای که هر چه غیبت طولانی تر گردید، انتظار عمق بیشتری یافت و هر چه انتظار عمیق تر گردید، فلسفه غیبت روشن تر شد، تا جایی که در سده های پیشین در شهرهای شیعه نشین جهان اسلام، انتظار مهدی به صورت سمبلیک، در بامدادان و شامگاهان به نمایش درآمد و گزارشاتی از آن، در سفرنامه ابن بطوطه(موحد، ۱۳۷۶، ج۱: ۲۳۹) ، معجم البلدان یاقوت حموی(حموی، ۱۳۸۰، ج۴: ۱۵) و روضه الصّفای میرخواند (حلبی، ۱۳۵۸: ۱۵۸) آمده است.

 

 

فلسفه غیبت از زبان دانایان غیب

پیامبر اکرم و ائمه معصومین علیهم السلام نخستین کسانی هستند که به منظور رفع شبهات، از علت غیبت سخن گفته اند و در مجموعه های روایی، احادیث زیادی در این باب جمع آوری شده است.
نعمانی از امام علی(ع) نقل می کند که ایشان دلیل غیبت را: غربال انسان های صالح از گمراه و دانا از نادان می داند(نعمانی، ۱۳۷۹: ۲۰۲) و براساس روایت دیگری، حضرت در منبر کوفه فرمود:
«زمین، از حجت الهی خالی نمی ماند، ولی خداوند به دلیل ستم پیشه بودن خلق و زیاده روی آنان در ستم، آنان را از وجود حجت بی بهره می سازد»(نعمانی، ۱۳۷۹: ۲۰۳)
در دوران امامت حضرت باقر (از ۹۵ تا ۱۱۴هـ ق) و حضرت صادق (از ۱۱۴ تا ۱۴۸هـ ق) با توجه به نهضت های دینی و بازار گرم مناظره های مذهبی و ضرورت نقد عقاید کیسانیه، زیدیّه، غلات و اسماعیلیه، در خصوص غیبت امام، به فلسفه غیبت توجّه بیشتری صورت گرفت. روایات زیادی از امام صادق در این زمینه به دست ما رسیده است.
عبیداللّه بن فضل هاشمی می گوید: از امام ششم شنیدم که فرمود:
«صاحب الامر، غیبتی دارد که تخلف ناپذیر است و هر جوینده باطلی در آن به شک می افتد و اجازه نداریم علت آن را بیان کنیم. حکمت غیبت او، همان حکمتی است که در غیبت حجت های پیشین وجود داشته است و پس از ظهور، روشن خواهد شد، چنانکه حکمت کارهای خضر از شکستن کشتی و کشتن پسر بچه و برپاداشتن دیوار شکسته، وقتی برای موسی روشن شد که آن دو، از هم جدا شدند. غیبت امری از امور الهی و سرّی از اسرار و غیبتی است از غیبتهای او» (شیخ صدوق، ۱۳۹۵، ج۲: ۵۸)
در روایت دیگری، امام صادق(ع) علت غیبت را آزمایش الهی می داند(نعمانى، ۱۳۷۹: ۲۴۳)
از دید امام جعفر صادق(ع) تصدّی خلافت توسط عباسیان به معنای غصب حقوق سیاسی ایشان، به عنوان پیشوای بر حق مسلمانان بود و عباسیان، از همان ابتدا نسبت به ایشان و علویان بدگمان شدند. امام که سیاست تقیّه را در پیش گرفته بود، احادیثی را در زمینه غیبت امام عصر(ع) در میان راویان حدیث شیعه نشر داد و این نکته را روشن ساخت: بر امام منصوص الهی، لازم نیست، قیام کند، تا حقوق سیاسی خود را به دست آورد. او، باید رهبری روحانی خود را داشته باشد و وظایف خویش را انجام دهد، تا زمانی که جامعه، خود، به اندازه کافی از آگاهی و شعور سیاسی برخوردار شود و با مراجعه به ائمه(ع) خواستار برقراری حکومت اسلامی و شیعی شود. بر مبنای همین عقیده بود که امام صادق(ع) آشکار اعلام کرد: «مهدی، به قدرت سیاسی دست خواهد یافت»(شیخ صدوق، ۱۳۹۷: ۵۹)
امام صادق(ع)، به گونه روشن، بیان کرد که کدام یک از فرزندان ایشان، مهدی شمرده می شود(کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۴۳) و پیش از ظهورش او را غیبتی باید ( کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۷)و منشأ او چیزی جز خوف از کشته شدن (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۸) و عدم آمادگی مردمان نیست (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۸). و به دوستان خود توصیه کرد که در هر بامداد و پسین، در انتظار فرج باشند (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۸) در بیان امام صادق(ع) فلسفه غیبت و انتظار رابطه تنگاتنگی دارند و هر دو، به فعل انسان ها باز می گردند. چون این مردم هستند که شایستگی خود را برای ظهور یا عدم ظهور امام غایب، به نمایش می گذارند و با کارهای ناپسند خود، بین خویشتن و امام حجاب می گردند، از این روی، به همه شیعیان خود سفارش می کند: «در دولت باطل خموش و چموش باشند و در انتظار دولت حق به سر برند و بدانند که خدا، حق را به کرسی خواهد نشاند و باطل را محو خواهد ساخت.» و از آنان می خواهد: «با هدنه (صلح) و آرامش بر دین داری خود صبر کنند» (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۳)
امام صادق(ع) از ستمی که بر شیعیان اعمال می شد، غفلت نداشت و به همین دلیل، تعمق در فلسفه و علت غیبت را سفارش می کرد.
امام صادق(ع) به عمّار ساباطی فرمود: «شما، به چشم خود، نگاه کنید که حق امام شما و حق خود شما در دست ستمکاران است. آنان جلو شما را گرفته اند و دارایی شما را برده اند و شما را ناچار کرده اند به کشت و کار و تلاش برای گذران و خرج دنیا و طلب معاش زندگی و صبر بر دینداری خودتان و عبادت مخصوص به خودتان و اطاعت از امام خودتان با بیم از دشمن» (کلینی، ۱۳۶۵، ج ۱: ۳۳۳)

 

 

رحلت امام صادق و تاویل مهدی

ارتحال امام صادق(ع) و فشارهایی که از خارج بر شیعیان اعمال می شد، سبب گردید تحلیل های نادرستی از علت غیبت صورت گیرد و انتظار به تیغ دو دمی تبدیل شد که دستگاه های ستم، با عوام فریبی و به منظور رسیدن به اغراض سیاسی خود، کوشیدند در جایی عنصر انتظار را از جامعه بگیرند و در جایی دیگر با تشدید آن، راه تلاش های عملی و سیاسی را در عینیت جامعه به روی آنان ببندند. در این بستر تاریخی است که فرقه های شیعی اسماعیلیه، ناووسیّه و فطحیّه به وجود آمدند.
اسماعیلیه مدعی شدند: اسماعیل، فرزند امام صادق (که در زمان حیات پدر فوت کرده بود) نمرده است و جانشین حقیقی امام صادق(ع) اوست و نخواهد مرد، مگر این که دنیا را تحت امر خود در آورد. بعدها، این تلقّی در میان اسماعیلیان پیش آمد که مقصود از مهدی پایان یافتن دوره ای از رسالت و آغاز دوره دیگری از آن است. در این دوره، پاره ای از احکام و آثار اسلام که تغییر یافته، اصلاح می شود. نخستین مهدی آنان، محمدبن اسماعیل (م:۱۹۸هـ ق.) بود. البته باید دانست که زیدیّه، بیشتر از اسماعیلیه، دست به تاویل مهدی زده اند و آن را شرط امام می دانستند. مهدویت، از نظر زیدیّه، همان امامت است که با ارشاد و هدایت مردم همراه باشد(شبیبی، بی تا: ۲۳۷) و ناووسیه، پیروان عجلان بن ناووس، به غیبت خود امام صادق(ع) باور یافتند و گفتند: ایشان وفات نیافته، بلکه غیبت کرده و باید تا بازگشت او، به عنوان مهدی، به انتظار نشست) (جنیدی، بی تا: ۵۰)

 

 

ضرورت تبیین عقلی غیبت

از زمانی که رابطه ظاهری و عینی شیعیان با امام خود بریده شده، تبیین فلسفه غیبت با بهره گیری از عقل و دلایل عقلی، از اهمیّت ویژه ای برخوردار گردید. برای بیشتر امامیه، این سؤال مطرح بود که مهدی کجاست و تا چه زمانی در پرده غیبت خواهد ماند و علت غیبت چیست؟(نعمانى، ۱۳۷۹: ۸۰)
از توجیه هایی که برای پدیده غیبت امام رواج یافته بود، بیان منسوب به خود امام است که به اسحاق بن یعقوب کلینی نوشت:
«نیاکانش، همگی، به ظاهر، بیعت حاکمان خود را به گردن داشته اند، اما او خود را مخفی ساخته تا با شمشیر قیام کند و بیعت هیچ حاکم جوری را بر گردن نخواهد داشت» (نعمانى، ۱۳۷۹: ۱۰۱)
در واقع، عصر غیبت، عصر آمادگی برای سرنگونی حکومت ستم و بیداد است (کلینی، ۱۳۶۵، ج۸: ۲۴۷) ولی این سخنان، چنانکه باید مخالفان را قانع نمی ساخت و با اوج گیری بحث های کلامی، وجود مجموعه های روایی کلینی، نعمانی و صدوق، پاسخ گوی نیاز روز نبود. ولی ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی، پیش از این عصر، از سده سوّم، فلسفه غیبت را براساس دیدگاه متکلمان بررسی کرده بود و از این نظر، پیش گام بحث های عقلی در حوزه فلسفه غیبت شمرده می شود.

 

 

الطاف خداوند در وجود امام غائب

وجود امام گرچه از دیدگان مردم غایب است دارای الطافی است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
۱ـ۵) حراست از دین خداوند
یکی از دلایلی که فقها در کشف احکام فرعی بر آن اعتماد کرده و بدان استناد می جویند اجماع است. درباره اعتبار اجماع وجوه مختلفی گفته شده است که مبتنی بر مبانی متفاوتی است که در مسأله اجماع وجود دارد. یکی از وجوه اعتبار اجماع وجهی است که به شیخ الطائفه مرحوم شیخ طوسی قدس سره نسبت داده شده است و آن قاعده لطف است.
تقریب استدلال بر اعتبار اجماع به قاعده لطف آن است که اگر فرض شود امت بر حکمی که خلاف حکم واقعی است اجتماع کنند و دلیلی از کتاب یا سنت بر حکم واقعی وجود نداشته باشد تا توسط آن ازاله شبهه شده و واقع روشن گردد، مقتضای قاعده لطف نسبت به آن حکم این است که بر خداوند متعال واجب باشد تا توسط امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ حکم حق را اظهار فرماید، یا مباشرتا و یا توسط اشخاصی که مورد وثوق حضرت هستند. بنابراین اگر در موردی علمای امت بر حکمی اتفاق کردند و خلاف آن ظاهر نشد معلوم می شود آن حکم موافق با واقع و قول معصوم است. (خراسانی، ۱۴۰۹ق: ص ۲۸۸ و ۲۸۹)
در اینجا به عبارات جمعی از علما در این رابطه اشاره می کنیم:
۱- سید مرتضی در کتاب «الذریعه» می فرماید: «ان العقل قد دل علی انه لا بد فی کل زمان من امام معصوم یکون ذلک لطفا فی التکلیف العقلی»؛ (آقا بزرگ تهرانی، ۱۳۹۰ق، ج ۲: ۶۰۶) «عقل دلالت می کند بر این که در هر زمانی احتیاج به امامی معصوم است که وجودش لطف است در تکلیف عقلی».
۲-محقق تستری در کتاب «کشف القناع» می فرماید: «الثالث من وجوه الاجماع ان یستکشف عقلا رأی الامام علیه السلام من اتفاق من عداه من العلماء علی حکم، و عدم ردهم عنه، نظرا الی قاعده اللطف التی لأجلها وجب علی الله نصب الحجه المتصف بالعلم و العصمه، فان من أعظم فوائده حفظ الحق و تمییزه من الباطل کی لا یضیع بخفائه و یرتفع عن أهله او یشتبه بغیره، و تلقینهم طریقا یتمکن العلماء و غیرهم من الوصول الیه، و منعهم و تثبیتهم عن الباطل أولا، او ردهم عنه اذا أجمعوا علیه»؛(کاظمی، ۱۳۱۷ق: ۱۱۴)«سوم از وجوه اجماع این است که عقلا رأی امام کشف شود از اتفاق مجموع علما بر حکمی غیر از امام علیه السلام در صورتی که آن ها را رد نکرده باشد به جهت قاعده لطف که به توسط آن خداوند حجتی عالم و معصوم را نصب کرده و از فوائد او حفظ حق و تمییز حق از باطل است تا حق به جهت خفای او ضایع نشده و از اهلش مرتفع نشود و یا این که حق به غیر آن مشتبه نگردد. و از طرف دیگر مردم را به راهی که برای علما و غیر علما ممکن الوصول باشد تلقین کرده و از باطل منع و دور نموده است و در صورتی که بر آن اجماع و اتفاق کردند آن ها را باز گردانند».
۲ـ۵) تربیت نفوس مستعد
برخلاف تصور عده‌ای که گمان کرده اند رابطه امام با مردم در زمان غیبت به طور کلی قطع می شود حق این است که در عصر غیبت رابطه آن حضرت به طور کلی قطع نشده بلکه طبق آنچه از مجموعه روایات استفاده می شود عده ای از نفوس قابل و مستعد از نور وجود آن حضرت استفاده برده و به حق گرویده اند.
پروفسور هانری کربن استاد دانشگاه سوربن پاریس می گوید: «به عقیده من مذهب تشیع تنها مذهبی است که رابطه هدایت الهی بین عالم انسانیت و خداوند را به طور مداوم حفظ کرده و ولایت را به طور زنده تا روز قیامت ثابت و مستمر نگه داشته است؛ زیرا یهود، نبوت را که رابطه ای بین خداوند و عالم انسانیت است در حضرت موسی علیه السلام ختم نموده است و اعتقاد به نبوت حضرت عیسی علیه السلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله ندارد و آن رابطه را بعد از حضرت موسی علیه السلام قطع شده می داند. و نصاری نیز بر حضرت عیسی توقف نموده اند. همچنین اهل سنت از مسلمین این رابطه را قطع کرده و بعد از ختم نبوت حضرت خاتم الانبیاء محمد صلی الله علیه و آله اعتقاد به این رابطه پیدا ننمودند. اما مذهب تشیع تنها مذهبی است که ولو معتقد به ختم نبوت در پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است، ولکن ولایت که رابطه هدایت و تکمیل است را بعد از رسول خدا بین انسان و خداوند قطع نمی داند»(طباطبایی، ۱۳۷۸: ۱۵)
علامه طباطبایی می فرماید: «امام کسی است که انسان را به امر ملکوتی که همراه اوست هدایت می کند،‌ پس امامت به حسب باطن نوع ولایتی است بر مردم در اعمالشان، و هدایت امامت همان ایصال به مطلوب است به امر خداوند،‌ نه مجرد ارائه راه که شأن و مقام نبی و رسول است»(طباطبایی، ۱۳۷۸: ۲۵۳ ـ ۲۶۰)
ایشان در جایی دیگر بر این معنا به آیه شریفه: «و جعلناهم أئمه یهدون بأمرنا» (انبیاء، ۷۳) و یا به آیه «و جعلنا منهم أئمه یهدون بأمرنا» (سجده، ۲۴) استدلال کرده اند.
ایشان در ذیل آیه اول می‌گوید: «ضمیر در جعلناهم به ابراهیم و اسحاق و یعقوب بر می گردد. و ظاهر قول خداوند: «ائمه یهدون بأمرنا» آن است که هدایت به امر جاری مجری مفسر برای معنای امامت است… و این هدایت جعل شده از شؤون امامت به معنای ارائه راه نیست؛ زیرا خداوند سبحان حضرت ابراهیم علیه السلام را بعد از اعطای نبوت به مقام امامت رسانید… و نبوت منفک از هدایت به معنای ارائه راه نیست، پس معنایی برای امامت در این آیه غیر از رساندن به مطلوب نمی ماند که همانا نوعی تصرف تکوینی در نفوس است به قرار دادن آن ها در مسیر کمال و نقل آن ها از موقفی معنوی به موقفی دیگر. و در صورتی که مراد به هدایت و امامت در این آیه تکوینی و عمل باطنی است،‌ مراد به امری که به آن هدایت انجام می گیرد امر تشریعی اعتباری نخواهد بود؛ بلکه مراد به امر در این آیه چیزی است که قول خداوند متعال: «انما أمره اذا أراد شیئا أن یقول له کن فیکون فسبحان الذی بیده ملکوت کل شیء»(یس، ۸۳) آن را تفسیر می کند. پس مراد به امر،‌ فیوضات معنوی و مقدمات باطنی است که مؤمنین به آن ها به توسط اعمال صالحه هدایت پیدا می نمایند،‌ و با رحمت خداوند به آن ها متلبس می گردند… پس امام همان رابط بین مردم و بین پروردگارشان در اعطای فیوضات باطنی و گرفتن آن ها از خداوند متعال است…» (طباطبایی، ۱۳۷۴،‌ ج ۱۴: ۳۰۴)
۳ـ۵) وجود امام،‌ سبب بقاء مذهب
جامعه شناسان و روانشناسان معتقدند که اعتقاد به وجود امام و رهبر ولو از نظرها غائب باشد اثر عمیقی در جوامع دینی داشته است؛ زیرا با اعتقاد به وجود رهبر و امام هر چند غایب باشد به دستورات او عمل خواهد شد.
در جنگ احد عمدا یا اشتباها در بین لشکر اسلام شایع شد که: «ألا قتل محمد صلی الله علیه و آله» محمد صلی الله علیه و آله کشته شد. این خبر که به مسلمین رسید هر کدام غیر از امام علی علیه السلام به طرفی فرار کرده و صحنه جنگ را ترک نمودند و عده ای به فکر پیوستن به دشمنان افتادند. ولی هنگامی که خبر کشته شدن پیامبر صلی الله علیه و آله تکذیب شد و مسلمین یقین به زنده بودن پیامبر صلی الله علیه و آله پیدا کردند دوباره با هم اجتماع نموده و به پیامبر صلی الله علیه و آله پیوستند. و لذا می بینیم که قرآن کریم به این حقیقت اشاره نموده و می فرماید: «و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل أفات مات أو قتل انقلبتم علی أعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضرالله شیئا و سیجزی الله الشاکرین»؛ (آل عمران، ۱۴۴) «محمد نیست مگر پیامبری از جانب خداوند که پیش از او پیامبرانی بودند و از این جهان درگذشتند اگر او نیز به مرگ یا شهادت درگذرد شما باز به دین جاهلیت باز خواهید گشت؟ پس هر کس مرتد شود به خدا ضرری نخواهد رسانید، خود را به زیان انداخته و هر کس شکر نعمت دین گذارد و در اسلام پایدار بماند البته خداوند جزای نیک اعمال به شکرگزاران عطا خواهد کرد».
جامعه شیعی با اعتقاد به وجود امام برای خود هیچ گاه احساس غربت نکرده بلکه دائما در انتظاری سازنده به سر می برد که این خود در بقاء مذهب و مکتب بسیار مؤثر است.
۴ـ۵) تأثیر وجود الگو در پیشرفت بشر
از امتیازات اساسی ادیان الهی به طور عموم این است که اگر به عقیده ای بشارت می دهند و یا این که تکالیفی را برای بشر عرضه می کنند در رتبه سابق بر آن، سعی در معرفی الگویی دارند که پیاده کننده دستورات در خارج و معتقد به عقیده خود است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی به طور وضوح به این حقیقت اشاره کرده آنجا که می فرماید: «ما امرتکم بشیء الا و قد ائتمرت به قبل ذلک، و ما نهیتکم عن شی‌ء الا و قد انتهیت عنه قبل ذلک»؛ «هیچ گاه امر به شییء نکردم مگر آن که خودم به آن امر قبلا عمل کردم و از هیچ چیز نهی نکردم مگر این که خودم قبلا دست از آن کار برداشتم».

 

Abstract:
Main goal of this study is the relationship between quality work life (including 8 components: adeuate payment, healthy and safe job, providing growth opportunity and continuous, legislation in organization, social correlation of working life, general space of life, social cooperation and correlation in work organization, improving human capabilities) and organizational commitment of the Melli Bank stuff of the Guilan Province.
The method of the descriptive research is in correlational type. Population includes all Melli Bank staff of the Guilan Province in year 2010-11 that among them 210 people who were chosen by random stratified sampling appropriate to the population, and the questionnaires to the population, and the questionnaires were distributed to them, two standard questionnaires: a quality of work life including 32 questions according to Likert Scale and organizational commitment including 94 questions based on Likert Scale were used.
The validity of the questionnaires was investigated by adaptation of reliable scientific references and studying by advisor and leader and it’s reliability was studied by primary investigation and 20 chosen samples from the population that by using Cronbach Alpha coefficient quality of work life questionnaire is 0.84 and for organizational commitment , the reliability has been measured 0.87.
The collected data in this study has been analyzed by using descriptive statistics (measuring frequency, percent, drawing graphs and tables) and inferential statistics (multiple variables regression analysis test and Pierson correlation coefficient test).
The results of the study indicate that:
1- There is a meaningful relationship between the quality of work life and organizational commitment of the Melli Bank of the Guilan Province. And among quality of work life: adequate payment, healthy and safe job, general space of life can be the best predictor for organizational commitment.
2- There is a positive and meaningful relation ship between the adequate payement and the organizational Commitment of staff.
3- There is a positive and meaningful relationship between the healthy and safe job and the organizational Commitment of staff.
4- There is a positive and meaningful relationship between providing growth opportunity and continuous safety and the Continuance Commitment of staff.
5- There is a positive and meaningful relationship between legislation in organization and the organizational Commitment of staff.
6- There is a positive and meaningful relationship between the social correlation of working life and the organizational Commitment of staff.
7- There is a positive and meaningful relationship between the general space of life and the organizational Commitment of staff.
8- There is a positive and meaningful relationship between the social cooperation and correlation and the organizational Commitment of staff.
9- There is a positive and meaningful relationship between improving human capabilities and the organizational Commitment of staff.
Key words: Quality of Work Life, Organizational Commitment, Meli Bank Staff.
1- Organizational society ↑

1-Quality of work life ↑
. SM khan ↑
. Jin- Wook Han, Do youg pyun, & Jae Hyun Ha. ↑
. Donald B Fedor, Steven Gald Well, David M Herold. ↑
. M Joseph Sirgy, David Efraty, Phillipsieyel, Dong- Jinlee. ↑
. Commitment ↑
. Affective commitment ↑
. Continuance commitment ↑
. Normative commitment ↑
. Matheiu, Zajac & Steers ↑
. Bateman, Strasser ↑
. Vandenberg and Lance ↑
. Sarminah samad ↑
. Champion Ruth ↑
. Job enrichment ↑
. Eric terist ↑
. Tavistock ↑
. Social- technical ↑
. Nadler and Lavler ↑
. Dales ↑
. Job design ↑
. Participative management ↑
. Effective leadership ↑
. Job satisfaction ↑
. Self- actualization ↑
. Performance ↑
. Intrinsically motivated ↑
. Absenteesm, Turnover ↑

۱ـ۳ ضرورت و اهمیت تحقیق

آگاهی از ویژگی‌های فیزیولوژیک و آنتروپومتریک ورزشکاران نخبه در یک رشته ورزشی خاص ممکن است به منظور بهینه کردن برنامه‌های تمرینی، با توجه به نیازمند‌ی‌های رشته مورد نظر، مفید باشد. از سوی دیگر کمبود شناخت عمیق و کافی از ورزشکاران نخبه، علاوه بر اینکه امکان تشخیص تفاوت‌های فردی بین آنها را میسر نمی‌سازد، همچنین ممکن است منجر به این شود که افرادی با قابلیت‌ها و ویژگی‌های فیزیکی نامناسب انتخاب شوند. بنابراین از نظر تئوریک آشنایی با نیازهای فیزیولوژیک و آنتروپومتریک یک ورزشکار نخبه امکان استعداد‌یابی علمی را میسر می‌سازد. (Bandyopadhyay, 2007)
اصلی‌ترین عوامل استعدادیابی عوامل وراثتی و محیطی هستند. آستراند[۱۳] (۱۹۹۰)، در بین عوامل وراثتی ویژگی‌های آنتروپومتری و فیزیولوژیکی را در شروع ضروری تر می‌داند. در بین عوامل محیطی رشد مهارت‌های پایه، تمرین، امکانات و برگزاری مسابقات ورزشی مطرح شده‌اند. بنابراین معیارهای شناسایی استعدادهای ورزشی به ترتیب ویژگی‌های آنتروپومتری، فیزیولوژیکی، مهارتی و روانی- اجتمایی هستند. از نظر زمانی در مرحله اول اندازه‌های آنتروپومتری و سپس ویژگی‌های فیزیولوژیکی سنجیده می‌شوند و در هدایت افراد مستعد در مرحله دوم در جریان مسابقات و تیم‌های محلی مهارت‌های ورزشی فراگیری و توسعه می‌یابند. و در مرحله سوم در باشگاه‌ها و تیم‌های ملی ویژگی‌های روانی- اجتمایی تقویت می‌شوند). اگر چه مطالعات زیادی در مورد ویژگی‌های فیزیولوژیک و آنتروپومتریک ورزشکاران رشته‌های ورزشی مختلف وجود دارد. (Bayios et al, 2006)
به هر حال مطالعات کمی در مورد نیمرخ فیزیولوژیک و آنتروپومتریک بازیکنان والیبال و مقایسه آن با بازیکنان هندبال وجود دارد. (Eston et al, 2006)

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

۱ـ۴ اهداف تحقیق

اهداف تحقیق به دو بخش:
۱-هدف کلی ۲- هدف اختصاصی تقسیم می‌شود.

 

۱ـ۴ـ۱ هدف کلی

بررسی و مقایسه تاثیر ابعاد آنتروپومتریک اندام فوقانی بر قدرت دست برتر والیبالیست‌ها و هندبالیست‌های دختر نوجوان شهرستان دامغان

 

۱ـ۴ـ۲ اهداف اختصاصی

۱ -بررسی تاثیر گستردگی انگشتان بر قدرت دست
۲-بررسی تاثیر ابعاد دست بر قدرت دست
۳-بررسی تاثیر طول انگشتان بر قدرت دست
۴-بررسی تاثیر پارامترهای محیطی بر قدرت دست
هدف کاربردی: در نظر گرفتن ابعاد آنتروپومتریک در کنار سایر عوامل به عنوان عاملی جهت استعداد یابی و مقایسه قدرت دست هندبالیست‌ها و والیبالیست‌ها

 

۱ـ۵ فرضیه‌های تحقیق

به دو بخش فرض کلی و فرضیه‌های اختصاصی تقسیم می‌شود:
فرض کلی: ابعاد آنتروپومتریک اندام فوقانی بر قدرت دست و الیبالیست‌ها و هندبالیست‌های دختر نوجوان شهرستان دامغان تاثیر دارد و قدرت دست والیبالیست‌ها از هندبالیست‌های مورد تحقیق حاضر بیشتر است.

 

۱ـ۵ـ۱ فرضیه‌های اختصاصی

 

 

قطر مچ و محیط ساعد به طور معنی‌دار بر قدرت دست تاثیر دارد.

گستردگی انگشتان به طور معنی‌دار بر قدرت دست تاثیر دارد.

طول دست به طور معنی‌دار بر قدرت دست تاثیر دارد.

طول انگشتان به طور معنی‌دار بر قدرت دست تاثیر دارد.

پارامترهای محیطی انگشتان به طور معنی‌دار بر قدرت دست تاثیر دارد.

اندازه دست هندبالیست‌ها به طور معنی‌دار بزرگتر از والیبالیست‌ها است.

قدرت دست والیبالیست‌ها به طور معنی‌دار بزرگتر از هندبالیست‌ها است.

با افزایش سن، به طور معنی‌دار قدرت دست تغییر می‌کند.

۱ـ۶ متغیرهای تحقیق

متغیر مستقل: شامل اندازه‌های آنتروپومتریک اندام فوقانی دختران والیبالیست و هندبالیست می‌شود.
متغیر وابسته: قدرت دست

 

۱ـ۷ محدودیت‌های قابل کنترل

 

 

دامنه سنی

سابقه شرکت در تمرین در رشته مورد نظر

سطح ورزشکار

سابقه آسیب دیدگی در دست برتر

۱ـ۸ محدوده غیر قابل کنترل

 

 

حالات روانی، انگیزشی و تغذیه‌ای

تاثیر خستگی بر انجام تست

گرم شدن بخش مورد نظر به میزان لازم قبل از انجام تست

مواردی چون خصوصیات ژنتیکی و خصوصیات فردی

۱ـ۹ تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها

آنتروپومتری:
آنتروپومتری[۱۴] شاخه‌ای از علم انسان شناختی جسمانی است که خود شاخه‌ای از علم انسان شناسی می‌باشد (امامی میبدی، فراهانی، ۱۳۵۷).
پیکر سنجی:
ریشه لغوی «پیکرسنجی ورزشی»[۱۵] به حرکت، انسانها و اندازه‌گیری باز می‌گردد. به بیان دیگر این دانش عبارت از مطالعه اندازه، شکل، ترکیب، تأثیر بلوغ و عملکرد کلی بدن انسان می‌باشد.
پیکر سنجی بررسی و مطالعه ابعاد، شکل، ترکیب، تاثیرات بدن، بلوغ و عملکرد بدن انسان برای استفاده، مقایسه و دسته بندی‌های انسان شناختی است که شامل اندازه‌گیری‌های بدن، (قد، وزن، طول، پهناها، محیط‌ها، درصد چربی و تیپ بدنی) می‌باشد.
دانشمندان علوم ورزش، پزشکان و متخصصین، از فنون مختلف پیکر سنجی در امور مهمی چون کشف استعداد‌های ورزش، سنجش ترکیب بدن، سنجش نتیجه تمرینات و قابلیت‌های جسمانی سود می‌برند. یکی از مهمترین کاربردهای پیکر سنجی در ورزش، تعیین سوماتوتایپ یا نوع بدن و انتخاب افراد مناسب برای ورزش‌های اختصاصی است. سوماتوتایپ دارای سه جزء آندومورف (چاق پیکری)، مزومورف (عضلات پیکری) و اکتومورف (لاغر پیکری) است. (نادری، ۱۳۷۶).
پیکر سنجی ورزشی به طور گسترده در زمینه الگوهای طبیعی رشد در کودکان و بررسی عوامل مؤثر آن با توجه به ورزش و تغذیه به کار گرفته شده است. در مطالعات ژنتیک، نقش فعالیت‌های جسمانی متفاوت در چگونگی اسکلت بندی انسان و همچنین بهداشت عمومی از موارد کاربرد این دانش است.
قدرت عضلانی:
توانایی یا آمادگی یک عضله یا گروهی از عضلات برای وارد کردن حداکثر فشار یا نیرو به یک مقاومت ثابت یا متحرک فقط برای یک بار، را قدرت عضلانی[۱۶] گویند. دو نوع قدرت بر اساس نوع انقباض وجود دارد:قدرت ایستا[۱۷] و قدرت پویا[۱۸]. قدرت ایستا نیرویی است که در برابر مقاومت ثابت ایجاد می‌شود، مثل هل دادن دیوار، در حالی که قدرت پویا با حرکت همراه است. (گودرزی، رجبی، ۱۳۸۷)
توان:[۱۹]
اگر مقدار زیادی نیرو، در حداقل زمان ایجاد شود، یک حرکت توانی به وجود می‌آید. (همان)
قدرت فشردن دست:
قدرت فشردن دست، در واقع یک متغیر فیزیولوژیکی است که برای سنجش قدرت ورزشکاران استفاده می‌شود؛ و اشاره به قدرت و نیروی عضلانی‌ای دارد که آنها با دستهایشان تولید می‌کنند. نتیجه آن خم کردن قوی همه مفاصل انگشتان و مچ با حداکثر نیرو در وضعیت خاص است که تحت تاثیر تعدادی از عوامل مانند سن، جنس و اندازه بدون قرار می‌گیرد (Shyamal et al, 2009)
ارزیابی قدرت گرفتن معتبر، آسان، سریع و بدون خطر می‌باشد و معمولا توسط دینامومتر[۲۰] اندازه‌گیری می‌شود. (Ibid)
استعداد یابی:
استعداد در فرهنگ‌های لغت به معنای «توانایی ویژه و طبیعی» و «ظرفیت دستیابی به موفقیت» تعریف شده است. با بهره گیری از این تعریف، استعدادیابی ورزشی را می‌توان شناسائی پتانسیل‌های بالقوه ویژگی‌های انسانی که تحت تاثیر عوامل مختلف ژنتیکی، جسمانی و رفتاری قرار دارد، معرفی کرد فرایند استعدادیابی رویکردی برای کشف استعداد ورزشی به منظور شرکت در برنامه‌های تمرینی سازمان یافته و تخصصی و در نهایت هدایت و معرّفی نخبه‌های ورزشی به سوی باشگاه‌ها و فدراسیون‌ها برای ارتقای قابلیت‌ها و مهارت‌های تخصصی می‌باشد (ابراهیم، ۱۳۸۳)
ورزشکار نوجوان:
در این تحقیق به افرادی که در دامنه سنی ۱۳ الی ۱۷ سال قرار داشته و سابقه ۲ الی ۳ سال شرکت منظم در تمرینات (۲ جلسه در هفته) را داشته و دارای تجربه شرکت در مسابقه استانی هستند اطلاق می‌شود.

 

فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش

 

۲-۱ مقدمه

 

(۳-۱)

 

 

 

 

با دقت در رابطه ۳-۱، می­توان اظهار داشت که متغیر M بطور کامل حذف نگردیده، بلکه تاثیر آن کاهش یافته است؛ چراکه متغیر کلاس سفر© دربرگیرنده سودآوری پولی شرکت از مسافر می­باشد.
شکل۳- ۳ تأثیر در نظر گرفتن معیار Dc در تعیین ارزش مسافران را نشان می­دهد. همان‌گونه که در شکل نشان داده شده است، ۲ مسافر با R و F مساوی و Dc متفاوت وجود دارند. مدل RF که در مرحله قبل تعیین شد، ارزش این ۲ مسافر را یکسان در نظر می­گیرد درحالی‌که در دنیای واقع ارزش این دو برابر نمی ­باشد. با اضافه شدن Dc ارزش­ها بصورت مناسب­تری تخصیص یافته و نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

شکل۳- ۳ مقایسه مدل RF و DFR

به‌عنوان نتیجه این گام، می­توان عنوان کرد که مدل DcFR نتایج بهتری نسبت به سایر روش­ها تا به این مرحله تولید کرده است.

 

گام سوم: اثبات وجود معیار L:

یکی از مشکلات مدل RFM اینست که نمی ­تواند مشتریان باسابقه را از مشتریان جدید تشخیص دهد[۱۵۲]. عدم در نظر گرفتن طول مدت زمان[۱۴۶](L) ارتباط مشتری با سازمان می ­تواند در نتایج بدست آمده در تعیین ارزش مشتریان اشکالاتی ایجاد کند. همان‌گونه که پیش از این بیان شد، وفاداری مشتری، وابسته به ارتباط بین سازمان و مشتری است و واضـح است که کلید وفـاداری مشتری، داشتن یک ارتباط طولانی مـدت با وی است[۷۷, ۱۵۲]. ازاین‌رو در مقاله [۱۵۲] مدل RFM توسعه داده شد و مدل LRFM مطرح گردید. در مدل LRFM تأثیر طول مدت زمان ارتباط مشتری با سازمان نیز در نظر گرفته شده است. طول مدت زمان(L) ارتباط مشتری با سازمان را می­توان بصوت زیر تعریف کرد:
مدت زمان سپری‌شده از اولین خرید تا آخرین خرید صورت گرفته توسط مشتری[۱۵۲].
با توجه به شرایط خاص موجود در صنعت حمل­ونقل، می­توان نتیجه گرفت که وجود معیار L می ­تواند تأثیر بسزایی در تعیین ارزش مسافران داشته باشد. همان‌گونه که در تعریف سفر عنوان شد، سفر یک پدیده دائمی نیست. بسیاری از مسافران تعـداد معـدودی سفـر را در طـول یک دوره زمـانی خـاص انجام می­دهند(دسته اول) و از سوی دیگر، تعداد معدودی از مسافران، مسافرت­های زیادی را در طول یک دوره زمانی خاص انجام می­دهند(دسته دوم). مسافران کثیرالسفر در اکثر مواقع، R بهتری نسبت به مسافران دسته اول دارند؛ و این در حالیست که در بین مسافران دسته اول احتمالاً مسافران وفاداری بوده که تعداد مسافرت­های کمی داشته و در نتیجه میزان R آن‌ ها پایین است. صرف در نظرگیری معیار R می ­تواند شرکت­های هوایی را از توجه و برنامه ­ریزی برای مسافران وفادار دسته اول بازدارد؛ لذا پیشنهاد می­ شود به‌منظور جلوگیری از تأثیرات نامطلوب این تنوع در نتایج تحلیل، از متغیر L و R در کنار هم استفاده شود.
نکته قابل توجه در بحث متغیرهای L و R آنست که این دو متغیر در کنار یکدیگر قرار دارند و نه در مقابل هم. معیار L به بررسی میزان وفاداری مشتری از ابتدای تعامل با سازمان می ­پردازد و معیار R به میزان وفاداری مشتری نسبت به سازمان در دوره زمانی اخیر.
در شکل۳- ۴ تأثیر در نظرگیری متغیر L بر تعیین ارزش مسافران مورد بررسی قرار گرفته شده است.

شکل۳- ۴ مقایسه مدل LDFR و DFR
همان‌گونه که در شکل۳- ۴ نشان داده شده است، مدل LDcFR توانسته تفکیک پذیری بهتری را بدنبال داشته باشد؛ لذا می­توان ادعا کرد که مدل LDcFR مدل جامع­تر و مناسب­تری در تعیین ارزش مسافران نسبت به سایر مدل­های موجود می­باشد.
به‌منظور ارزیابی مدل LDcFR، مجموعه ­ای شامل تراکنش­های ۲۰۰ مسافر شرکت هواپیمایی ماهان مورد بررسی قرار گرفته است. در این مجموعه علاوه بر داده ­های مربوط به متغیرهای LDcFR به ازای هر مسافر، ارزش مسافر از منظر شرکت نیز موجود می­باشد؛ ازاین‌رو پس از تعیین ارزش مسافران با بهره گرفتن از مدل LDcFR، نتایج بدست آمده باارزش موجود مقایسه شده تا کیفیت مدل مشخص شود. نتایج حاصل از ارزش مشتریان در هواپیمایی ماهان و ارزش تعیین شده توسط مدل LDcFR، نشان از موفقیت ۸۰ درصدی مدل دارد.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

خوشه­بندی

تعیین متغیرهای L، Dc، F و R برای هر مشتری، چندان نمی ­تواند کمکی به ایرلاین مربوطه کند. شرکت­ها بدنبال شناسایی دسته مشتریان هدف بوده تا بتوانند خدمات مناسب به آن‌ ها ارائه دهند. برای دستیابی به این هدف، خوشه­بندی مشتریان یکی از تکنیک­های مؤثر و پرکاربرد می­باشد. همان‌گونه که در فصل قبل بیان شد، الگوریتم­های گوناگونی برای خوشه­بندی مشتریان توسعه داده شده است که معروف­ترین و پرکاربردترین آن‌ ها، الگوریتم k-means می­باشد. الگوریتم k-means علیرغم سادگی ذاتی، دارای دو مشکل عمده می­باشد:

 

 

وابسته بودن به انتخاب مراکز اولیه

تاثیرپذیری از داده ­های پِرت

این مشکـل­ها سبب شده تا از روش­های دیگری در کنار الگـوریتم k-means استفاده شود تا ضمن حفـظ ویـژگی­های این الگوریتم، مشکلات آن نیز برطرف شود. یکی از روش­های رایج برای حل مشکل k-means و بهبود آن، ترکیب این الگوریتم با الگوریتم­های تکاملی است. الگوریتم­های تکاملی با توجه به خاصـیت تکراشونده­ای که داشته می­توانند نقاط بهینه­ای را به‌عنوان مراکز خوشه ­ها یافته و از به دام افتادن الگوریتم k-means در بهینه محلی جلوگیری کنند.
یکی از الگوریتم­های تکاملی جدید که به دلیل سرعت و دقت بالا، در فرایند خوشه­بندی بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد، الگوریتم رقابت استعماری می­باشد. با توجه به سرعت و دقت بالای این الگوریتم در این تحقیق، از ICA به‌منظور خوشه­بندی مسافران استفاده خواهد شد. الگوریتم رقابت استعماری الهام گرفته شده از فرایند اجتمـاعی-سیاسی جهـان واقعی بوده که شرح کامل آن در بخش ‏۲-۴-۲-۲-۲ ارائه گردید. علیرغم سرعت بالای این الگوریتم در دستیابی به بهینه­ترین جواب، ICA دارای نقاط ضعفی نیز بوده که در بخش بعد شرح داده شده است.

 

نارسایی الگوریتم رقابت استعماری

همان‌گونه که در فصل قبل اشاره شد، ۲ مفهوم اساسی در جستجوهای الگوریتم­های تکاملی وجود دارد؛ جستجو(Exploration) و بهره­برداری(Exploitation). در الگوریتم رقابت استعماری، این دو مفهوم در فرایند جذب پیاده­سازی می­شوند. یکی از مشکلات موجود در پیاده­سازی سیاست جذب، استفاده از زاویه Ɵ است. اگرچه در تئوری الگوریتم رقابت استعماری، وجود زاویه Ɵ یک نقطه قوت بحساب می­آید، اما وجود این زاویه در پیاده­سازی، مشکلاتی را بوجود می­آورد. در شکل۲- ۲۹، به دلیل ۲ بُعدی بودن فضا مفهوم زاویه Ɵ به‌خوبی نشان داده شده است. قاعده کلی آنست که در فضای جستجو n بُعدی(n>2)، نیاز به تعریف n-1 زاویه Ɵ است؛ که پیاده­سازی آن می ­تواند مشکلاتی را بوجود آورد. از سوی دیگر، با توجه به آنکه سیاست جذب با مفهوم بردار سروکار دارد، لذا در پیاده­سازی نیاز به پیاده­سازی مفاهیم هندسه برداری بوده که گاها سخت بوده و می ­تواند باعث کاهش سرعت الگوریتم نیز شود. ازاین‌رو در بخش‏۳-۲-۲-۲-۲ روش جدیدی برای پیاده­سازی سیاست جذب، مستقل از مفهوم بردار و Ɵ ارائه‌شده و در فصل بعد این روش ارزیابی شده است.

 

توسعه ICA

یکی از مفاهیم اساسی در استعمار، مفهوم “اقبال عمومی[۱۴۷]” است. این مفهوم اشاره به تمایل افراد جامعه به مستعمره شدن دارد. در طول تاریخ موارد بسیاری وجود دارد که علیرغم قوی­تر بودن کشور مستعمره از کشور استعمارگر، به دلیل افزایش نارضایتی مردم از سیاست­های موجود، کشور قوی­تر مستعمره شده است. به‌عنوان‌مثال، در جنگ ایران و اعراب در زمان امپراطوری ساسانیان، بسیار از مورخان، عدم حمایت مردم از امپراطوری و تمایل آن‌ ها به اسلام­گرایی را ازجمله عوامل اصلی شکست امپراطوری ساسانی معرفی کرده ­اند. ازاین‌رو، توجه به تمایل افراد جامعه به مستعمره شدن و نارضایتی آن‌ ها از سیاست­های فعلی می ­تواند عاملی مؤثر بر حرکت کشور به سمت استعمارگر و مستعمره شدن آن باشد. از این پس مفهوم اقبال عمومی با It نشان داده می­ شود. مفهوم It همانند مفهوم سرعت در الگوریتم PSO، [۱۴۸]BA و… است. این اقبال عمومی در هر بار تکرار، با توجه به موقعیتی که کشور در آن قرار گرفته است، متفاوت خواهد بود و باید بروزرسانی شود. اگرچه مفهوم “اقبال عمومی” به معنای تمایل افراد جامعه به تغییر نظام موجود و پیروی از یک نظام جدید است، اما این نظام جدید، هر نظامی نمی ­تواند باشد. درواقع، مردم با بررسی شرایط استعمارگرها، به سمت آن استعمارگر که می­­تواند شرایط بهتری را برای آن‌ ها به ارمغان بیاورد تمایل یافته و حاضر به پشتیبانی از آن هستند. این استعمارگر بهترین استعمارگر(impbest) موجود بوده و مردم حاضر به حمایت از آن می­باشند. به‌عنوان نتیجه، می­توان “اقبال عمومی” را عامل تأثیرگذار بر مستعمره شدن یک کشور دانست که تحت تأثیر ۲ عامل می­باشد:

 

 

میزان نارضایتی از نظام فعلی

میزان تمایل به یک استعمارگر خاص

گاهی اوقات، مردم به حدی از وضعیت فعلی ناراضی بوده که تنها هدفشان رهایی از وضعیت فعلی است و در شرایطی دیگر، مردم چنان مجذوب یک استعمارگر شده که هدفشان چیزی جز پیروی از آن کشور نیست. در این توسعه، برای کنترل این ۲ عامل از ۲ متغیر و استفاده شده است. در ادامه و در رابطه ۳-۲ نحوه بروزرسانی It و نحوه تعیین موقعیت جدید کشور در فضای جستجو نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

(۳-۲)

در رابطه ۳-۲، و به ترتیب اقبال عمومی و مکان جدید کشور بوده و مکان فعلی کشور می­باشد.

 

استخراج ارزش جهت بازاریابی

در ۲ مرحله قبل از فاز تعیین ارزش، مدل RFM برای تعیین ارزش مسافران در صنعت حمل­ونقل توسعه داده شد و روشی برای خوشه­بندی مشتریان ارائه گردید. با اجرای این ۲ مرحله، تعدادی خوشه از مسافران تشکیل می­ شود که در هر خوشه مسافرانی با ویژگی­های L، Dc، F و R شبیه به­هم وجود دارند. سوالی که در اینجا مطرح می­ شود آنست که کدام دسته از مشتریان باارزش­تر می­باشد؟
اگرچه مدل RFM قدرت زیادی در تعیین ارزش مشتریان دارد، اما مبنای این مدل بر اساس نگاه به گذشته مشتریان است. مدل RFM بشرطی می ­تواند یک مدل مناسب در تعیین ارزش مشتریان باشد که، رفتار آینده مشتری شبیه رفتار گذشته وی باشد[۱۵۳]. بر همین اساس، به‌منظور تعیین مشتریان باارزش آینده، بایستی آینده آن‌ ها نیز تعیین شده و ملاکی برای تصمیم ­گیری قرار گیرد. بدین منظور، از روش زنجیره مارکوف برای پیش ­بینی وضعیت آینده مشتریان استفاده خواهد شد. هدف از استفاده از زنجیره مارکوف، پیش ­بینی متغیرهای فاصله(Dc)، فرکانس(F)، تازگی® و طول مدت زمان(L) آینده مشتریان است. در ادامه نحوه استفاده از زنجیره مارکوف در پیش ­بینی ارزش آینده مشتری شرح داده شده است.

 

الگوریتم استخراج ارزش

روند کلی در تعیین ارزش آینده مشتری با بهره گرفتن از زنجیره مارکوف بصورت زیر است:

 

 

خوشه­بندی داده ­های تراکنشی مسافران و تعیین مراکز خوشه ­ها.

تشکیل ماتریس گذار و قرار دادن مقدار هر یک از مراکز خوشه ­ها به‌عنوان گذارهای موجود در ماتریس­.

 

 

نهادی شده

 

 

تجسدی

 

 

 

سرمایه فرهنگی

 

 

اشیاء مادی، کالاهای فرهنگی و رسانه‏ای مانند نوشته‏ها، کتاب ها، نقاشی ها، ابزارهای موسیقی

 

 

عینیت بخشیدن به سرمایه فرهنگی از طریق مدارک دانشگاهی و تحصیلی فنی، حرفه ای، فرهنگی و هنری

 

 

توانایی ها و دانایی های ذهنی و مهارت های عملی و تجربی و رفتاری در باورها، ارزش هاونگرش ها

 

 

رابطه هبیتاس و سرمایه
بوردیو ازابزار هبیتاس برای تبیین تشابه و تجانس میان مردم بهره برد. او درتمایز به روشنی با بهره گیری ازمفاهیم سرمایه اقتصادی و سرمایه فرهنگی و استفاده ازواژه میانجی هبیتاس که ازآن به مثابه الگوهای اندیشه درک، مصرف و سبک زندگی تعبیر می کرد، به تبیین مدلی جهت ساختار طبقاتی و بازتولید طبقه دست زد. او معتقد بود که مردم، موقعیت طبقاتی خود را درونی می کنند و آن را از طریق انتخاب های فرهنگی خویش بیان می دارند (خادمیان، ۱۳۸۸: ۱۰۱-۱۰۰). این انتخاب های فرهنگی همان تفاوتی است که ازداوری زیبایی شناختی ناشی می شود که همانا به منزله نوعی توانایی و مهارت اجتماعی است که ازتربیت و پرورش طبقاتی نشأت می گیرد؛ بدان معنا که درک ارزش یک نقاشی، یک قطعه شعر یا یک موسیقی دلپذیر به یقین مبین این نکته است که فرد دارای مهارت های خاصی است یا به گفته واکوانت برکد نمادین خاصی چیرگی دارد که خود نیازمند دراختیارداشتن نوع مناسبی ازسرمایه فرهنگی است (استونز، ۱۳۸۱: ۳۳۸)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
رابطه میدان و سرمایه:
درواقع سرمایه به میدان معنا می بخشد؛ به گونه ای که حجم و ترکیب انواع سرمایه ها نزد فرد، جایگاه وی را درسلسله مراتب میدان تعیین می کند؛ به عبارتی، می توان هرمیدان را ازطریق نوع ومیزان سرمایه موجود درآن شناسایی نمود. مفهوم ساختار نیز با توجه به دومفهوم میدان و سرمایه تعریف می گردد؛ بدین ترتیب، ساختار عبارت است ازمجموعه پایگاه هایی که با توجه به حجم و ترکیب سرمایه موجود درآن ها قابل مقایسه با یکدیگرند. منازعه درون هرمیدان برای دست یابی به میزان بیش تری ازسرمایه صورت می گیرد (فاضلی، ۱۳۸۲: ۳۸).
چگونگی ارتباط سرمایه با میدان و هبیتاس
بوردیو درخصوص چگونگی تأثیرات سرمایه های اقتصادی و فرهنگی با الهام گرفتن ازنقش بردارها درعلم فیزیک، معتقد بود، میدان را هم می توان برآیند تأثیرنیروهای مخالف با یکدیگر تصور کرد که این همان مفهوم متقاطع بودن است و فرض وی این بود که سرمایه اقتصادی و فرهنگی مانند دوقطب رودررو درمیدان اجتماعی عمل می کنند؛ بنابراین، می توان میدان را به صورتی نمادین مانند مربعی شامل دومحور متقاطع توصیف نمود که یک محور آن سرمایه اقتصادی (ازمثبت به منفی) و محور دیگر نیز سرمایه فرهنگی (ازمثبت به منفی) می باشد. بدین ترتیب، بوردیو استدلال می کرد که میدان ها می توانند به صورتی ترسیم شوند (مانند شکل زیر) که دریک قطب، جایگاه غالب اقتصادی و جایگاه مغلوب فرهنگی و درقطب دیگر، جایگاه غالب فرهنگی و جایگاه مغلوب اقتصادی قرارگیرد.البته ازمنظر وی، محور اقتصادی عمودی است، زیرا سرمایه اقتصادی، توان مندی و قدرت بیش تری نسبت به سرمایه فرهنگی دارد؛ اگرچه برخورداری هم زمان ازهردوی آن ها درمیدان قدرت بسیار سودمند خواهند بود؛ با این حال، درمیدان فیزیکی، لزوماً مرزهای مشخصی وجود ندارد، بلکه بیش تر افت نیروها درحاشیه ها رخ می دهد؛ به طوری که میدان نیرو تنها وقتی وجود دارد که آثارش نیز وجود داشته باشد؛ ولیکن درمیدان اجتماعی برخلاف میدان فیزیکی، مرزها و ارزش سرمایه های حاکم برآن تا حد زیادی روشن می باشند (همان: ۱۳۲-۱۳۱)
عکس مرتبط با اقتصاد
سرمایه اقتصادی (+)
سرمایه فرهنگی (+)
سرمایه فرهنگی (-)
سرمایه اقتصادی(-)
بدین ترتیب، بوردیو معتقد است درهرمیدانی، توزیع سرمایه ها، قدرت متفاوتی را به عاملان اجتماعی می دهد که این تفاوت قدرت، روابط اجتماعی خاصی را نیز برقرار می سازدکه هدف شان تداوم حاکمیت و سلطه دردرون میدان است؛ بنابراین، اگر بخواهیم دراین فرایند، جایگاه هبیتاس را مشخص کنیم و چرخه هبیتاس و میدان را نیز نشان دهیم، باید بگوییم: توزیع سرمایه ها، ساختار میدان را ترسیم می کند؛ این ساختارها هبیتاس هایی را درافراد و گروه ها ایجاد می کند و آن ها را به سوی موضع گیری هایی برسردست یابی به سرمایه ها رهنمون می سازد که این موضع گیری ها، میان افراد و گروه ها تنش ایجاد می کند و این تنش ها نیز خود به تغییر ساختار ها می انجامد (بوردیو، ۱۳۸۱: ۹۶)
د) سبک زندگی
با توجه به این که درصفحات پیشین، برخی ازمفاهیم کلیدی بوردیو را بنا به مقتضیات این تحقیق، معنا نموده و نقش هریک را درشکل گیری سبک زندگی آشکار ساختیم، لاجرم دراین قسمت، ابتدا فرایند شکل گیری سبک زندگی را توضیح داده و سپس نقش سایرمفاهیم را درایجاد آن شرح خواهیم داد.
دسته بندی‌های سبک زندگی که از طریق کاربست الگوهای بوردیویی به دست می‌آید، صرفاً توصیف مجموعه‌ای از واقعیات نیست، بلکه از آن جهت که اجازه پیش بینی سایر اوصاف و خصایل را می دهد، نقش تبیین گر دارد و می تواند قدرت پیش بینی برخوردها، دوستی و امیال را ایجاد نماید (بوردیو، ۱۳۸۰: ۳۹ ) بدین ترتیب، تحلیل بوردیویی دارای دوجنبه تبیینی است: یکی، جنبه آشکارتر ارتباط جایگاه اجتماعی، منش و سبک زندگی است و دیگری، طبقه بندی‌های سبک زندگی است که به سبب قدرت پیش بینی‌اش، دارای جنبه تبیینی می باشد؛ ازاین رو، تبیین و تحلیل بوردیو، از مناسب‌ترین تحلیل سبک زندگی برخوردار است.
بنابراین، سبک زندگی، محصولات سیستماتیک ریختار هستند که درروابط متقابل شان و به کمک شاکله های (طرح های) ریختار درک می شوند؛ و به نظام های نشانه ای تبدیل می شوند و به صورت اجتماعی مورد ارزیابی و قضاوت قرار می گیرند (ممتاز، کوچه بازاری و…) دیالکتیک شرایط و ریختار، اکسیری است که توزیع سرمایه و طرازنامه رابطه قدرت را به نظام تفاوت ها و ویژگی های متمایز تبدیل می کند، یعنی به توزیع سرمایه نمادین و سرمایه مشروعی که حقیقت عینی اش به درستی شناخته نمی شود (بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۴۱)
همان طور که درشکل ۱ نیز مشاهده می شود، بوردیو قصدداشته روابط میان شرایط وجودی، عادت واره و سبک زندگی را نشان دهد که به نظر می رسد، وی معتقد است، افراد وگروه ها دریک جامعه، دارای موقعیت های متفاوتی هستند (که همان فضای اجتماعی است)؛ که آنان با درونی کردن این موقعیت ها و نمادهای آن، یک نظام طبقه بندی اجتماعی را درذهن خود پدید می آورند؛ این نظام، مجموعه ای ازترجیحات و انتخاب ها (ازطریق سلیقه ها) را درذهن افراد تولید می کند که معنا و ارزش شان ازخلال روابط و تضادهایشان درک می شود؛ به عبارت دیگر، معنایشان ذاتی نیست، بلکه رابطه است. این ترجیحات و انتخاب ها وقتی درمحدوده توانایی ها یا ناتوانی های اقتصادی و نمادین (یعنی همان سرمایه ها) درقالب کنش ها و دارایی ها بروز یابد، سبک های زندگی متمایز را پدید می آورد؛ به دیگر سخن، نظام اجتماعی بازتولید می شود؛ درارتباط میان دوظرفیت که عادت واره را تعیین می کند، ظرفیت تولید فعالیت ها وکارهای قابل طبقه بندی و ظرفیت تفکیک و درک اهمیت این فعالیت ها و محصولات (یعنی همان سلیقه ها) آن چه جهان اجتماعی را به نمایش می گذ ارد، یعنی فضای سبک زندگی شکل می گیرد (Bourdieu,1984: 170 )
بنابراین، به طور خلاصه، براساس مدل تحلیلی بوردیو، شرایط عینی و وجودی زندگی و موقعیت فرد درساختار اجتماعی به تولید منش خاص منجر می شود، منش نیز مولد دودسته نظام است؛ یکی نظامی برای طبقه بندی اعمال و دیگری، نظامی برای ادراکات و شناخت ها یا همان سلیقه ها که به نظر می رسد نتیجه نهایی تعامل این دونظام، سبک های زندگی را ایجاد می کند؛ بنابراین، سبک زندگی، همان اعمال و کارهایی است که به شیوه ای خاص، طبقه بندی شده و حاصل ادراکات خاصی می باشد؛ بدین صورت، سبک زندگی تجسم یافته ترجیحات افراد است که به صورت عمل درآمده و قابل مشاهده می باشد؛ یعنی الگویی غیرتصادفی بوده و دارای ماهیت طبقاتی است (فاضلی، ۱۳۸۱: ۴۵)
با توجه به این که به فرایند شکل گیری سبک زندگی ازمنظر بوردیو اشاره گردید، می بایست برای درک صحیح و کامل نظرات وی درمورد سبک زندگی، نقش برخی ازمفاهیم اصلی اش دراین فرایند را مورد مداقه قراردهیم.
همان طور که قبلاً نیز اشاره شد، بوردیو درکتاب تمایزش، برای شکل گیری کنش یا عمل، به چگونگی ارتباط میان سه مفهوم عادت واره، سرمایه و میدان پرداخت که به نظر می رسد، آن چه که _اصطلاحاً_ به عنوان نخ تسبیح این سه مهره یا مفهوم ازاهمیت خاصی برخوردار است، مفهوم سلیقه درمنظر بوردیو می باشد که خود وی نیز درنمودار فرایند شکل گیری سبک زندگی به آن اشاره نموده و نقش کلیدی آن را یادآورشده است؛ ازطرفی، بوردیو براین باوراست که الگوهای مصرف اصلی ترین عوامل ایجاد کننده سبک های زندگی‌اند (باکاک، ۱۳۸۱: ۹۹) براین اساس، اهمیت مفهوم سلیقه _که مهم ترین عامل انتخاب درچگونگی مصرف درابعاد گوناگون است_ دوچندان می شود؛ به گونه ای که بوردیو ذوق و سلیقه را فرمول مولد سبک زندگی معرفی کرده و معتقد است: ذایقه و ترجیحات زیباشناختی متفاوت، سبک های زندگی متفاوتی را ایجاد می کنند؛ به گونه ای که پیش تر نیز به آن اشاره شد، که سبک زندگی درواقع، عینیت یافته و تجسم یافته سلیقه و ترجیحات افراد می باشد (همان: ۹۶).
اگرچه کتاب تمایز، اساساً جامعه شناسی سلیقه بوده و بوردیو نیز به طور مبسوط این مفهوم را مورد مداقه و بررسی کامل قرارداده است؛ ولیکن ما دراین مجال، به طور مقتضی و گذرا آن را مرور نموده و سپس به چگونگی ارتباط این مفهوم با سایر مفاهیم اصلی و مهم ایشان ازجمله سبک زندگی خواهیم پرداخت.
سلیقه، یعنی گرایش و توانایی تصرف (مادی و نمادین) مقوله معینی ازابژه ها یا اعمال طبقه بندی شده و طبقه بندی کننده، ضابطه زاینده سبک زندگی است. مجموعه متحدی ازترجیحات تمایزبخش که قصد ابرازگری واحدی را درمنطق خاص هرخرده فضای نمادینی مانند مبلمان، پوشاک، زبان یا حرکات وسکنات بدنی به نمایش می گذارد.
فرایند شکل گیری سبک زندگی
(بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۴۰)
شکل۱
نظام شاکله های زاینده کردوکارهای قابل طبقه بندی
سبک زندگی ۱ نظام کردوکارهای طبقه بنیدی شده و طبقه بندی کننده یانشانه های متمایز (سلیقه ها)
شرایط وجودی عیناً قابل طبقه بندی ۱ (طبقه شرطی کننده ها) و موقعیت درساختار شرایط وجودی (ساختار ساخت دهنده)
ریختار ۱ ساختار ساخت یافته و ساختار ساخت دهنده
کردوکارهای قابل طبقه بندی
نظام شاکله های ادراک و ارزیابی (سلیقه)
نظام شاکله ها و غیره…

سبک زندگی ۲ و غیره…
کردوکارها و غیره…
ریختار ۲ و غیره…
شرایط وجودی ۲ و غیره…
نظام شاکله ها و غیره…
و بقیه
شرایط وجودی n و غیره…
عمل ادارک و ارزیابی
شرطی کردن/شدن
هرسبک زندگی، به قول لایبنیتس، درسایرجنبه ها متجلی می شود و خود نیز سایرجنبه ها را متجلی می کند. جهان بینی کابینت سازپیر، شیوه سروسامان دادن او به دخل و خرج اش، اوقات اش یا بدنش، نحوه استفاده او اززبان و انتخاب لباس او، بی کم و کاست درخلقیات پیشه وَری پُروسواس و بی عیب و نقص او و نیز درزیباشناسی کار برای کار اودیده می شود که موجب می شود زیبایی ساخته های خود را براساس دقت و حوصله ای که درآن ها به خرج داده، بسنجد. سلیقه، نظام شاکله های طبقه بندی کننده ای است که شاید فقط بخش کوچکی ازآن آگاهانه باشد، هرچند که دررده های بالایی سلسله مراتب اجتماعی، سبک زندگی به صورت روزافزون به چیزی که وبر «سبک پردازی زندگی» می نامید، نزدیک تر می شود. سلیقه، شالوده سازگاری متقابل تمامی خصوصیات یک شخص است؛ اطلاعات بی شماری که هرشخص آگاهانه یا ناآگاهانه بروز می دهد، پیوسته بریکدیگر مهر تأیید و تناظر توزیع هم آهنگ جزییات می برند (بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۴۳)
نتیجه و تأثیر شیوه اکتساب فرهنگی درانتخاب های عادی زندگی روزمره مانند لوازم منزل، پوشاک یا آشپزی به بارزترین صورت دیده می شود، چون این انتخاب ها عمیق ترین و پایدارترین طبع و قریحه ها را آشکار می کنند، که بیرون ازحیطه نظام آموزشی هستند و با تعلیمات مدرسه ای به دست نمی آیند و فقط با ذوق و سلیقه محض شخصی باید با آن ها مواجه شد، آن هم بدون هیچ راهنمایی یا توصیه و تجویز صریحی، جزازناحیه کارگزاران نیمه مشروع مشروعیت بخش مانند مجله های هفتگی زنان یا مجله های خانه ایده آل. هیچ چیز بیش ازطبع و قریحه و دانشی که درانتخاب پوشاک، اثاثیه منزل و آشپزی یا حتی به بیان دقیق تر، درنحوه خرید پوشاک، اثاثیه منزل و مواد غذایی نهفته است، رابطه مستقیم تری با یادگیری های اولیه خصوصاً یادگیری هایی که بدون قصد تعلیم رخ می دهند، نداشته باشند. بنابراین، منبع تهیه اثاثیه منزل (فروشگاه های زنجیره ای، عتیقه فروشی، مغازه یا بازار کهنه فروش ها) دست کم همان قدر که که به خاستگاه اجتماعی بستگی دارد، به تحصیلات نیز وابسته است. درسطوح تحصیلی هم طراز، آن دسته ازاعضای طبقه بالا که درهمین طبقه هم به دنیا آمده اند –که بیش ازدیگران بعضی ازلوازم منزل خود را به ارث برده اند- اثاثیه خود را ازعتیقه فروش ها تهیه می کنند (خصوصاً آن ها که درپاریس زندگی می کنند) یعنی بیش ازآن گروه ازاعضای طبقه بالا که درطبقه های دیگری به دنیا آمده اند و معمولاً ازفروشگاه زنجیره ای، مغازه های خاص یا حتی بازار کهنه فروش ها خرید می کنند(بوردیو، ۱۳۹۰: ۱۲۳-۱۲۲)
نقش سلیقه در سبک های زندگی
بوردیو درکتاب تمایزش وقتی درخصوص تفاوت رفتار، حالات، سکنات و ظواهرسه سبک متمایز کافرمایان صنعتی و تجاری، معلمان و اعضای گروه های متخصصان حرفه ای سخن می گوید _ که بیانگر نوع رابطه با دنیای اجتماعی هستند و تفاوت های صرفاً زیست شناختی را برجسته و به لحاظ نمادین پررنگ می کند_ ضمن اشاره به دونوع سلیقه، معتقد است: تضاد اساسی بین سلیقه های تجمل پسند و سلیقه های ضروری پسند درتضادهایی مشخص می شود که تعداد آن ها به اندازه تعداد روش های مختلف ادعای تمایز داشتن ازطبقه کارگر و نیازهای اساسی این طبقه است یا به تعداد قدرت های مختلفی که به کمک آن می توان ازجبر و ضرورت فاصله گرفت یا این فاصله را حفظ نمود؛ بنابراین، درطبقه بالا، برای رعایت سادگی و وضوح، می توان بین سه ساختار مصرف فرق گذاشت که تحت سه مقوله توزیع می شود: خوراک (غذای رستوران و سلف سرویس)، فرهنگ (کتاب، روزنامه و مجله، ورزش، موسیقی و…) و ظواهر (لباس و کفش، مراقبت های زیبایی، خدمتکاران خانگی…).
بوردیو، نقش سلیقه را درهریک ازسه مقوله یاد شده (خوراک، فرهنگ و ظواهر) مورد بررسی قرارداده و معتقد است: سلیقه های غذایی به ایده های هرطبقه ازبدن و تأثیر غذا بر آن اعم از: نیرو، سلامتی و زیبایی بدن نیز بستگی دارد؛ هم چنین، به مقوله هایی که هرطبقه برای ارزیابی این تأثیرات به کار می گیرد –که بعضی ازآن ها شاید برای یک طبقه هم و برای بقیه بی اهمیت باشد- و طبقه های مختلف ممکن است به شیوه های بسیار متفاوتی این مقوله ها را رتبه بندی کنند؛ بنابراین، درحالی که طبقات کارگر بیش تر به نیروی بدن (مرد) توجه دارند تا به فرم آن و معمولاً دنبال غذاهایی می روند که هم ارزان و هم مغذی باشد؛ متخصصان حرفه ای نیز غذاهایی را ترجیح می دهند که طعم و مزه خوبی داشته و سلامت زا، سبک و چاق کننده نباشد.
درمجموع، سلیقه، یعنی فرهنگ طبقاتی که به طبع و سرشت مبدل شده، یعنی جسمیت یافته است، به شکل گیری بدن طبقاتی کمک می کند؛ درنتیجه بدن قطعی ترین تحقق مادی سلیقه طبقاتی است که به طرق گوناگون آن را عیان می سازد؛ این کار دروهله نخست، در _به ظاهر طبیعی ترین ویژگی های بدن، یعنی ابعاد و اندازه ها (حجم، قد، وزن) و شکل های رؤیت پذیر آن (گرد یا چهارگوش، خشک و بدعنق یا گرم و صمیمی، کشیده یا خمیده)_ انجام می گیرد که همه ارتباط با بدن را به شیوه های بی شمار می نمایاند، یعنی روش های رفتار با بدن، مراقبت ازبدن، تغذیه کردن بدن و نگه داری ازبدن که ژرف ترین طبایع ریختار را برملا می کند (بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۶۳)
واضح است که سلیقه های غذایی را نمی توان کاملاً بریده و مستقل ازسایر ابعاد برخورد با جهان، با دیگران و با بدن خود فرد درنظر گرفت؛ زیرا فلسفه عملی هرطبقه ازمجرای همین ابعاد به اجرا گذاشته می شود. برای اثبات این مطلب باید مقایسه سیستماتیکی بین نحوه رفتار طبقه کارگر و طبقه بورژوا درزمینه غذا کشیدن و پذیرایی و سفره آرایی و عرضه غذا به عمل آید، چرا که این موارد بی نهایت گویاتر و آموزنده تر ازماهیت مواد غذایی مصرفی آن هاست. این تحلیل کار بغرنج و دشواری است؛ زیرا هرسبک زندگی را فقط نسبت به سبک زندگی دیگری می توان برساخت. سبک زندگی دیگری که نفی عینی و ذهنی آن است، به قسمی که معنای رفتارها بسته به دیدگاهی که اتخاذ می کنیم و بسته به این که واژه های عمومی مورد استفاده برای نام گذ اری رفتار ها (آداب و منش ها) دلالت های عامیانه داشته باشند یا دلالت های بورژوایی، کاملاً معکوس می شود (بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۶۸-۲۶۷)
به این ترتیب، فضاهایی که با ترجیحات غذایی، پوشاکی یا آرایشی و زیبایی تعریف می شوند، براساس ساختار بنیادی واحد و مشابهی سازمان دهی می شوند، یعنی براساس فضایی اجتماعی که با حجم و ترکیب سرمایه تعیین می شوند. برای برساختن تام و تمام فضای سبک های زندگی که کردوکارهای فرهنگی درچارچوب آن ها تعریف می شود، نخست برای هرطبقه و هرپاره طبقه، یعنی برای هریک ازصورت های گوناگون سرمایه، دستورالعمل های زاینده ریختارهایی معلوم شود که ضرورت ها و امکانات مختص هرمجموعه شرایط ورودی (نسبتاً) همگون و متجانسی را به سبک زندگی خاصی بازتبدیل می کند، سپس باید معلوم شودکه طبع و قریحه های ریختار چگونه درهریک ازحوزه های عمده و مهم عمل، با کاربست یکی ازسبک های ممکن موجود درهرمیدان (میدان ورزش، موسیقی، غذا، دکوراسیون، سیاست، زبان و…) مشخص خواهد شد. با روی هم چیدن این فضاهای همگون بازنمود دقیقی ازفضای سبک های زندگی به دست می آید که امکان تعریف و توصیف هریک ازویژگی های تمایزبخش (مانند گذاشتن یک کلاه یا نواختن پیانو) را به دولحاظ فراهم می سازد، که تعریف عینی آن را رقم می زنند، یعنی ازیکسو با ارجاع به مجموع ویژگی های تشکیل دهنده حوزه مورد نظر (مثل مدل های مو) و ازسوی دیگر، با ارجاع به مجموع ویژگی های تشکیل دهنده سبک زندگی معین (مثل سبک زندگی طبقه کارگر) که معنا و اهمیت اجتماعی این ویژگی های متمایز درآن تعیین می شود (بوردیو، ۱۳۹۰: ۲۸۶-۲۸۵)
چگونگی ارتباط سلیقه با سایرمفاهیم بوردیو
سبک زندگی متأثر از سلیقه (یا ذایقه) و سلیقه پیامد منش (یا عادت واره) و منش نیز محصول جایگاه فرد در ساختارهای عینی اجتماعی است. جایگاه فرد در ساختار اجتماعی که مشخص کننده میزان بهره مندی وی از انواع سرمایه است، منش وی را شکل می دهد و منش نیز مولد دو نوع نظام است: یکی نظامی از رویه های ادراک و ارزیابی، یعنی همان ذایقه و دیگری نظامی از رویه های ایجادکننده اعمال قابل طبقه بندی که تعامل این دو نظام سبک زندگی را ایجاد می کند؛ ولیکن، این یک طرف رابطه است؛ سبک زندگی و فرایندهای مصرفی به منزله تجلی آن، هم نظامی از اعمال طبقه بندی شده است و هم نظامی از اعمال طبقه بندی کننده؛ از این رو است که فرایندهای مصرفی خود به منزله متغیری مستقل در ایجاد سلسله مراتب اجتماعی مطرح ا ند. نکته مهم تر آن که رابطه منش و ساختار اجتماعی یک سویه نیست، بلکه بوردیو از رابطه دیالکتیکی شرایط و منش سخن می گوید که سبب تغییر در توزیع سرمایه و توازن رابطه قدرت در جامعه می شود و سیستمی از تفاوت های ادراک شده و دارایی های متمایز ایجاد می کند. که در واقع همان توزیع سرمایه نمادین و سرمایه مشروعی است که حقیقت عینی را تحریف می کند. چنان که درسطورفوق اشاره شد، سرمایه نمادین محصول شناخته شدن و به رسمیت شناخته شدن توسط دیگران است، بنابراین، نیازمند آن است که مقوله های فهم و ادراک دیگران این اعمال و رویه های مصرفی را به عنوان برتر شناسایی کنند. (شالچی، ۱۳۸۶: ۱۰۰)
بنابراین، فضای اجتماعی بر مبنای سرمایه ساخته می شود؛ به گونه ای که هر قدر سرمایه فرد بیش تر باشد، در فضای اجتماعی دارای موقعیت بالاتری قرار می گیرد. بوردیو استدلال می کند مردمی که به طورنزدیک در یک فضایی اجتماعی قرار دارند، دارای مشابهت هایی بسیار هستند؛ حتی اگر هرگز یکدیگر را ندیده باشند. به عبارت دیگر، مردمی که در فضای اجتماعی مشابهی قرار دارند، ذائقه های مشابه و سبک های زندگی مشابه دارند (گیبینز و ریمر، ۱۱۶:۱۳۸۱ ). در واقع به ازای هر سطحی از موقعیت ها، سطحی از سبک زندگی ها و ذائقه ها وجود دارد که بر اثر شرایط اجتماعی مناسب با آن به وجود می آیند و به وسیله این سلیقه ها و ظرفیت تکثیرکننده آن ها، مجموعه انتظام یافته ای از ثروت ها و خصلت ها به وجود می آید که در درون خود از نوعی وحدت روش ها برخوردارند (بوردیو،۱۳۸۰: ۳۵).
۵-۳) جمع‌بندی و علل انتخاب نظریه‌ی بوردیو
با توجه به این که اساساً الگوی مصرف قابل مشاهده‌ترین و بهترین شاخص برای تعیین سبک زندگی است که بالطبع، جامعه شناسان و صاحب نظران هریک نظرات خاصی درخصوص جایگاه و چگونگی مصرف درسبک زندگی دارند؛ که اگر ازمنظر روش گفتمانی به این نظریات بنگریم، براساس روش لاکلا و موفه، می‌توان گفت که مصرف مادی به عنوان دال مرکزی و اصلی این گفتمان به شمار می‌رود و دال‌های فرعی این گفتمان، سایررفتارهای کنشگران ازجمله: فردی، خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، فراغتی، انحرافی و دینی می‌باشد که چگونگی مفصل‌بندی این دال‌ها درصفحه ی ۳۴ ترسیم شده است.
به هرحال، با توجه به این که مصرف مادی به عنوان دال مرکزی گفتمان سبک زندگی جامعه شناسان معرفی شده است، که به نظر می‌رسد، سبک زندگی ازمنظر اکثر جامعه شناسان –به ویژه صاحب نظران آمریکایی- برمبنای مصرف مادّی بوده و بالطبع شاخص‌های آن متناسب با آن تعریف و شناخته شده است مانند: نظرات تورستین وبلن، گوردُن، چاپین، پارسونزودیگران؛ ولیکن برخی دیگر ازسایرجامعه شناسان، به ویژه پی‌یر بوردیو ضمن این که نقش مصرف مادی را درسبک زندگی مؤثر دانسته‌، برمصرف فرهنگی نیز تأکید داشته است و بالطبع شاخص‌های آن را نیز براساس محصولات و سرمایه‌ی فرهنگی معرفی کرده‌ است؛ ازطرفی، بوردیو یکی ازجامعه شناسانی است که ابعاد مختلف سبک زندگی را مورد بررسی قرارداده و نظراتش درمقایسه با سایر نظریه پردازان ازجامعیت بیش‌تری برخوردار است؛ به گونه‌ای که حتی درکتاب معروف خود «تمایز» که جامعه شناسی سلیقه است، به خوبی سبک زندگی مردم فرانسه را گونه‌شناسی نموده و شاخص‌های هریک ازاین گونه‌ها را به خوبی برشمرده است؛ درنتیجه، ما نیز برای هرچه غنی‌تر کردن پژوهش حاضر، ازنظرات بوردیو استفاده کرده‌ایم.
۴- مروری بررویکردهای تحلیل گفتمان